Friday, September 3, 2010

MỐI QUAN HỆ PHỨC TẠP CỦA VIỆT NAM VỚI HOA KỲ

Mối quan hệ phức tạp của Việt Nam với Hoa Kỳ

Richard S. Ehrlich

Ngọc Thu dịch
Thứ Bảy, Ngày 04 Tháng 9 Năm 2010

http://www.talawas.org/2010/09/richard-s-ehrlich-moi-quan-he-phuc-tap.html

35 năm sau chiến tranh, Việt Nam buộc phải đồng ý các điều khoản với Hoa Kỳ, và Mỹ cũng phải đồng ý về các điều khoản với Việt Nam.

Tờ tiền $100 đô la được sao chụp với giá rẻ bay trong gió nhiệt đới, với khuôn mặt Benjamin Franklin xả rác trên vỉa hè TP Hồ Chí Minh. Những nơi khác ở Việt Nam, Tổng thống Mỹ Richard M. Nixon đã trở thành biểu tượng thời trang mạnh mẽ, làm cho đường phố chính trị có được sự kính nể đối với quần áo mặc nơi đô thị.

Ba mươi lăm năm trước, Quân đội Cộng sản Bắc Việt Nam chiến thắng đã tìm đường vào cổng phía Nam Việt Nam của Sài Gòn và đổi tên thành TP Hồ Chí Minh để vinh danh vị lãnh tụ râu lưa thưa, có uy tín của họ đã chết. Chân dung của ông Hồ có mặt khắp nơi, tuy nhiên giờ đây cạnh tranh với các biểu tượng của Mỹ, một trong những kẻ thù ghê tởm nhất của ông.

Ngày nay, trên các đường phố hỗn loạn tại Thành phố Hồ Chí Minh và thủ đô Hà Nội ở ngoài Bắc, hầu như bất cứ điều gì liên quan đến Hoa Kỳ đều là giải thưởng, gồm iPhone, Pepsi, và giày Converse sản xuất tại Việt Nam.

Tóm lại, trong chuyến thăm gần đây tới thành phố Hồ Chí Minh cho thấy, trên các đường phố cũng như các Bộ ở Việt Nam, tham gia vào mối quan hệ lắt léo với Hoa Kỳ mà không thể chỉ được mô tả như là tình cảm yêu – ghét. Có vẻ phức tạp hơn thế. Ba thập niên rưỡi sau khi chiến tranh kết thúc, cả hai nước vẫn đang cố gắng đồng ý các điều khoản với nhau. Mặc dù Việt Nam háo hức nhận các biểu tượng văn hóa của Mỹ, các bước ngoặt chính trị Mỹ khác như tự do và cởi trói cho báo chí, phổ thông đầu phiếu, vẫn còn quá khó đối với chế độ Cộng sản.

Tổ chức Ân xá Quốc tế có trụ sở tại London và các tổ chức khác chỉ trích Việt Nam về hàng loạt các vi phạm nhân quyền. Tháng 9 năm ngoái, Ủy ban Bảo vệ Nhà báo chỉ trích Việt Nam về việc tiếp tục can thiệp và bắt giữ các nhà báo mạng và các blogger chính trị. Các phóng viên vẫn còn ở tù về việc đưa tin về tham nhũng và sách nhiễu chính trị. Thận trọng trong việc cho phép quá nhiều tự do theo kiểu Mỹ, chính phủ một đảng kiểm duyệt gay gắt trên Internet và bây giờ là nhắm đến các trò chơi trực tuyến.

"Các nhà thiết kế trò chơi sẽ được hướng dẫn để sản xuất trò chơi trực tuyến lành mạnh liên quan đến lịch sử và truyền thống văn hóa", tin tức Việt Nam cho biết hồi tháng 8, Bộ Thông tin và Truyền thông đưa ra các biện pháp mới.

Từ khi quan hệ ngoại giao được thiết lập hồi năm 1995, "quan hệ song phương đã mở rộng tới mức mà các nhà lãnh đạo hai bên mô tả như là đối tác của nhau trong một số vấn đề", theo một nghiên cứu của Cơ quan Nghiên cứu Quốc hội Mỹ, ông Mark E. Manyin đã công bố hồi tháng 7, làm lu mờ những nỗi kinh hoàng do người Mỹ gây ra từ năm 1965-1975. Những thứ hiện cất giữ trong các viện bảo tàng, trưng bày các bằng chứng nghiệt ngã, vũ khí, và các hình ảnh của người Việt Nam bị hủy hoại từ lúc các binh sĩ Hoa Kỳ gọi các nạn nhân bị bom napalm đốt cháy là "crispy critters".

