Nga
hợp tác quân sự với Trung Quốc, Iran và Bắc Triều Tiên, nhưng với giá
nào ?
Đăng
ngày: 19/09/2024 - 16:03
Quan
hệ đối tác quân sự với Trung Quốc, Iran và Bắc Triều Tiên đã giúp Nga giảm nhẹ
được áp lực từ các biện pháp trừng phạt của phương Tây, đồng thời duy trì được
cường độ các cuộc tấn công đánh chiếm Ukraina, và góp phần cho nhiều thắng lợi
của Nga trên chiến trường. Nhưng cả ba nước này cũng đã tận dụng sự phát triển
các động lực chính trị, kinh tế, và quân sự của Nga để giành lợi thế và những
nhượng bộ từ Matxcơva.
HÌNH
:
Chủ
tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và tổng thống Nga Vladimir Putin duyệt đội quân
danh dự tại Bắc Kinh, Trung Quốc, ngày 16/05/2024. AP - Sergei Bobylev
Quyết
định của tổng thống Vladimir Putin phát động cuộc chiến xâm lược Ukraina đã đưa
Nga vào một cuộc chiến tiêu hao lâu dài, đòi hỏi ngành công nghiệp quốc phòng
phải sản xuất và cung cấp liên tục thiết bị quân sự cho chiến trường. Nhưng các
đòn trừng phạt của phương Tây đã gây nhiều khó khăn lớn cho khả năng tự cung tự
cấp, buộc Nga phải trông cậy vào sự hỗ trợ quân sự từ các đối thủ của Mỹ là
Trung Quốc, Iran, và Bắc Triều Tiên.
Đổi
công nghệ lấy viện trợ vũ khí
Cả
ba nước này hậu thuẫn cho các nỗ lực chiến tranh của điện Kremlin ở những mức độ
khác nhau và với các mục tiêu địa chính trị rất khác biệt. Trả lời RFI Tiếng Việt,
nhà phân tích địa chính trị về Nga, Igor Delanoe, phó giám đốc Đài Quan sát
Pháp – Nga, trước hết lưu ý rằng sự hỗ trợ mà mỗi nước đối tác dành cho Nga có
bản chất không giống nhau.
Igor
Delanoe
: Theo như những gì chúng tôi biết, Trung Quốc chưa hề cung cấp thiết bị
quân sự sát thương mà thay vào đó là những thiết bị lưỡng dụng như linh kiện
bán dẫn hay các bộ vi xử lý, drone bốn cánh quạt – những loại drone nhỏ này
trên thực tế có thể được dùng để gắn chất nổ chẳng hạn (…)
Còn
đối với Bắc Triều Tiên, người ta nói nhiều về việc cung cấp đạn pháo, bởi vì
kho đạn nước này dường như rất dồi dào. Dĩ nhiên, nếu xét về lịch sử quan hệ giữa
hai nước, Bắc Triều Tiên và quân đội Bắc Triều Tiên sử dụng trang thiết bị do
Liên Xô cũ sản xuất. Và do vậy, có một sự tương thích khá thú vị về hệ thống vũ
khí, đạn dược giữa hai nước (…)
Về
phía Iran, chúng tôi nhận thấy có nhiều điểm khá thú vị, bởi vì nước này đã
nhanh chóng giúp đỡ Nga qua việc cung cấp drone, kể cả drone trinh sát và các
loại đạn dược. Ngoài ra, còn có cả một cơ sở sản xuất những loại drone này trên
lãnh thổ Nga. Thậm chí gần đây nhất đã có tin đồn nói về việc cung cấp tên lửa
đạn đạo.
Thông
tin này đã xuất hiện từ vài tháng trước, nhưng chưa bao giờ thực sự được xác
minh trên địa bàn. Tuy nhiên, hồi tuần rồi, cách nay vài ngày, nhiều lãnh đạo Mỹ,
đặc biệt là ngoại trưởng Anthony Blinken, có nói rõ rằng Iran đã chuyển giao
200 tên lửa đạn đạo cho Nga.
Đương
nhiên, Iran chính thức phủ nhận vì hơn nữa, cả bộ Ngoại Giao và tân tổng thống
đã khẳng định rằng chẳng có chuyện như thế xảy ra. Do vậy, chúng ta sẽ phải
quan sát những gì đang diễn ra trên chiến trường Ukraina để xem liệu những khẳng
định trên có chính xác hay không.
