Trọng Nghĩa – RFI
Đăng
ngày 30-03-2017
Với tất cả những tiết
lộ khác nhau về các động thái ngày càng quyết đoán của Trung Quốc tại Biển
Đông, giới phân tích càng lúc càng lo ngại trước điều được cho là sự thờ ơ
tương đối của tân chính quyền Mỹ đối với Đông Nam Á so với thời Obama. Tuy
nhiên, chuyên san Nhật Bản The Diplomat ngày 30/03/2017 đã cho rằng nhìn kỹ hơn
thì sẽ thấy là chính sách can dự vào châu Á của chính quyền Donald Trump vẫn là
một sự tiếp nối của đường lối ngoại giao Mỹ nói chung, chứ không phải là một sự
đoạn tuyệt như nhiều người bi quan thường nghĩ. Trong chiều hướng đó, tờ báo đã
nêu bật 5 điểm mà Hoa Kỳ cần chú ý trong chính sách Đông Nam Á của mình.
Theo
Prashanth Parameswaran, tác giả bài phân tích dài mang tựa đề « Trắc nghiệm ASEAN thực thụ của (tổng thống
Mỹ) Trump - Trump’s Real ASEAN Test », tân tổng thống Mỹ Donald Trump thoạt
đầu đã khiến cả Đông Nam Á lo ngại với ba quyết định được cho là phản ánh một
chính sách đối ngoại theo kiểu « America First – Nước Mỹ trên hết » : Rút Mỹ ra
khỏi Hiệp Định TPP, đặt lại câu hỏi về chính sách Một nước Trung Hoa duy nhất
và cấm cửa công dân từ 7 nước Hồi Giáo (dẫn tới những tin đồn vô căn cứ về khả
năng mở rộng ra một số quốc gia Đông Nam Á).
Tuy
vậy, theo The Diplomat, phải thấy rằng chính quyền Donald Trump chỉ mới ở những
ngày đầu, và chính sách đối ngoại còn đang sơ khai. Trong bối cảnh đó, đã có một
số dấu hiệu tích cực :
Đầu
tháng Ba này, ngoại trưởng Mỹ Rex Tillerson đã gặp các đại sứ và đại biện của
các quốc gia ASEAN tại Washington, và đã cố trấn an về chính sách của Hoa Kỳ đối
với khu vực. Bên cạnh đó, mặc dù việc bổ nhiệm dàn nhân sự chuyên trách tiến
triển chậm hơn so với các chính quyền trước, nhưng các nhà ngoại giao và quan
chức các nước ASEAN cũng đã bắt đầu tiếp xúc được với các quan chức chính quyền
Trump ở các cấp khác nhau để lên kế hoạch thăm viếng cho năm nay.
Sắp
tới đây sẽ có hai sự kiện quan trọng : Phó tổng thống Mỹ Mike Pence sẽ thăm
Indonesia trong khuôn khổ một vòng công du châu Á rộng lớn hơn, và một cuộc họp
giữa ngoại trưởng Tillerson và các đồng nhiệm ASEAN.
Theo
The Diplomat, vào lúc chính sách Đông Nam Á của chính quyền Trump bắt đầu hình
thành, điều quan trọng là chính sách đó phải giúp Mỹ duy trì được vai trò một
cường quốc Thái Bình Dương, có năng lực và quyết tâm củng cố an ninh, thịnh vượng
và dân chủ ở khu vực Châu Á-Thái Bình Dương, biết cộng tác với nước Đông Nam Á
để đối phó với những thách thức chung theo chiều hướng vừa thúc đẩy lợi ích của
Hoa Kỳ nhưng vẫn bảo đảm sao cho các đối tác giữ được quyền tự chủ và tự do
hành động của họ.
Muốn
thế thì theo bài báo, cần phải thực hiện năm điều :
Tiếp
tục tập trung mối quan tâm vào Châu Á
Trước
tiên hết, theo The Diplomat, chính quyền Trump phải đảm bảo rằng Hoa Kỳ vẫn tập
trung vào châu Á trong chính sách đối ngoại.
Kể
từ khi Chiến tranh Lạnh kết thúc, tầm quan trọng ngày càng tăng của châu Á trên
thế giới thường không phù hợp với vị trí của nó trong chính sách đối ngoại của
Hoa Kỳ, với việc Washington thường xuyên bị phân tâm vì lo lắng đến các khu vực
khác từ Balkans đến Trung Đông.
