Bất
đồng chính kiến gia tăng ở Trung Quốc khi cột mốc 2025 đến gần
William Pesek | Nikkei
Asia
Nguyễn
Thị Kim Phụng,
biên dịch
Suy
thoái kinh tế đang thách thức khế ước xã hội của Đảng với nhân dân.
Tình
trạng bất đồng chính kiến ngày càng gia tăng ở Trung Quốc đang làm nổi bật yếu
tố con người ở một thời điểm đầy khó khăn đối với Tập Cận Bình, và cũng là điều
mà chủ tịch Trung Quốc không hề mong muốn khi bước vào năm 2025 vô cùng quan trọng.
Đây
không chỉ là lời nhắc nhở mới nhất, mà có lẽ là lời nhắc nhở nguy hiểm nhất về
thất bại của Tập trong việc ổn định mức sống, hiệu chỉnh lại động cơ tăng trưởng,
và chấm dứt cuộc khủng hoảng bất động sản đang thúc đẩy giảm phát.
Suốt
hàng chục năm, Đảng Cộng sản Trung Quốc đã có một giao ước với 1,4 tỷ người dân
nước này: chúng tôi sẽ mang lại sự thịnh vượng kinh tế để đổi lấy việc các bạn
tuân theo chế độ độc đảng và không xuất hiện ở quảng trường thành phố với những
tấm biển. Nhưng sự đánh đổi này đang bị thách thức khi tăng trưởng không như
mong đợi.
Báo
cáo Giám sát Bất đồng Chính kiến Trung Quốc (China Dissent Monitor) mới nhất từ
tổ chức Freedom House của Mỹ cho thấy bất đồng chính kiến đã tăng 18% trong quý
2 năm nay. Tất nhiên, có rất nhiều cảnh báo. Bất ổn quy mô lớn rất hiếm khi xảy
ra ở nền kinh tế lớn nhất châu Á, nên chúng ta chủ yếu chỉ nói về các “hành động
tập thể ở nơi công cộng” – như cách nói của Freedom House. Không cần ai cảnh
báo người dân đại lục về rủi ro của các cuộc biểu tình ở một trong những quốc
gia bị giám sát chặt chẽ nhất thế giới.
Tuy
nhiên, nhiều tiếng nói đang nổi lên – và lan tỏa – tại thời điểm nền kinh tế
đang chững lại. Chẳng hạn, vào tháng 8, các hoạt động của nhà máy đã giảm trong
tháng thứ tư liên tiếp bất chấp những nỗ lực thúc đẩy tăng trưởng của chính quyền
Tập.
Không
có gì ngạc nhiên khi 44% các vụ việc bất đồng chính kiến trong quý 2 liên quan
đến lao động. Và 21% liên quan đến những chủ nhà chán nản vì bất động sản chưa
hoàn thiện hoặc giá bất động sản giảm mạnh.
Đào
sâu hơn một chút, nhóm Giám sát Bất đồng Chính kiến Trung Quốc đã phát hiện ra
rằng: trong hai năm qua, nhiều cuộc bạo loạn đã xảy ra ở Quảng Đông. Tỉnh phía
nam này là một trung tâm sản xuất lớn – nơi đang rơi vào căng thẳng vì tình
hình trong nước ảm đạm và xuất khẩu không ổn định.
Kế
đến là điểm nóng biểu tình Tây An, nơi nổi tiếng với các bức tượng đất nung mô
tả đội quân của Tần Thủy Hoàng. Ngày nay, thị trường bất động sản yếu ớt của
thành phố này mới là điểm thu hút sự chú ý của thế giới.
Lý
do năm 2025 quan trọng là vì đây là năm đã được Tập gắn liền với chiến dịch
“Made in China” hoành tráng của mình. Ra mắt vào năm 2015, chiến dịch này đã
hình thành động lực thúc đẩy Trung Quốc tiến lên các lĩnh vực có giá trị cao
hơn.
Khoảng
cách giữa lúc đó và bây giờ tạo nên cơ sở cho những phân tích đáng suy ngẫm. Chắc
chắn, Trung Quốc đã có những bước tiến đáng kể trong lĩnh vực pin và năng lượng
tái tạo, xe điện, hàng không vũ trụ, công nghệ sinh học, trí tuệ nhân tạo, cơ sở
hạ tầng xanh, và robot. Nhưng nước này còn lâu mới đạt được những gì mà Tập
mong đợi – cũng là những gì Tổng thống Mỹ Joe Biden hay người tiền nhiệm Donald
Trump lo sợ.
Một
phần nguyên nhân đến từ sự kiêu ngạo. Phần khác đến từ việc Tập hủy bỏ những cuộc
thảo luận cởi mở một cách thiếu cân nhắc. Bất chấp tất cả những lời bàn tán về
việc ông là nhà lãnh đạo quyền lực nhất kể từ Mao Trạch Đông, Tập chắc chắn sợ
các công cụ tìm kiếm trên internet và thảo luận trên mạng xã hội, cũng như các
học giả và nhà báo có tư tưởng độc lập.
