Lê Quốc Tuấn : Việt Nam rất cần Xã Hội Dân Sự (Báo Người Việt Trẻ)

Báo Người Việt Trẻ :  

Lê Quốc Tuấn : Việt Nam rất cần Xã Hội Dân Sự

Đăng bởi Lê Quốc Tuấn vào Tue, 09/16/2014 - 10:33.

http://conduongvietnam.org/noi-dung/bao-nguoi-viet-tre-le-quoc-tuan-viet-nam-rat-can-xa-hoi-dan-su

Báo Người Việt Trẻ - XHDS và các tổ chức XHDS được nói đến rất nhiều trong những năm gần đây, Thật sự ở VN đã có các tổ chức XHDS đúng nghĩa chưa? Liệu những cơ chế của nhà nước có làm khó dễ hoạt động của các tổ chức XHDS độc lập hay không? liệu người trẻ có thể làm gì để đóng góp cho XHDS phát triển tại Việt Nam. Để làm sáng tỏ vấn đề này Báo Người Việt trẻ có bài trao đổi với anh Lê Quốc Tuấn - Người phát ngôn của PT Con Đường Việt Nam về hoạt động của XHDS tại Việt Nam. Hy vọng đây sẽ là chủ đề bổ ích để quý độc giả thấy một XHDS là đòi hỏi cấp bách cho VN hiện nay.

- Trước tiên xin hỏi anh Lê Quốc Tuấn một cách đơn giản thì XHDS là gì? liệu tình hình Việt Nam hiện nay có cần thiết để ra đời hoạt động những tổ chức Xã Hội dân sự (XHDS) hay không?

Nếu hiểu rằng, tổ chức XHDS (xã hội dân sự) là tập hợp của những công dân cùng thể hiện trách nhiệm của mình với cộng đồng, xã hội (và quả đúng là như thế) thì xã hội nào cũng cần đến các tổ chức XHDS và chính quyền nào, nếu thực sự vì người dân, cũng nên trân trọng với đóng góp của các tổ chức XHDS.

Vậy tại sao lại có câu hỏi này ? Có thể thấy tự bản thân câu hỏi đã hàm chứa một sự nghi ngại. Cũng dễ hiểu nếu đấy là nghi ngại từ phía một chính quyền phi dân chủ, không muốn chia sẻ trách nhiệm quản lý xã hội với người dân; còn nếu xuất phát từ người dân thì chắc chắn là từ những người dân chưa có thói quen suy nghĩ độc lập và chưa có cơ hội được thể hiện trách nhiệm của mình với cộng đồng, xã hội một cách độc lập. Và điều này là hậu quả của lối suy nghĩ ỷ lại, thụ động đổ hết trách nhiệm xã hội cho chính quyền.

Để tồn tại, phát triển, Việt Nam có nhu cầu mở cửa hội nhập với thế giới văn minh. Hội nhập để đóng góp và chia sẻ với đại khối nhân loại về một tương lai chung. Sự hội nhập này chỉ có ý nghĩa và hiệu quả khi nó mang tính vô tư và tự nguyện. Nói rõ ràng hơn, sự hội nhập như thế không thể thiếu đóng góp của các tổ chức XHDS. Bởi vì nếu chỉ có đóng góp của các tổ chức chính quyền, hoặc các tổ chức dân sự trá hình (nghĩa là các tổ chức XHDS có kết nối, ràng buộc với chính quyền), bỏ lơ các tổ chức XHDS đúng nghĩa, sự đóng góp ấy chỉ mang tính phiến diện, chủ quan phi nhân bản. Và nhân loại không thể phát triển đến những ý nghĩa, mục tiêu cao đẹp từ những đóng góp giới hạn như thế.

Và khi nói đến tình hình cụ thể, có thể nói Việt Nam hiện nay không bị một đe doạ an ninh nào lớn hơn là mối đe doạ từ TQ. Để đáp trả lại mối đe doạ ấy, thiết tưởng không có sức mạnh nào hơn ý chí của toàn dân. Và rõ ràng, ý chí của toàn dân không thể được hình thành khi một bộ phận dân chúng nào đó, hay cụ thể hơn là một tổ chức XHDS nào đó, bị buộc phải hy sinh mong ước và bị ngăn cấm không cho chia sẻ trách nhiệm giữ nước, dựng nước với chính quyền.
Chưa kể, để có thể nhanh chóng hội nhập với thế giới văn minh (như vừa nói trên), Việt Nam cần nhanh chóng hình thành nhiều tổ chức XHDS để người dân có cơ hội hành động tự nguyện, hành xử độc lập và qua đó dần phát triển trình độ dân chủ của mình.

Tóm lại, tình hình Việt Nam hiện nay không những hết sức cần thiết để ra đời những tổ chức xã hội dân sự mà sẽ còn là quá trễ, quá nghịch chiều với trào lưu tiến bộ của nhân loại nếu các tổ chức XHDS chưa được chính phủ nuôi dưỡng, phát huy và bảo vệ đúng mức.