"Họ quyết định tra tấn bằng nước" (1), chú thích trên một bức ảnh chụp tin tức hình trắng đen ở Bảo tàng Chứng tích Chiến tranh, cung cấp tư liệu về năm binh sĩ Mỹ, trong đó có một người rót một bi đông nước vào đầu của một nạn nhân nằm ngang, có vải phủ trên đầu. "Một miếng vải được đặt trên khuôn mặt của người đàn ông và nước được đổ vào nó, làm cho khó thở. Các thành viên của 1st Air Cavalry đã sử dụng nước để tra tấn một tù nhân hồi năm 1968".

Ngoài trời là các loại vũ khí lấy được của Mỹ, bao gồm một máy bay chiến đấu F-5A, 37-A một máy bay tấn công nhẹ A-37, xe tăng M-41, một UH-1H Huey và một chiếc trực thăng Chinook CH-47, cùng các mảnh vỡ khác. Cửa hàng bán quà tặng của viện bảo tàng này bán những thứ trông giống như thẻ bài bằng kim loại để nhận diện lính Mỹ, trong đó có một cái đã cấp cho B.P. McKenna, có số B407854 USN, một người Protestant (2), với nhóm máu A.

Những người làm đồ giả ở Việt Nam phát tài qua việc làm các thẻ bài và bán cho du khách từ thập niên 90, nên rất khó xác định thẻ bài thật hay giả. Thật hay giả, nó được bày bán tại Bảo tàng Chứng tích Chiến tranh và ở gần Bảo tàng Hồ Chí Minh, tượng trưng cho việc Việt Nam nhắc đến chiến lợi phẩm liên quan đến sự bại trận của quân đội Hoa Kỳ.

Tuy nhiên, quanh góc Bảo tàng Chứng tích Chiến tranh là một cửa hàng liều lĩnh tự gọi là Tử thần, và các tủ trưng bày những đôi giày, quần áo, túi xách theo kiểu Gô-tích, cho thấy thái độ khác nhau của thế hệ trẻ hơn đối với phương Tây. Bảng hiệu của cửa hàng Tử Thần trên đường Lê Quý Đôn, sử dụng tiếng Anh không mang ý nghĩa gì cả, đọc là: "đầy ác ý với tôi niềm đam mê đối với bạn" (nguyên văn “bitchy me passion over you”).

Ngay chỗ cửa của cửa hàng Tử thần có thể thấy Dinh Tổng thống miền Nam, Việt Nam cũ, bây giờ là Dinh Thống nhất, nơi cuộc đấu cuối cùng của cuộc chiến đã xảy ra. Nhưng đó là sự thất bại của Mỹ để bảo vệ đồng minh, phần lớn bị những người Việt Nam ngày nay bỏ qua, những người hăm hở xem các bộ phim mới nhất của Hollywood, với phụ đề tiếng Việt, gồm "Sự Khởi đầu" tại rạp MegaStar Cineplex ở Hà Nội, và “Muối mặn” chiếu tại rạp Đống Đa, TP Hồ Chí Minh.

Trong khi ngày càng có nhiều người Mỹ hiện nay nhắc đến “Việt Nam” như là sự lầm lẫn về quân sự của Hoa Kỳ, sa lầy và giết chết vô số người dân vô tội ở Afghanistan, chế độ độc đảng ở Hà Nội hướng tới Washington để cải thiện các mối quan hệ thương mại, văn hóa và quân sự. Hiện nay, Hoa Kỳ mua hầu hết hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam, và người Mỹ là những nhà đầu tư lớn nhất nước. Trong năm 2009, thương mại hai chiều đứng đầu, với hơn 15 tỉ đô la.

Cho dù bất cứ tiếng nói nào phát ra từ bảo tàng chiến tranh, Việt Nam vẫn tiếp tục tìm kiếm sự gần gũi hơn, đang nộp đơn để được nhận vào Hệ thống Ưu đãi Thuế quan Phổ cập của Hoa Kỳ, tham gia các cuộc đàm phán cho hiệp ước đầu tư song phương với Hoa Kỳ và đang làm việc để trở thành thành viên của Đối tác Kinh tế Chiến lược xuyên Thái Bình Dương, một nhóm thương mại mà Hoa Kỳ cũng đang cân nhắc tham gia.

