THẾ GIỚI HÔM NAY : 20/11/2024 (The Economist | Nghiên Cứu Quốc Tế)

 

 

THẾ GIÓI HÔM NAY  : 20/11/2024

The Economist

Đỗ Đặng Nhật Huy, biên dịch

 

 

Ukraine được cho là đã bắn tên lửa tầm xa tiên tiến vào khu vực Bryansk của Nga. Hôm Chủ Nhật, tổng thống Joe Biden đã bật đèn xanh cho Ukraine dùng vũ khí do Mỹ cung cấp trên đất Nga. Trước đó vào thứ Ba, tổng thống Vladimir Putin đã chấp thuận những thay đổi đối với học thuyết hạt nhân của Nga, đặt ra các điều kiện mới để sử dụng kho vũ khí của nước này.

 

Donald Trump đã đề cử Howard Lutnick, đồng chủ tịch nhóm chuyển giao của ông và là sếp của Cantor Fitzgerald, làm bộ trưởng thương mại. Ông Lutnick đã chạy đua cho chức bộ trưởng tài chính, nhưng thái độ cạnh tranh quyết liệt của ông dường như đã khiến ông Trump khó chịu. Các ứng viên cho ghế bộ trưởng tài chính của tổng thống đắc cử bao gồm Scott Bessent, một nhà quản lý quỹ đầu cơ, Kevin Warsh, người từng là thành viên hội đồng thống đốc của Cục Dự trữ Liên bang, và Marc Rowan, giám đốc điều hành của một công ty cổ phần tư nhân.

 

Phe đối lập ở Somaliland giành chiến thắng trong cuộc bầu cử tổng thống của khu vực ly khai này. Lãnh đạo đảng Waddani, Abdirahman Mohamed Abdullahi, đã nhận về hơn một nửa số phiếu bầu vào tuần trước, theo ủy ban bầu cử. Được biết đến nhiều hơn với cái tên Irro, ông hứa sẽ thực hiện các cải cách dân chủ. Đối thủ của ông, tổng thống Muse Bihi Abdi, người trong nhiệm kỳ của mình đã nỗ lực thúc đẩy quốc tế công nhận Somaliland, chỉ nhận được hơn 30% số phiếu bầu.

 

Người tiêu dùng có thu nhập cao đã thúc đẩy lợi nhuận ròng của Walmart. Nhà bán lẻ lớn nhất thế giới công bố doanh thu quý 3 đạt 169,6 tỷ đô la, tăng 5,5% so với cùng kỳ năm ngoái, và từ đó nâng triển vọng cả năm. Thu nhập hoạt động cũng vượt quá kỳ vọng, tăng 8,2% lên 6,7 tỷ đô la. Các hộ gia đình kiếm được hơn 100.000 đô la một năm chiếm tới ba phần tư thị phần mở rộng của Walmart.

 

Trong chuyến thăm Gaza, thủ tướng Israel Binyamin Netanyahu đã nhấn mạnh rằng Hamas sẽ không cai trị vùng đất này sau khi chiến tranh kết thúc. Ông đã đưa ra phần thưởng 5 triệu đô la cho mỗi con tin được trả về an toàn (hiện 101 người vẫn còn bị Hamas bắt). Trong khi đó, một phái viên Hoa Kỳ đang thăm Lebanon cho biết lệnh ngừng bắn giữa Israel và Hezbollah “nằm trong tầm tay của chúng tôi.”

 

Ông chủ mới của Nestlé, Laurent Freixe, đã vạch ra kế hoạch biến công ty thực phẩm lớn nhất thế giới trở nên “hiệu quả hơn, phản ứng nhanh hơn, và linh hoạt hơn.” Ông Freixe muốn cắt giảm 2,8 tỷ đô la chi phí và tách mảng kinh doanh nước đóng chai tại châu Âu. Điều đó sẽ cho phép công ty chi thêm 9% cho hoạt động tiếp thị để khôi phục niềm tin của nhà đầu tư và thu hút người mua đang lo ngại nhiều về lạm phát.

