Tuyên
bố chung Việt – Trung 2025: Cái bắt tay ý thức hệ và vòng kim cô chiến lược
Đinh Hoàng Thắng
17/04/2025
Chuyến
thăm Việt Nam lần thứ tư của ông Tập Cận Bình và bản Tuyên bố chung ngày
15/4/2025 không chỉ là sự kiện ngoại giao thường niên mà là bước đi chủ động của
Bắc Kinh nhằm định hình lại “trật tự gần biên” trong bối cảnh Việt Nam đang dần
nghiêng về phương Tây. Ẩn sau ngôn ngữ hữu hảo và hợp tác toàn diện là một
thông điệp chiến lược: Trung Quốc muốn đưa Việt Nam trở lại quỹ đạo ý thức hệ
và từng bước bó hẹp không gian cải cách độc lập của Hà Nội.
1. Củng cố “mỏ neo ý thức hệ” trong một
thời khắc nhạy cảm
Tuyên
bố chung 2025 lặp lại điệp khúc “vừa là đồng chí, vừa là anh em” như một sự nhấn
mạnh có chủ đích. Dưới lớp vỏ ngôn từ hữu nghị, đó là sự tái khẳng định mối
ràng buộc ý thức hệ mà Bắc Kinh muốn duy trì – nếu không nói là gia cố – trong
thời điểm Việt Nam có những tín hiệu nghiêng về Washington. Trung Quốc hiểu rõ:
Khi Hà Nội đang tìm cách nâng cấp quan hệ đối tác chiến lược với Mỹ, cần một thứ
“vòng kim cô tư tưởng” để giữ chân người bạn láng giềng “không được quên lời thề
ban đầu”.
Việc
khơi lại “tình đồng chí”, “mối tình thắm thiết”, “tài sản quý báu” không đơn
thuần là hoài niệm lịch sử. Đó là cách Bắc Kinh dựng lại một khung tham chiếu
tinh thần – nơi Trung Quốc mặc nhiên giữ vai trò “người anh lớn”, còn Việt Nam
bị trói chặt trong không gian tâm lý chính trị đầy mặc cảm và ràng buộc.
2. Tuyên huấn hóa bang giao: Mô hình hóa một
Việt Nam “đặc sắc Trung Hoa”
Lần
đầu tiên trong một Tuyên bố chung, cụm từ “Tư tưởng Tập Cận Bình” được nhấn mạnh
như một điểm hội tụ về lý luận giữa hai đảng. Đây không còn là quan hệ hợp tác
giữa hai quốc gia độc lập, mà là nỗ lực “đồng bộ hóa” nhận thức thể chế, từng
bước mô hình hóa Việt Nam như một bản sao mang “đặc sắc Trung Quốc”.
Việc
ca ngợi “con đường xã hội chủ nghĩa”, “hiện đại hóa đặc sắc” và “Cộng đồng
chung tương lai” không chỉ mang tính tuyên truyền. Đó là chiến lược thể chế hóa
ảnh hưởng – một dạng kiến tạo trật tự song phương dựa trên tương đồng ý thức hệ,
nơi Bắc Kinh đóng vai trò thiết kế mô hình, còn Việt Nam đứng trước lựa chọn:
hoặc nhập cuộc, hoặc bị cô lập trong chính môi trường tư tưởng mà mình từng lựa
chọn.
3. Thế lưỡng nan chiến lược: Đối tác toàn
diện hay con tốt ý thức hệ?
Tuyên
bố chung 2025 cảnh báo gián tiếp về “các liên minh bá quyền và chủ nghĩa đơn
phương”, rõ ràng nhằm vào sự xích lại giữa Việt Nam và Mỹ. Hà Nội đang được
Washington xem là đối tác trọng yếu trong các sáng kiến chuỗi cung ứng, công
nghệ cao, và chuyển đổi xanh. Trong khi đó, Bắc Kinh muốn giữ Việt Nam trong
“vùng xám” – vừa không đủ thoát ly, vừa không thể hội nhập toàn diện với phương
Tây.
Với
hơn 45 văn kiện vừa ký kết – bao gồm hạ tầng, logistics, đường sắt, năng lượng,
kinh tế số – Trung Quốc đang dựng lại mạng lưới phụ thuộc chiến lược, biến các
hợp đồng đầu tư thành công cụ trói buộc chính sách. Mỗi bước đi về phía Mỹ đều
phải trả giá bằng những “tái cam kết” với Bắc Kinh. Không khéo, Việt Nam sẽ rơi
vào thế giằng co giữa “khát vọng hiện đại hóa” và “nỗi sợ bị trừng phạt chính
trị”.
