Henry Kissinger: 100 tuổi vẫn là nhà ngoại giao
Trọng Thành - RFI
Đăng ngày: 29/05/2023 - 03:36
https://www.rfi.fr/vi/qu%E1%BB%91c-t%E1%BA%BF/20230529-kissinger-100-tuoi-van-la-nha-ngoai-giao
Hiếm có chính trị gia nào lại
gây phản ứng trái ngược như cựu ngoại trưởng Mỹ Henry Kissinger, người vừa tròn
100 tuổi, ngày 27/05/2023. Trong lúc nhiều người coi Kissinger là kẻ nham hiểm,
kẻ phản trắc, độc ác, thủ phạm của các chính sách khiến ‘‘hàng trăm nghìn người
chết’’, nhiều đất nước bị tàn phá, thì ngược lại, không ít người coi ông là một
con người sáng suốt, tài ba, thiện tâm vì hòa bình, nhìn thấu tương lai.
https://s.rfi.fr/media/display/d2b14798-fd77-11ed-9305-005056bf30b7/w:980/p:16x9/AP421385969921.webp
Cựu ngoại trưởng Mỹ Henry Kissinger ảnh chụp 2014. AP - Jason DeCrow
Đã nửa thế kỷ trôi qua kể
từ các vận động bí mật của Kissinger để thiết lập bang giao Mỹ - Trung, đàm
phán ký kết Hiệp định Paris dẫn đến đình chiến tại Việt Nam, rút quân đội Mỹ…
Dù lên án hay ngưỡng mộ Kissinger, điều không thể phủ nhận là cựu ngoại trưởng
Mỹ ở tuổi 100 vẫn theo dõi sát diễn biến chính trị quốc tế, và tiếp tục đưa ra
nhiều tư vấn về quan hệ quốc tế, về chiến lược ngoại giao, được giới chuyên gia
chú ý.
Kissinger tiếp tục viết
sách. Một số tác phẩm chính trong mươi năm gần đây là ‘‘On China’’ (Về
Trung Quốc) (2011), ‘‘World Order’’ (Trật tự Thế giới) (2014), ‘‘The
Age AI : And Our Human Future’’ (Kỷ nguyên Trí thông minh Nhân tạo :
Và tương lai của Nhân loại chúng ta) (2021) (đồng tác giả), và ‘‘Leadership :
Six studies in World Strategy’’ (Lãnh đạo: Sáu nghiên cứu về Chiến lược
toàn cầu) (2022). Trong một cuộc trả lời phỏng vấn tuần báo Anh The
Economist mới đây, cựu ngoại giao Mỹ cho biết đang có kế hoạch soạn hai cuốn
sách, một tiếp tục về vấn đề trí thông minh nhân tạo và hai là về ‘‘bản chất
các liên minh (chính trị quốc tế)’’, chủ đề xuyên suốt các quan tâm của
Kissinger.
Động lực nào đã thúc đẩy
Henry Kissinger hành động không mệt mỏi như vậy ? Và điều gì đã dẫn đến
quan điểm rất đặc biệt của Kissinger về chính trị quốc tế, thường xuyên gây phản
ứng hết sức trái ngược trong công chúng, cũng như trong giới chuyên gia ?
Nhật báo thiên hữu Pháp
Le Figaro có bài ‘‘Henry Kissinger, nhà ngoại giao vượt thời gian’’, của nhà báo Laure Mandeville, cung cấp một
số chỉ dẫn bước đầu giúp giải đáp các câu hỏi này.
‘‘Tất cả những gì
vững chắc đều đã sụp đổ’’
‘‘Bảo thủ’’ (hay chủ
trương bảo tồn) và ‘‘thực dụng’’ (hay thực tế) là hai nét tính cách nổi bật của
cựu ngoại trưởng Hoa Kỳ, theo nhà báo Laure Mandeville. Nhà sử học Pháp Charles
Zorgbibe, trong cuốn tiểu sử Kissinger, ghi nhận khi còn nhỏ, cậu bé Heinz
(tên hồi nhỏ của Henry Kissinger) vốn là một đứa trẻ rất hiếu động, sống hạnh
phúc. Tuổi thơ hồn nhiên chấm dứt vào năm 1933, khi Hitler lên cầm quyền, lúc
Heinz 10 tuổi. Cậu bé bị đuổi khỏi trường và 5 năm liền phải sống trong một xã
hội mà các phong trào Quốc xã trút thù hận lên những người Do Thái, trước khi
người cha quyết định đưa gia đình sang Mỹ. Hơn 10 người thân của Heinz mất tích
trong nạn diệt chủng người Do Thái.
Kissinger kể lại :
‘‘tất cả những gì là vững chắc đối với tôi đều đã sụp đổ… Đấy là một trải
nghiệm tiêu cực’’. Theo tác giả cuốn tiểu sử Kissinger, chính việc phải sống
trong tình trạng bất an kéo dài giải thích cho ‘‘quan điểm bảo
thủ’’ của đương sự sau này.