- Anh có thể khái quát tình hình hoạt động của các tổ chức xã hội dân sự tại Việt Nam hiện nay được không? Theo anh hiện nay những hoạt động của các tổ chức, diễn đàn XHDS có ảnh hưởng gì tới xã hội và tới phong trào tranh đấu cho tự do - dân chủ - nhân quyền cho VN?

Theo lý giải của chính phủ, các tổ chức XHDS ở VN bao gồm nhiều loại hình khác nhau như: tổ chức quần chúng, hay còn gọi là các tổ chức chính trị - xã hội (Đoàn Thanh niên, Hội Liên hiệp Phụ nữ, Hội Cựu chiến binh, Liên đoàn Lao động, Hội Nông dân,…); tổ chức xã hội nghề nghiệp (các hội và liên hiệp hội thuộc các lĩnh vực khoa học - kỹ thuật, văn hoá- nghệ thuật, các hội nghề nghiệp…). Các tổ chức XHDS ấy hoạt động trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội, trong đó tập trung vào một số lĩnh vực chủ yếu như: xoá đói giảm nghèo, nâng cao dân trí, bảo vệ hội viên, tham gia xã hội hoá các hoạt động văn hoá, giáo dục, y tế, thể dục thể thao, các hoạt động từ thiện nhân đạo, tư vấn, phản biện và giám định xã hội…
Và theo thống kê chưa đầy đủ, các loại hình tổ chức trên có đến 380 hội đoàn hoạt động trên toàn quốc, liên tỉnh, thành phố; 18 tổ chức công đoàn ngành, 6.020 tổ chức ở cấp địa phương và hàng nghìn hiệp hội, câu lạc bộ hoạt động trong mọi lĩnh vực xã hội.

Vấn đề ở chỗ này: chính quyền là chi phối cao nhất, sâu xa nhất đến các hoạt động của công dân. Do đó, bất cứ đóng góp vô tư của người dân vào xã hội đều ít nhiều mang tính kiểm tra, phê phán thậm chí đi ngược lại với quan điểm quản lý điều hành của chính phủ. Và chỉ những đóng góp của những tổ chức XHDS độc lập đúng nghĩa mới có giá trị vô tư, khách quan để bổ sung các khiếm khuyết cho nhà nước trong việc điều phối xã hội. Trong ý nghĩa đó, tôi hoàn toàn nghi ngờ giá trị đóng góp của các tổ chức XHDS do các tổ chức quần chúng mở rộng của nhà nước lập thành như kể trên. Bởi vì các tổ chức XHDS ấy, dù có mục đích xã hội, giáo dục hay tôn giáo, tư tưởng cũng đều không thể đi đến tận cùng như các đóng góp độc lập. Và, khi không độc lập, chỉ là phiên bản song sinh của chính quyền, các tổ chức XHDS trên không thể được kể là các tổ chức XHDS mà chúng ta muốn bàn đến ở đây.

Nếu coi tính độc lập, tự nguyện và vô tư với chính quyền là nguyên tắc và giá trị của một tổ chức XHDS ở Việt Nam, không thể không kể đến một khuynh hướng đang hình thành phát triển của các loại tổ chức như Diễn đàn Xã hội Dân sự, Hội Đoàn kết Công nông Việt Nam, Hội Ái hữu Tù nhân Chính trị và Tôn giáo Việt Nam, Hội Anh em Dân chủ, Hội Bầu Bí Tương Thân, No-U FC Hà Nội, No-U FC Sài Gòn, Phong trào Con đường Việt Nam, Hội nhà báo độc lập…cùng nhiều tổ chức độc lập, thiện nguyện, phi chính trị khác mà chúng ta chưa có điều kiện thống kê…Và rõ ràng là vì hiến pháp, luật định về quyền lập hội của công dân mà chính phủ VN trong thực tế đã không có cách nào khác hơn là phải để các tổ chức này được tồn tại sinh hoạt, dù rằng các hoạt động của họ có va chạm đến những khu vực “nhạy cảm” của nhà nước.
Chính từ các tổ chức XHDS độc lập này, các công dân có cơ hội hành xử, tư duy độc lập, tính dân chủ được nuôi dưỡng, phát triển, làm nền tảng cho một xã hội văn minh mà người dân Việt Nam nào cũng hằng mong muốn.

- Được biết anh là phát ngôn nhân của Phong trào CĐVN, Phong trào CĐVN có phải một mô hình hoạt động của XHDS hay không? trong thời gian này, các hoạt động của Phong trào CĐVN có thúc đẩy, hỗ trợ cho sự phát triển của XHDS hay không?

Mô hình hoạt động của CĐVN là một hình thái XHDS vì tính tự nguyện và phi kinh doanh của tập hợp các thành viên vốn là hai nguyên tắc cơ bản của một tổ chức XHDS. Bên cạnh đó, là một tổ chức chuyên chú vào việc đấu tranh cho quyền con người, bao gồm các quyền căn bản để có thể phát triển một tổ chức XHDS như quyền lập hội, quyền tự do biểu đạt...hoạt động của CĐVN trong hoàn cảnh quyền con người vẫn thường xuyên bị chính quyền toàn trị vi phạm hoàn toàn có hiệu quả thúc đẩy, hỗ trợ cho việc phát triển XHDS tại Việt Nam.

