19.05.2016
Mâu thuẫn tạo ra khác biệt. Mâu thuẫn càng lớn, khác
biệt càng nhiều. Mâu thuẫn chuyển thành xung đột, khác biệt biến thành cuộc đối
đầu giữa các ý thức hệ.
Việt Nam đã và đang là như thế. Chính trị Việt Nam
không chỉ chứng kiến cuộc xung đột quyền lực dữ dội trong nội bộ đảng cầm quyền,
mà xã hội Việt Nam cũng đang chứng kiến một sự phân hóa đến cùng cực ngay trong
lòng báo chí nhà nước.
Những cuộc biểu tình “cá chết Formosa” vào tháng Năm
năm 2016 đã làm lộ ra tất cả.
Lặng
lẽ xuống đường
“Khi những người bị bắt rồi tống lên xe bus để chở về sân vận động Hoa Lư
(Q.1 - Sài Gòn) nhận được những tràng vỗ tay cổ vũ của đám đông đứng bên đường,
họ sẽ hiểu việc làm của mình ít ra không vô ích. Dù cho phải nhận những đòn
đánh hung bạo của lực lượng trấn áp nhưng làm sao khác được khi mọi cuộc tập dượt
đều phải có sự hy sinh…
Hôm nay nhiều người bị đánh đập, máu và nước mắt của một bà mẹ trẻ cùng
con mình đã đổ xuống trong một buổi sáng nóng bức ở Sài Gòn. Nói tôi vô tình
cũng được, nhưng điều đó là sự cần thiết để trui rèn một xã hội dân sự thực thụ
cho tương lai”.
Nhà
báo Trung Bảo đã viết trên trang FB cá nhân của mình như vậy. Những
dòng chữ và con chữ máu lửa như thế vẫn còn là hiếm hoi vào thời buổi phần lớn
trong số hai chục ngàn nhà báo có thẻ ở Việt Nam vẫn cúi đầu lầm lũi. Thời buổi
mà những tờ báo đảng và cả “Đài truyền hình quốc gia” vẫn chưa ra khỏi cơn lên
đồng nói lấy được vào giai đoạn cuối.
Nhưng dù gì, năm nay nhà báo đã dám mở miệng nói
chuyện chính trị, nếu so với sự im lặng hoàn toàn của họ hồi 5 năm trước.
Báo chí và báo giới nhà nước ở Việt Nam vẫn nổi tiếng
là thụ động và vô cảm. Trong khi phong trào dân chủ và xã hội dân sự đã khởi xướng
những cuộc biểu tình chống Trung Quốc từ mùa hè năm 2011, trong khi vô số nhiễu
nhương và tai ương giáng xuống đầu dân oan đất đai và nạn nhân của ô nhiễm môi
trường, tuyệt đại đa số trong hơn 800 tờ báo nhà nước vẫn cúi đầu khép miệng.
Chỉ có một ít nhà báo còn bức xúc, còn tâm huyết, nhưng không làm cách nào để
chuyển tải được nỗi bất mãn và phản kháng của họ lên mặt báo nên đành buông
bút. Đó là câu chuyện từ năm 2015 trở về trước.
Nhưng từ đầu năm 2016, mọi chuyện bắt đầu “diễn biến
hòa bình” với tốc độ nhanh hơn hẳn. Khi hàng ngàn người dân Sầm Sơn ở Thanh Hóa
xô đổ hàng rào cảnh sát cơ động để đòi chính quyền địa phương trả biển cho họ,
khá nhiều tờ báo nhà nước đã sôi sục tham gia vào chiến dịch ủng hộ bà con ngư
dân. Nhiều nhà báo bắt đầu thức tỉnh.
