Sat, 06/06/2015 - 15:45 — hoangngoctuan
Để kỷ niệm 26 năm cuộc đàn áp tàn bạo phong trào
sinh viên ở Thiên An Môn, chúng tôi giới thiệu đến quý độc giả bài viết “Thi sĩ
Liệu Diệc Vũ – Những hồi ức về ‘Cuộc Thảm Sát’ tại quảng trường Thiên An Môn” của
nhà báo Bill Marx. Liệu Diệc Vũ là thi sĩ đã viết bài thơ “Thảm sát” được trích
dịch dưới đây, bài thơ đã khiến nhà cầm quyền Trung Quốc bỏ tù ông, và sau đó
là một đoạn đời kỳ dị của người nghệ sĩ can trường này. Những thể chế độc tài
có thể đàn áp và giam tù, nhưng không thể nào triệt hạ được tinh thần khao khát
tự do của con người.
***
THI SĨ LIỆU DIỆC VŨ – NHỮNG HỒI ỨC VỀ CUỘC THẢM SÁT
TẠI QUẢNG TRƯỜNG THIÊN AN MÔN
(bản dịch của Thận Nhiên & Hoàng Ngọc-Tuấn)
Khi những chiếc xe tăng của
chính quyền Trung Quốc lăn vào thủ đô Bắc Kinh trong đêm 3 tháng 6 năm 1989, và
đàn áp dã man phong trào ủng hộ dân chủ của sinh viên, thì nhà thơ Liệu Diệc Vũ
đang ở trong nhà tại tỉnh Tứ Xuyên. Tin này gây rúng động cả tâm can của ông.
Suốt đêm đó, Liệu Diệc Vũ đã sáng tác một bài thơ dài, có nhan đề là “Thảm
Sát,” với những hình ảnh ghê rợn, mô tả cảnh giết hại những sinh viên và cư dân
vô tội, sinh động như hoạ sĩ Picasso đã mô tả cuộc thảm sát của phát-xít Đức ở
thị trấn Guernica trong bức tranh nổi tiếng của ông.
Không có cơ hội để xuất bản
bài thơ này ở Trung Quốc, Liệu Diệc Vũ thực hiện một cuốn băng ghi âm, trong đó
ông tự đọc “Cuộc Thảm Sát” với giọng ngâm tụng và kêu gào như trong các lễ cầu
vong của Trung Quốc để gọi hồn người chết. Cuốn băng ghi âm này được lưu hành rộng
rãi qua các kênh ngầm ở Trung Quốc. Trong một bài thơ khác viết vào thời điểm
đó, ông đã mô tả tâm trạng phẫn uất của mình khi không thể phản kháng bạo quyền.
“Mi ra đời với linh hồn của kẻ ám sát,
nhưng đến lúc cần ra tay,
thì mi luống cuống, chẳng làm gì cả
Mi chẳng có lưỡi gươm nào để rút ra
Thân xác mi một vỏ gươm rỉ sét
Hai tay mi run bần bật,
Xương cốt mi mục rữa,
Đôi mắt cận thị của mi không thể bắn ra như họng
súng.”
Cuốn băng ghi âm “Thảm
Sát” cùng với một cuốn phim với nhan đề “Cầu Hồn” mà ông đã cùng với bạn bè thực
hiện sau đó đã bị công an Trung Quốc chú ý. Tháng 2 năm 1990, khi ông đang bước
lên một chuyến tàu để đi đến Bắc Kinh, thì công an đã vồ lấy ông. Sáu người bạn
thơ văn, cùng người vợ đang mang thai của ông, cũng bị bắt giam cùng lúc vì họ
đã tham gia trong dự án làm phim của ông. Vì vai trò đầu tàu, Liệu Diệc Vũ bị kết
án 4 năm tù.
Bản án tù năm 1990 đã trở
thành một chương khẳng định trong cuộc đời của Liệu Diệc Vũ. Bị cách ly và trải
qua những cơn trầm cảm trong 4 năm tù ngục, ông đã nổi loạn chống lại nội quy
nhà tù, để rồi lại bị hành hạ tồi tệ hơn: ông bị đánh bằng dùi cui điện, bị
treo lên, bị còng tay và bị phơi nhiều giờ dưới ánh nắng hè gay gắt. Có lần,
ông bị trói quặt hai tay ra sau lưng suốt 23 ngày trong buồng biệt giam cho đến
khi ung nhọt phủ đầy cả hai nách của ông. Ông bị suy sụp tinh thần trầm trọng
và đã cố gắng tự sát hai lần. Ông nổi tiếng là “gã điên nặng” trong đám tù
nhân.
