Tuvalu: viễn cảnh một
quốc gia chìm hoàn toàn dưới biển
BBC News Tiếng Việt
26
tháng 9 2024, 11:12 +07
https://www.bbc.com/vietnamese/articles/c1jd5xdnjzlo
Thủ
tướng Tuvalu đã đề nghị các quốc gia thành viên Liên Hợp Quốc ủng hộ nỗ lực kêu
gọi công nhận vĩnh viễn ranh giới hàng hải và tư cách quốc gia của Tuvalu, theo
Reuters.
Nhà
cửa chen chúc nhau tại một dải đất hẹp khoảng 20 mét ở một khu vực của
Funafuti, đảo chính của Tuvalu, ảnh chụp ngày 6 tháng 9 năm 2024
Tuvalu,
cùng 11.000 cư dân sống trên chín hòn đảo san hô rải rác ở Thái Bình Dương,
đang sắp cạn thời gian.
Fukanoe
Laafai, nữ nhân viên văn phòng 29 tuổi, đang muốn lập gia đình, nhưng lại gặp
khó khăn trong việc dung hòa kế hoạch của mình với tốc độ tăng của mực nước biển.
Theo
các nhà khoa học, phần lớn Tuvalu sẽ chìm dưới biển vào thời điểm con cái
Laafai trưởng thành.
“Tôi
nghĩ chúng tôi sắp chìm mất rồi,” Laafai nói.
Tuvalu
có độ cao trung bình so với mực nước biển chỉ 2m.
Trong
ba thập kỷ qua, mực nước biển ở đây tăng 15cm – gấp 1,5 lần mức tăng trung bình
toàn cầu.
Các
nhà khoa học của NASA dự báo rằng, tới năm 2050, một nửa đảo chính Funafuti,
nơi sinh sống của 60% cư dân Tuvalu và có nhiều ngôi làng chen chúc trên những
dải đất hẹp, có nhiều chỗ chỉ rộng 20m, sẽ bị thủy triều nhấn chìm mỗi ngày.
Cuộc
sống ở Tuvalu đã bắt đầu bị ảnh hưởng: Sự xâm nhập của nước biển đã làm biến đổi
nguồn nước ngầm và gây ảnh hưởng đến mùa màng, người dân Tuvalu phải sống dựa
vào các bể chứa nước mưa và một khu vườn trung tâm được đắp lên cao để trồng
rau.
Một
hiệp ước đột phá về khí hậu và an ninh với Úc, được công bố vào năm 2023, mở ra
con đường di cư sang Úc cho 280 cư dân Tuvalu mỗi năm, bắt đầu từ năm 2025.
Qua
chuyến đi gần đây tới Tuvalu và các cuộc phỏng vấn với hơn một chục cư dân và
quan chức, Reuters nhận thấy được sự lo lắng về việc nước biển dâng cao và viễn
cảnh phải bỏ xứ ra đi.
Fukanoe
Laafai, nữ nhân viên văn phòng 29 tuổi, đang muốn lập gia đình
Bốn
quan chức tiết lộ rằng Tuvalu đã có những bước tiến trong việc xây dựng một chiến
lược ngoại giao nhằm thiết lập cơ sở pháp lý cho sự tồn tại lâu dài của Tuvalu
như một quốc gia độc lập - ngay cả khi đất đai chìm xuống nước.
Cụ
thể, Tuvalu muốn thay đổi luật biển để duy trì quyền kiểm soát một vùng biển rộng
lớn và quyền đánh cá - một nguồn thu cao của Tuvalu - và đang xem xét hai cách
để đạt được điều đó: một vụ kiện thử nghiệm tới Tòa án Quốc tế về Luật Biển
(ITLOS) hoặc một nghị quyết của Liên Hợp Quốc, theo thông tin từ Reuters.
Cảm
thấy thất vọng với cách phản ứng của thế giới trước tình cảnh của Tuvalu, ngay
cả sau thỏa thuận đột phá với Úc, các nhà ngoại giao của Tuvalu đã thay đổi chiến
thuật trong năm nay, Reuters dẫn thông tin từ hai nhà ngoại giao.
