Người dịch: Trần Văn Minh
Posted by adminbasam on
14/07/2015
Ai
có triển vọng lên nắm chức tổng bí thư trong đại hội đảng sắp tới?
Cứ mỗi 5 năm, Đảng Cộng sản Việt Nam tổ chức Đại hội
đảng toàn quốc. Trong số các vấn đề chính sách quan trọng khác, đại hội đảng chọn
ra đội ngũ lãnh đạo trung ương để điều hành cả đảng lẫn đất nước. Nếu đại hội đảng
lần thứ 11 (năm 2011) là dấu chỉ, Ban Chấp hành Trung ương mới, sẽ được tất cả
các đại biểu tham dự đại hội đảng lần thứ 12 sắp tới bầu lên (sẽ được tổ chức
vào năm 2016), sẽ chọn ra tổng bí thư mới, bộ chính trị mới, ban bí thư mới và ủy
ban kiểm tra trung ương mới.
Đáng chú ý là: Ai sẽ lên nắm chức tổng bí thư mới
trong Đại hội toàn quốc lần thứ 12 của Đảng Cộng sản Việt Nam?
Bối
cảnh chính trị
Để trả lời câu hỏi này, trước tiên chúng ta phải xác
định các nhà lãnh đạo có ảnh hưởng nhất trong cơ chế đảng và, thứ hai, xem xét
ai trong số họ có khả năng chạy đua vào chức tổng bí thư. Quan sát kỹ những
lãnh đạo ngồi ở bàn tại trung tâm mỗi cuộc họp đảng gần đây cho thấy 5 tên tuổi
quen thuộc: Lê Hồng Anh (Chủ tịch Ủy Ban thường vụ của Bộ Chính trị), Nguyễn Tấn
Dũng (Thủ tướng), Nguyễn Sinh Hùng (Chủ tịch Quốc hội), Trương Tấn Sang (Chủ tịch),
và Nguyễn Phú Trọng (Tổng Bí thư).
Được các đảng viên lão thành hỗ trợ mạnh mẽ, ông Anh
và ông Trọng được xem như dẫn đầu cánh bảo thủ thân Trung Quốc, đối lập trực tiếp
với ông Dũng (người đứng đầu phe cải cách thân Tây phương). Giữa họ là cánh
trung dung thiên cải cách do ông Sang và ông Hùng dẫn đầu. Tất cả vận hành bên
trong một nhóm thượng tầng được hình thành mới đây (được bảo vệ bởi quân đội,
an ninh, và giới tinh hoa chính trị, là những người có quan tâm lợi ích đặc biệt
của riêng họ).
Mặc dù họ không công khai tuyên bố ứng cử, mỗi người
trong số các nhân vật cao cấp có lẽ đều mong ngồi ở chiếc ghế nóng quyền lực tối
cao. Về chính sách và các hoạt động chính trị của họ có thể tiết lộ cả những động
cơ mà họ che giấu cũng như các khó khăn mà họ phải đối mặt. Trong 5 người, ông
Anh và ông Hùng có thể được bỏ qua, còn lại ông Dũng, Sang, và ông Trọng tranh
nhau chức tổng bí thư. Theo đa số các nhà quan sát, ông Hùng có ít ảnh hưởng
chính trị nhất trong 5 người và có thể được thay thế bởi Phó Chủ tịch Quốc hội
Nguyễn Thị Kim Ngân, người mà số “phiếu tín nhiệm” về hiệu năng lãnh đạo quốc hội
luôn luôn cao. Tướng Bộ trưởng Công an Trần Đại Quang có thể là một ứng cử viên
khác.
Ông Anh, Chủ tịch Ủy ban Thường vụ, là một trong những
nhà lãnh đạo mạnh mẽ nhất của phe bảo thủ thân Trung Quốc do ông Trọng dẫn đầu.
Tuy nhiên, ông dường như thích vận hành quyền lực chính trị đằng sau hậu trường
hơn, thay vì cạnh tranh cho chức tổng bí thư. Ngay cả nếu như ông quan tâm đến,
vị thế ứng cử viên của ông sẽ là con đường dài, vì ông sẽ cần phải vượt qua
hình ảnh của một cựu Bộ trưởng Công an cứng rắn cũng như “các mối liên hệ với
Trung Quốc” (giống những người như ông Trọng và Bộ trưởng Quốc phòng Phùng
Quang Thanh).
