Luật
sư môi trường tuyệt thực trong tù trong khi Hà Nội bị ô nhiễm không khí trầm
trọng
Thục Quyên
05/02/2024
Ô
nhiễm không khí ở Hà Nội tệ đến mức hơn 100 chuyến bay phải chuyển hướng hoặc
hoãn cất cánh, hạ cánh vì khói bụi dày đặc, bao trùm thủ đô Việt Nam (1), gây
mất an toàn do tầm nhìn kém. Một số chuyến bay phải chuyển hướng đến các sân
bay khác như Cát Bi ở Hải Phòng.
Vào
lúc 4h30 sáng thứ sáu 2-2-2024, sân bay Nội Bài, Hà Nội tạm dừng đón khách. Các
sân bay Thọ Xuân ở Thanh Hóa, Vinh ở Nghệ An và Phú Bài ở Huế cũng bị gián đoạn
hoạt động, do khói bụi ô nhiễm. Bụi mịn (PM 2.5) ở Hà Nội cao hơn 11 lần so với
mức an toàn.
Theo
IQAir, trang web giám sát chất lượng không khí, bụi mịn (PM 2.5) ở Hà Nội cao
hơn 11 lần so với mức an toàn do WHO xác định. Người dân được khuyến cáo đeo
khẩu trang khi ra ngoài trời, cũng như tránh các hoạt động ngoài trời như tập
thể dục, đóng cửa sổ khi ở trong nhà và chạy máy lọc không khí.
Nguyên
nhân gây ô nhiễm trầm trọng ở Hà nội
Ô
nhiễm đến từ một số vật liệu xây dựng độc hại, giao thông đông đúc, công nghiệp
thép và xi măng, và các nhà máy nhiệt điện đốt than.
Báo
cáo năm 2020 của Ngân hàng Thế giới cho biết, gần 35% lượng bụi mịn PM 2.5 đến
từ các nhà máy điện và các ngành công nghiệp lớn quanh thành phố. Khoảng 25%
đến từ giao thông; có gần 8 triệu chiếc xe được đăng ký ở Hà Nội.
Khí
thải amoniac từ chăn nuôi và sử dụng phân bón tạo ra 20% lượng bụi mịn PM 2,5,
trong khi 10% đến từ các sinh hoạt như
nấu ăn bằng than củi và khoảng 7% từ việc đốt chất thải nông nghiệp. Việc đốt
rác trong và chung quanh thành phố càng làm tình trạng trở nên tồi tệ hơn.
Mức
ô nhiễm cũng tăng trong mùa đông, khi mưa ít và nhiệt độ thấp giữ tầng khí ô
nhiễm ở gần mặt đất. Ngoài ra, những cơn gió cuối năm 2023 và đầu năm 2024 được
cho là đã mang các chất ô nhiễm từ các siêu đô thị phía nam Trung Quốc xuống Hà
Nội.
Theo
ước tính của WHO năm 2016, ô nhiễm không khí thường xuyên ở Việt Nam có liên
quan đến hơn 60.000 trường hợp người trẻ tử vong mỗi năm.
Lập
chương trình đối phó ô nhiễm
Để
đối phó tình trạng ô nhiễm ngày càng tồi tệ hơn ở Hà Nội, chính phủ Việt Nam đề
ra kế hoạch giảm khí carbon, bằng cách không phát triển các nhà máy điện than
mới, đồng thời giảm lượng than từ 50% xuống còn 20% công suất, từ năm 2030.
Hà
Nội đang nhận được sự hỗ trợ từ Ngân hàng Thế giới để thích ứng với biến đổi
khí hậu và giảm ô nhiễm không khí. Tổ chức tài chính quốc tế này đã khuyến nghị
các biện pháp giảm phát thải khí nhà kính, chẳng hạn như chuyển hướng sử dụng
năng lượng than, giảm tắc nghẽn giao thông, giảm khí thải giao thông và cải
thiện các hoạt động trồng trọt và chăn nuôi.