Năm 1994, nhờ áp lực quốc
tế, Liệu Diệc Vũ được phóng thích 50 ngày trước khi hết hạn tù (chính quyền
Trung Quốc tuyên bố rằng ông đã được tưởng thưởng cho hành vi tốt). Ông về nhà
thì mới biết rằng vợ ông đã bỏ đi, mang theo đứa con. Hộ khẩu của ông trong
thành phố đã bị hủy bỏ, khiến ông không thể tìm việc làm và có nguy cơ bị trục
xuất về nông thôn. Bạn bè văn nghệ cũ xa lánh ông vì sợ hãi. Tài sản duy nhất
còn lại của ông là một cây sáo mà ông đã tập thổi ở trong tù. Liệu Diệc Vũ lang
thang trên các đường phố náo nhiệt ở Thành Đô, và bắt đầu sống như một nhạc sĩ
vỉa hè.
Để mưu sinh, Liệu Diệc Vũ
nhận làm những việc lặt vặt trong những quán ăn, nightclub, tiệm trà và nhà
sách. Nhưng cuộc sống dưới đáy xã hội đã mở rộng tầm nhìn để ông viết cuốn sách
về những người ngoài lề xã hội mà ông quen biết. Các cuộc trò chuyện với những
bạn tù và những người trên đường phố đã giúp ông hoàn thành cuốn 中國底層訪談 Trung Quốc để tằng phỏng đàm lục(“Bản
ghi lại những cuộc hỏi chuyện dưới đáy xã hội Tàu”).
Trong số 60 bài phỏng đàm
được chọn cho cuốn sách của ông, có một kẻ khóc mướn chuyên nghiệp, một tay
buôn người, một kẻ sát nhân, một người ăn xin, một thầy bói, một kẻ trộm, một
người bất đồng chính kiến, một người đồng tính luyến ái, một tên ma cô, một cựu
địa chủ, một giáo viên và một người theo Pháp Luân Công. Cũng như bản thân tác
giả, tất cả những người này, hoặc bị ném xuống đáy xã hội trong các cuộc thanh
trừng chính trị vào thời của Mao Trạch Đông, hoặc bị chèn kẹt trong những đổi
thay hỗn loạn của xã hội Trung Quốc ngày nay.
Các bài phỏng đàm này vừa
mang tính văn học vừa mang tính báo chí – được tái dựng hơn là chép lại đúng
theo nguyên văn những lời đối thoại. Vì những cuộc phỏng đàm đòi hỏi sự nhạy cảm
và kiên nhẫn tối đa, nên đôi khi ông gạt bỏ những công cụ thường dùng như chiếc
máy thu âm hay cuốn sổ ghi chép. Dù ở trong tù hay trên đường phố, Liệu Diệc Vũ
luôn luôn dành khá nhiều thì giờ cho các đối tượng của ông, cố gắng thu phục sự
tin cậy của họ trước khi bắt đầu bất cứ một cuộc phỏng đàm nào. Mỗi câu chuyện
có thể cần ba hay bốn lần đối thoại ở những dịp khác nhau. Chẳng hạn, ông đã phỏng
đàm với một người đạo tì bảy lần và sau đó tích hợp tất cả những mẩu đối thoại
lại thành một bài.
Năm 2001, Dương Tử Xuất Bản
Cục công bố một văn bản đã bị “sát trùng” (kiểm duyệt) và rút ngắn của cuốn
sách này và ngay lập tức nó đã trở thành best seller. Dư Kiệt, một nhà phê bình
văn học độc lập nổi tiếng ở Bắc Kinh đã gọi cuốn sách là “một bản tường thuật
điều tra xã hội học, có thể xem như là một biên bản mang tính lịch sử của Trung
Quốc đương đại.”
Kể từ khi Cộng Sản nắm
chính quyền vào năm 1949, Liệu Diệc Vũ là người đầu tiên đã giới thiệu chữ “để
tằng” (tầng đáy của xã hội) cho cả nước biết. Ý nghĩa của chữ “để tằng” là phản
đề đối với phong trào Cộng Sản của Mao Trạch Đông, một phong trào rêu rao nỗ lực
tạo nên một xã hội bình đẳng, không có đĩ điếm, ăn mày, các băng đảng xã hội
đen và những kẻ nghiện ma tuý.
Vào mùa hè năm 2004, ba
cuộc phỏng đàm từ cuốn sách của Liệu Diệc Vũ --kẻ khóc mướn chuyên nghiệp,
tay buôn người và kẻ quản lý nhà vệ sinh công cộng --
đã xuất hiện lần đầu tiên bằng tiếng Anh trên tạp chí Paris Review,
số báo đầu tiên dưới sự điều hành của chủ bút mới, Philip Gourevitch.
Sau số báo ra mắt của Paris
Review, trong năm 2008 nhà xuất bản Pantheon chọn 27 câu chuyện và ấn hành
dưới nhan đề The Corpse Walker, Real-Life Stories: China From the
Bottom Up (“Xác chết biết đi, những câu chuyện có thật: Trung Quốc từ
dưới đáy nhìn lên”).
