Đăng
ngày 05-05-2015
Chính quyền Việt Nam
hiện đưa ra thảo luận và lấy ý kiến về Dự thảo Luật Tín ngưỡng, Tôn giáo, mà
theo dự kiến sẽ được trình Quốc hội vào năm tới. Nhưng đối với các tổ chức nhân
quyền, bản dự thảo luật này không đáp ứng đúng các yêu cầu của quốc tế về tự do
tôn giáo. Sau đây mời quý vị nghe ý kiến của ông Vũ Quốc Dụng, giám đốc điều
hành tổ chức VETO, Mạng lưới các nhà bảo vệ nhân quyền, tại Đức.
NGHE : Ông Vũ
Quốc Dụng - 05/05/2015
RFI
: Thưa
ông Vũ Quốc Dụng. Trước hết, theo ông dự thảo luật này có thay đổi gì tốt hơn
hay xấu hơn so với Pháp lệnh tôn giáo, Tín ngưỡng 2004 không?
Vũ
Quốc Dụng :Trước
hết, chương XI của dự thảo luật này là một điểm mới khi cho phép người dân và
các tổ chức tôn giáo có quyền khiếu nại về hành vi vi phạm luật tôn giáo. Tuy
nhiên tôi không thấy dự luật này qui định gì về tội danh và hình phạt đối với kẻ
vi phạm cho nên tôi nghi ngờ về tác dụng thực tế của việc khiếu nại và tố cáo
vi phạm.
Nhìn
chung, tôi không thấy trong Dự thảo luật này một sự thay đổi tổng quát về quan
điểm tự do tôn giáo của chính quyền Việt Nam. Nó vẫn giữ quan điểm của Pháp Lệnh,
nghĩa là chính quyền phải kiểm soát chặt chẽ các tôn giáo và việc này được thực
hiện bằng đủ loại giấy phép, mà các tôn giáo ở Việt Nam đã gọi là cơ chế
XIN-CHO.
Theo
tôi so với Pháp Lệnh, dự thảo luật này tỏ ra khắt khe hơn khi chính thức thêm một
loại đăng ký nữa. Đó là loại "đăng ký sinh hoạt tôn giáo“ không thấy có
trong Pháp lệnh hiện hành mà chỉ thấy có trong Nghị định 22 nằm dưới nó. Như vậy
là Dự thảo Luật chính thức có đến 3 loại đăng ký: trước nhất là „ đăng ký sinh
hoạt tôn giáo“, rồi đến „ đăng ký hoạt động tôn giáo“, và „ đăng ký tổ chức tôn
giáo“. Đẻ ra càng nhiều loại đăng ký thì lại càng nhiêu khê và càng tạo cơ hội
cho chính quyền các cấp có cơ hội làm khó dễ các tôn giáo.
Một
nhận xét thứ hai là sự can thiệp khó chấp nhận được của chính quyền vào nội bộ
các tôn giáo. Có những 39 điều khoản của dự luật này qui định từ việc tổ chức đại
hội thường niên, thành lập hội nhánh, phong chức, bổ nhiệm, tuyển người đi tu,
v.v… Việc bắt phải được chấp thuận đăng ký thì mới được suy cử, bầu cử người
lãnh đạo tôn giáo, mới được đi tu cho thấy chính quyền thọc sâu như thế nào vào
việc điều hành nội bộ của các tôn giáo. Rõ ràng là các tổ chức tôn giáo “chỉ được
làm những gì đã được cho phép” và bị thắt xiết đến nghẹt thở chứ không được tự
do. Muốn tự do thì các tôn giáo phải được làm tất cả những gì mà luật không cấm.
RFI
: Dự
thảo luật này có đáp ứng điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên không?
Vũ
Quốc Dụng : Việt
Nam tham gia vào Công ước quốc tế về Quyền Dân sự và Chính trị (ICCPR) từ năm
1982 cho nên chúng ta phải dùng Điều 18 của công ước này về Quyền Tự do Tư tưởng,
Tự do Lương tâm hay Tự do Tôn giáo để qui chiếu. Ngoài ra, chúng ta cần phải
tham chiếu thêm Bản Bình luận Tổng quát về điều 18 ICCPR này của Uỷ Ban Nhân
quyền LHQ để hiểu rõ hơn về các qui định về tự do tôn giáo trong luật quốc tế.
Sau
khi tham khảo 2 văn bản nói trên tôi cho rằng dự thảo luật tôn giáo, tín ngưỡng
của Việt Nam đã vi phạm nhiều nguyên tắc căn bản của ICCPR. Vì thời giờ không
cho phép nên tôi xin nói vắn tắt về một vài điểm chính.
Thứ
nhất là tầng khái niệm. Tôi cho rằng dự thảo luật đã đưa ra những định nghĩa
quá chật hẹp về tôn giáo hoặc tín ngưỡng với kết quả là loại trừ rất nhiều tôn
giáo hoặc tín ngưỡng ra khỏi vòng pháp luật. Đặc biệt, những nhóm tôn giáo nhỏ,
mới được thành lập hay bị chính quyền xem là bướng bỉnh sẽ khó được chấp nhận.