Không chỉ thức tỉnh xã hội, báo giới nhà nước còn bắt
đầu thức tỉnh chính trị. Làm thế nào để những người độc lập tự ứng cử vào Quốc
hội không bị chính quyền, công an, tuyên giáo lẫn báo đảng vùi dập, mạt sát
không thương tiếc như những kỳ bầu cử trước? Không chỉ một lần, một số số tờ
báo nhà nước đã gián tiếp bày tỏ thái độ từ bênh vực đến ủng hộ những người tự ứng
cử. Bày tỏ cho đến lúc họ bị loại hết, loại thẳng cánh trong cuộc bầu cử Quốc hội
vào tháng Năm này…
Điều đáng ghi nhận của báo chí nhà nước là tuyệt đại
đa số đã từ chối chỉ đạo “phản tuyên truyền” đối với phong trào biểu tình của
dân chúng. Từ khá nhiều năm qua, ban biên tập nhiều báo lấy lý do là “chuyên
ngành” nên đã từ chối đăng tải những tin tức công kích người bất đồng chính kiến
và giới đấu tranh nhân quyền.
Đến vụ “cá chết Formosa”, rất nhiều tờ báo nhà nước
đã lên tiếng phản đối. Đáng chú ý hơn nữa là một số nhà báo đã lặng lẽ - tất
nhiên chỉ mới lặng lẽ - bước xuống đường để hòa chung dòng người biểu tình về
môi trường trong hai ngày 1/5 và 8/5. Nhà báo nữ Nguyễn Thế Thanh thường là một
khuôn mặt điển hình. Từng là tổng biên tập báo Phụ Nữ TP HCM và
phó giám đốc Sở Văn hóa thông tin TP HCM, bà đã xuống đường trong cuộc biểu
tình môi trường ngày 1/5 ở Sài Gòn.
Bờ
bên kia
Sài Gòn. Nhật ký Sài Gòn ngày 8/5, một tuần sau cuộc
biểu tình môi trường đầu tiên. Ngày đẫm máu nhân quyền. Có đến vài ba trăm người
biểu tình bị đánh đập ngoài đường phố, bị bắt nhốt, rồi lại bị đánh đập tàn nhẫn
trong “trại tập trung”…
Nhưng khi báo chí nhà nước bị Ban Tuyên giáo trung
ương cấm đăng tải thông tin về Formosa, đã có một số nhà báo nhà nước bắt đầu
can đảm hơn. Không lên mặt báo chính thống thì bày tỏ sự bức xúc và phản kháng
của họ trên mạng xã hội.
Nhà
báo Khổng Loan viết trên FB cá nhân ngay sau khi cuộc biểu tình
ngày 8/5/2016 tại Sài Gòn kết thúc:
“Sự phẫn nộ đang tích tụ dần, chỉ chờ một mồi lửa. Nóng quá. Một hệ thống
chính trị lúng túng, bởi vì thiếu sự chính danh nên cũng không có trách nhiệm
phải giải trình…
Sắp bầu cử rồi. Bầu ai, ai bầu, bầu họ để làm gì, vì sao phải/cần bầu họ?
Phải suy nghĩ kỹ, "cái gì không có ích cho dân thì cương quyết không
làm." Và "trách nhiệm đạo đức của công dân là bất tuân những gì sai
trái."
“Chúc mừng lực lượng tuần hành ôn hoà vì môi trường trong sạch cho thế hệ
mình và tương lai đất nước này. Sau mỗi dịp thế này, chứng kiến cách hành xử của
giới chức trách, lại có một cơ số người vốn đang phân vân chưa biết đứng ở đâu
(đang ngồi bờ rào ngó) đã quyết định nhảy ngay sang bờ bên kia. Đừng đánh giá
thấp những người tuần hành vì môi trường, họ có sự chính trực và chính đáng của
họ nên sức mạnh của họ và sự ủng hộ dành cho họ sẽ rất lớn”.
Và
‘bờ bên kia’
Sau hai ngày biểu tình vể môi trường 1/5 và 8/5 năm
2016, không còn nghi ngờ gì nữa, việc phản kháng nạn ô nhiễm môi trường đã trở
thành trách nhiệm của một phần dân chúng, chưa tính đến rất nhiều người muốn xuống
đường chỉ để bày tỏ bức xúc nhưng vẫn chưa đủ can đảm vượt qua chính mình.
