‘Thoát
Khỏi Sài Gòn’, câu chuyện về một nghĩa cử cao đẹp
Đinh Yên Thảo
25/05/2023
https://www.voatiengviet.com/a/thoat-khoi-sai-gon-cau-chuyen-ve-mot-nghia-cu-cao-dep-/7107527.html
Mẩu đối thoại trên là của chàng thanh niên 27 tuổi,
Ralph White, với nhân viên Đại sứ quán Hoa Kỳ trong những ngày cuối tháng Tư
năm 1975 tại miền Nam Việt Nam trong cuốn hồi ký Thoát Khỏi Sài Gòn (Getting
Out of Saigon)...
https://gdb.voanews.com/01000000-0aff-0242-b588-08db5c8d056f_cx0_cy12_cw0_w1023_r1_s.jpg
Hình bìa cuốn
sách "Getting Out of Saigon".
"Viên lãnh sự ngước nhìn tôi và hỏi:
-Anh nói 62 người phải không, sir?
-Xác nhận.
- Tôi thực sự nghi ngờ anh có thể lo cho 62 người. Anh bao nhiêu tuổi rồi? -
Ông ta đang thực hiện nhiệm vụ của mình trong tư cách là một viên chức lãnh sự
quán tuyên thệ với công vụ.
-Tôi hai mươi bảy tuổi, nhưng tôi có kha khá tiền.
-Mối quan hệ của anh với những cá nhân này là gì?
-Họ là gia đình của tôi - Tôi giữ thẳng ánh mắt, như trong bất cứ cuộc trò chuyện
trung thực, chân thành và nghiêm túc nào khác. Nếu tôi xem họ là gia đình thì họ
là gia đình và chỉ vậy thôi.
Ông ta chựng lại, lưỡng lự. Ông là một viên chức chính phủ, nhưng ông cũng là một
con người. Tôi cúi xuống và nói:
-Ông có thể làm nhiều điều gây tổn hại, hoặc nhiều điều tốt.
Ông lấy một xấp đơn mà không cần đếm - Chừng này chắc đủ rồi - Ông đứng dậy và
bắt tay tôi thật chặt.
-Xin Chúa phù hộ ông, ông White. Điền xong nhớ mang lại đây..."
Mẫu đối thoại trên là của
chàng thanh niên 27 tuổi, Ralph White, với nhân viên Đại sứ quán Hoa Kỳ trong
những ngày cuối tháng Tư năm 1975 tại miền Nam Việt Nam trong cuốn hồi ký Thoát
Khỏi Sài Gòn (Getting Out of Saigon) của ông vừa được nhà xuất bản Simon and
Schuster phát hành.
https://gdb.voanews.com/01000000-0aff-0242-b588-08db5c8d056f_w650_r0_s.jpg
Hình
bìa cuốn sách "Getting Out of Saigon".
Ralph
White là đại diện tạm thời và
là người Mỹ duy nhất của chi nhánh ngân hàng Chase Manhattan tại Sài Gòn và là
người đã sắp xếp, bảo trợ đưa 53 nhân viên cùng con cái, thân nhân của họ, cuối
cùng tổng cộng đến 113 người Việt, di tản sang được Mỹ.
Việt Nam không phải là điểm đến xa lạ với
Ralph White khi từ Thái Lan, anh được cấp trên đề nghị đưa sang Sài Gòn thay thế
cho người trưởng chi nhánh mang quốc tịch Hà Lan. Chase lo ngại rằng, nếu ở lại
và sắp xếp cho nhân viên, nếu ông ta cần phải di tản vào phút cuối một khi Sài
Gòn thất thủ, viên chức này với sổ thông hành Hà Lan không nằm trong danh sách
những công dân Mỹ được ưu tiên di tản khỏi Sài Gòn.
Bốn năm trước, vào năm 1971 khi vừa ra trường,
Ralph White đã từng sang và làm việc cho American Express tại Pleiku rồi chuyển
sang làm việc cho Chase Manhattan như một chuyên viên ngân hàng tại các quốc
gia Châu Á, Hồng Kông và Thái Lan. Ralph White chỉ là nhân viên cấp nhỏ và chưa
nhiều kinh nghiệm, lý do ông được đưa qua Sài Gòn theo lời ông nói có lẽ vì không
ai muốn qua trong tình trạng Việt Nam lúc mà hầu hết các chi nhánh ngân hàng
ngoại quốc khác đã đóng cửa.
Cục diện chính trị và quân sự những ngày giữa
tháng Tư năm 1975 tại Việt Nam đã có dấu hiệu Sài Gòn mất. Nhưng những thượng cấp
của Chase Manhattan tại Châu Á vẫn còn những hy vọng rằng điều này không xảy ra
hoặc sẽ xảy ra chậm hơn. Họ không muốn lặp lại sai lầm tại Hồng Kông trong cuộc
chiến tranh Triều Tiên trước kia. Chase đóng cửa chi nhánh của mình quá sớm vì
lo ngại hồng binh Trung Hoa tràn qua Nam Hàn sẽ tấn công và thôn tính luôn Hồng
Kông, trong khi các ngân hàng Anh vẫn mở cửa và tiếp tục hoạt động. Chase
Manhattan bị mất uy tín sau vụ này và bị giới tài phiệt Hồng Kông gọi là
"kẻ bỏ bạn", theo lời giải thích của cấp trên Ralph White.