Tuy
những thiết bị này nhìn chung có chất lượng thấp hơn so với các sản phẩm tương
đương của phương Tây, nhưng chúng vẫn cho phép Lực lượng Vũ trang Nga (FAR) được
cung cấp tương đối đầy đủ. Nếu như ba nguồn cung này đã có thể giúp Nga duy trì
cuộc chiến với một cường độ lớn chưa từng có, thì cả ba đối tác của Nga cũng hưởng
được lợi từ kinh tế, chính trị cho đến quân sự trong việc hợp tác quân sự với
Nga.
Tổng
thống Vladimir Putin dường như phải chịu một số nhượng bộ, chấp nhận chia sẻ
nhiều kỹ thuật, công nghệ quân sự tùy theo nhu cầu của mỗi đối tác – những « bí
quyết » quân sự cho đến trước khi có cuộc xung đột tại Ukraina, Nga chưa bao giờ
sẵn sàng cung cấp. Chuyên gia về Nga, Igor Delanoe, giải thích tiếp với RFI Tiếng
Việt :
Igor
Delanoe :
Đối với Trung Quốc, chúng tôi nhận thấy khối lượng trao đổi thương mại giữa
Nga và Trung Quốc, theo đúng nghĩa đen, đã tăng vọt trong năm 2023. Trao đổi mậu
dịch giữa hai nước đã đạt gần 240 tỷ đô la, một con số thực sự to lớn (…)
Rồi
Nga đã giúp thúc đẩy chương trình không gian của Bình Nhưỡng, bởi vì không lâu
sau chuyến thăm Bắc Triều Tiên của ông Vladimir Putin, Bình Nhưỡng đã phóng một
vệ tinh từ sân bay vũ trụ của họ, một vệ tinh quân sự, vệ tinh quan sát, hay
đúng hơn là vệ tinh « gián điệp ». Ở đây, chúng ta có thể tin là có nhiều khả
năng Nga đã giúp Bắc Triều Tiên (…)
Vì
đây là cái giá mà Nga phải trả nên có lẽ còn thú vị hơn, khi Iran trông đợi rất
nhiều từ Nga. Họ đang chờ đợi Nga chuyển giao chiến đấu cơ Su-35 và các hệ thống
phòng không như S-400, cũng như các loại trực thăng tấn công.
Vẫn
còn khá nhiều thứ Iran đang chờ đợi và ngoài ra còn có một bối cảnh song phương
khá thú vị vào lúc hai nước đang trong quá trình triển hạn thỏa thuận về quan hệ
đối tác chiến lược toàn diện, mà trên thực tế, đây là một thỏa thuận hợp tác
chiến lược cho 20 năm. Thỏa thuận này rất có thể sẽ được hoàn tất trong những
ngày hay những tuần sắp tới.
Thế
bất cân xứng
Việc
phải phụ thuộc một phần vào viện trợ quân sự từ Trung Quốc, Iran, và Bắc Triều
Tiên ít nhiều cũng đã làm biến đổi bản chất mối quan hệ giữa Nga với ba nước
này. Vị thế thống trị của Nga trong mối quan hệ song phương bị suy giảm theo những
cách khác nhau với từng đối tác.
Igor Delanoe : Ở đây cần phải
xem xét từng nước. Nhưng nếu chúng ta lấy Iran làm ví dụ, thì cho đến khi chiến
tranh bùng nổ và trước những tiến triển mà tôi đã đề cập ở trên, trước đây rõ
ràng có một sự bất cân xứng rất mạnh mẽ trong mối quan hệ giữa Nga và Iran,
nhìn chung Nga luôn chiếm thế thượng phong vì nhiều lý do khác nhau. Tuy nhiên,
với những gì đang diễn ra từ tháng 2/2022 và cuộc chiến tại Ukraina, và sự hỗ
trợ này, dù Iran luôn phủ nhận, mối quan hệ giữa Nga và Iran đang được tái cân
bằng, và sự bất xứng như nói ở trên không tồn tại theo cách tương tự.
Với
Trung Quốc, mối quan hệ bất cân xứng ngày càng bị đào sâu. Một mặt, trong trao
đổi thương mại giữa hai nước, lợi thế vẫn luôn nghiêng về phía Trung Quốc. Tỷ lệ
kim ngạch xuất khẩu của Nga sang Trung Quốc chỉ chiếm từ 4-5%, trong khi chiều
ngược lại, con số này lên đến gần 40%. Cũng theo phân tích của ông Igor
Delanoe, Trung Quốc giờ cũng không còn phụ thuộc nhiều vào công nghệ của Nga
như trong những năm 1990 – 2000.
