30
tháng 3 2017
Ông
Trump và chủ nghĩa Jackson của Mỹ
Trước
khi ông Donald Trump lên nắm quyền, có nhiều ý kiến tin rằng vị tỷ phú địa ốc
vào làm chính trị với một mớ ý tưởng lộn xộn, không có học thuyết gì.
Tổng thống Donald
Trump đặt vòng hoa tưởng niệm cố Tổng thống Andrew Jackson ở Nashville hôm
15/03. GETTY IMAGES
Báo
chí Anh Mỹ thường gọi các câu nói của ông Trump là 'rants' - rủa sả bực bội -
chứ không phải lời rao giảng chứa đựng ý nghĩa cao xa gì hết.
Khi
Trump còn đang tranh cử, Peter Beinart đã viết trên The Atlantic về các điểm giống
nhau giữa đường lối của Trump và chủ nghĩa Jackson từ thế kỷ 19.
Quả
vậy, hôm 15/03 vừa qua, ở cương vị tổng thống, ông Trump đã đến thăm nhà tưởng
niệm Andrew Jackson ở Nashville nhằm bày tỏ lòng kính trọng 'thần tượng'.
Chuyến
thăm của ông Trump nhằm gợi lại các ý tưởng chính trị gì của Andrew
Jackson, Nguyễn Giang tìm hiểu:
Chủ
nghĩa Jackson là gì?
Tướng
Andrew Jackson, người thắng cử năm 1828, được coi là 'tổng thống dân tuý'
(populist) đầu tiên của Hoa Kỳ.
Trang
history.com giải thích:
"Chủ
nghĩa Jackson có động lực chính trị nhằm gìn giữ chế độ nô lệ, khuất phục
người thổ dân châu Mỹ (Native Americans), và tôn thờ tính thượng đẳng của người
da trắng."
Theo
tờ Telegraph ở Anh, một số người đã lên mạng Twitter phê phán chuyến thăm của
ông Trump hôm 15/03 và gọi Andrew Jackson là "kẻ chủ nô và phân biệt chủng
tộc hàng đầu".
Chưa
cần biết Donald Trump theo chủ nghĩa Jackson bao nhiêu, có thể thấy thắng lợi
tranh cử của ông được sự hoan nghênh từ một số nhóm đề cao sự 'thượng đẳng da
trắng' (white supremacy).
Francis
Fukuyama nói kỷ nguyên Jackson là sự vươn lên đòi quyền từ phái quý tộc gốc
Anh, theo đạo Tin Lành, đạo Quaker ở vùng Bờ Đông bởi các nhóm bình dân sang Mỹ
muộn hơn, nghèo và liều lĩnh hơn.
Khối
bình dân da trắng này không mấy ưa thích những người George Washington, Thomas
Jefferson vốn trọng truyền thống Khai sáng gốc Âu và ham chữ nghĩa, triết lý và
khoa học.
Andrew
Jackson xuất thân bình dân gốc Scotland-Ireland và khi là tù binh đã bị quân
Anh hành hạ.
Thăng
tiến trong quân đội nhờ các chiến tích chống Anh, ông được phong tướng, làm thống
đốc quân sự của Florida, rồi vào Thượng viện Hoa Kỳ.
Các chiến dịch chiếm đất
của thổ dân cuối cùng đã đưa họ vào những khu bảo tồn. GETTY IMAGES
Tranh
cử lần đầu năm 1824 và có nhiều phiếu hơn các ứng viên đối thủ nhưng bị Hạ
viện loại để cho John Quincy Adams làm tổng thống, Andrew Jackson lên án 'tập
đoàn quyền lực thối nát' và cam kết chống lại 'tầng lớp trên'.
Bốn
năm sau, ông thắng cử và suốt thời kỳ cầm quyền 1829 - 1837, Andrew Jackson đề
cao sức mạnh đa số để đem lại bình đẳng.
Đến
thăm The Hermitage ở Nashville, ông Trump ca ngợi thắng lợi tranh cử của Andrew
Jackson là sự kiện "làm rung chuyển giới cầm quyền, như một trận động
đất".
Ông
Trump cũng khoe đã mang vào Phòng Bầu dục một tấm chân dung Andrew Jackson,
người đã "quét sạch tham nhũng, cải thiện đời sống các cựu chiến binh, đã
áp thuế nặng lên hàng ngoại".
Nhưng
lịch sử Hoa Kỳ nhắc rằng trong nhiệm kỳ của Andrew Jackson, người bình dân da
trắng không chỉ được khuyến khích vươn sang vùng Viễn Tây mà còn được nhà nước
cử quân đội xua đuổi người thổ dân để trợ giúp.
Tướng
Winfield Scott đã vây bắt và cưỡng chế 15 nghìn người Cherokee rời đất đai.
Trên
Con đường nước mắt (Trail of Tear) về phía Tây, chừng một phần tư đã chết vì
đói rét, bệnh tật.