Thực tế của nhiều thập niên qua cho thấy việc đồng hóa "tôn giáo“ với
"tổ chức tôn giáo“ cũng như "tín ngưỡng“ với "tín ngưỡng dân
gian“ đã là nguyên nhân gây ra biết bao vi phạm quyền tự do tôn giáo ở Việt Nam
vì không phải tôn giáo nào cũng phải được tổ chức thành một tổ chức và ngoài
tín ngưỡng dân gian thì tín ngưỡng còn phải bao gồm cả nhiều niềm tin hay thế
giới quan khác nữa.
Thứ
nhì là "quyền tự do theo một tôn giáo hoặc tín ngưỡng tự chọn“ đã không được
tách riêng ra trong dự thảo. ICCPR tách riêng nó ra vì nó là một quyền tuyệt đối
và không thể bị giới hạn trong bất cứ hoàn cảnh nào, kể cả khi đất nước có chiến
tranh. Vì cho đến nay chính quyền Việt Nam vẫn bắt nhiều người phải ký giấy bỏ
đạo hoặc phải theo một tổ chức tôn giáo do chính quyền qui định, cho nên việc
tách riêng này không những phù hợp với ICCPR, mà còn giải quyết được một nhu cầu
cấp thiết của người có đạo nữa.
Thứ
ba là dự luật đặt ra quá nhiều điều cấm, riêng điều 6 đã có tổng cộng 12 điều cấm,
với ngôn từ rất chung chung và dễ áp đặt tùy tiện như "cấm lợi dụng quyền
tự do tín ngưỡng, tôn giáo". Như thế nào là "lợi dụng" thì chúng
ta đã thấy qua những bắt giữ tùy tiện liên quan đến điều 258 của Bộ luật Hình sự
mà quốc tế đã nhiều lần phê phán. Tôi muốn nói thêm rằng lý do "xâm phạm
an ninh quốc gia“ trong dự luật này (điều 6, khoản 5, điểm c) rõ ràng vi phạm
ICCPR vì trong những lý do để giới hạn về quyền tự do bày tỏ niềm tin tôn giáo
hoặc tín ngưỡng được qui định tại điều 18 khoản 3 ICCPR không có điều nào liên
quan đến an ninh quốc gia và tất cả các văn bản diễn giải của LHQ đều nhấn mạnh
đến điều này.
RFI
: Dự
thảo luật này có đáp ứng những khuyến nghị của Báo cáo viên Đặc biệt về Tự do
Tôn giáo hoặc Tín ngưỡng của Liên Hiệp Quốc (BCV) vừa viếng thăm Việt Nam hồi
năm ngoái không?
Vũ
Quốc Dụng : Khi
đọc các khuyến nghị của ông BCV Heiner Bielefeldt tôi thấy ông đặc biệt quan
tâm đến 3 lãnh vực là đăng ký tôn giáo, tôn trọng điều ước quốc tế và những điều
cấm. Dự luật đã không thỏa mãn được cả 3 mối quan tâm này. Tôi đã phê bình điểm
thứ ba ở trên nên không nhắc lại nữa.
BCV
quan niệm rằng việc thực thi quyền tự do tôn giáo không thể để bị phụ thuộc vào
một quyết định hành chánh là đăng ký hoặc cho phép. Do đó, BCV đề nghị luật tôn
giáo phải cho các tổ chức tôn giáo được chọn lựa giữa việc đăng ký hay không
đăng ký, và việc này không ảnh hưởng gì đến các hoạt động chủ yếu của họ trong
cộng đồng tôn giáo. Dự luật thì rõ ràng bắt họ phải đăng ký nếu không thì sẽ bị
chính quyền xem là hoạt động bất hợp pháp.
BCV
đề nghị thực hiện đầy đủ các điều ước quốc tế. Như đã phân tích ở trên dự thảo
luật tôn giáo, tín ngưỡng đã vi phạm nhiều nguyên tắc căn bản của ICCPR. Cho nên
qui định tại Điều 5 về việc ưu tiên thực hiện điều ước quốc tế khi có mâu thuẫn
giữa điều ước quốc tế và luật Việt Nam chỉ là sự đãi bôi. Thực ra Pháp lệnh tôn
giáo, tín ngưỡng của năm 2004 cũng đã có điều khoản tương tự (Điều 38) mà chẳng
thấy ai thi hành. Hỏi công an thì công an bảo không biết. Hỏi uỷ ban và tòa án
nhân dân thì họ nói họ chỉ áp dụng luật Việt Nam mà thôi.
Tôi
nghĩ điều đầu tiên cần làm ngay là điều chỉnh tất cả các điều luật cho phù hợp
với luật quốc tế, rồi sau đó mới có thể ghi Điều 5 vào luật được.
RFI
: Dự
thảo luật này có đáp ứng những khuyến nghị của Thủ tục Kiểm tra Định kỳ Phổ
quát (UPR) của Hội đồng nhân quyền LHQ hồi đầu năm 2014 không?