 

Một thẩm phán ở Hồng Kông đã tuyên án 45 nhà hoạt động và cựu chính trị gia bị kết tội lật đổ theo luật do Trung Quốc áp đặt. Nhóm “Hong Kong 47” đã tổ chức một cuộc bầu cử sơ bộ không chính thức vào năm 2020 để cải thiện cơ hội cho các ứng viên ủng hộ dân chủ trong cuộc bầu cử lập pháp của thành phố. Benny Tai, một giáo sư luật, đã bị kết án mười năm tù. Có hai bị cáo được tuyên trắng án hồi tháng 5.

 

Con số trong ngày: 21%, là lãi suất của Nga – mức cao nhất hai thập niên qua. Thị trường kỳ vọng lãi suất sẽ đạt 23% vào cuối năm.

 

TIÊU ĐIỂM

 

Hôm nay Nvidia công bố kết quả quý

Nvidia, công ty trị giá nhất thế giới, nhiều khả năng sẽ nối dài thành công của mình khi báo cáo kết quả quý 3 vào thứ Tư. Doanh thu của hãng dự kiến ​​sẽ vượt 33 tỷ đô la. Một kết quả tốt từ nhà thiết kế chip sẽ phù hợp với mùa báo cáo thu nhập tăng trưởng, trong đó các tập đoàn công nghệ lớn, chẳng hạn như các công ty cung cấp dịch vụ đám mây, đã tái khẳng định niềm tin của họ vào trí tuệ nhân tạo tạo sinh và cam kết tăng chi tiêu cho các sản phẩm của Nvidia. Nvidia cũng có khả năng được hưởng lợi từ nhu cầu mạnh của Trung Đông, nơi đang đặt cược lớn vào công nghệ AI do chính phủ sở hữu.

 

Chip AI Blackwell của Nvidia cũng mang lại động lực mới, khi quý này là lần đầu tiên nó tạo ra doanh thu. Nvidia gần đây đã tuyên bố Softbank của Nhật Bản, do Masayoshi Son đứng đầu, là khách hàng lớn đầu tiên của Blackwell. Còn đó những lo ngại rằng các công ty vẫn chưa tìm thấy đủ công dụng cho AI tạo sinh để biện minh cho tất cả số tiền họ đổ vào chip của Nvidia. Nhưng hiện tại, sự lạc quan của thị trường là không thể cản được.

 

COP29 vẫn chưa có dự thảo tuyên bố chung

Các hội nghị khí hậu thường niên của Liên Hợp Quốc hiếm khi kết thúc đúng lịch trình. COP25, được tổ chức tại Madrid vào năm 2019, kéo dài thêm tận 44 giờ, một kỷ lục vẫn chưa bị phá. Nhưng COP29, hiện đang diễn ra tại thủ đô Baku của Azerbaijan, có thể sẽ làm được điều đó. Thường thì đến tuần thứ hai của hội nghị thượng đỉnh, người ta đã có thể hình dung ra được thỏa thuận cuối cùng. Nhưng năm nay thì không.

 

Nội dung chính vẫn là thống nhất về một mục tiêu mới (và lớn hơn) về số tiền mà các nước giàu phải bỏ ra để giúp các nước nghèo thích ứng với biến đổi khí hậu. Nhưng sau hai tuần vẫn chưa ai chắc số tiền đó có thể lớn đến mức nào, cũng như đến từ đâu. Các nền kinh tế mới nổi như Trung Quốc, nơi có lượng khí thải carbon dioxide tích lũy hiện đã vượt qua EU, có phải đóng góp không? Thế giới hồi hộp chờ đợi ba ngày cuối cùng của hội nghị.

 

Hội nghị toàn cầu về quản trị AI

Vào thứ Tư tại San Francisco, Mạng lưới các Viện An toàn AI Quốc tế sẽ bắt đầu cuộc họp đầu tiên. Bao gồm các cơ quan chính phủ từ chín nước cộng với EU, mạng lưới này đặt mục tiêu dựng “lan can” cho trí tuệ nhân tạo. Các đại biểu sẽ tranh luận về các cách ngăn chặn các mô hình AI tạo ra những thứ như lệnh phóng đầu đạn hạt nhân. Một ý tưởng táo bạo là “quản trị trên chip” – tức điều chỉnh phần cứng để vi mạch chỉ xử lý được các loại lệnh được cho phép.