Igor
Delanoe :
Họ đã tiếp thu được rất nhiều công nghệ và bí quyết của Nga. Đương nhiên, vẫn
còn nhiều phân khúc, nhiều lĩnh vực mà Matxcơva vẫn là một đối tác quan trọng của
Bắc Kinh, chẳng hạn như động cơ cho máy bay chiến đấu. Rồi còn có những lĩnh vực
mà Nga vẫn chiếm ưu thế như các công nghệ có liên quan đến ra-đa phát hiện sớm
cho hệ thống tên lửa đạn đạo. Trong những lĩnh vực này, Nga vẫn đi trước Trung
Quốc một bước.
Câu
hỏi đặt ra là liệu Nga có sẵn sàng chia sẻ với Trung Quốc loại công nghệ này
hay không ? Ông Putin cách nay hai năm từng đề cập đến điều này khi giải thích
rằng Nga và Trung Quốc có thể hợp tác xây dựng một hệ thống chung, hay chia sẻ
mọi thứ. Kể từ đó, chúng tôi chưa thấy có gì mới cả.
Việc
Nga mở rộng hợp tác quân sự với Trung Quốc, Iran và Bắc Triều Tiên sẽ tác động
ra sao đến các cuộc xung đột đang diễn ra tại Ukraina và Gaza ? Theo nhận định
của ông Igor Delanoe với RFI Tiếng Việt, điều này phụ thuộc một phần vào lập
trường các nước phương Tây sẽ đưa ra liên quan đến việc cung cấp vũ khí mới hay
cho phép Ukraina sử dụng các thiết bị đã được chuyển giao để tấn công các vị
trí nhạy cảm nằm sâu trên lãnh thổ Nga.
Igor
Delanoe :
Nói cách khác, nếu Mỹ cho phép Ukraina oanh kích bằng tên lửa của Mỹ chẳng hạn
nhắm vào vùng Matxcơva hay các thành phố của Nga, hoặc căn cứ quân sự Nga, cho
đến hiện tại vẫn chưa bị ảnh hưởng, một phần phản ứng của Nga rất có thể sẽ là
cung cấp thiết bị hay tên lửa cho các phe phái, các nhóm chống lại những lợi
ích của phương Tây tại châu Phi, Trung Đông hay nhiều nơi khác. Điều này là
hoàn toàn có thể. Hiện tại chúng ta chưa thấy gì, nhưng cũng không thể loại trừ
khả năng này trong tương lai.
Xuất
khẩu vũ khí của Nga : Nạn nhân liên đới ?
Liệu
người ta có thể nói đến sự hình thành một trục liên minh bốn nước chuyên chế
Trung Quốc – Nga – Iran – Bắc Triều Tiên mà giới chuyên gia tại Pháp gọi tắt là
CRIC hay không ? Chuyên gia về quốc phòng Nga Igor Delanoe lưu ý có sự khác biệt
về bản chất trong các mối quan hệ Nga – Trung và quan hệ Nga – Iran – Bắc Triều
Tiên.
Igor
Delanoe
: Iran và Bắc Triều Tiên thuộc về điều mà chính quyền tân bảo thủ của ông
Bush từng gọi là « Trục Ma quỷ » vào đầu những năm 2000. Hai nước này, vì nhiều
lý do khác nhau, nằm trong tầm ngắm của Washington từ nhiều thập niên qua, và
chính bản thân họ cũng xem Mỹ là một kẻ thù cho sự tồn tại, một kẻ thù chiến lược
cơ bản trong việc thể hiện mối tương quan lực lượng. Và điều này thật sự chẳng
có gì mới, ngoại trừ việc phát triển hợp tác kỹ thuật – quân sự với Nga, mà tôi
cho là nhằm củng cố hơn nữa luận điệu này của hai nước đó, cũng như là niềm tin
của họ trong mối tương quan lực lượng này.
