Shawn W. Crispin - The Diplomat
Người dịch: Trần Văn Minh
Posted by adminbasam on
11/07/2015
Chuyến
đi mới đây không quan trọng như một số người mô tả.
Phải chăng chuyến thăm ngoại giao của ông Nguyễn Phú
Trọng, lãnh đạo tối cao của Việt Nam, tới Washington, trong đó có một cuộc gặp
tại Tòa Bạch Ốc với Tổng thống Barack Obama, quan trọng như đã được tường thuật?
Những cái tít đã đồng loạt tung hô chuyến viếng thăm của ông Trọng, người đứng
đầu đảng Cộng sản lần đẩu tiên đến Hoa Kỳ, như là một cái mốc lịch sử làm sâu sắc
hơn sự hòa giải và phát triển mối quan hệ giữa hai kẻ từng là đối thủ trận địa.
Tuy nhiên, ngoài những chi tiết ngoại giao, ông Trọng
trở về Hà Nội với vài nhượng bộ quân sự quan trọng ở thời điểm nhu cầu chiến lược
cấp bách, gồm sự thiếu tiến triển trong việc dỡ bỏ hoàn toàn lệnh cấm vận vũ
khí sát thương trong nhiều thập niên qua của Washington, đặt ra cho chế độ cộng
sản Việt Nam với thành tích nhân quyền kém cỏi. Obama nới lỏng lệnh cấm năm
ngoái, cho phép Việt Nam tiếp cận trang thiết bị hàng hải không sát thương mà
cho đến nay chỉ có tác dụng rất ít trong việc kiềm chế sự quyết đoán ngày càng
gia tăng của Trung Quốc ở Biển Đông. Các nhà phân tích dự kiến việc dỡ bỏ lệnh
cấm vũ khí sát thương sẽ được làm nổi bật trong chương trình nghị sự và có thể
thậm chí được công bố trong chuyến thăm cấp cao của ông Trọng.
Thay vào đó, các thỏa thuận đạt được từ cuộc họp là
làm gia tăng ‘quan hệ đối tác toàn diện’ đa phần mang tính tượng trưng được khởi
xướng vào năm 2013. Theo một tuyên bố của Tòa Bạch Ốc, hai nhà lãnh đạo đã đạt
được thỏa thuận cụ thể về tránh đánh thuế hai lần, hợp tác về các mối đe dọa đại
dịch, an toàn hàng không và giáo dục. Họ cũng cam kết hợp tác trong nhiều vấn đề
khu vực và toàn cầu, bao gồm thiên tai, nạn buôn bán động vật hoang dã và bảo vệ
nguồn nước, và làm việc hướng tới hoàn tất Hiệp định Thương mại Xuyên Thái Bình
Dương càng sớm càng tốt.
Về mặt quân sự, hai bên đồng thuận với bản ghi nhớ mở
đường hợp tác cho sự tham gia của Việt Nam trong tương lai vào các hoạt động
gìn giữ hòa bình của Liên hiệp quốc. Được hiểu là bản ghi nhớ sẽ dẫn tới những
huấn luyện nhân quyền cho người lính Việt Nam. Báo The New York Times cũng tường
thuật các thỏa thuận mơ hồ về “đồng sản xuất” công nghệ và thiết bị quốc phòng
chưa được tiết lộ, cũng như các hoạt động hải quân chung sâu rộng hơn nữa.
Tuyên bố của Tòa Bạch Ốc cho biết, hai bên đang lo ngại về diễn biến gần đây ở
Biển Đông, nhưng nhận thấy sự cần thiết phải “kiềm chế những hành động gây căng
thẳng” và chống lại hành động “ép buộc, đe dọa, và sử dụng hoặc đe dọa sử dụng
vũ lực”.
Các thỏa thuận quốc phòng được công bố trong chuyến
thăm của ông Trọng sẽ không đẩy mạnh đáng kể khả năng triển khai sức mạnh hoặc răn
đe của Việt Nam trong bối cảnh các tranh chấp lãnh hải đang gia tăng với Trung
Quốc. Công cuộc xây dựng đảo của Trung Quốc ở Biển Đông, nếu phát triển thành
căn cứ quân sự với các phi đạo, sẽ tiêu biểu cho mối đe dọa cấp thời và rõ ràng
cho vị trí chiến lược của Việt Nam. Trong một hành động khiêu khích có tính
toán, Trung Quốc lại triển khai hồi cuối tháng Sáu dàn khoan dầu HD 981 tại
vùng biển mà cả Bắc Kinh và Hà Nội tuyên bố chủ quyền. Một sự điều động tương tự
như của giàn khoan này hồi năm ngoái đã dẫn đến các cuộc đụng độ trên biển và
các cuộc bạo động chống Trung Quốc gây chết người ở Việt Nam.