 

Nhưng việc thiết lập các hạn chế toàn cầu đối với AI có vẻ khó khăn. Trung Quốc không được mời tham dự sự kiện kéo dài hai ngày do chính phủ Mỹ tổ chức. Hơn nữa, dự án này được khởi xướng bởi chính quyền sắp mãn nhiệm của tổng thống Joe Biden. Tổng thống đắc cử Donald Trump đã tuyên bố ủng hộ những người không thích việc kìm hãm ngành AI phát triển. Trong những tháng tới, nhiều người sẽ theo dõi một ông lớn công nghệ được ông Trump tin tưởng. Mặc dù chỉ trích gay gắt sự can thiệp của chính phủ nói chung, Elon Musk cũng đã mô tả AI vô kiểm soát là rủi ro mang tính sinh tồn đối với nhân loại.

 

Biểu tình lớn ở Mozambique hậu bầu cử

Các cuộc biểu tình diễn ra sau cuộc tổng tuyển cử ở Mozambique là chưa từng có trong lịch sử gần đây của đất nước. Hàng ngàn người đã xuống đường trong những tuần kể từ khi Daniel Chapo được tuyên bố là tổng thống đắc cử. Họ cho rằng cuộc bỏ phiếu đã bị gian lận bởi đảng Frelimo của ông, vốn cai trị đất nước kể từ khi Mozambique giành độc lập khỏi Bồ Đào Nha vào năm 1975. Ứng viên đối lập Venâncio Mondlane đã kêu gọi làm cách mạng, nhưng nhà nước đang mạnh tay đàn áp. Lực lượng an ninh đã bắn chết hàng chục người.

Các nguyên thủ quốc gia trong khu vực sẽ thảo luận về cuộc khủng hoảng tại hội nghị thượng đỉnh của Cộng đồng Phát triển Nam Phi ở Zimbabwe vào thứ Tư. Các cuộc biểu tình đã làm gián đoạn thương mại và đôi khi dẫn đến đóng cửa các cửa khẩu biên giới. Nhưng nhiều nhà lãnh đạo khu vực vẫn nhớ đến Frelimo như một lực lượng kề vai sát cánh trong cuộc đấu tranh chung của các nước châu Phi chống lại nền cai trị của thiểu số da trắng. Họ nhiều khả năng sẽ không đặt câu hỏi về kết quả bầu cử, nhất là khi chính họ cũng từng “thắng” những lá phiếu đáng ngờ.

 

=================

 

THẾ GIỚI HÔM NAY : 19/11/2024

The Economist 

Đỗ Đặng Nhật Huy, biên dịch

19/11/2024

https://nghiencuuquocte.org/2024/11/19/the-gioi-hom-nay-19-11-2024/

 

Tổng thống Joe Biden đã cho phép Ukraine tấn công bên trong nước Nga bằng tên lửa tầm xa do Mỹ cung cấp — điều từ trước đến nay Mỹ không chấp nhận vì lo ngại Nga sẽ leo thang căng thẳng. Ông Biden đổi ý sau khi quân đội Triều Tiên triển khai quân đến chiến đấu cùng quân đội Nga, chỉ hai tháng trước khi Donald Trump nhậm chức. Ukraine hoan nghênh động thái này; Pháp và Đức cũng ủng hộ quyết định của Mỹ.

 

Nga phản ứng giận dữ khi Mỹ dỡ bỏ lệnh cấm. Người phát ngôn Điện Kremlin, Dmitry Peskov, đã cảnh báo về một “vòng xoáy căng thẳng hoàn toàn mới.” Sau đó, bộ ngoại giao Mỹ cho biết Nga phải chịu trách nhiệm cho việc leo thang xung đột “nhiều lần.” Vào đêm Chủ Nhật, Nga đã tấn công một khu dân cư ở thành phố Sumy miền đông bắc Ukraine, khiến ít nhất 11 người thiệt mạng.

 

Gần 100 xe tải chở hàng viện trợ đến Gaza đã bị cướp một cách bạo lực, theo cơ quan phụ trách viện trợ của Liên Hợp Quốc. UNRWA cho biết đoàn xe chở thực phẩm đang đi từ cửa khẩu biên giới phía nam tại Kerem Shalom khi các tài xế bị chĩa súng bắt phải dỡ hàng. Cơ quan này gọi vụ việc là một trong những vụ cướp tồi tệ nhất trong cuộc xung đột.

