THẾ GIỚI HÔM NAY : 29/05/2024 (The Economist)

 

THẾ GIỚI HÔM NAY : 29/05/2024

The Economist

Đỗ Đặng Nhật Huy, biên dịch

29/05/2024

https://nghiencuuquocte.org/2024/05/29/the-gioi-hom-nay-29-05-2024/

 

Giới chức Mỹ cho biết các chuyến hàng viện trợ của Mỹ tới Gaza bằng đường biển đã phải dừng lại sau khi một bến tàu tạm chuyên dụng nhận hàng bị hư hại do thời tiết xấu. Trước đó, xe tăng Israel được cho là đã lần đầu tiên tiến vào trung tâm Rafah. (Lực lượng vũ trang Israel không thừa nhận thông tin.) Các quan chức Palestine tuyên bố ít nhất 21 người đã thiệt mạng trong một vụ pháo kích của Israel vào một khu lều trại phía tây thành phố hôm thứ Ba; nhưng quân đội Israel phủ nhận có liên quan. Israel bị quốc tế lên án dữ dội về chiến dịch trên bộ tại thành phố cực nam của Gaza; các cáo buộc được đưa ra chỉ vài ngày sau khi một cuộc không kích của Israel giết chết ít nhất 45 người trong một khu trại dành cho người Palestine di tản vào Chủ nhật.

 

Hơn sáu tháng sau bầu cử, Hà Lan cuối cùng cũng có thủ tướng. Dick Schoof, người từng đứng đầu cơ quan tình báo và nhập cư của nước này, sẽ đứng đầu liên minh cánh hữu gồm 4 đảng. Sau khi thống nhất được người lãnh đạo, giờ đây các bên phải phân chia nội các. Chính phủ sắp thành lập đã hứa hẹn về “quy định tị nạn nghiêm ngặt nhất từ ​​trước đến nay” ở Hà Lan.

 

Ryan Salame, cựu giám đốc điều hành tại FTX – từng là một trong những công ty giao dịch tiền điện tử lớn nhất thế giới – đã bị kết án bảy năm rưỡi tù giam. Ông nhận tội vào tháng 9 với các cáo buộc bao gồm vi phạm luật tài chính vận động tranh cử. Ông Salame là cấp phó đáng tin cậy của Sam Bankman Fried, ông chủ của FTX, người đang phải ngồi tù 25 năm vì lừa đảo hàng tỷ đô la của khách hàng.

 

Quốc hội Gruzia đã lật ngược quyền phủ quyết của tổng thống đối với một đạo luật yêu cầu các cơ quan truyền thông và tổ chức phi chính phủ có tài trợ nước ngoài phải đăng ký như “đặc vụ nước ngoài.” Những tổ chức nhận được ít nhất 1/5 tiền tài trợ từ nước ngoài có thể phải đối mặt với các biện pháp kiểm toán và phạt tiền. Dự luật theo kiểu Nga này đã gây ra nhiều tuần biểu tình khắp đất nước. Tuần trước Mỹ cho biết sẽ trừng phạt các chính trị gia đồng lõa; trong khi EU cảnh báo về việc tạm dừng các cuộc đàm phán gia nhập khối đối với Gruzia.

 

OpenAI cho biết họ đã bắt đầu phát triển một mô hình trí tuệ nhân tạo mới vượt trội hơn cả GPT-4. Dự án sẽ được giám sát bởi một ủy ban an toàn và an ninh mới do chính CEO Sam Altman đứng đầu. Ủy ban cũng sẽ dành 90 ngày để xem xét các hoạt động rộng hơn của công ty. OpenAI đang bị soi xét về độ an toàn và đạo đức khi phát triển các hệ thống thông minh hơn con người.

 

Thủ tướng Anh Rishi Sunak cam kết giảm 2,4 tỷ bảng Anh (3,1 tỷ USD) tiền thuế đối với người về hưu, khi Đảng Bảo thủ của ông có khởi đầu gập ghềnh trong chiến dịch tái tranh cử. Quyết định này sẽ mang lại cho khoảng 8 triệu người nghỉ hưu một khoản trợ cấp trị giá 100 bảng vào năm tới và tăng dần theo thời gian. Ông Sunak cần một lộ trình ổn định hơn sau khi cam kết vội vàng về áp dụng lại nghĩa vụ quân sự gặp phải phản ứng dữ dội vào cuối tuần qua. Dự báo cho thấy đảng của ông sẽ hứng chịu một thảm họa bầu cử vào ngày 4 tháng 7.

 

Pháo hoa nổ trong buổi tranh luận cuối của phiên tòa hình sự xử Donald Trump. Todd Blanche, luật sư của ông Trump, ngụ ý với bồi thẩm đoàn rằng thân chủ của ông có thể phải ngồi tù nếu bị kết án. Các công tố viên nói luận điểm này là một nỗ lực không phù hợp để “tìm thiện cảm” dành cho bị cáo. Thẩm phán đồng ý và gọi nhận xét này là “thái quá.” Việc thảo luận của bồi thẩm đoàn sẽ bắt đầu sau khi các công tố viên đưa ra lập luận cuối cùng.