Trong khi đó, ông Sang và cánh ôn hòa của ông dường
như đã bị gạt ra ngoài lề chính trị. Thật vậy, vị thế ứng cử viên của ông Sang
cho chức tổng bí thư có lẽ chìm dần sau cuộc khủng hoảng giàn khoan dầu năm
ngoái, khi ông bị coi như đã thất bại trong chức vị “chủ tịch nước”. Cuối cùng,
ông Sang có thể ném hỗ trợ chính trị của ông cho ông Trọng hoặc ông Dũng, sau
vài mặc cả chính trị. Những người ủng hộ ông có thể thích ông chuộc lại lỗi lầm
với sự rút lui trong danh dự hơn.
Những gì đang hình thành là giai đoạn cuối cùng của
một cuộc tranh đấu quyền lực cho chức vụ lãnh đạo đảng và nhà nước giữa ông
Dũng và ông Trọng, theo thứ tự, đại diện cho cánh cải cách thân Tây phương và
cánh bảo thủ thân Trung Quốc.
Sự nổi
lên của ông Dũng
Trong bài viết này, tôi cho rằng Thủ tướng Nguyễn Tấn
Dũng sẽ là tổng bí thư kế tiếp, ngoại trừ có một sự xáo trộn lớn. Tôi có sáu lý
do cho sự suy đoán này.
Đầu tiên, ông Dũng sẽ có nhiều khả năng giành chiến
thắng đơn giản chỉ vì đối thủ chính yếu của ông là ông Trọng đã thất bại trong
việc cung cấp cho Đảng Cộng sản Việt Nam một nhà lãnh đạo có khả năng về chính
trị, người có thể chứng tỏ là một ứng cử viên vượt bực cho chức vụ. Ông Trọng sẽ
tới kỳ nghỉ hưu sau Đại hội Đảng lần thứ 12, nhưng đã thất bại trong việc tìm
người kế nhiệm đáng tin cậy về chính trị bởi vì ông đã dại dột quây quần quanh
ông những quan chức đảng thân Trung Quốc và các nhà tư tưởng thủ cựu, chứ không
phải những nhà kỹ trị mà ông Dũng đã khéo léo lựa chọn để tối đa hóa và đa dạng
hóa ảnh hưởng đảng và nhà nước của ông. Ngày của ông Trọng đã được đếm và sự lựa
chọn người kế nhiệm chức tổng bí thư và các ghế quyền lực khác trong phe cánh của
ông đã tàn lụi. Với ứng cử viên Phạm Quang Nghị, Bí thư thứ nhất của Hà Nội, đã
vấp ngã sau chuyến đi Mỹ không đúng thời điểm vào cuối tháng 7, có vẻ như ông
Trọng và phe cánh của ông đang nuôi dưỡng Bộ trưởng Quốc phòng Phùng Quang
Thanh để kế nhiệm ông Trọng hoặc thay thế ông Sang làm chủ tịch nước.
Chọn lựa đầu tiên là không thực tế, do những đặc điểm
của ông Thanh: bộ dáng không thu hút, vị trí “thân Trung Quốc”, và những cáo buộc
tham nhũng lớn không thương tiếc nhắm vào ông bởi một trang blog đã gây tranh
cãi rất lớn đó là “Chân Dung Quyền Lực”. Trong khi đó, chọn lựa thứ hai, một vị
trí lãnh đạo nhà nước thích hợp về phương diện ngoại giao, mà ông Carl Thayer
cho thấy có thể duy trì một liên kết nóng bỏng quan trọng với Bắc Kinh, có vẻ
thực tế hơn về chính trị, nhưng dù sao cũng sẽ là một trận chiến khó khăn. Dù
sao, điều này có thể giải thích hình ảnh nổi bật của ông Thanh, ở trong nước và
ở nước ngoài. Ví dụ, ông Thanh đồng hành ông Trọng trong chuyến đi Bắc Kinh được
phổ biến rộng rãi vào tháng 4, tiếp đón Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc Thường
Vạn Toàn trong một chuyến quan sát hữu nghị dọc biên giới Việt-Trung vào tháng
5, tiếp đón Thượng nghị sĩ Mỹ John McCain, Bộ trưởng Quốc phòng Ashton Carter
trong cùng tháng, và viếng thăm nước Pháp vào tháng 6. Trong khi ở Pháp, tuy
nhiên, ông Thanh đã bất ngờ phải “nhập viện”, làm cho công việc ứng cử của ông
có vẻ khá ảm đạm.