Hiện
chưa có thông tin về phương thức và cách tiếp cận mới này.
Diện
tích đất liền của Tuvalu vỏn vẹn chỉ 26 km vuông.
Tuy
nhiên, sự phân tán của Tuvalu trên một quần đảo trải rộng khiến Tuvalu có một
vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) có diện tích khoảng 900.000 km vuông (gần gấp 3 diện
tích đất liền của Việt Nam).
Sống
trong một xã hội gắn bó và mang đậm văn hóa Kitô giáo, người dân Tuvalu nói với
Reuters rằng việc di dời sẽ đồng nghĩa với việc đánh mất nền văn hóa nơi đây.
“Có
người sẽ phải rời đi, có người sẽ muốn ở lại,” ông Maani Maani, một nhân viên
công nghệ thông tin 32 tuổi đang làm việc ở thị trấn chính Fongafale, nói.
“Đó
sẽ là một quyết định khó khăn,” ông nói thêm.
“Rời
bỏ một đất nước tức là rời bỏ
văn
hóa của nơi bạn sinh ra, và văn hóa [của Tuvalu] bao trùm tất cả - gia đình, chị
em và anh em của bạn. Nó là tất cả.”
Hiện
tại, Tuvalu đang cố gắng níu kéo thời gian.
Trong
hoàn cảnh gió bão ngày càng trở nên dữ dội, đê biển và rào chắn sóng đang được
xây dựng tại Funafuti, dải đất hẹp mà chỗ rộng nhất chỉ 400m.
Tuvalu
đã bồi đắp được 7 ha đảo nhân tạo và đang lên kế hoạch bồi đắp thêm, với hy vọng
đất nước sẽ ở trên mực thủy triều cao cho tới năm 2100.
Vào
thời điểm đó, NASA dự báo mực nước biển ở Tuvalu sẽ tăng 1 mét, thậm chí 2 mét
trong trường hợp xấu nhất, khiến 90% Funafuti chìm dưới nước.
Các
vũ công và ca sĩ truyền thống biểu diễn trong nghi lễ chào đón tại hội trường cộng
đồng ở Sân bay Funafuti
Quốc
gia không đất liền?
Đã
đảm bảo được một lối thoát cho cư dân, các nhà ngoại giao của Tuvalu đang đấu
tranh cho một tương lai pháp lý chắc chắn khi Tuvalu bị biển nuốt chửng.
Theo
kế hoạch, một số cư dân của Tuvalu sẽ ở lại đây càng lâu càng tốt, đảm bảo sự
hiện diện liên tục để giúp củng cố chủ quyền lâu dài của quốc gia, theo hai
quan chức Tuvalu và các điều khoản của hiệp ước với Úc.
Vì
đất liền là một yếu tố quan trọng khác để đạt tư cách quốc gia, Tuvalu muốn
thay đổi luật biển.
Đại
hội đồng Liên Hợp Quốc dự kiến đã tổ chức một cuộc họp cấp cao bàn về mực nước
biển dâng vào ngày 25/9.
Tại
đó, Thủ tướng Tuvalu Feleti Teo đã tìm kiếm sự hỗ trợ từ các thành viên Liên Hợp
Quốc cho chiến dịch tìm kiếm sự công nhận vĩnh viễn biên giới hàng hải và tư
cách quốc gia của Tuvalu, Reuters dẫn thông tin từ các quan chức
Tuvalu.
Trong
ba thập kỷ qua, mực nước biển ở đây tăng 15cm – gấp 1,5 lần mức tăng trung bình
toàn cầu
"Tuvalu
muốn thúc đẩy việc coi yếu tố mực nước biển dâng là một chương trình nghị sự độc
lập và không bị lấn át bởi diễn ngôn về biến đổi khí hậu," ông Pasuna
Tuaga, thư ký thường trực phụ trách đối ngoại của Tuvalu, nói với Reuters.