Cựu đại sứ Pháp Gérard Araud, tác giả cuốn ‘‘Henry Kissinger. Le diplomate du siècle’’, ghi
nhận ở Kissinger ‘‘sự nhảy cảm lớn đối với tính chất mong manh của thế giới,
và ám ảnh thường trực tìm kiếm sự ổn định’’.
https://s.rfi.fr/media/display/1134a4ae-fd7f-11ed-b161-005056a90321/AP570925068.webp
Tiến sĩ Henry A. Kissinger tại Đại học Harvard, Cambridge, ngày
25/09/1957. AP
‘‘Trong sâu thẳm vẫn
là người châu Âu’’
Định cư tại Mỹ, nhưng ‘‘trong
sâu thẳm Kissinger vẫn là người châu Âu’’. Ám ảnh về chiến tranh và sự hỗn
loạn thúc đẩy Kissinger tìm hiểu sâu về lịch sử chính trị châu Âu. Các thế hệ
đi trước tại châu Âu đã làm gì để tránh được chiến tranh, xác lập được một nền
hòa bình lâu dài ?
Kissinger bảo vệ luận
án tiến sĩ tại Harvard năm 1955. Luận án ‘‘A World Restored:
Metternich, Castlereagh and the Problems of Peace 1812-1822’’, được dịch ra
tiếng Pháp với tiêu đề ‘‘Le Chemin de la paix’’ (Con đường của hòa
bình), mô tả những nỗ lực trong giới cầm quyền các nước châu Âu tìm kiếm các thỏa
thuận liên minh nhằm tạo lập ổn định, tại một châu Âu đầu thế kỷ 19, đang trong
giai đoạn biến động sôi sục, với chiến tranh, công nghiệp hóa, sự trỗi dậy của
các dân tộc, nguy cơ cách mạng…
Con đường đến hòa
bình : Kinh nghiệm châu Âu đầu thế kỷ 19
Đối với Kissinger, 10 năm
nỗ lực về chính trị, ngoại giao của các chính trị gia hàng đầu châu Âu lúc
đó, Talleyrand (người Pháp), Metternich (người Áo), Castlereagh (người
Anh), đã tạo lập những nền móng của nhiều thỏa hiệp quốc tế, cho phép châu Âu về
cơ bản được hưởng một nền hòa bình kéo dài một thế kỷ, chấm dứt với Thế chiến
thứ nhất. Hội nghị Vienna (1814 – 1815), dưới sự chủ tọa của nhà ngoại
giao Metternich, đã dẫn đến sự ra đời của Liên minh Thần Thánh (liên minh
của ba nền quân chủ châu Âu Nga – Áo – Phổ, bên thắng trong cuộc chiến chống lại
đế chế Pháp hậu cách mạng của Napoléon). Kissinger đánh giá rất cao tính
chất thực dụng, thực tế của các chính trị gia nói trên.
Theo Jérémie Gallon (tác
giả cuốn ‘‘Henry Kissinger. L’Européen’’ / ‘‘Henry Kissinger. Người châu Âu’’)
(2021), hai thập niên học tập tại Mỹ đã cho phép Kissinger có được một
hành trang tri thức hiếm có trước khi trở thành cố vấn an ninh quốc gia của tổng
thống Nixon. Quan điểm hướng đến hòa bình, hành xử thực dụng, đã khiến
Kissinger chọn chính sách hòa hoãn với cả Liên Xô và Trung Quốc.
Theo Jérémie Gallon, chính sách hòa hoãn với Liên Xô của Kissinger, bị
chính quyền Mỹ thời Reagan lên án, vì coi là đồng lõa với chính quyền độc tài,
rút cục đã mang lại kết quả : sự giải thể của Liên Xô một phần được coi là
kết quả của chính sách này.
https://s.rfi.fr/media/display/4be5b4aa-fd78-11ed-ae33-005056bfb2b6/AP7310160234.webp
Henry Kissinger tại bộ Ngoai Giao, Washington, ngày 16/10/1973, sau khi
thông báo được trao giải Nobel Hòa bình. AP
‘‘Những giới hạn’’
của phương pháp Kissinger
Nhật báo thiên hữu Le
Figaro cũng chỉ ra ‘‘những giới hạn’’ của phương pháp Kissinger. Cựu ngoại
trưởng Mỹ đã cố gắng phát triển quan hệ với tổng thống Nga Vladimir Putin trong
khoảng 15 năm nay. Cuộc xâm lăng Ukraina cho thấy nỗ lực đã không mang lại kết
quả. Nhiều người cũng chỉ trích chính sách nâng đỡ với nhà cầm quyền Bắc Kinh của
Kissinger, với ảo ảnh Trung Quốc thay đổi, đã tạo điều kiện cho Trung Quốc trở
thành một đối thủ đáng sợ của phương Tây.