Trong lúc đó, Liệu Diệc
Vũ tiếp tục xuất bản các bài phỏng đàm, tiểu luận và thơ trên các trang mạng tiếng
Hoa ở nước ngoài và tác phẩm của ông đã trở nên phổ biến trong giới độc giả trẻ
tại Trung Quốc đại lục. Ông nói, “Tôi đang cố gắng vượt qua, dần dần từng chút
một, nỗi sợ hãi đã ăn sâu trong tôi. Bằng cách đó, tôi cố gắng giữ gìn sự tỉnh
táo và tự do nội tại của mình.”
***
Trích dịch từ bài thơ
THẢM SÁT
Kính tặng những người đã bị thảm sát vào ngày 4
tháng 6 năm 1989
Một cuộc thảm sát đang xảy
ra
Trên quốc gia không tưởng
này
Nơi ông thủ tướng bị cảm
lạnh
Thì dân chúng phải hắt
hơi theo
Lệnh thiết quân luật được
ban hành và thực thi
Bộ máy nhà nước rụng răng
già nua đang cán nát
Những người dám chống lại
và từ chối hắt hơi
Bị đánh gục bởi đạo quân
hàng ngàn tên
là những người tay không tấc sắt
Bọn sát nhân có vũ trang
đang bơi trong máu
Đốt rụi những ngôi nhà mà
cửa sổ và cửa lớn đều bị khoá kín
Hãy đánh bóng những đôi
giày lính của các ngươi bằng tà váy của một thiếu nữ bị giết
Chủ nhân của những đôi
giày lính ấy không hề run tay
Những gã người máy không
tim không hề run tay
Não của chúng được lập
trình với một chỉ lệnh
Một lệnh điều khiển sai lầm
Nhân danh quốc gia để chặt
què hiến pháp
Nhân danh hiến pháp để
làm thịt công lý
Nhân danh các bà mẹ để
bóp mũi con cái
Nhân danh con cái để chơi
vào lỗ đít của những người cha
Nhân danh vợ để giết chồng
Nhân danh công dân để
đánh bom thành phố
Nổ súng, nổ súng, nổ súng
Bắn phụ nữ, bắn sinh viên
và trẻ em
Bắn thợ thuyền, giáo viên
và những người bán rong
Ria đạn cho nát thân thể
họ
Nhắm vào những gương mặt
tức giận, những gương mặt kinh hoàng, những gương mặt méo mó, những gương mặt
chán chường và những gương mặt thanh thản
Bắn xả láng
Vẻ đẹp phù du của những
khuôn mặt đó tiến về phía các ngươi như những ngọn triều dâng
Vẻ đẹp vĩnh cửu của những
gương mặt đó hướng tới thiên đàng và địa ngục
Vẻ đẹp của việc biến con
người thành loài dã thú
Vẻ đẹp của sự dụ dỗ, cưỡng
hiếp và chà đạp lên những công dân của các ngươi
Loại trừ cái đẹp
Xoá bỏ hoa, rừng, trường
học, tình yêu, và không khí tinh khiết
Bắn, bắn và bắn...
Tôi khoan khoái ngây ngất
Bắn nát cái đầu đó
Đốt rụi tóc và da
Cho phọt óc
Cho linh hồn tuôn ra
Tung toé trên cầu, trên
hàng rào và đường phố
Tung toé lên trời
Máu trở thành những ngôi
sao và những ngôi sao đang tuôn chạy
Trời và đất đảo ngược
Những chiếc mũ đồng sáng
loé như sao
Những binh đoàn đang chạy
ra khỏi mặt trăng
Bắn, bắn, bắn
Con người và các vì sao
đang rơi xuống và chạy tán loạn
Không thể phân biệt được,
đâu là con người và đâu là các vì sao
Bọn lính đuổi theo họ vào
trong mây, vào các vết nứt trên mặt đất...
Chúng tôi sống dưới ánh mặt
trời rạng rỡ
Nhưng mắt chúng tôi đã mù
Chúng tôi bắt gặp chính
mình trên một đường phố, quá rộng
Nhưng không ai có thể sải
bước
Chúng tôi đứng trong một
đám đông, lẽ ra rất huyên náo
Nhưng người ta mở miệng
mà không thốt nên lời
Chúng tôi bị cái khát
hành hạ
Nhưng mọi người đều khước
từ nước uống.
Cuộc thảm sát chưa từng
có này
Bọn sống sót là những thằng
chó đẻ.
--------------
Bản Việt ngữ được dịch từ
bản Anh ngữ của Wen Huang.
Nguồn: World Books: Poet
Liao Yiwu — Memories of the Tiananmen Square “Massacre”, trên tạp chí The Arts
Fuse: http://artsfuse.org/874/poet-and-dissident-liao-yiwu-memories-of-the-tiananmen-square-massacre/
No comments:
Post a Comment