"Đây
là một mối đe dọa hiện sinh đối với tư cách quốc gia và bản sắc của Tuvalu.”
Ủy
ban Luật Quốc tế của Liên Hợp Quốc, cơ quan vào năm sau sẽ công bố một báo cáo
về nước biển dâng, hồi tháng Bảy đã bày tỏ sự ủng hộ cho một "giả định mạnh
mẽ" rằng chủ quyền của một quốc gia sẽ tiếp tục tồn tại ngay cả khi đất nước
bị chìm hoàn toàn, hoặc một phần, khi mực nước biển dâng cao do biến đổi khí hậu.
Tuy
nhiên, ủy ban này cho biết một số thành viên, không nêu đích danh, đã phản đối
việc sửa đổi Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển và ủng hộ các phương án khác.
Các
vùng biển giàu cá ngừ của Tuvalu là nơi các tàu đánh cá nước ngoài hoạt động,
mang lại cho Tuvalu khoảng 30 triệu USD/năm tiền phí cấp phép. Đây là nguồn thu
lớn nhất của Tuvalu.
Tuvalu
cũng thu được ít nhất 10 triệu USD/năm từ việc bán tên miền .tv trên internet.
Nếu
cộng đồng quốc tế công nhận các ranh giới hàng hải của Tuvalu là vĩnh viễn, đó
sẽ là một sinh lộ kinh tế cho đảo quốc này, Phó Thủ tướng Panapasi Nelesone nói
trong một cuộc phỏng vấn.
Tuvalu
đã đề nghị các đối tác ngoại giao ký kết các tuyên bố chung ủng hộ việc bảo tồn
các ranh giới hàng hải của mình. Nhưng họ nói rằng nhiều nước chưa đưa ra phản
hồi chính thức.
"Chúng
tôi sẽ tiếp tục đề cập tới vấn đề này - miễn là chúng tôi còn sống ở đây,"
ông Nelesone nói.
Trẻ
em câu cá gần các container hàng hóa tại cảng Funafuti ở Tuvalu
Các
nước láng giềng của Tuvalu - 18 thành viên của Diễn đàn Quần đảo Thái Bình
Dương - đều đã đồng hành với đảo quốc.
Họ
đã tuyên bố rằng các ranh giới hàng hải trong khu vực sẽ không thay đổi.
Hiệp
ước với Úc cũng nêu rằng “tư cách quốc gia và chủ quyền của Tuvalu sẽ tiếp tục".
Theo
các quan chức và nhà lập pháp Tuvalu, đã có 15 chính phủ, bao gồm một số quốc
gia ở châu Á và châu Âu, ký các tuyên bố chung song phương với Tuvalu, đồng thuận
rằng các ranh giới của nước này sẽ không bị thay đổi bởi mực nước biển dâng.
Tuy
nhiên, trong số các thực thể pháp lý nước ngoài có đội tàu đánh cá hoạt động ở
Thái Bình Dương, chỉ có Đài Loan - đồng minh ngoại giao của Tuvalu, và nước
láng giềng Fiji, đã ký các tuyên bố chung tương tự.
Các
quan chức Tuvalu nói rằng điều này khiến họ lo lắng; họ lo ngại về việc đánh bắt
cá bất hợp pháp trong tương lai, kéo theo việc suy giảm nguồn thu.
Tiếp
theo là gì?
Ông
Simon Kofe, cựu thẩm phán và hiện là nhà lập pháp đại diện cho Funafuti, vào
năm 2023 đã dẫn dắt việc thay đổi hiến pháp của Tuvalu nhằm ghi nhận tư cách quốc
gia vĩnh viễn của đảo quốc này.
Hiến
chương sửa đổi cũng đề cập tới tọa độ hàng hải của vùng đặc quyền kinh tế của
Tuvalu.