Vũ
Quốc Dụng : Trong
thủ tục UPR diễn ra hồi đầu năm ngoái, Việt Nam đã chấp nhận 9 khuyến nghị của
các quốc gia thành viên của Hội đồng Nhân quyền LHQ liên quan đến quyền tự do
tôn giáo. Tựu trung các khuyến nghị này xoay quanh việc sửa luật, tuân thủ điều
ước quốc tế, bảo đảm quyền tự do tôn giáo và giảm thiểu các trở ngại hành
chính.
Như
đã phân tích ở trên, năm khuyến nghị liên quan trực tiếp đến luật lệ tôn giáo
đã chưa được phía Việt Nam thực hiện một cách thực tâm và có thiện chí. Các quốc
gia thành viên của Hội đồng Nhân quyền LHQ chắc chắn sẽ không thể thỏa mãn với
những sửa chữa vá víu này.
Tôi
hy vọng dự thảo này sẽ không phải là dự thảo cuối cùng về luật tôn giáo từ nay
đến cuối năm 2016 và những dự thảo sau sẽ cố gắng hội nhập với quốc tế nhiều
hơn nữa và sẽ thoáng hơn. Nhưng tôi nghĩ, điều tốt hơn cả sẽ là không có luật
tôn giáo, vì đặt ra luật là đặt ra sự kiểm soát và khống chế quyền tự do. Việt
Nam cần biết rằng các quốc gia khác không cần đặt riêng luật tôn giáo mà các
tôn giáo ở đó vẫn hoạt động ổn định hòa bình.
RFI
: Xin
cám ơn ông Vũ Quốc Dụng.
--------------------------------------
Đăng
ngày 05-05-2015
Cách nay 13 hôm,
chính phủ Việt Nam yêu cầu các chức sắc lãnh đạo tôn giáo cho biết ý kiến về «
dự thảo luật tín ngưỡng tôn giáo » mà kỳ hạn sau cùng là hôm nay
05/05/2015. Thời gian tham khảo ngắn ngủi này bị xem là một thủ đoạn «
dân chủ giả hiệu ». Trong phần góp ý, Hội Đồng Giám Mục nhận định dự luật
tín ngưỡng tôn giáo « vì chỉ quan tâm đến quyền lợi của chính quyền ,
đi ngược lại Tuyên ngôn Quốc tế Nhân quyền và xu thế tự do dân chủ, nên cần phải
được viết lại ».
Trong
một sáng kiến được xem là bất thường do bị chỉ trích vi phạm tự do tín ngưỡng,
chính phủ Việt Nam yêu cầu các tổ chức tôn giáo đóng góp ý kiến về « Dự thảo luật
tín ngưỡng, tôn giáo ». Thời gian tham khảo chỉ có 13 ngày và hạn cuối phải trả
lời là hôm nay 05/05/2015.
Trong
thông cáo phổ biến ngày hôm qua và gửi Chủ tịch quốc hội Nguyễn Sinh Hùng cũng
như Trưởng ban tôn giáo chính phủ Phạm Dũng, Hội Đồng Giám Mục Việt Nam «
nhìn nhận thiện chí » của chính quyền, nhưng chỉ ra 14 thiếu sót của dự
luật và đưa ra 3 đề nghị .
Theo
Hội Đồng Giám Mục, cơ quan lãnh đạo Giáo hội Công giáo Việt Nam, dự luật tôn
giáo của nhà nước « chưa làm rõ mục đích của luật, không không hợp lòng dân,
ý trời, không tôn trọng quyền lợi người dân, mà chỉ quan tâm đến quyền lợi của
nhà cầm quyền ». Điều « thiếu sót quan trọng nhất » của
dự luật là không công nhận sự tồn tại hợp pháp của tổ chức tôn giáo, quyền sở hữu
và sử dụng tài sản của tổ chức tôn giáo.
Dự
luật còn quá mơ hồ, tạo kẻ hở cho hành pháp lạm dụng quyền lực để áp đặt, cưỡng
chiếm đất đai, can thiệp vào sinh hoạt tôn giáo, từ việc tu hành, hoạt động cho
đến đào tạo và điều này chỉ gây lo ngại và bất an cho người dân hơn là đem lại
bình an.
Với
nhận định « Dự thảo luật đi ngược lại Tuyên ngôn Nhân Quyền Quốc Tế và
cả Hiến pháp Việt Nam », Hội Đồng Giám Mục tuyên bố không đồng ý dự luật
tín ngưỡng, tôn giáo của chính phủ, yêu cầu soạn dự thảo mới cho hợp với xu thế
tự do dân chủ và tầm vóc xã hội tiến bộ. Cuối cùng, Hội Đồng Giám Mục đề nghị dự
thảo mới phải công nhận tư cách pháp nhân của các tôn giáo, và phải tham khảo ý
kiến từ các tổ chức tôn giáo.
Phản
ứng của Hội Đồng Giám Mục Việt Nam nói chung và của một số vị giám mục nói
riêng được truyền thông quốc tế xem là can đảm.
No comments:
Post a Comment