Hiện tượng trên đã chứng minh rõ ràng rằng những luận
điệu mà giới công an và tuyên giáo đảng đổ vấy cho “lực lượng thù địch”, Việt
Tân… chỉ là một cách đối phó quá nhàm chán với đám đông biểu tình. Đây không phải
lần đầu tiên, mà đã rất nhiều lần công an Việt Nam “cứ có chuyện gì thì đổ hết
cho Việt Tân là xong!”.
Báo chí đảng đã tự biến mình thành “bờ bên kia” trong
lòng báo giới. Ngay trong lòng dân.
Lối “phản tuyên truyền” đó vẫn tiếp diễn một cách sống
sượng và trơ tráo. Khởi đầu chiến dịch vu cáo người dân biểu tình là Đài
truyền hình Việt Nam. Kênh VTV1 của đài này, khi phát tin về hai nhà hoạt động
nhân quyền Trương Minh Tam và Chu Mạnh Sơn bị công an bắt giữ, đã thẳng tay quy
chụp hai người này được “thế lực thù địch” chỉ đạo. Không dừng ở đó, chương
trình ANTV của đài này còn chụp mũ “chống đối nhà nước” đối với các trí thức phản
biện có bề dày ở Việt Nam như Tiến sĩ Nguyễn Quang A của Diễn đàn Xã hội
dân sự, Giáo sư Nguyễn Huệ Chi của trang Bauxite, Nhà thơ
Hoàng Hưng của Ban vận động văn đoàn độc lập Việt Nam.
Đến lượt báo Pháp luật TP HCM. Tờ báo
này đã đăng tải một bài viết công kích hai nhà hoạt động nhân quyền Trương Minh
Tam và Chu Mạnh Sơn, không quên chụp cho họ cái mũ “phản động”. Đến lúc này,
nhiều bạn đọc đã bày tỏ sự ngạc nhiên lẫn thất vọng không giấu giếm trên mạng
xã hội: “Báo Pháp luật TP HCM vẫn thường được người dân và trí thức
tin cậy nhất định vì đưa thông tin tương đối khách quan và còn có tính phản biện.
Nhưng tại sao tờ báo này lại đăng một bài đậm giọng điệu công an đến thế?”.
Có người cũng nhắc lại rằng chất phản biện của
báo Pháp luật TP HCM chủ yếu có được dưới thời tổng biên tập
cũ là ông Nam Đồng (nay là chủ một quán cơm từ thiện nổi tiếng ở Sài Gòn). Còn
tổng biên tập hiện thời - ông Mai Ngọc Phước - lại có quá khứ là một sĩ quan an
ninh của Công an TP HCM và sau đó làm nhiệm vụ quản lý báo chí tại Ban Tư tưởng
văn hóa thành ủy ở thành phố này.
Tương tự “giọng điệu công an” của báo Pháp
luật TP HCM, đã có một ít tờ báo khác như trang Quân Đội Nhân Dân, Công
An Nhân Dân, Công An TP HCM, kể cả VTC News cũng tham
gia vào chiến dịch phản biểu tình và “tất cả cứ đổ cho Việt Tân”.
nguyentandung.org là ai?
Một hiện tượng “công an mạng” cũng rất đáng lưu tâm
và truy nguyên là nguyentandung.org - một trang mạng chưa bao giờ
được xem là chính thống nhưng không hề bị chặn tường lửa, luôn hằn học công
kích với cường độ cao đối với giới đấu tranh cho dân chủ và nhân quyền. Kể cả với
cuộc biểu tình phản đối giàn khoan Hải Dương 981 của hàng chục ngàn người dân
Sài Gòn vào giữa năm 2014, nguyentandung.org đã liên tiếp tung
ra nhiều bài viết quy chụp tính chất “phản động”, “phản bội” đối với nhiều trí
thức và còn đe dọa tống họ vào tù.