Những
biện pháp này giúp xây dựng một chuỗi tài liệu nhằm củng cố lập luận của Tuvalu
trong trường hợp họ tìm kiếm một phán quyết về tác động của biến đổi khí hậu đến
ranh giới hàng hải tại Tòa án Quốc tế về Luật Biển (ITLOS), ông Kofe nói với
Reuters.
“Càng
nhiều quốc gia công nhận đề xuất pháp lý quy định tư cách quốc gia là vĩnh viễn
thì sẽ càng giúp thúc đẩy hình thành luật quốc tế mới,” ông nói.
Tuvalu
là đồng chủ tịch của Ủy ban các Đảo quốc Nhỏ (COSIS) về Biến đổi Khí hậu và Luật
Quốc tế.
Ủy
ban này được thành lập ba năm trước, với tuyên bố các khu vực hàng hải được áp
dụng sẽ không bị thu hẹp trước tác động của biến đổi khí hậu.
Vào
tháng Năm, COSIS đã đạt được một ý kiến tư vấn tại tòa ITLOS, trong đó nêu rằng
các quốc gia có nghĩa vụ bảo vệ biển trước tình trạng biến đổi khí hậu.
Đây
là phán quyết đầu tiên của ITLOS liên quan đến khí hậu.
Ông
Donald Rothwell, một chuyên gia về luật biển quốc tế tại Đại học Quốc gia Úc,
cho biết dù đây là một chiến thắng quan trọng giúp “thúc đẩy lập trường của
Tuvalu và các đảo quốc nhỏ khác bị ảnh hưởng bởi biến đổi khí hậu”, nhưng vẫn
không đề cập tới vấn đề ranh giới hàng hải.
Maani
Maani, 32 tuổi, lo lắng về việc cư dân Tuvalu phải rời đi vĩnh viễn
Luật
biển có thể thay đổi qua những ký kết hiệp ước giữa các quốc gia láng giềng, những
thỏa thuận trong khu vực, và hệ thống đa phương phản ứng với các vụ kiện thử
nghiệm, ông nói.
Hiệp
hội Luật Quốc tế (ILA), trong một báo cáo hồi tháng Sáu về mực nước biển dâng,
đã kết luận rằng một nghị quyết của Đại hội đồng Liên Hợp Quốc là cách rõ ràng
nhất để đảm bảo chắc chắn về ranh giới hàng hải và biến đổi khí hậu.
Tác
giả của báo cáo, ông David Freestone, người cũng là cố vấn pháp lý cho COSIS,
nói với Reuters rằng cuộc họp của Liên Hợp Quốc vào ngày 25/9
có ý nghĩa “quan trọng để đánh giá phản ứng khả thi” trước một đề xuất cho Đại
hội đồng Liên Hợp Quốc.
Trong
khi các quan chức Tuvalu tìm kiếm sự đảm bảo từ quốc tế, cư dân đảo quốc này
đang phải đối mặt với những tác động hữu hình của biến đổi khí hậu – và viễn cảnh
phải tạm biệt quê hương.
“Ai
cũng đang nghĩ về điều đó,” Maani nói.
Các
đợt thủy triều lớn ngày càng đáng sợ, ông nói, chia sẻ thêm rằng mình thấy lo lắng
điều sẽ xảy ra với những cư dân lớn tuổi của Tuvalu nếu những người trong độ tuổi
lao động di cư đi mất.
Laafai
lo ngại cộng đồng của cô sẽ bị phân tán, ngay khi cô đang muốn ổn định cuộc sống.
“Người
Tuvalu rất quan tâm tới nhau,” cô nói.
“Ngay
cả khi bạn không có gì nhiều, bạn vẫn có thể chia sẻ với bà con cô bác.”
-----------------------------
Tin
liên quan
·
Miền Tây khát nước sạch
giữa mùa hè khốc liệt, Chính phủ Việt Nam khẩn cấp ứng phó
8
tháng 4 năm 2024
·
29
tháng 7 năm 2024
·
Sầu riêng Việt Nam
làm tăng giá ly cà phê của bạn như thế nào?
17
tháng 9 năm 2024
No comments:
Post a Comment