Các
lệnh phong tỏa COVID hà khắc đã gây ra thiệt hại vô cùng lớn đối với mức sống
trung bình và giá trị bất động sản. Quyết định của Tập hồi năm 2020 về việc
phát động một cuộc đàn áp các công ty internet – bắt đầu với Tập đoàn Alibaba của
Jack Ma – sẽ được các sinh viên MBA nghiên cứu trong nhiều thập kỷ tới, như một
trong những bàn phản lưới nhà tồi tệ nhất trong lịch sử kinh tế.
Trung
Quốc đang ngày càng kém minh bạch hơn vào thời điểm các sàn giao dịch chứng
khoán Thượng Hải và Thâm Quyến đang cạnh tranh để thu hút nguồn vốn toàn cầu.
Thật đáng tiếc khi Bắc Kinh ngừng công bố dữ liệu về dòng tiền nước ngoài vào
thời điểm cổ phiếu lao dốc.
Khi
Trung Quốc ngừng công bố dữ liệu thất nghiệp của thanh niên trong một thời gian
sau khi đạt mức cao kỷ lục, vấn đề vẫn không biến mất. Tương tự, những chủ đầu
tư ở Hong Kong, New York, và London vẫn sẽ tìm ra ai đang mua, bán, và chần chừ
trước cổ phiếu Trung Quốc.
Tầm
nhìn 2025 của Trung Quốc đơn giản là không hiệu quả. Một thập kỷ quản lý vi mô
của Tập đang va chạm với hậu quả của thị trường bất động sản suy yếu, chiến
tranh thương mại, và đàn áp công nghệ theo cách gây nguy hiểm cho mức sống đã
gia tăng trong bốn thập kỷ qua.
Không
có gì ngạc nhiên khi các cuộc biểu tình kinh tế đang gia tăng, đặt ra những
thách thức về quản lý cho Đảng của Tập. Càng nhiều dự án nhà ở bị đình trệ,
thanh khoản càng khan hiếm khiến các công ty đóng cửa, chính quyền địa phương
càng thiếu tiền để cung cấp phúc lợi cho người về hưu, người sử dụng lao động
càng gặp khó khăn trong việc trả lương, thì đội ngũ của Tập càng có thể phải đối
mặt với sự bất mãn của công chúng.
Mọi
thứ thậm chí có thể tệ hơn chúng ta biết. Kể từ giữa năm 2022, khi dự án Giám
sát Bất đồng Chính kiến Trung Quốc bắt đầu thu thập dữ liệu biểu tình, các chiến
dịch của chính phủ nhằm kiểm soát và xóa video trên các nền tảng internet đã
khiến việc theo dõi bất đồng chính kiến trở nên khó khăn hơn.
Chính
sách của Tập còn có thể phớt lờ các sự kiện biểu tình thêm bao lâu? Cho đến
nay, nhiều nhà kinh tế vẫn còn bối rối trước cách tiếp cận chần chừ của Bắc
Kinh trong việc bổ sung các biện pháp kích thích tài chính mới, và tương tự là
tốc độ cắt giảm lãi suất chậm chạp của Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc.
Cách
tiếp cận này sẽ thuyết phục hơn nếu Bắc Kinh thành công rõ ràng trong việc giảm
đòn bẩy của các nhà phát triển bất động sản khổng lồ có nguy cơ vỡ nợ như Tập
đoàn China Evergrande. Hoặc nếu đội ngũ của Tập hành động táo bạo hơn để thu hẹp
khu vực nhà nước kém hiệu quả. Hoặc nếu các nhà đầu tư cảm nhận được tiến triển
trong việc xây dựng mạng lưới an sinh xã hội lớn hơn, để các hộ gia đình tiết
kiệm ít hơn và chi tiêu nhiều hơn.
Căng
thẳng có thể tiếp tục gia tăng khi các chính quyền địa phương quản lý các trung
tâm sản xuất và xây dựng quan trọng phải đối đầu với những người dân đại lục bất
bình. Điều này có thể khiến năm 2025 trở thành một năm đáng tiếc đối với đảng của
Tập, chứ không phải là năm chiến thắng mà họ từng mong đợi.
---------------------------------------
William
Pesek
là một nhà báo đoạt nhiều giải thưởng hiện đang sống tại Tokyo và là tác giả của
cuốn sách “Japanization: What the World Can Learn from Japan’s Lost Decades.”
Nguồn: William Pesek,
“Rising
dissent in China puts Xi Jinping’s vision for 2025 at risk,” Nikkei
Asia, 04/09/2024
No comments:
Post a Comment