 

Các tài liệu nội bộ bị rò rỉ cho thấy Northvolt liên tục không đạt được mục tiêu sản xuất và giao hàng kể từ đầu tháng 9. Công ty công nghệ xanh của Thụy Điển tự căng sức quá mức, và đã phải sa thải một phần năm nhân công toàn cầu vào đầu năm nay, trong khi cũng đang cắt giảm hoạt động tại nhà máy Skelleftea ở bắc Thụy Điển. Có thông tin cho rằng hãng đang cân nhắc nộp đơn xin bảo hộ phá sản tại Mỹ.

 

Spirit Airlines đã nộp đơn xin phá sản. Hãng hàng không giá rẻ tiên phong của Mỹ gặp nhiều khó khăn khi cạnh tranh với các đối thủ lớn hơn, và đã không năm nào có lợi nhuận kể từ đại dịch Covid. Các vấn đề tài chính của hãng đã trở nên trầm trọng hơn vào tháng 1 sau khi tòa án chặn một đề xuất sáp nhập trị giá 3,8 tỷ đô la với JetBlue, một hãng hàng không siêu rẻ khác. Spirit cho biết sẽ tiếp tục hoạt động trong khi tái cấu trúc nợ.

 

Người đứng đầu chính quyền Delhi, thủ đô của Ấn Độ, đã tuyên bố “tình trạng khẩn cấp về y tế” sau khi ô nhiễm không khí lên mức kỷ lục vào thứ Hai. Trường học và công trường xây dựng đã đóng cửa; trong khi hàng trăm chuyến bay bị hoãn. Tuần trước, tỉnh Punjab của Pakistan đã tuyên bố tình trạng khẩn cấp về y tế vì khói bụi độc hại. Cả hai nước đều phải chịu ô nhiễm cao vào mỗi mùa thu, khi khoảng 1 triệu nông dân đốt rơm rạ sau vụ thu hoạch.

 

Theo nghiên cứu mới của Trung tâm nghiên cứu Pew, trong đó khảo sát 10.000 người lớn và 500 người có sức ảnh hưởng tin tức tại Mỹ, gần 40% người lớn dưới 30 tuổi nhận tin tức từ những người có ảnh hưởng trên mạng xã hội. Nghiên cứu cho thấy 77% những người sáng tạo nội dung không có đào tạo hoặc không có mối quan hệ nào với ngành báo chí. Nhiều người đã phỏng vấn và gây quỹ cho các ứng viên chính trị trong cuộc bầu cử tổng thống năm nay.

 

Con số trong ngày: 2 nghìn tỷ đô la, là con số mà Elon Musk muốn cắt giảm ngân sách liên bang — nhiều hơn cả chi tiêu tùy nghi của chính phủ trong một năm.

 

TIÊU ĐIỂM

 

Chiến sự Ukraine leo thang

Cả hai bên trong cuộc chiến ở Ukraine đều đang gia tăng căng thẳng. Hôm Chủ Nhật, tổng thống Joe Biden cuối cùng đã cho phép Ukraine sử dụng tên lửa tầm xa của phương Tây để tấn công các mục tiêu quân sự ở Nga. Quyết định này được đưa ra ngay sau cuộc tấn công có thể là lớn nhất của Nga trong cuộc chiến nhằm vào cơ sở hạ tầng năng lượng đang lung lay của Ukraine.

 

Theo báo cáo, Ukraine có thể dùng tên lửa chống lại lực lượng Nga và Triều Tiên đang cố gắng đẩy họ ra khỏi Kursk, nhưng không phải ở nơi họ cần nhất: các căn cứ chuyển vũ khí và quân đội Nga vào Donbas. Tuy vậy, Điện Kremlin cảnh báo động thái này “đổ thêm dầu vào lửa” và làm sâu sắc thêm sự can dự của Mỹ trong cuộc xung đột.

 

Tin tức từ tiền tuyến vẫn ảm đạm. Nga đang đạt được những bước tiến ở Donetsk, nhưng tổn thất là rất lớn với ít nhất 1.700 người chết và bị thương mỗi ngày. Nga dường như có ý định chiếm càng nhiều lãnh thổ càng tốt trước khi Donald Trump trở thành tổng thống và có lẽ sẽ cố gắng buộc Ukraine ngừng bắn.