Chính
sách tái cân bằng gần đây chính là một nỗ lực nhằm điều chỉnh lại vấn đề, với
việc Mỹ ưu tiên cho châu Á nhưng vẫn tiếp tục giải quyết các mối quan ngại ở
các nơi khác trên thế giới, điều mà bất kỳ một siêu cường toàn cầu nào đều làm.
Mặc
dù có thể không chấp nhận thuật ngữ tái cân bằng, nhưng chính quyền Trump nên
thể hiện tinh thần của nó và giảm bớt mối quan ngại về khả năng Hoa Kỳ lơ là
khu vực Châu Á Thái Bình Dương.
Ngày
nay, khi nói chuyện với một quan chức ngoại giao Đông Nam Á, khó tránh được đề
tài Hoa Kỳ lại có thể bị lôi cuốn vào khu vực khác - có thể là Trung Đông – và
xa rời châu Á…
Đối
với The Diplomat, ưu tiên hàng đầu của chính quyền Trump là làm sao gạt bỏ được
mối quan ngại là quan điểm Nước Mỹ Trên Hết sẽ tác hại đến một chính sách đối
ngoại theo hướng Châu Á Trước Hết.
Xây
dựng lại nền tảng của sức mạnh Mỹ
Điểm
thứ hai là chính quyền Trump nên xây dựng lại nền tảng tạo nên sức mạnh của Hoa
Kỳ vốn là cơ sở giúp Mỹ dấn thân lâu dài vào vùng Châu Á-Thái Bình Dương.
Cho
dù những dự báo về ngày tàn của Mỹ đã bị phóng đại quá mức…, phải nói là chính
sách tài chính thiếu trách nhiệm và những chệch choạc chính trị mà chúng ta đã
chứng kiến trong vài năm qua đã làm tăng thêm nỗi lo về sức mạnh của Hoa Kỳ.
Mặc
dù đây là nhiệm vụ của nhiều chính phủ, nhưng chính quyền của tổng thống Trump
đang có cơ hội bắt tay vào việc xây dựng nền móng tại Hoa Kỳ cho chính sách của
Mỹ ở Châu Á.
Về
phương diện quân sự, điều này đang được tiến hành với triển vọng rất khả quan
nhờ ngân sách quốc phòng dồi dào hơn, không còn bị khống chế. Nhưng vế quân sự
phải được cân bằng với những động thái trong lĩnh vực kinh tế và ngoại giao, bằng
không thì Mỹ có thể bị chỉ trích là có chính sách quá nặng về quân sự.
Về
phía kinh tế, chính quyền Trump phải giải quyết các vấn đề mang tính chất cơ cấu
như phát triển cơ sở hạ tầng và đưa ra được một chính sách thương mại phù hợp
hơn với mong muốn của đa số dân Mỹ. Việc rút ra khỏi Hiệp Định TPP buộc chính
quyền phải tiến bước với một số sáng kiến kinh tế thay thế, kể cả với một vài
thỏa thuận song phương quan trọng hoặc một vài hình thức sắp xếp nhỏ khác.
Tìm
thế cân bằng trong quan hệ Mỹ-Trung
Điểm
thứ ba, chính quyền Trump phải tìm được thế cân bằng trong việc vừa hòa dịu, vừa
cảnh giác trong quan hệ với Trung Quốc.
Mặc
dù các chính quyền Mỹ vẫn thường cho thấy là thoạt đầu họ luôn gặp khó khăn khi
xử lý quan hệ với Trung Quốc, tuy nhiên, dù đúng hay sai, thì nhiều nhà quan
sát nghiêm túc ở Đông Nam Á đều đã có cảm giác là chính quyền Trump thay đổi
quá đột ngột, từ một lập trường cực kỳ hiếu chiến, qua một thái độ quá mềm mỏng.
Một
ví dụ được The Diplomat nêu lên là hiện đang có tâm lý hoài nghi về khả năng
chính quyền Trump đã « đi đêm » với Bắc Kinh trên hồ sơ Bắc Triều Tiên, và hy
sinh các vấn đề khác như Biển Đông. Mặc dù những nỗi lo ngại đó hoàn toàn sai lạc,
nhưng tại vùng Đông Nam Á, các cảm nhận có thể nhanh chóng biến thành suy nghĩ
thực.