Được biết, Hà Nội ước muốn có máy bay do thám P-3
Orion do Mỹ sản xuất, máy bay vô tuyến và tàu tuần tra cao tốc được trang bị
súng ống để đối phó với Trung Quốc – tất cả những thứ này vẫn còn bị cấm bán
theo lệnh cấm vận vũ khí hiện nay. Một bài báo gần đây của Reuters trích dẫn
“nguồn tin công nghiệp” cho biết, Việt Nam đã thảo luận với bộ phận quốc phòng
của hãng Saab của Thụy Điển, Airbus của Âu Châu và Boeing của Mỹ để mua máy bay
phản lực, máy bay tuần tra và máy bay vô tuyến dân sự. Ông Trọng đã chứng kiến
chiếc máy bay thương mại Boeing Dreamliner 787 được giao cho Việt Nam trong
chuyến thăm Washington của ông; Airbus vừa công bố kế hoạch thành lập các nhà
máy sản xuất tại Việt Nam.
Duy trì lệnh cấm vận một phần là câu trả lời cho hồ
sơ nhân quyền vẫn còn tệ hại của Hà Nội. Tổ chức Theo dõi Nhân quyền, một nhóm
vận động có trụ sở tại Mỹ, cho biết, có ít nhất 150 tù chính trị hiện đang bị
giam cầm. Nhiều người trong số những nhà hoạt động bị kết án về tội chống phá
nhà nước do biểu tình chống sự xâm lấn lãnh thổ của Trung Quốc hoặc các thủ thuật
kinh doanh bóc lột. Obama nói với các phóng viên, ông đã thảo luận “thẳng thắn”
với ông Trọng về các vấn đề nhân quyền, nhưng không có dấu hiệu của một bước đột
phá. Trong nhiều năm qua, hai bên thường xuyên tham gia vào các cuộc đối thoại
nhân quyền, phần nhiều là không có hiệu quả. Các quan chức Việt Nam vẫn liên tục
khẳng định họ không có tù nhân lương tâm.
Một số báo cáo mô tả sự phóng thích luật sư nhân quyền
được Hoa Kỳ đào tạo, ông Lê Quốc Quân, vào cuối tháng Sáu để chiều lòng
Washington, nhưng nhà hoạt động đã chịu đủ bản án 30 tháng của ông. Việc phóng
thích trước thời hạn nhà hoạt động chống Trung Quốc Nguyễn Văn Hải, một blogger
nổi tiếng, được biết với tên Điếu Cày, hồi tháng Mười năm ngoái, đã được một số
nhà phân tích xem như một sự trao đổi đáp ứng với việc tiếp cận tàu tuần tra biển
của Mỹ. Obama đã công khai kêu gọi trả tự do cho blogger độc lập này và tiếp
đón ông ấy tại Tòa Bạch Ốc sau khi ông được phóng thích và sang Mỹ sống lưu
vong.
Cuộc gặp giữa hai ông Obama-Trọng cũng không làm tiến
triển thêm lời kêu gọi của Mỹ để có sự tiếp cận ưu đãi đối với cảng biển nước
sâu Vịnh Cam Ranh của Việt Nam. Reuters đưa tin hồi tháng Ba rằng Washington đã
yêu cầu Hà Nội ngừng cho Nga sử dụng cơ sở chiến lược quan trọng sau khi máy
bay ném bom của Nga đã sử dụng nó để tiếp nhiên liệu trong khi bay vòng quanh một
căn cứ không quân của Mỹ trên đảo Guam. Phù hợp với chính sách “ba không”,
không liên minh với nước ngoài, không cho nước ngoài đặt căn cứ hoặc không dựa
vào nước này để chống nước kia, được nhiều người xem như là sự nhượng bộ Trung
Quốc, Việt Nam đã từ chối yêu cầu nhiều lần của Mỹ về quyền sử dụng ưu đãi của
nước ngoài đối với cơ sở này, theo tin tức.
Với lệnh cấm vận của Mỹ vẫn nằm yên tại chỗ, Việt
Nam sẽ phải tiếp tục dựa vào đồng minh Nga thời Chiến tranh Lạnh để phòng thủ
ngăn chặn. Tuần trước chuyến thăm của ông Trọng đến Washington, Hà Nội đã tiếp
nhận tại Vịnh Cam Ranh tàu ngầm thứ tư do Nga chế tạo, loại Kilo tân tiến, có
thể trang bị tên lửa, được thiết kế để chống tàu ngầm và chống tàu trên mặt nước.
Việt Nam sẽ cho vận hành sáu chiếc tàu ngầm chạy bằng điện và dầu diesel vào cuối
năm nay, trở thành nước có đội tàu tiên tiến nhất Đông Nam Á. Trong khi Việt
Nam có thể mong muốn nâng cấp thiết bị từ Nga sang Mỹ, chuyến viếng thăm mang
tính biểu tượng của ông Trọng làm nổi bật những trở ngại lớn, đang cản trở mối
quan hệ chiến lược toàn diện.
No comments:
Post a Comment