Về
đối ngoại, Andrew Jackson thù ghét Anh Quốc và muốn Hoa Kỳ cô lập khỏi châu
Âu.
Tướng Andrew Jackson chia tay binh sỹ dưới quyền để về Washington làm tổng
thống thứ bảy của Hoa Kỳ. THREE LIONS/GETTY IMAGES
Vinh
quang cô độc
Trên
nền các học thuyết chính trị Hoa Kỳ, ta hãy xem chủ nghĩa Jackson đứng ở đâu.
§
Chủ nghĩa Jeffersonism nói đến nền dân chủ và tính chịu
trách nhiệm của các công dân ưu tú, lãnh đạo.
§
Chủ nghĩa Wilsonism muốn cổ vũ cho tự do dân chủ trên cả
thế giới.
§
Chủ nghĩa Hamiltonism ít nhiều mang tính trục lợi, muốn
nước khác mở cửa thị trường để Mỹ làm ăn.
§
Riêng Jacksonism đề cao sự vinh quang cô độc của một
nước Mỹ 'hãy để cho chúng tôi yên': 'America as a country that just wants
to be left alone'.
Những
sắc lệnh xuất kỳ bất ý của Trump cho đóng biên giới với công dân bảy quốc gia
Bắc Phi và Trung Đông gợi lại cách ra tay mạnh, không quan tâm đến các chi tiết
về con người.
Về
văn hóa, thời Jackson, các di dân gốc Âu khi sang Mỹ tạo ra bản sắc của họ
trong sự tương phản với giới thượng lưu, thổ dân và người da đen.
Theo
Francis Fukuyama, vì xuất thân từ vùng biên địa của Anh và thường bị dân Anh
(English) đè nén, những cộng đồng người Scots và Irish mang theo tinh thần tự
vệ, ưa dùng súng, nghi kỵ quyền lực trung ương sang Mỹ.
Ngày
nay, đầu óc tự lập lại gặp ngọn gió chủ nghĩa bản địa (nativism), tạo mối
nghi ngờ văn hóa ngoại lai như Hồi giáo, châu Á.
Bởi
truyền thống chính trị của Hoa Kỳ không thôi đã đủ để tạo ra hiện tượng Trump.
Sự
vươn lên của phe hữu ở Mỹ được tiếp sức bởi làn sóng thăng tiến của nhiều đảng
thiên hữu châu Âu, từ Ba Lan, Hungary sang Đức, Hà Lan, Pháp và Anh.
Gốc
gác của các phong trào này là hiện tượng trở về nguồn để che chắn trước ngọn
cuồng phong toàn cầu hóa.
Thăm nhà của Andrew
Jackson (1767-1845) ông Trump ca ngợi vị tổng thống dân tuý đầu tiên của Hoa Kỳ.
GETTY IMAGES
Chống
di dân là yếu tố cốt lõi cho chủ thuyết bản địa 'nativism', theo Cas Mudde từ Đại
học DePauw University viết trong một nghiên cứu cho Migration Policy
Institute.
Tính
chất phòng vệ, các cụm từ 'mặt trận', 'nhân dân', 'dân tộc', 'tự do', 'tự
vệ' được dùng nhiều, như Front Nationale ở Pháp, Schweizerische Volkspartei
(SVP -Thuỵ Sỹ), Freiheitliche Partei Österreichs, (FPO - Áo), Vlaams Belang (VB
- Bỉ), English Defence League (Liên đoàn Phòng vệ Anh).
Sau
khi chủ nghĩa cộng sản tại Đông Âu tan rã, các nhóm thiên hữu truyền thống ở
Ba Lan, Nga, Hungary, Bulgaria cũng sống lại cùng chủ nghĩa bài ngoại, trở về với
dòng Ki Tô giáo bảo thủ nhất.
Còn
tại Mỹ, ông Trump không phải là tổng thống đương nhiệm đầu tiên đến bang
Tennessee nhân ngày sinh nhật tổng thống Andrew Jackson.
Trước
ông, các tổng thống Theodore Roosevelt, Franklin Delano Roosevelt, Lyndon B.
Johnson và Ronald Reagan đều từng đến thăm và ca ngợi Andrew Jackson để đề cao
góc độ dân chủ hóa trong học thuyết của ông.
Nhưng
bối cảnh quốc tế của các thời kỳ đó rất khác hiện nay.
Dưới
khẩu hiệu 'Bình dân thiên hữu toàn thế giới đoàn kết lại', các đảng dân tuý và
dân tộc chủ nghĩa đang lớn mạnh ở khắp mọi nơi và hiện tượng Trump đem lại
cho họ sự ủng hộ tinh thần rất lớn.
Với
vị thế vẫn còn rất mạnh của Hoa Kỳ, những gì ông Trump tin vào câu nào trong di
sản của Andrew Jackson thực ra không còn là chuyện lý thuyết chính trị của
riêng người Mỹ mà là vấn đề rất lớn, có tác động toàn cầu.
--------------------------
No comments:
Post a Comment