 

Hôm nay nhóm Hồng Kông 47 bị tuyên án

Vào thứ Ba, một tòa án Hồng Kông sẽ đưa ra phán quyết trong phiên tòa an ninh quốc gia lớn nhất của thành phố. Hồi tháng 5, 14 thành viên của “Hong Kong 47” đã bị kết tội lật đổ vì tổ chức các cuộc bầu cử sơ bộ không chính thức vào năm 2020 để tăng cơ hội giành quyền kiểm soát cơ quan lập pháp. (Ba mươi mốt bị cáo đã nhận tội trước phiên tòa.) Các luật sư bào chữa cho rằng hành động của họ chỉ đơn giản là thông lệ trong chính trị bầu cử.

Bản án dự kiến ​​sẽ rất nghiêm khắc. Một số thành viên của nhóm, bao gồm nhiều nhà hoạt động dân chủ nổi tiếng nhất thành phố, có thể bị kết án tù chung thân.

 

Vào thứ Tư Jimmy Lai, một ông trùm truyền thông ủng hộ dân chủ 76 tuổi, dự kiến ​​sẽ ra điều trần khi phiên tòa của ông tiếp tục, sau khi bị hoãn từ tháng 7. Đối với nhiều người dân Hồng Kông, hai phiên tòa này chẳng khác gì hành động dập tắt tàn dư của phong trào ủng hộ dân chủ ở vùng lãnh thổ này.

 

Đảng Dân chủ Mỹ sẽ đi đâu về đâu?

Vào thứ Ba, phe Dân chủ tại Hạ viện Mỹ sẽ chọn lãnh đạo, quyết định lớn đầu tiên mà đảng này đưa ra kể từ khi mất chức tổng thống và quyền kiểm soát Thượng viện trong cuộc bầu cử. Kết quả này mang lại cho đảng Cộng hòa một “bộ ba,” quyền kiểm soát Nhà Trắng và lưỡng viện Quốc hội. Các hạ nghị sĩ Dân chủ nhiều khả năng sẽ bầu lại Hakeem Jeffries, một nhân vật ôn hòa đến từ New York, làm lãnh đạo của họ tại cơ quan này. Chuck Schumer, cũng đến từ New York, tiếp tục là người lãnh đạo đảng Dân chủ tại Thượng viện khi họ nhường quyền kiểm soát cho đảng Cộng hòa vào tháng 1.

 

Nhưng những người Dân chủ sẽ không bất lực. Thế đa số của đảng Cộng hòa ở cả hai viện đều nhỏ, do đó một số ít người ôn hòa có thể ngăn chặn các quyết định ​​của Donald Trump, ví dụ như phê chuẩn bổ nhiệm nội các của ông, bằng cách bỏ phiếu chống cùng với đảng Dân chủ. Điều đó không an ủi mấy cho một đảng đã có thành tích tệ hơn nhiều so với dự kiến ​​trong cuộc bầu cử, thậm chí còn thua phiếu phổ thông trong cuộc đua giành chức tổng thống. Việc tìm hiểu những gì đã xảy ra chỉ mới bắt đầu, và nó sẽ rất đau đớn.

 

Nông dân Anh biểu tình ở London

Nông dân sẽ đổ về London vào thứ Ba để phản đối cách chính phủ Lao động Anh đối xử họ. Bộ trưởng tài chính Rachel Reeves đang cắt giảm trợ cấp. Và trong ngân sách của mình vào ngày 30 tháng 10, bà đã đóng một lỗ hổng cho phép con cháu của nông dân thừa kế một lượng lớn đất đai và tài sản khác mà không phải trả thuế.

 

Một số người rất giàu có, những người hiếm khi động vào một tí bùn nào, đã mua đất để hưởng lợi từ lỗ hổng này. Nhưng mức thuế mới, 20% đối với tài sản có giá trị trên 1 triệu bảng Anh (1,3 triệu đô la), sẽ ảnh hưởng đến nhiều nông dân thực thụ. Trong năm tài chính 2022-23, 49% các trang trại ở Anh có giá trị tài sản ròng ít nhất là 1,5 triệu bảng Anh. Nhìn chung, người dân Anh có vẻ không thích thuế thừa kế, không phải vì họ sẽ phải trả thuế này (chỉ một trong 20 trường hợp qua đời có tạo ra thuế thừa kế) mà vì họ cho rằng thuế thừa kế không công bằng. Những người nông dân biểu tình có thể sẽ được đồng cảm hơn là các triệu phú.