Trước và sau các cuộc biểu tình môi trường tháng
5/2016,nguyentandung.org cũng luôn là trang mạng tiên phong về giai
điệu “Việt Tân đứng sau biểu tình nhằm giật dây gây rối và phá hoại bầu cử Quốc
hội”.
Sự nổi lên bất thường của nguyentandung.org được
một số dư luận cho là trang mạng này được hậu thuẫn của một thế lực chính trị nằm
trong nội bộ đảng. Trước Đại hội XII, trang này ủng hộ tuyệt đối Thủ tướng Nguyễn
Tấn Dũng và luôn mang sắc màu công an trong nhiều bản tin nội chính. Nhưng sau
Đại hội XII khi ông Dũng “rớt đài”, trang nguyentandung.org có
thể được một số nhân vật chính trị nào đó trong nội bộ đảng kín đáo chọn và xây
dựng để trở thành trang mạng tiêu biểu về xu hướng “dân chủ” và “cải cách”, tìm
cách thu hút những người dân và trí thức ít hiểu về bản chất “ngụy dân chủ” của
nó - trong hiện tại và đặc biệt là trong tương lai không xa “khi thời thế thay
đổi”, kể cả khi có đa đảng ở Việt Nam.
Sẽ cần nhiều thời gian và chất xám hơn để nhận định
về nguyentandung.org và về tính song song giữa quỹ đạo công an và
“nhóm quyền lực ngụy cải cách” phía sau trang mạng này.
Nếu
Việt Tân kiện…
Một ngày trước cuộc biểu tình về môi trường 15/5,
Công an TP HCM tổ chức “họp báo” với chủ đề “Việt Tân giật dây gây rối và lật đổ
chính quyền”. Một số tờ báo nhà nước lập tức đăng tải tin tức nóng sốt này với
mục đích làm cho nhiều người dân muốn đi biểu tình phải hoang mang và sợ bị
liên lụy với “thế lực phản động nước ngoài”.
Nhưng nếu chú ý, bạn đọc sẽ nhận ra trong các bản
tin “nội chính” đó không hề xuất hiện tên họ quan chức nào của Công an TP HCM
khi đưa ra những nhận định về Việt Tân. Cũng không có bất kỳ tấm hình nào về “họp
báo” để làm bằng cho bản tin trên nếu quả thực có xuất xứ từ Công an TP HCM. Hiện
tượng này khác hẳn với tên tuổi và hình ảnh công khai ồn ào của Công an TP HCM
trong nhiều cuộc họp báo trước đây, nhất là trong chiến dịch “ra quân trấn áp tội
phạm” hồi tháng 3/2016.
Vì sao lại nổi lên sự vắng bóng của quan chức công
an khi tổ chức thông tin về Việt Tân? Phải chăng sau trận đàn áp dã man như thể
cố ý đối với người biểu tình vào ngày 8/5 và có thể đã bị “trung ương” khiển
trách nặng nề về hành vi tấn công và đánh đập hết sức bất thường đối với người
biểu tình, không một quan chức nào của Công an TP HCM còn đủ liêm sỉ và lòng
can đảm để xuất hiện trước công luận và chịu trách nhiệm về phát ngôn của mình?
Hãy thử tưởng tượng: nếu Việt Tân kiện những tờ báo
nhà nước như Tuổi Trẻ, Vietnamnet… đã đăng bản tin “Việt Tân giật
dây…”, ban biên tập những tờ báo này sẽ làm sao để chứng minh được, theo chính
Luật báo chí Việt Nam, nguồn tin và tính chính xác của nguồn tin mà họ nhận được
là từ Công an TP HCM?
-----------------------------
* Blog của Phạm Chí Dũng là blog cá nhân. Các bài viết trên blog được
đăng tải với sự đồng ý của Ðài VOA nhưng không phản ánh quan điểm hay lập trường
của Chính phủ Hoa Kỳ.
No comments:
Post a Comment