 

Con số trong ngày: 10,8kg, là trọng lượng thuốc nổ trong mỗi quả đạn pháo 155mm. Châu Âu đang chạy đua để sản xuất nhiều pháo hơn cho Ukraine.

 

 

TIÊU ĐIỂM

 

Nam Phi tổng tuyển cử

Thứ Tư này người dân Nam Phi sẽ đi bỏ phiếu trong cuộc bầu cử được theo dõi chặt chẽ nhất kể từ cuộc bầu cử 1994, thời điểm chế độ phân biệt chủng tộc kết thúc. Ba mươi năm đảng Đại hội Dân tộc Phi (ANC) nắm quyền đã khiến đất nước rơi vào khủng hoảng, với tỷ lệ thất nghiệp, bất bình đẳng, và tội phạm bạo lực thuộc hàng cao nhất thế giới. Dù vẫn còn nhiều người trung thành với đảng vì đã giải phóng người Nam Phi da đen khỏi ách cai trị da trắng, nhưng kết quả của ANC sẽ kém hơn so với năm 2019, năm đảng này giành được 57,5% số phiếu bầu, vốn là mức thấp kỷ lục.

 

Nhưng cụ thể là kém đến đâu? Nếu dưới 45%, ANC sẽ phải thành lập liên minh với một trong những đảng đối lập lớn. Nếu trên mức đó, đảng sẽ thỏa thuận với một hoặc hai đảng nhỏ để tiếp tục các chính sách của mình. Hầu hết các nhà phân tích cho rằng ANC sẽ có kết quả đủ tốt để tiếp tục mà không cần phải thỏa hiệp quá nhiều. Đáng buồn thay cho Nam Phi, điều đó sẽ khiến nước này càng tụt hậu hơn nữa.

 

 

Bộ Tài chính Mỹ bắt đầu mua lại trái phiếu chính phủ cũ và khó giao dịch

Thị trường tài sản quan trọng nhất thế giới sắp trải qua một cuộc tái cơ cấu nhỏ nhưng có thể rất quan trọng. Vào thứ Tư, bộ tài chính Mỹ sẽ bắt đầu mua lại các trái phiếu chính phủ cũ và khó giao dịch, lần mua lại đầu tiên sau hơn hai thập niên. Hoạt động này khác với việc các công ty mua lại cổ phần. Trong khi mua lại làm giảm lượng cổ phiếu đang lưu hành và do đó tăng lợi nhuận cho các nhà đầu tư, mục tiêu của bộ tài chính là cải thiện tính thanh khoản: nó sẽ thay thế các khoản nợ kém ưa chuộng bằng trái phiếu mới, giữ nguyên tổng số không đổi.

 

Trong những năm gần đây, các trái phiếu Kho bạc ít được ưa chuộng hơn như trái phiếu kỳ hạn 20 năm đã bị thiếu hụt thanh khoản. Do giá tài sản toàn cầu một phần dựa trên giá trái phiếu chính phủ Mỹ, nên những biến dạng trong giao dịch chúng có thể lan truyền khắp thị trường. Bằng cách mua lại trái phiếu kém thanh khoản hơn, bộ tài chính nhắm tới khắc phục những vấn đề đó. Chương trình này được giới hạn ở mức 2 tỷ đô la mỗi tuần, một phần nhỏ trong tổng số trái phiếu chính phủ Mỹ trị giá 27 nghìn tỷ đô la, nhưng đủ để tạo ra sự khác biệt.

 

 

Xu hướng án tử hình trên toàn cầu

Vào thứ Tư, Tổ chức Ân xá Quốc tế sẽ công bố báo cáo toàn cầu mới nhất về án tử hình – một phép thử khá đáng tin cậy xem quốc gia nào tôn trọng các giá trị tự do nhất. Iran có thể sẽ nổi bật. Tháng trước Tổ chức Ân xá đã báo cáo về sự gia tăng đáng lo ngại số vụ hành quyết gần đây ở nước này. Trong năm 2023, Iran xử tử ít nhất 853 người, mức cao nhất trong 8 năm, chủ yếu vì các tội liên quan đến ma túy. Chính quyền Iran dường như đã tăng cường sử dụng án tử hình để đe dọa công chúng sau cuộc nổi dậy đòi quyền phụ nữ vào năm 2022.

 

Báo cáo toàn cầu năm ngoái cho thấy cả báo động và hy vọng. Vào năm 2022, số vụ hành quyết được báo cáo đã tăng 53% lên 883. (Số liệu không tính các nước kém minh bạch như Bắc Triều Tiên, Việt Nam, và Trung Quốc. Riêng Trung Quốc được cho là hành quyết hàng nghìn người mỗi năm.) Nhưng cũng có những dấu hiệu tiến bộ. Sáu quốc gia — chủ yếu ở châu Phi — đã bãi bỏ án tử hình đối với một số tội phạm hoặc hoàn toàn. Số nước còn duy trì án tử đang ngày càng hiếm.