Chính
phủ Việt Nam cũng đang cố gắng lập chương trình xin tài trợ 15,5 tỷ đô la
(14,25 tỷ euro) từ Đối tác Chuyển đổi Năng lượng Công bằng (JETP) liên chính
phủ – do Vương quốc Anh và EU đồng chủ trì, để hướng tới quá trình chuyển đổi
xanh: Phát triển năng lượng thủy điện, giảm thải khí nhà kính (bớt sử dụng năng
lượng than), giảm tắc nghẽn giao thông, giảm khí thải giao thông và cải thiện
các hoạt động trồng trọt và chăn nuôi.
Sở
Tài nguyên và Môi trường Hà Nội gần đây cũng thông báo rằng, họ đang nghiên cứu
các chính sách đào tạo nông dân trồng lúa về cách giảm thiểu và tái sử dụng
chất thải thay vì đốt chúng.
Nhưng
bỏ tù nhà các hoạt động môi trường
Tuy
nhiên, chương trình đối phó ô nhiễm môi trường của nhà cầm quyền Việt Nam không
thuyết phục. Trong vài năm qua, một số nhà hoạt động và các chuyên gia môi
trường bị nhà nước Việt Nam bắt giữ. Hàng loạt tổ chức phi chính phủ bảo vệ môi
trường đã phải đóng cửa, ngưng hoạt động.
Một
trong những nhà hoạt động môi trường tiêu biểu là luật sư Đặng Đình Bách, 46
tuổi. Ông Bách đã bị bắt vào ngày 2-7-2021, sau đó bị kết án 5 năm tù về tội
“trốn thuế”. Gia đình ông Bách cho biết, sáng 2-2-2024, tại trại giam số 6,
tỉnh Nghệ An, ông bắt đầu tuyệt thực, đòi chính quyền Việt Nam phải thực thi
nghiêm túc hiến pháp và pháp luật, nhằm bảo vệ quyền con người.
Theo
tin từ bà Kate Holcome, thuộc Liên minh Luật Môi trường Toàn cầu (ELAW
Environmental Law Alliance Worldwide) cho biết, bà Trần phương Thảo, vợ của LS
Đặng Đình Bách, đã gửi thư đến các toà Đại sứ tại Việt Nam, các tổ chức bảo vệ
môi trường, các bạn và đồng nghiệp của chồng bà trên toàn cầu, loan tin ông
Bách bắt đầu tuyệt thực ngày 2-2-2024 để phản đối trại giam không thực thi pháp
luật, vi phạm quyền và lợi ích hợp pháp của tù nhân. Bà Thảo kêu gọi sự giúp
sức của mọi người trong cuộc tranh đấu đòi công lý và tự do cho chồng bà và
cũng chuyển lời LS Bách đến chính quyền Việt Nam:
“Trên
tinh thần xây dựng một nhà nước pháp quyền, Việt Nam cần bảo đảm thực thi
nghiêm túc hiến pháp và pháp luật nhằm bảo vệ quyền con người, điều mà bấy lâu
nay không được bảo vệ đầy đủ nên tạo ra những bức xúc và bất công trong toàn xã
hội. Thực thi pháp luật là yếu tố tiên quyết thể hiện thiện chí của nhà nước
Việt Nam trong quá trình hội nhập quốc tế”.
Chương
trình xin tài trợ 15,5 tỷ đô la từ JETP của chính phủ Việt Nam hiện đang gặp
chống đối dữ dội từ Liên minh bảo vệ Khí hậu Việt Nam (VCDC – Vietnam Climate
Defenders Coalition), gồm hàng trăm các tổ chức bảo vệ môi trường toàn cầu (2)
vì trong hai năm qua nhiều chuyên gia hoạt động môi trường ở Việt Nam bị bắt
giữ. Tổ chức này cho tuyên bố:
“Trong
khi các quan chức công khai cam kết làm chậm lại vấn đề biến đổi khí hậu, thì
chính phủ Việt Nam vẫn tiếp tục bắt và giam giữ những nhà hoạt động môi trường
hàng đầu như LS môi trường Đặng Đình Bách“.