Mặt khác, Chase Manhattan không muốn bỏ rơi
nhân viên người Việt của mình một khi Sài Gòn thất thủ. Với Ralph White, ông lo
ngại rằng họ sẽ gặp nguy hiểm như khi quân Khờ-me Đỏ chiếm được Phnom Penh, hạ
sát các nhân viên Cam-bốt làm việc cho Mỹ và phương Tây. Các thượng cấp và ông
cũng đã bàn kế hoạch di tản nhân viên người Việt tận tụy và trung thành của họ,
ít nhất cũng phải đưa được những cấp quản trị người Việt rời Việt Nam.
Hai tuần cuối tháng Tư tại Sài Gòn là hai tuần
đầy bận rộn của Ralph White khi ông gặp gỡ cùng các giới chức cấp cao của tòa Đại
sứ Hoa Kỳ tại Sài Gòn. Những cuộc trò chuyện, những tiết lộ từ các giới chức
này là những chi tiết sử liệu quý giá cho những ai nghiên cứu về cuộc chiến biết
thêm về suy nghĩ và tình hình Nam Việt Nam trong những ngày cuối, giới chức ngoại
giao Hoa Kỳ biết gì, nhận xét gì về tình thế.
Cao nguyên Trung phần thất thủ, mất Đà Nẵng, đại
sứ quán Hoa Kỳ cũng biết rằng tình thế Nam Việt Nam đã khó xoay chuyển. Một phần
đại sứ Graham Martin không muốn từ bỏ Sài Gòn và tòa đại sứ cũng không muốn di
tản quá sớm, e rằng tình hình sẽ rối loạn khi người Mỹ bỏ chạy. Như Ralph White
kể qua các cuộc trò chuyện của ông, cây cao trong khuôn viên tòa đại sứ cũng
không đốn trước lấy bãi đáp trực thăng hạ cánh để lộ dấu hiệu tòa đại sứ chuẩn
bị di tản, mà đợi cho đến phút cuối khi chính thức có lệnh di tản.
Getting Out
of Saigon là một hồi ký sống động với nhiều chi tiết
giá trị, được kể bằng một giọng văn của một nhân vật thuộc lãnh vực tài chính
nhưng lại lôi cuốn và hấp dẫn. Giọng văn khiêm tốn, có phần dí dỏm, không nói về
mình mà hầu hết là kể lại sự việc xảy ra mà ông dự phần, hồi ký của Ralph White
sống động và chân thật, mức khả tín cao.
Tình tiết, câu văn trong Getting Out of Saigon
cho thấy Ralph White là một nhân chứng am hiểu và theo dõi tình thế chính trị
và quân sự tại Nam Việt Nam khá sát. Hay khác hơn ông đã đọc và biết sử khá nhiều.
Ông kể tên những tướng Việt Nam Cộng Hòa, kể cả tướng Bắc Việt là tướng Văn Tiến
Dũng - người chỉ huy cuộc tổng tấn công vào Sài Gòn. Chính vì vậy mà Thoát Khỏi
Sài Gòn dù là một tự truyện dạng hồi ký nhưng có những chi tiết mang giá trị lịch
sử, cũng có thể ít nhiều là một nguồn tham khảo cho giới sử học và nghiên cứu về
chiến tranh Việt Nam với những sử liệu nếu chưa từng biết đến.
Ralph White sau này trở thành một giới chức quản
trị tài chính cao cấp của Chase cho đến khi về hưu và là cựu sáng lập tổ chức
văn bút cho các cựu sinh viên đại học Columbia mà ông từng theo học tiếp về quản
trị kinh doanh sau chiến tranh Việt Nam. Có lẽ đó là lý do ông viết hồi ký với
bút pháp lôi cuốn của một nhà văn có tài.
Hầu hết các nhân viên của Chase được Ralph
White bảo trợ đã di tản thành công, ngoại trừ những người không muốn ra đi vì
lý do gia đình. Họ được sang Phi Luật Tân, đảo Guam rồi New York chỉ vài ngày
trước khi Sài Gòn thất thủ.
Những người này đến Mỹ, với vốn tiếng Anh sẵn
có, được các gia đình nhân viên của Chase Manhattan bảo trợ và ngân hàng hậu
thuẫn, nhanh chóng tìm công việc phù hợp cho họ, có lẽ đây là nhóm người tị nạn
gốc Việt sớm ổn định nhất trong làn sóng người Việt di tản năm 1975.
Ralph White và Chase Manhattan có lẽ là ân
nhân lớn nhất của tất cả các gia đình gốc Việt này. Ralph White không xem họ là
nhân viên, thuộc cấp hay người tị nạn mà xem những nhân viên Việt Nam như gia
đình, người thân của ông. Trong suy nghĩ và cả với trả lời cùng nhân viên đại sứ
quán bên trên.
Có một điều bên lề cuốn sách là Ralph White
không gặp lại bất cứ người Việt nào từng được ông bảo trợ cho đến lần đầu tiên,
vào Tết năm ngoái, sau gần 50 năm. Không biết ông liên lạc tìm lại được những
người Việt này hay họ đã tìm lại ông? Quả cũng là điều ngạc nhiên khi Ralph
White là ân nhân làm thay đổi cuộc đời của những nhân viên người Việt cùng
gia đình họ.
Câu chuyện của Ralph White qua hồi ký Getting
Out of Saigon là một trong vô số câu chuyện cảm động, thấm đẫm tình người của
những người Mỹ từng giúp đỡ, cưu mang những người tị nạn Việt Nam. Dẫu là câu
chuyện nhỏ trong bức tranh toàn cảnh, Getting Out of Saigon góp thêm vào chân
dung cộng đồng gốc Việt về sự hiện diện của hàng triệu người gốc Việt tại Hoa Kỳ.
No comments:
Post a Comment