4. Biển Đông: Hòa bình giả tạo và cái giá
của sự im lặng
Dù
Biển Đông vẫn là điểm nóng, bản Tuyên bố lại chọn lối diễn đạt đầy tính xoa dịu:
“Kiểm soát bất đồng”, “tăng cường lòng tin”, “thúc đẩy hợp tác trên biển”… Điều
đáng lo ngại là sự vắng mặt hoàn toàn của các nguyên tắc pháp lý quốc tế, đặc
biệt là UNCLOS 1982 – nền tảng duy nhất mà Việt Nam có thể dựa vào để bảo vệ chủ
quyền. Việc gạt bỏ UNCLOS khỏi tuyên bố song phương là tín hiệu đáng báo động:
Trung Quốc đang từng bước đẩy tranh chấp khỏi khuôn khổ luật pháp, chuyển sang
xử lý bằng quan hệ “đồng chí” thay vì đối tác quốc tế.
Trong
khi Trung Quốc không ngừng tôn tạo, tuần tra và gây sức ép với ngư dân Việt
Nam, thì sự im lặng có chủ ý của Tuyên bố khiến dư luận đặt câu hỏi: Phải chăng
có một “đồng thuận ngầm” nhằm không làm căng thẳng vấn đề Biển Đông? Nếu đúng vậy,
thì không gian chính trị để bảo vệ chủ quyền sẽ bị xói mòn ngay từ chính lời
nói dối lịch sự.
5. Giao lưu nhân dân: Quyền lực mềm hay chiến dịch thẩm
thấu tư tưởng?
Lần
đầu tiên, giao lưu địa phương, giáo dục, và thanh niên được đẩy lên hàng đầu
trong chương trình nghị sự song phương. Các sáng kiến như “Liên hoan hữu nghị”,
“Năm giao lưu nhân văn”, “Hành trình hữu nghị”, “phối hợp tuyên truyền”… cho thấy
Trung Quốc đang triển khai một chiến dịch ảnh hưởng kéo dài, đi từ trung ương đến
từng trường học, từng tổ chức dân sự.
Với
hàng ngàn suất học bổng, các chương trình “hợp tác giáo trình”, và nội dung
truyền thông được “phối hợp định hướng”, ranh giới giữa giao lưu và tuyên truyền
ngày càng mờ nhạt. Trong kỷ nguyên TikTok và Weibo, ảnh hưởng văn hóa không đến
từ báo chí chính thống, mà thẩm thấu qua lối sống, tâm lý đám đông và các nền tảng
mạng xã hội. Nếu Việt Nam không có chiến lược chủ động “lập hàng rào mềm”, nguy
cơ đánh mất thế hệ trẻ – ngay trong lòng đất nước – là hoàn toàn có thật.
Thay lời
kết: Chiếc gọng kìm tư tưởng trong vỏ bọc hợp tác chiến lược
Tuyên
bố chung 2025 không phải là sự kiện đột phá về hình thức, nhưng lại là dấu mốc
đáng lo ngại trong tiến trình “ý thức hệ hóa” quan hệ Việt – Trung. So với ba bản
tuyên bố trước (2011, 2015, 2023), lần này chứng kiến sự chuyển hóa ngôn ngữ
ngoại giao sang cơ chế kiểm soát chiến lược, với tâm điểm là thể chế và tư tưởng.
Lần
đầu tiên, khái niệm “Cộng đồng chung vận mệnh” được cụ thể hóa bằng một chuỗi
cam kết, mở rộng từ kinh tế đến an ninh, từ lý luận đến nhân dân. Một không
gian “liên kết chiến lược” đang được dựng nên, trong đó Việt Nam đứng trước ngã
ba đường: Hoặc là thoát ly để định hình tương lai thể chế độc lập, hoặc là từng
bước bị hút vào quỹ đạo một Trung Quốc đang tự tin xuất khẩu mô hình, xuất khẩu
tư tưởng và xuất khẩu cả “tình đồng chí” như một thứ quyền lực mềm trá hình.
----------------
1
comment
Bài
báo của Đinh Hoàng Thắng rất hay, liên quan đến vận mệnh dân tộc. Đề nghị chép
và gửi cho tứ trụ và tìm cách công bố rộng rãi chứ chỉ đăng trên bào Lề Dân (lề
trái) thì sức lan tỏa rất bị hạn chế. Để gửi đăng các bào lề phải, có một cách
là không ghi tên thật ĐHT mà dùng bút danh như các văn nghệ sĩ của nhóm Nhân
Văn trước đây
No comments:
Post a Comment