Yếu tố thứ hai có lợi cho ông Dũng là ông đang ở thế
thượng phong trong cuộc tranh giành quyền lực với cánh bảo thủ do ông Trọng dẫn
đầu và được Bắc Kinh hỗ trợ, và do đó vô hiệu hóa chướng ngại vật nguy hiểm nhất
trên con đường quyền lực chính trị hợp pháp và ôn hòa. Cuộc thư hùng quyền lực
đầu tiên xảy ra vào tháng 10 năm 2012 khi ông Trọng cố gắng loại trừ ông Dũng bằng
cách vận động Bộ Chính trị “bỏ phiếu bất tín nhiệm” chống lại ông Dũng do quản
lý kinh tế yếu kém. Nhưng thay vào đó, Ủy ban Trung ương Đảng đã cứu ông Dũng bằng
cách bỏ phiếu hỗ trợ thủ tướng lâm nạn trong vai trò lãnh đạo kinh tế tổng thể
của ông. Đây là một thắng lợi chính trị lớn, cho dù không phải hoàn toàn, không
chỉ cho ông Dũng và phe cải cách của ông, nhưng cho một tình thế mới trong sự
bình đẳng với nhóm đảng viên lão thành (nhóm này vẫn kiểm soát vững chắc những
người bảo thủ [trong đảng]).
Với đại hội đảng lần thứ 12 đang đến gần, ông Trọng
đã cố gắng một lần nữa để vô hiệu hóa ông Dũng vào tháng 1 năm 2015 qua một cuộc
bỏ phiếu tín nhiệm chưa từng có trong số 20 nhà lãnh đạo đảng hàng đầu của Ủy
ban Trung ương. Ông Trọng hy vọng ông Dũng sẽ có điểm kém về hiệu năng làm việc
do kinh tế suy thoái và tham nhũng tăng cao, và ông Trọng c ùng các cộng sự của
ông sẽ có điểm tốt. Trên thực tế, báo cáo không chính thức cho biết thủ tướng
“vượt xa các đồng nghiệp của ông và đạt được đa số phiếu tín nhiệm”.
Điều đó mang lại cho chúng ta yếu tố thứ ba: ông
Dũng đã giành được sự ủng hộ chính trị của Ủy ban Trung ương hiện nay và các đảng
viên lão thành có ảnh hưởng và vì thế có thể bảo đảm các phiếu quan trọng của Ủy
ban Trung ương kế tiếp. Tất cả bốn “lý do chính” mà ông Lê Hồng Hiệp đề ra
trongbài
tham luận của ông về “ảnh hưởng ngày càng tăng trong Ủy ban Trung
ương” của ông Dũng là hợp lý, theo quan điểm của tôi. Nếu ông Dũng có thể tận dụng
tối đa “vốn chính trị hiện tại để giúp những người thân cận và các đồng minh của
ông được bầu vào Ủy ban Trung ương mới, thì rất có khả năng ông sẽ được bầu làm
Tổng Bí thư kế tiếp của ĐCSVN”. Tuy nhiên, có một số lý do chiến lược quan trọng
khác mà Ủy ban Trung ương hiện tại đã liên tục ủng hộ ông Dũng để đối trọng với
ông Trọng và cộng sự quyền thế của Bộ Chính trị, và Ủy ban Trung ương tiếp theo
cũng sẽ như thế.
Đầu tiên, điều quan trọng chiến lược là Ủy ban Trung
ương phải duy trì một sự cân bằng giữa hai phe cánh mạnh nhất của Đảng Cộng sản
Việt Nam – phe bảo thủ thân Trung Quốc do ông Trọng dẫn đầu, và phe cải cách thân
Tây phương do ông Dũng dẫn đầu – để sự thống nhất đảng có thể được bảo đảm. Bằng
cách dàn dựng tính lưỡng cực trong nội bộ đảng (luận đề / phản đề) chứ không phải
là tiêu diệt phe đối lập (phản đề nội bộ) như Chủ tịch Tập Cận Bình đã làm ở
Trung Quốc, cả xung đột và hài hòa trong đảng và nhà nước có thể được duy trì,
cho phép cả Đảng và quốc gia giữ được tính độc lập trước các trò chơi quyền lực
chính trị được sử dụng bởi các tác nhân bên ngoài như Trung Quốc, Hoa Kỳ, Nhật
Bản, Nga, và Ấn Độ. Thứ hai, bằng cách duy trì tính lưỡng cực trong nội bộ đảng,
các thành viên của Ủy ban Trung ương cũng có thể duy trì và bảo vệ quyền và lợi
ích của cá nhân và phe phái một cách có hiệu quả nhất về mặt chính trị và cấu
trúc. Điều này lại có thể giúp họ tránh được thảm họa cuối cùng: “cảnh nước mất
nhà tan”. Tại Sao? Vâng, nếu phe thân Trung Quốc được phép nổi lên như là quyền
lực thống trị duy nhất trong khi phe do ông Dũng dẫn đầu bị tiêu diệt hoàn
toàn, Đảng Cộng sản Việt Nam sẽ bất lực chính trị trước các kế hoạch của Trung
Quốc để biến Đông Nam Á thành khu vực ảnh hưởng đầu tiên trong tiến trình theo
đuổi bá quyền.