Chính
quyền của tổng thống Obama được cho là đã làm tốt hơn trong việc lôi kéo Trung
Quốc thay vì đối đầu trên những vấn đề không cần thiết. Chính quyền Trump cần sớm
tìm ra thế cân bằng tốt hơn và báo hiệu điều này cho khu vực biết, bởi vì điều
đó sẽ quyết định cách tiếp cận của các quốc gia Đông Nam Á với Trung Quốc…
Trên
bình diện này, các nước Đông Nam Á sẽ xem xét kỹ lưỡng hội nghị thượng đỉnh sắp
tới giữa hai ông Donald Trump và Tập Cận Bình, dự kiến diễn ra vào tháng 4. Việc
đạt được thế cân bằng cũng sẽ làm tăng khả năng làm việc của chính quyền Mỹ với
các quốc gia Đông Nam Á, đặc biệt là Philippines, về cách đối phó với một Trung
Quốc đang vươn lên, vừa là cơ hội, vừa là thách thức đối với các nước này.
Thận
trọng xử lý các mối đe dọa
Điểm
thứ tư là chính quyền Trump nên dấn thân vào vùng Đông Nam Á không chỉ thông
qua lăng kính của những mối đe dọa hạn hẹp đối với Mỹ, mà là nhằm vào những lợi
ích lâu dài.
Việc
yêu cầu các các quốc gia Đông Nam Á và ASEAN cố gắng nhiều hơn để giúp Hoa Kỳ
giải quyết những vấn đề quan trọng đối với lợi ích của Hoa Kỳ - chống lại Nhà
Nước Hồi Giáo hay đối đầu với Trung Quốc - có thể đạt hiệu quả nếu được làm
đúng. Tuy nhiên, chính quyền Trump cũng phải thấy rằng một chính sách Trung Quốc
không cân bằng, hoặc là một mối đe dọa liên quan đến chủ nghĩa khủng bố bị đánh
giá là quá mức, cũng có thể khiến cho cư dân các nước Đông Nam Á thiếu tích cực
trong việc ủng hộ Mỹ, hay cũng như hạn chế phạm vi hoạt động của giới hoạch định
chính sách…
Tương
tự như vậy, ngay cả khi việc ông Trump tham gia các hội nghị thượng đỉnh tại
châu Á còn được chú ý hơn Obama, thì chính quyền của ông phải chứng minh rằng họ
ủng hộ chính sách đa phương ở Đông Nam Á . Cho dù ASEAN làm việc chậm chạp, thì
các nước Đông Nam Á và ASEAN là một tác nhân quan trọng trong việc giúp ông
Trump và các cố vấn của ông đối phó với những thách thức mà họ cho là quan trọng
như khủng bố và an ninh hàng hải.
Cho
dù ông Trump và những thành viên khác trong chính phủ của ông phải kiên nhẫn
khi dự những cuộc họp thượng đỉnh như vậy, thì đấy cũng là cơ hội để tiến hành
những cuộc gặp gỡ song phương quan trọng với nhiều nước khác bên lề hội nghị, kể
cả với chủ tịch ASEAN (Philippines năm 2017, Singapore 2018). Song phương và đa
phương không hề mâu thuẫn với nhau.
Xử
lý đúng đắn vấn đề nhân quyền và dân chủ
Điểm
cuối cùng là chính quyền Trump cần bảo đảm rằng dân chủ và nhân quyền vẫn là trụ
cột của chính sách châu Á của Mỹ. Ông Trump thường được mô tả là ít quan tâm đến
việc thúc đẩy giá trị của Mỹ mà chỉ quan tâm đến những quyền lợi thương mại hẹp
hòi.
Theo
The Diplomat, xử sự không đúng trên vấn đề các quyền (tự do) thật sự là một sai
lầm, vì điều đó cho thấy là Mỹ muốn vứt bỏ dân chủ và nhân quyền đối với một số
quốc gia như Thái Lan hay Philippines, và sẽ giảm đi khả năng gây sức ép của Mỹ
trên các quốc gia này…
Vạch
ra một đường lối rõ ràng cũng giúp cho ê kíp của ông Trump đi trước các sự kiện,
với các cuộc bầu cử ở Malaysia và Cam Bốt trong năm tới đây, với khả năng diễn
ra những thay đổi quan trọng hay phản ứng dữ dội…
No comments:
Post a Comment