Và 15 năm sau khi hai nước bình thường hóa quan hệ, họ đã tiến hành tập trận hải quân chung trên vùng biển chiến lược, biển Đông, trong một tuần hồi tháng 8. Điều được xem như một cử chỉ tượng trưng cho cả hai nước, tàu khu trục USS John S. McCain, lấy tên người cha của ứng cử viên Tổng thống năm 2008, người đã từng trải qua năm năm rưỡi trong một nhà tù ở Hà Nội sau khi máy bay của ông bị bắn rơi ở miền Bắc, Việt Nam, cũng được phép cập cảng tại miền Trung Việt Nam, cảng Đà Nẵng, mà trước đây Hoa Kỳ đã chiếm đóng.

Mỹ đang ảnh hưởng đến Việt Nam theo các cách khác.

Cô Tú, một hầu bàn trẻ tuổi tại một nhà hàng hạng trung, mới nhưng vắng khách, đã nói: “Nhiều sinh viên muốn học tiếng Anh, và đó là ngoại ngữ số một mà chúng tôi muốn biết, để chúng tôi có được một công việc tốt và thăng tiến. Ngôn ngữ thứ hai thanh niên Việt Nam ưa thích là tiếng Nhật, nhưng rất khó”.

Trong khi đó, nhiều người Việt Nam thờ cúng tổ tiên đã chết bằng cách thực hiện nghi lễ do ảnh hưởng Trung Quốc như, đốt các đồ vật bằng giấy giống như thật, chẳng hạn như nhà búp bê làm bằng giấy lụa mỏng, các mẫu quần áo và các vật dụng cần thiết tượng trưng khác. Những người tin tưởng nói rằng, khói bay lên trời, nơi các thành viên quá cố của gia đình có thể lấy các món hàng đó, làm cho cuộc sống của họ dễ dàng hơn ở thế giới bên kia.

Trong những năm gần đây, nhiều người Việt Nam chọn đồng giấy bạc Mỹ, $100 đô la in tại địa phương, được bán trong các cửa hàng tang lễ. Việc thực hành rất phổ biến đến độ những đồng tiền giả $100 chưa cháy, bị thổi bay đi trong các nghi lễ tự phát bên lề đường, đôi khi xuất hiện dưới chân trên vỉa hè, cùng các loại rác khác.

Vị tổng thống sau bị truất phế, Tổng thống Nixon cũng đi vào nền văn hóa dân gian hiện đại ở Việt Nam. Bước vào bên trong cửa hiệu Mai, phòng trưng bày đồ thời trang trên đường Đồng Khởi, nối với Nhà thờ Công giáo Notre-Dame, xây dựng từ thời thực dân Pháp, với Nhà hát lớn. Nhà thiết kế Mai Lâm chào mời kiểu áo khoác quân đội Mỹ, mới, màu xanh ô liu, cồng kềnh, với một lá cờ Mỹ lớn, thêu ở sau lưng, một phần bị che khuất bởi gương mặt sống động của TT Nixon, mặc bộ đồ màu đen và mang cà vạt, trong khi đang nói vào microphone, tức giận và thách thức. Giá: $3.500 đô la.

“Chiếc áo chống đạn của quân đội Hoa Kỳ được yêu thích của cô, thích hợp nơi đô thị với các hình Phật đã được thêu và tôn tạo bằng những viên đá quý, là một biểu tượng hàn gắn nỗi đau của những người đã phải chịu đựng trong chiến tranh”, Mai cho biết trên một trang Facebook. Các thời trang đau khổ khác mang một bức chân dung của ông Hồ Chí Minh.

-----------------------------------

Richard S Ehrlich là một nhà báo ở Bangkok, người đã đưa tin tức về châu Á kể từ năm 1978. Trang web của ông là: http://www.asia-correspondent. 110mb.com

Chú thích:

(1) Water Torture: hay còn gọi là Chinese Water Torture, hành hạ bằng cách cho nước nhỏ từng giọt xuống trán. Xem tại đây.

(2) Protestant: Một nhánh của cơ đốc giáo.

Nguồn: “Vietnam's Complicated Relationship with the US”, Asia Sentinel, 1.9.2010.

Bản tiếng Việt © 2010 Ngọc Thu

Bản tiếng Việt © 2010 talawas

.

.

.

No comments: