NỘI DUNG :
Thổ
Nhĩ Kỳ, đồng minh « hai mặt » giữa Đông và Tây
Minh
Anh - RFI
.
Gia
nhập NATO: Thổ Nhĩ Kỳ để ngỏ khả năng ủng hộ riêng Phần Lan và từ chối Thụy Điển
Trọng Thành - RFI
.
Tại sao Thổ
Nhĩ Kỳ vẫn ngáng đường Thụy Điển gia nhập NATO?
Phạm Nghĩa
- Người Lao Động Online
.
.
===================================================
.
.
Thổ Nhĩ Kỳ, đồng minh « hai mặt » giữa Đông và Tây
Minh Anh - RFI
Đăng ngày: 31/01/2023 - 14:40
Trong bối cảnh thế cân bằng địa chính trị thế giới
đang tái định hình và châu Âu đang đối mặt với một nguy cơ Chiến Tranh Lạnh mới,
không một nước nào có thể buộc Thổ Nhĩ Kỳ phải chọn phe. Trên thực tế, tổng thống
Recep Tayyip Erdogan duy trì một truyền thống ngoại giao lâu đời : Tính
« hai mặt » và « phi liên kết ».
Tổng thống Mỹ Joe Biden (P) gặp tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip
Erdogan nhân thượng đỉnh khối NATO, tại Madrid, ngày 29/06/2022. AP -
Susan Walsh
Thổ Nhĩ Kỳ tuần rồi khẳng định sẽ không hậu
thuẫn Thụy Điển gia nhập NATO sau sự cố một thành viên cực hữu Thụy Điển đốt
kinh Coran. Lo sợ có chung số phận, Phần Lan hôm thứ Tư 25/01, lần đầu tiên kể
từ năm 2019, đã cho phép bán các thiết bị quân sự cho Thổ Nhĩ Kỳ. Những sự kiện
này thể hiện rõ nét về vai trò mập mờ của Thổ Nhĩ Kỳ trong mối quan hệ với
phương Tây và khả năng gây « phiền toái » của nước này trên
trường quốc tế.
Trang mạng Atlantico của Pháp, nhắc lại chính
sự nghi kỵ nội tại đối với nước Nga, bắt nguồn từ việc Đế chế Ottoman bị tan rã
sau hai thế kỷ đối đầu quân sự với Đế chế Sa hoàng, đã đẩy Thổ Nhĩ Kỳ chuyển hướng
sang châu Âu và Mỹ, ngay khi Đệ Nhị Thế Chiến kết thúc. Thế nhưng, quan hệ với
phương Tây luôn mang đậm dấu ấn ngờ vực lẫn nhau.
Được cho là chiếc cầu nối châu Âu với Trung
Đông và điểm giao tiếp với thế giới Ả Rập, Thổ Nhĩ Kỳ từ sạu vụ tấn công khủng
bố trên nước Mỹ 11/09/2001, dần dần từ bỏ học thuyết « không có rắc rối
với các nước láng giềng » để theo đuổi một lịch trình chiến lược riêng
của mình nhưng đôi khi lại không cùng nhịp với các mục tiêu của phương Tây
trong khu vực.
Từ vài năm gần đây, mối quan hệ giữa Thổ Nhĩ Kỳ
với phương Tây đã chuyển sang kiểu mặc cả và những đòn gây áp lực thường trực,
mà hành động « bắt chẹt » gần đây nhất đối với hai nước ứng
viên Bắc Âu xin gia nhập NATO là một minh chứng. Thông qua cử chỉ này, Ankara
còn tìm cách gây áp lực với Washington trong nhiều hồ sơ lớn khác như vấn đề
người Kurdistan tại Syria chẳng hạn, mà Lực lượng Bảo vệ Nhân dân (YPG) là một
ví dụ điển hình. Đối với Ankara, lực lượng vũ trang này, vốn được Mỹ hậu thuẫn,
là một chiếc gai cần phải nhổ.
Ngược lại, trong quan hệ với Nga, tổng thống
Erdogan tỏ rõ mối quan hệ hữu hảo bất chấp cuộc chiến xâm lăng Ukraina do tổng
thống Putin phát động. Hơn nữa, khi tìm cách giữ vai trò trung gian hòa giải giữa
Matxcơva và Kiev, Thổ Nhĩ Kỳ trước hết, tìm cách duy trì mối liên kết với
Ukraina, những lợi ích của mình tại vùng Biển Đen, và thể hiện vai trò như là một
cường quốc có ảnh hưởng trong khu vực, và sau cùng là để cho mối quan hệ kinh tế,
năng lượng với Nga không bị cuộc chiến tác động. Tình hình kinh tế Thổ Nhĩ Kỳ
thảm hại đến mức đã đẩy tổng thống Erdogan rơi vào vòng tay của Matxcơva. Năm
2022, Nga là đối tác thương mại thứ ba của Thổ Nhĩ Kỳ.
Khi không ngừng gây căng thẳng với phương Tây,
Thổ Nhĩ Kỳ viện dẫn đến quyền tự chủ, tỏ rõ ý đồ mở rộng ảnh hưởng trong khu vực
nhằm phục vụ cho các mục tiêu riêng của mình. Trong xu hướng này, ngành ngoại
giao Thổ gia tăng các mối liên minh đầy mâu thuẫn. Một mặt, Ankara muốn là chiếc
cầu nối giữa phương Tây với châu Á, một quân cờ cho phép Thổ Nhĩ Kỳ vẫn có thể
làm chủ tại khu vực « nước ngoài gần ».
Mặt khác, với tư cách là một « phân
tử tự do », Thổ Nhĩ Kỳ là một mối nguy hiểm tiềm tàng cho thế cân bằng
trong khu vực, nhất là tại vùng Kavkaz. Điều này được thể hiện rõ qua chính
sách can thiệp của Thổ tại vùng Thượng Karabagh bên cạnh Azerbaijan, những dự
án bành trướng chủ nghĩa dân tộc Thổ, tạo ra một hành động gây hấn thường trực
đối với Armenia và một cường quốc đối thủ, quốc gia láng giềng là Iran.
Bất chấp chính sách ngoại giao phiêu lưu này,
tầm ảnh hưởng của Thổ Nhĩ Kỳ vẫn mang tính tương đối. Nhưng những hành động
khiêu khích của chính phủ tổng thống Erdogan có nguy cơ tước mất nguồn hậu thuẫn
thiết yếu từ châu Âu, thị trường xuất khẩu lớn nhất của Thổ.
Cuối cùng, trang mạng Atlantico cho rằng tính
chất « hai mặt » giữa Á và Âu, giữa Đông và Tây, trước hết phần
nào phản ảnh một sự khủng hoảng bản sắc ám ảnh đất nước từ ngày lập quốc cách
nay một thế kỷ. Giữa sự hấp dẫn đối với phương Tây và nỗi hoài niệm về nguồn cội
châu Á, Thổ Nhĩ Kỳ đang từ chối chọn và cố gắng hòa giải một cách khó khăn các
mặt đối lập. Đây có lẽ là giải thích duy nhất cho chính sách ngoại giao hung
hăng và khô khan của Ankara, khiến các đồng minh mất niềm tin và có nguy cơ Thổ
Nhĩ Kỳ rơi vào thế « cường quốc bậc trung », thậm chí là bị cô
lập !
.
------------------------------
.
.
Gia
nhập NATO: Thổ Nhĩ Kỳ để ngỏ khả năng ủng hộ riêng Phần Lan và từ chối Thụy Điển
Trọng Thành - RFI
Đăng ngày: 30/01/2023 - 13:25
Hôm qua,
29/01/2023, lần đầu tiên nguyên thủ Thổ Nhĩ Kỳ để ngỏ khả năng ủng hộ riêng Phần
Lan, và chống lại đề nghị gia nhập khối NATO của Thụy Điển. Ankara muốn gia
tăng áp lực để Stockholm nhân nhượng trong hồ sơ người Kurdistan.
Theo AFP, trong một cuộc gặp với giới trẻ được
truyền hình, tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan cho biết: ‘‘Nếu cần,
chúng tôi có thể đưa ra một thông điệp khác với Phần Lan’’. Cho đến nay, Thổ
Nhĩ Kỳ không phản đối việc gia nhập NATO của Phần Lan, nhưng khối NATO muốn xem
xét cùng lúc đơn gia nhập NATO của cả hai nước Phần Lan và Thụy Điển, theo nguyện
vọng của hai nước. Cho đến nay, chính quyền Erdogan cũng chưa bao giờ chính thức
tách biệt đề nghị gia nhập NATO của hai nước Bắc Âu.