Lý do thứ tư tại sao ông Dũng rất có thể sẽ nổi lên
chiến thắng tại đại hội đảng lần thứ 12 là một “thỏa thuận quyền lực” có thể đã
được thực hiện theo lời khuyên của các đảng viên lão thành để duy trì sự thống
nhất đảng – nhà nước và chủ quyền quốc gia trước các quyền lực bên ngoài. Khả
năng này, là tiền đề để giải quyết sự bế tắc giữa hai phe phái đối nghịch mạnh
ngang nhau trong đảng, phe ông Dũng và phe ông Trọng, có thể giải thích hai sự
kiện chính trị có vẻ kỳ lạ. Đầu tiên là việc chọn ông Dũng – không phải ông Trọng
hay ông Sang, là điều hợp lý hơn – làm diễn giả chính cùng với những đảng viên
lão thành dàn hàng phía sau ông tại lễ kỷ niệm 40 năm giải phóng miền Nam Việt
Nam, và bài diễn văn chống Mỹ đáng ngạc nhiên mà ông Dũng phát biểu. Có thể giải
thích rằng ông Dũng làm điều này như một phần của thỏa thuận để trở thành tổng
bí thư kế tiếp, cho phép ông tuyên bố rằng ông đã theo dòng chính ý thức hệ và
thực sự tôn trọng các đóng góp không thể bỏ qua của Nga và Trung Quốc để giải
phóng miền Nam, Việt Nam. Sự kiện kỳ lạ thứ hai là thông báo chính thức về chuyến thăm Hoa Kỳ của ông Trọng hiện
nay, cho phép ông có một cơ hội để tận hưởng tất cả uy tín liên quan trước khi
rời khỏi quyền hành một cách êm thắm. (Một sự kiện kỳ lạ: Tại sao Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình mời ông
Trọng qua thăm Trung Quốc trước và đón tiếp ông trong tư cách chuyến thăm nhà
nước trước chuyến đi Mỹ? Phải chăng để đề phòng bất kỳ giao dịch trong tương
lai mà Việt Nam có thể thực hiện với Mỹ và để nhắc nhở mọi người liên quan rằng
Trung Quốc vẫn có thể chủ động và Hà Nội vẫn đang nằm dưới sự kiểm soát hiệu quả
của Bắc Kinh?)
Yếu tố thứ năm có lợi cho ông Dũng tại đại hội đảng
lần thứ 12: khả năng của ông đối với công việc. Thủ tướng là lãnh đạo gây ấn tượng
nhất mà Đảng Cộng sản Việt Nam có. Nếu chúng ta lấy 9 tiêu chuẩn quyền lực
chung tại Việt Nam, cụ thể là, tầm nhìn chính trị, năng lực quản lý sự phát triển
kinh tế và kinh tế thị trường, khôn ngoan chính trị và thực tế, sức thu hút,
danh tiếng toàn quốc, danh hiệu dân tộc chủ nghĩa, có tầm vóc quốc tế, giàu có
và gia đình ổn định, rõ ràng là ông Dũng không sở hữu tất cả, nhưng cũng rõ
ràng không kém là ông ta dẫn trước các nhà lãnh đạo cao cấp khác trên hầu hết
các điểm. Không ai trong số các đồng nghiệp của ông có tầm vóc quốc tế, sự kết
nối rộng rãi ở nước ngoài, và các mối quan hệ cá nhân với các nhà lãnh đạo thế
giới khác mà ông Dũng đã gieo trồng trong nhiều chuyến đi nước ngoài trong hai
năm qua, kể cả chuyến đi mới nhất qua Nhật để dự Hội nghị Cấp cao Mekong – Nhật
Bản lần thứ 7.
Hãy xét đặc điểm lãnh đạo khác. Nếu dấu hiệu của một
nhà lãnh đạo chính trị quyền lực là sự can đảm để thực hiện một quyết định khó
khăn vào đúng thời điểm, như vậy thủ tướng dường như đã sống với ý nghĩa ban đầu
của tên “Nguyễn” của ông (có thể dịch là “vô cùng dũng cảm”). Thời điểm quyết định
quan trọng đầu tiên đã đến với bốn nhà lãnh đạo hàng đầu của đảng CSVN và Bộ
Chính trị cầm quyền, khi vào ngày 1 tháng 5 năm 2014, Trung Quốc lắp đặt giàn
khoan dầu HD-981 của họ bên trong vùng kinh tế đặc quyền do Việt Nam tuyên bố
chủ quyền. Trong số các quan chức nhà nước hàng đầu, chỉ có ông Dũng đứng vững.