Nói đến quyền con người mà tất cả chúng ta đều đang có nghĩa vụ bảo vệ, hãy hiểu rằng quyền con người không chỉ gồm các quyền về chính trị mà còn cả những quyền khác, có liên quan thiết thực đến các lãnh vực khác của cuộc sống như sức khoẻ, giáo dục, phúc lợi xã hội…nhưng tiếc rằng ở VN người dân vẫn không được thông tin đầy đủ về các quyền của mình. Đó cũng là một trách nhiệm quảng bá mà CĐVN đang nỗ lực thực hiện.

- Trở lại với tình hình của VN hiện nay, nhiều nhà phân tích đã chỉ ra khá nhiều bộc lộ yếu kém của các tổ chức xã hội dân sự đang hoạt động tại Việt Nam như thiếu cơ chế quản lý, thiếu định hướng, thiếu nhân tố lãnh đạo v.v.v điển hình, một trong những ví dụ đó là những bộc lộ yếu kém trong hoạt động của Hội nhà báo độc lập sau 2 tháng, theo anh, chúng ta (những người đang đấu tranh cho dân chủ cho VN) nên rút ra được gì từ những bộc lộ yếu kém này (bộc lộ yêu kém - theo quan điểm của BBT Báo NVT).?

Dân chủ là nguyên tắc quan trọng cho việc kết hợp các cá nhân cùng ý tưởng để hình thành các tổ chức XHDS. Nói đến nguyên tắc dân chủ ở đây, tôi muốn nhấn mạnh đến một điều quan trọng hơn cả chuyện “thiếu cơ chế quản lý, thiếu định hướng, thiếu nhân tố lãnh đạo…” là khả năng hành xử dân chủ. Hành xử dân chủ không phải là một khả năng bẩm sinh mà là một khả năng được đào luyện, khả năng của con người văn minh. Nói như thế để thấy rằng những va vấp trong hành xử dân chủ là điều không thể tránh khỏi khi mỗi chúng ta đang vượt lên trên bản năng chủ quan của mình để phối hợp công việc với người khác. Những gì xảy ra ở Hội Nhà Báo Độc Lập là không ngoài nguyên nhân này. Theo tôi, điều đó không nên là một sự thất vọng, thoái chí mà nên là một nhắc nhở về nỗ lực trau dồi năng lực hành xử dân chủ của mỗi người Việt chúng ta.

Đừng quên rằng rất nhiều tổ chức XHDS thành công, làm thay đổi cuộc sống chung quanh đã bắt đầu từ những nhóm nhỏ đơn giản, không chặt chẽ, nhưng dần dần mở rộng, phát triển được nhờ những thay đổi cơ cấu tổ chức cho phù hợp với thực tế nhân sự trong tinh thần dân chủ.

Và nói như thế không phải để đi đến suy nghĩ cho rằng người VN chưa đủ ý thức, trình độ hành xử dân chủ cho nên không thể và không nên có những tổ chức dân chủ (chẳng hạn như các tổ chức XHDS). Đã có nhiều tranh cãi phải quấy về điều này nên tôi không muốn nhắc lại ở đây để chỉ xin nói rằng chính vì những khuyết điểm về ý thức, năng lực hành xử của người Việt mà ta nên có nhiều tổ chức XHDS để qua đó từng người dân sẽ có nhiều cơ hội hành xử dân chủ.

- Cuối cùng, theo anh những người trẻ VN hiện nay có thể làm gì để thúc đẩy sinh xã hội dân sự tại Việt Nam phát triển?

Giới trẻ VN hãy không ngừng học hỏi, suy nghĩ độc lập, và trau dồi khả năng hành xử dân chủ. Vì chỉ có kiến thức, suy nghĩ độc lập và hành xử dân chủ mới giúp thúc đẩy các tổ chức XHDS (mà mình là thành viên) mang lại giá trị cho chính mình, cộng đồng và tổ quốc chung.

Hãy nhìn ra chung quanh mình giữa vô vàn những điều bất toàn của đời sống. Hãy bắt tay vào những gì trong khả năng của mình để thay đổi chúng. Và hãy hành động như thế bằng sự tự nguyện, vô vị lợi, suy nghĩ độc lập và phối hợp với những người đồng hành cùng ý hướng bằng năng lực dân chủ.
Nếu làm được như thế, các bạn trẻ sẽ giúp XHDS phát triển và giúp các tổ chức XHDS giữ được giá trị cao đẹp của nó để xứng đáng với đóng góp tự nguyện, vô vị lợi của mỗi chúng ta.

- Xin cảm ơn anh về cuộc trao đổi thú vị này, những người làm Báo trẻ như chúng em trong BBT Báo NVT, cùng toàn thể đồng bào Việt Nam luôn mong ước có một môi trường sinh hoạt dân sự đúng nghĩa tại Việt Nam. Chúc cho anh mạnh khỏe và có nhiều đóng góp hơn nữa tới cộng đồng và sự phát triển của XHDS tại Việt Nam.

Thực hiện Bình Minh
Báo Người Việt Trẻ