Nếu
như Trung Quốc không đi xa hơn trong việc hậu thuẫn quân sự cho Nga một phần là
vì những lợi ích kinh tế to lớn vẫn còn ràng buộc Bắc Kinh với Washington trong
nhiều lĩnh vực tài chính, thương mại…, thì ông khổng lồ châu Á này dường như
cũng muốn san bằng ảnh hưởng của Mỹ trong vùng lân cận, và do vậy, việc thắt chặt
hợp tác với Nga cũng được phát triển theo chiều hướng chống phương Tây.
Igor
Delanoe :
Hiện tại, Trung Quốc vẫn còn neo bám trong hệ thống tài chính và kinh tế do
phương Tây điều hành. Tôi muốn nói đến đồng đô la, Ngân hàng Thế giới, ngân
hàng Mỹ v.v… Nhưng hiển nhiên, về mặt chính trị, có một dạng mong muốn hay một
sự cám dỗ muốn tránh xa một chút tất cả những điều đó và bắt tay với Nga trong
các hình thức đa phương khác như nhóm BRICS hay các mô hình Á-Âu, nhằm đa dạng
hóa các mối quan hệ của mình, đặc biệt là với Nga.
Cuối
cùng, câu hỏi đặt ra là liệu việc chia sẻ một số kỹ thuật, công nghệ mà Nga vẫn
giữ cho đến giờ như là một công cụ ngoại giao để gây ảnh hưởng có tác động ra
sao đến vị thế thống trị của Nga trên thị trường vũ khí ? Tính đến năm 2022,
2023, Nga nằm luôn nằm trong top 3 nước xuất khẩu vũ khí hàng đầu thế giới. Nếu
như Mỹ luôn bỏ xa các đối thủ, thì trong bảng sắp hạng Nga đứng hàng thứ hai,
đôi khi là ba.
Tuy
nhiên, việc phải ưu tiên cho chiến trường Ukraina đã có những ảnh hưởng tiêu cực
đến ngành xuất khẩu vũ khí của Nga, theo như quan sát của nhà địa chính trị học
về Nga, Igor Delanoe.
Igor
Delanoe
: Do nhu cầu to lớn này của quân đội Nga trên chiến trường, Nga buộc phải ưu
tiên cung cấp cho quân đội trên địa bàn. Hệ quả là khách hàng của tổ hợp công
nghiệp – quân sự Nga sẽ phải chờ để nhận một số hệ thống vũ khí hay một số đơn
đặt hàng sẽ bị tạm đóng băng. Mặt khác, vấn đề các biện pháp trừng phạt của
phương Tây cũng đã cản trở một số nước hợp tác với tổ hợp công nghiệp – quân sự
Nga, với các hãng vũ khí của Nga. Điều này chắc chắn có những tác động to lớn.
Vậy
ai được lợi từ tình huống này ? Đó là những đối thủ cạnh tranh trực tiếp, không
hẳn là Mỹ, do họ không có cùng phân khúc thị trường với Nga, mà là những quốc
gia như Trung Quốc, Ấn Độ. Những nước này có thể ký hợp đồng với những quốc gia
trước đây từng là khách hàng của Nga, ví dụ như những gì Ấn Độ đang thực hiện ở
Armenia.
Trung
Quốc cũng có những thiết bị rõ ràng có giá không cao như với thiết bị của Mỹ,
Pháp hoặc các nước khác, chúng rẻ hơn và dễ tiếp cận hơn đối với các nước phía
Nam, các nước Châu Phi, các nước Trung Đông hoặc thậm chí cả các nước châu Á,
những nước mà trước đây từng trang bị vũ khí của Nga và giờ có thể mua vũ khí từ
Trung Quốc.
Ngược
lại, Pháp chẳng hạn, thật thú vị là Pháp cũng tận dụng được hiệu ứng này để bán
máy bay chiến đấu. Vì vậy, ở những nước mà trước đây máy bay Su-35 Nga có thế cạnh
tranh, Pháp rất có thể sẽ đạt nhiều hợp đồng hơn với máy bay Rafale. Ai sẽ
giành được hợp đồng? Quả thật, có sự cạnh tranh giữa các công ty quốc phòng của
Nga và Pháp. Phía Pháp thực sự có thể tiến những con tốt của mình nếu tính đến
nhu cầu của Nga trên chiến trường và các lệnh trừng phạt của phương Tây đối với
Nga hiện nay.
RFI
Tiếng Việt xin cảm ơn nhà nghiên cứu Igor Delanoe, phó giám đốc Đài Quan sát
Pháp – Nga.
No comments:
Post a Comment