Thổ Nhĩ Kỳ, cũng như tất cả 29 quốc gia thành
viên, có quyền phủ quyết đơn gia nhập NATO. Hôm 24/01, Thổ Nhĩ Kỳ đã đình hoãn
vô thời hạn một cuộc họp tay ba với Thụy Điển và Phần Lan về chủ đề này, dự kiến
vào đầu tháng 2.
Thông điệp chủ yếu mà tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ gửi
đến Thụy Điển trong phát biểu hôm qua liên quan đến các thành viên và những người
ủng hộ đảng PKK của người Kurdistan, nổi dậy chống chính quyền Thổ Nhĩ Kỳ năm
1984, đang tị nạn tại Thụy Điển. Đối với Thổ Nhĩ Kỳ, đây là các phần tử khủng bố.
Ông Erdogan nói rõ: ‘‘Nếu quý vị muốn vào NATO, quý vị phải trao cho Thổ
Nhĩ Kỳ các phần tử khủng bố. Chúng tôi đã đưa cho họ danh sách 120 người (…).
Nhưng họ đã nhạo báng chúng tôi, và nói rằng họ đã thay đổi Hiến pháp’’.
Về phản ứng của Phần Lan, theo AFP, cho đến
nay Helsinki vẫn từ chối gia nhập NATO nếu không có Thụy Điển. Ngày 25/01, ngoại
trưởng Phần Lan Pekka Haavisto bày tỏ hy vọng là tiến trình phê chuẩn đơn gia
nhập của cả hai nước sẽ được hoàn tất trước thượng đỉnh của NATO tại Vilnius
vào tháng 7/2023, bất chấp các bất đồng của Thổ Nhĩ Kỳ.
Danh sách yêu cầu trục xuất từ 33 nâng thành 120
Theo Libération, cho đến nay chính quyền Thụy
Điển mới chỉ chấp nhận trục xuất một người Kurdistan theo đòi hỏi của Ankara.
Người bị trục xuất là Mahmut Tat, đệ đơn tị nạn từ 2021, đã bị trả về Thổ Nhĩ Kỳ,
nơi người này có thể bị phạt tù đến 6 năm, do bị tình nghi có quan hệ với đảng
PKK. Hồi tháng 6/2022, khi Thụy Điển đệ đơn gia nhập NATO, Ankara yêu cầu trục
xuất 33 người. Theo phát biểu của tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ trên đây, danh sách này
nay đã lên đến 120. Thụy Điển là nơi định cư của khoảng 100.000 người
Kurdistan, trong đó có nhiều người Kurdistan gốc Thổ Nhĩ Kỳ tị nạn vì các lý do
chính trị.
.
--------------------------------------
.
.
Tại sao Thổ Nhĩ Kỳ vẫn ngáng đường Thụy Điển gia nhập NATO?
Phạm Nghĩa -
Người Lao Động Online
27-01-2023 - 09:25
(NLĐO) - Thổ Nhĩ Kỳ ngăn Thụy Điển gia nhập Tổ chức
Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) trừ khi nước này tích cực trấn áp các nhóm bị
đặt ngoài vòng pháp luật ở Thổ Nhĩ Kỳ, bao gồm Đảng Công nhân người Kurd (PKK).
Bloomberg cho biết khi NATO mời Thụy Điển và
Phần Lan gia nhập liên minh quân sự này vào tháng 6-2022, các nhà lãnh đạo NATO
ca ngợi đây là một "quyết định lịch sử".
Nhưng kế hoạch trên vẫn chưa thành do bị Thổ
Nhĩ Kỳ phản đối…
1. Thổ Nhĩ Kỳ muốn gì?
Thổ Nhĩ Kỳ đã yêu cầu Thụy Điển dẫn độ các
thành viên người Kurd tình nghi và những kẻ âm mưu đảo chính bị Ankara truy nã,
đồng thời ngăn nhóm người ủng hộ phong trào người Kurd tại Thụy Điển công khai
thể hiện lòng trung thành.
2. Điều gì sẽ xảy ra tiếp theo?
Tháng 12-2022, Tòa án Tối cao Thụy Điển ra
phán quyết bác bỏ việc dẫn độ một người đàn ông bị Thổ Nhĩ Kỳ cáo buộc liên
quan tới âm mưu đảo chính chống lại Tổng thống Recep Tayyip Erdogan năm 2016.