“Chính
phủ Việt Nam hoan nghênh tài trợ từ các nỗ lực quốc tế như Đối tác Chuyển đổi
Năng lượng Công bằng (JETP) trị giá 15,5 tỷ đô la, đồng thời bịt miệng các nhà
hoạt động. Chính phủ Việt Nam đang cố che giấu điều gì với cộng đồng quốc tế và
các nhà đầu tư?“
VCDC
nêu lên sự vi phạm của chính phủ Việt Nam về khía cạnh “công bằng” của JETP khi
xã hội dân sự ở Việt Nam bị hạn chế nghiêm trọng về khả năng tham gia vào quá
trình này. VCDC cũng lên tiếng đòi hỏi sự giám sát của Nhóm Đối tác Quốc tế (G7
và Hoa Kỳ) và các nhà tài chính của JETP.
Để
có một quá trình chuyển đổi năng lượng công bằng ở Việt Nam, các nhà chức trách
cần:
–
Tìm cách trả tự do ngay lập tức cho ông Đặng Đình Bạch, bà Hoàng Thị Minh Hồng
và các nhà lãnh đạo xã hội dân sự khác đang bị cầm tù bất công ở Việt Nam.
–
Tiến hành thẩm định nghiêm ngặt các mối đe dọa đối với những người bảo vệ môi
trường và nhân quyền cũng như các hạn chế đối với hoạt động môi trường và sự
tham gia của người dân ở Việt Nam, phù hợp với các tiêu chuẩn bảo vệ môi trường
và xã hội của các bên liên quan của JETP, vì chúng liên quan đến việc tài trợ
và thực hiện dự án do JETP tài trợ.
–
Bảo đảm tuân thủ nghiêm ngặt chính sách “tham gia cộng đồng mà không sợ bị trả
thù“ được cam kết bởi các bên liên quan JETP, bao gồm IFC, ADB và Chương trình
Phát triển Liên Hiệp Quốc (UNDP); và phát triển các quy tắc điều chỉnh cụ thể
để chủ động ứng phó với các hành động trả thù nếu chúng xảy ra.
–
Yêu cầu việc tài trợ và thực hiện dự án JETP phụ thuộc vào các biện pháp bảo vệ
rõ ràng, chống lại sự trả thù và trả đũa đối với những người bảo vệ môi trường
và các nhà hoạt động nhân quyền, cùng với các khung chính sách để xã hội dân sự
tham gia một cách tự do và an toàn vào việc thiết kế, ra quyết định, giám sát
và thực hiện dự án của JETP.
–
Thúc đẩy các điều kiện thuận lợi cho xã hội dân sự, được quy định bởi các tiêu
chuẩn và hiệp ước quốc tế nhằm tạo ra và duy trì, về mặt luật pháp và trên thực
tế, một môi trường thuận lợi an toàn cho xã hội dân sự tự do hoạt động, bao gồm
cải cách luật pháp và chính sách liên quan đến đăng ký và các yêu cầu về thuế
đối với dân sự, các hiệp hội xã hội quá nặng nề và không phù hợp với các quyền
cơ bản, bao gồm quyền tự do hội họp, lập hội và biểu đạt.
Quá
trình chuyển đổi năng lượng xanh sẽ không thành công cho đến khi các chuyên gia
bảo vệ môi trường như LS Đặng Đình Bách và các nhà hoạt động môi trường được
quyền lên tiếng công khai và tự do dẫn đầu phong trào.
_______
Ghi
chú:
(2)
https://www.standwithbach-viet.org/
No comments:
Post a Comment