Mười ngày sau đó, vào ngày 11 tháng 5, tại Hội nghị cấp cao ASEAN lần thứ 24 ở
Naypyidaw, thủ tướng đã lên tiếng phản đối chính thức. Bằng cách đứng thẳng trước
người Trung Quốc, ông Dũng đã tự chứng minh trước con mắt của các lực lượng vũ
trang, Trung ương, và công chúng Việt Nam. Sau đó, Thủ tướng đã làm ngạc nhiên
các nhà quan sát bằng cách công khai lên án đế quốc Mỹ trong lễ kỷ niệm 40 năm
giải phóng miền Nam Việt Nam, trong quá trình giành sự ngưỡng mộ của những người
Việt Nam yêu nước và những người bảo thủ chống Mỹ trong đảng Cộng sản Việt Nam
với việc lên tiếng chống Mỹ, ngay cả khi đang tìm kiếm sự hỗ trợ của Washington
để chống lại Trung Quốc.
Yếu tố thứ sáu và cuối cùng: ông Dũng dường như đã
giành được sự ủng hộ mạnh mẽ của các lực lượng vũ trang và giới ưu tú quyền lực
trong quân đội, không chỉ do lập trường dân tộc của ông mà còn các chương trình
hiện đại hóa quân sự trong việc thúc đẩy sự phát triển nhanh chóng ngành công
nghiệp quốc phòng, mua máy bay phản lực chiến đấu và 6 tàu ngầm Kilo trong chuyến
thăm Nga năm 2009, một hành động có tầm nhìn xa trước viễn cảnh sự xâm lấn của
Trung Quốc trong vùng Biển Đông. Bất kỳ sự kháng cự nào từ ông Trọng và các nhà
lãnh đạo thân Trung Quốc của Bộ Chính trị đối với loại chuẩn bị quân sự này có
thể phải trả giá cho tham vọng lãnh đạo của họ trong con mắt của giới tinh hoa
quân sự, đặc biệt là giữa các tướng lĩnh có lập trường dân tộc hiện nay đang tập
trung sau lưng ông Dũng. Bằng chứng mới nhất về sự hỗ trợ quân sự mà ông Dũng
hiện đang có là sự chủ trì của ông trước “Đại hội Thi đua Quyết
thắng toàn quân” lần thứ IX của lực lượng vũ trang quốc gia tại Hà Nội
vào ngày 01 tháng 7 (trong khi ông Trọng, Sang và Hùng đều vắng mặt).
Tôi sẽ không đi xa như ông Lê Hồng Hiệp và gọi ông
Dũng là “chính trị gia quyền lực nhất của Việt Nam trong ba mươi năm qua”. Giống
như ông Carl Thayer, tôi cho rằng thủ tướng chính phủ hiện nay có khả năng nhất
trong số các nhà lãnh đạo Đảng Cộng sản Việt Nam hàng đầu, và là người có khả
năng nhất để lãnh đạo Việt Nam và bảo vệ chủ quyền lãnh thổ.
Tuy nhiên, nếu lãnh đạo kế tiếp của Việt Nam thực sự
có hiệu năng và quyền lực ở cả trong và ngoài nước, Ủy ban Trung ương kế tiếp
nên thống nhất các vị trí đảng – nhà nước riêng biệt hiện nay thành một vị trí
lãnh đạo thống nhất về chính trị, bằng cách bầu chủ tịch Nguyễn Tấn Dũng của Việt
Nam, vào các chức tổng tư lệnh của các lực lượng vũ trang Việt Nam, và tổng bí
thư Đảng Cộng sản Việt Nam. Đảng cũng nên bắt đầu làm việc để tạo ra một nền cộng
hòa hiện đại với các tính năng như một nền dân chủ tổng thống, một quốc hội lưỡng
viện, hệ thống hai đảng, và tự do báo chí. Điều này sẽ tránh sự nổi dậy của nền
cai trị triều đình hay độc tài các loại, và có khả năng tốt hơn để quản lý các
tệ nạn chính trị xã hội như tham nhũng.
____
Phan Công Chánh, Tiến sĩ (Đại học Chicago), là một
phó giáo sư về khoa học nhân văn và triết học tại Đại học San Jose State
University, San Jose, California, và tác giả sách The Eastern Paths to
Philosophic Self-Enlightenment (Kendall Hunt, 2002).
No comments:
Post a Comment