Ankara gọi phán quyết này là "một diễn biến rất tiêu cực".
Tháng 1 năm nay, căng thẳng bùng phát trở lại
sau khi những người biểu tình ở Stockholm - Thuỵ Điển trưng bày hình nộm lộn
ngược của ông Erdogan. Tiếp theo đó là vụ đốt một bản dịch Kinh Koran gần đại sứ
quán Thổ Nhĩ Kỳ, khiến Ankara và các quốc gia Hồi giáo khác phẫn nộ. Ông
Erdogan sau đó tuyên bố Thổ Nhĩ Kỳ sẽ không ủng hộ Thụy Điển gia nhập NATO.
Thụy Điển khẳng định đã làm tất cả những gì có
thể để tôn trọng thỏa thuận hồi tháng 6-2022. Tuy nhiên, luật về quyền tự do
ngôn luận của Thụy Điển khiến chính phủ khó ngăn chặn hành động công khai ủng hộ
người Kurd.
3. Vấn đề của Thổ Nhĩ Kỳ với người Kurd là gì?
PKK đã chiến đấu với các lực lượng Thổ Nhĩ Kỳ
trong và ngoài nước kể từ giữa những năm 1980 khi họ tìm kiếm một khu vực tự trị
cho người Kurd bên trong lãnh thổ Thổ Nhĩ Kỳ. Ankara đặc biệt tập trung vào Đơn
vị Bảo vệ Nhân dân người Kurd (YPG). Thổ Nhĩ Kỳ coi YPG là mối đe dọa an ninh
do lực lượng này có quan hệ với lực lượng ly khai người Kurd ở Thổ Nhĩ Kỳ.
4. Tại sao Thụy Điển dính líu?
Thụy Điển từ lâu tìm cách thúc đẩy nhân quyền
và tôn trọng các nhóm dân tộc thiểu số ở nước ngoài. Nước này mở rộng cửa đối với
những người tị nạn, bao gồm khoảng 100.000 người Kurd hiện sinh sống tại đây. Một
số người Kurd ở Thuỵ Điển là thành viên phe đối lập Thổ Nhĩ Kỳ bị chính phủ của
ông Erdogan truy lùng. Ông Erdogan đã gọi Thụy Điển là "nơi các tổ chức khủng
bố làm tổ".
Việc Thuỵ Điển và Phần Lan gia nhập NATO sẽ mang lại
nhiều lợi ích cho khối này. Ảnh: Bloomberg
5. Vai trò của Thuỵ Điển đối với NATO?
Thụy Điển - và cả Phần Lan - đã tiến hành các
cuộc tập trận quân sự với NATO, đồng thời ngày càng chia sẻ nhiều thông tin
tình báo hơn với khối này.
Nếu Thụy Điển và Phần Lan gia nhập NATO, an
ninh khu vực xung quanh biển Baltic có thể được đảm bảo cũng như việc bảo vệ
các thành viên NATO gồm Estonia, Latvia và Lithuania sẽ dễ dàng hơn.
Phần Lan và Thụy Điển cũng sở hữu quân đội mạnh,
được trang bị tốt, có thiết bị quân sự tương thích với của NATO cũng như giúp
tăng gấp đôi chiều dài biên giới của NATO với Nga và cho phép liên minh này cải
thiện khả năng giám sát sườn phía Tây.
6. Có cơ hội để giải quyết tranh chấp không?
Ông Erdogan sắp bước vào các cuộc bầu cử tổng
thống và quốc hội trong tháng 5 tới. Việc duy trì lập trường cứng rắn chống lại
Thụy Điển có thể củng cố sự ủng hộ dành cho ông. Vì vậy, khó tìm ra lối thoát
lúc này.
Hướng đi của Phần Lan?
Bộ trưởng Ngoại giao Phần Lan để ngỏ khả năng
một mình gia nhập NATO mà không có Thuỵ Điển. Nhưng điều đó có khả năng gây rủi
ro cho các tuyến đường tiếp tế của Phần Lan và việc đảm bảo an ninh của NATO. Bỏ
Thuỵ Điển ở lại cũng sẽ khiến một số hợp tác quân sự mà hai nước đã phát triển
trong nhiều năm bị huỷ bỏ. Lập trường chính thức vẫn là Phần Lan và Thuỵ Điển sẽ
gia nhập NATO cùng nhau.
Phạm Nghĩa
No comments:
Post a Comment