Dù bị chỉ trích, lên án
không ít, tiếng nói của Kissinger vẫn tiếp tục được lắng nghe. Trước thềm sinh
nhật Kissinger 100 tuổi, tuần báo Pháp đăng tải bài viết ‘‘Làm thế nào để tránh được cuộc Thế chiến thứ ba, theo Henry
Kissinger’’ (dịch lại từ bài tổng hợp quan điểm của Kissinger trên báo Anh
The Economist, sau 8 giờ trò chyện).
Chỉ còn ‘‘từ 5 đến
10 năm’’ để tránh Thế chiến thứ Ba
Cựu ngoại trưởng Mỹ cảnh
báo, thế giới chúng ta đang trong tình trạng tương tự như trước Đại chiến thứ
nhất, khi thế đối đầu giữa các bên đã dâng ngày càng cao. Khó có đường lui. Mọi
động thái mất cân bằng có thể biến thành các thảm họa. Kissinger nhấn mạnh là
‘‘số phận của nhân loại phụ thuộc vào khả năng của Hoa Kỳ và Trung Quốc tìm
được thỏa hiệp’’. Thời gian còn lại không nhiều: chỉ ‘‘từ 5 đến 10 năm’’. Bởi
với sự phát triển như vũ bão của trí thông minh nhân tạo, sức mạnh hủy diệt của
các công nghệ quân sự sẽ tăng gấp bội phần.
Kissinger đặt niềm tin
vào ‘‘một nền ngoại giao thực tế, tỉnh táo, được củng cố bởi các giá trị
chung được chia sẻ’’, ‘‘cân bằng sức mạnh’’, đề cao ‘‘sự tự chế’’, sẽ
cho phép ‘‘tránh được xung đột’’. Trật tự thế giới cũ đang tan vỡ, cần phải ‘‘xây
dựng một trật tự thế giới mới dựa trên các quy tắc, mà cả châu Âu, cả Trung Quốc,
cả Ấn Độ đều có thể tham gia’’. Đây chính là nhiệm vụ của lãnh đạo các đại
cường hiện nay, theo cựu ngoại trưởng Mỹ.
https://s.rfi.fr/media/display/b6c5364e-fd76-11ed-b204-005056bf30b7/AP22335758878768.webp
Henry Kissinger trong cuộc
gặp tổng thống Pháp Emmanuel Macron, phó tổng thống Mỹ Kamala Harris và ngoại
trưởng Mỹ Antony Blinken, ngày 1/12//2022, tại trụ sở bộ Ngoại Giao Mỹ. AP
- Jacquelyn Martin
===============================================
Ở
tuổi 100, Henry Kissinger vẫn luôn gây tranh cãi
Minh Anh - RFI
Đăng
ngày: 28/05/2023 - 16:54
https://www.rfi.fr/vi/qu%E1%BB%91c-t%E1%BA%BF/20230528-100-tuoi-henry-kissinger-gay-tranh-cai
Thứ Bảy, 27/05/2023, cựu ngoại
trưởng Mỹ Henry Kissinger thổi cây nến thứ 100. Ông được xem là một trong những
nhân vật chính trị tiêu biểu nhất của Mỹ, từng được trao giải Nobel Hòa bình
năm 1973. Henry Kissinger, là một nhà ngoại giao nổi tiếng nhất và được lắng
nghe nhất. Nhưng ông cũng là nhân vật gây tranh cãi và bị ghét nhất.
Ảnh lưu trữ: Henry A. Kissinger (T) và trưởng đoàn
đàm phán Việt Nam Lê Đức Thọ tại Gif Sur Yvette, ngoại ô Paris, ngày
13/06/1973. AP - Michel Lipchitz
Sinh ngày 27/05/1923 tại
Furth, vùng Bavière, Henry Kissinger, người Đức gốc Do Thái, tên thật là Heinz
Alfred Kissinger. Năm ông 15 tuổi, khi Hitler lên cầm quyền, ông cùng gia đình
đã di tản sang Mỹ. Năm năm sau, ông được nhập quốc tịch Mỹ. Có cha là giáo
viên, Henry Kissinger từng tham gia đơn vị phản gián quân sự và nhập ngũ quân đội
Mỹ trước khi theo đuổi con đường học hành sáng lạn tại trường Harvard, nơi ông
từng giảng dạy.
Theo AFP, nhắc đến
Kissinger là người ta nhớ đến hai sự kiện quan trọng, có thể nói là đã làm nên
tên tuổi ông trong nền ngoại giao quốc tế : Thứ nhất, ông khởi động tiến
trình hạ nhiệt căng thẳng với Liên Xô và nối lại bang giao với Trung Quốc thời
Mao Trạch Đông sau những đợt đi bí mật để tổ chức chuyến công du Bắc Kinh lịch
sử cho tổng thống Mỹ Nixon năm 1972.
Thứ hai, ông âm thầm tiến
hành đàm phán với Lê Đức Thọ nhằm chấm dứt chiến tranh Việt Nam, trong lúc Mỹ
tiếp tục dội bom Hà Nội lần cuối cùng vào cuối năm 1972. Việc ký kết một lệnh
ngưng bắn đã mang lại cho ông cùng với nhà đàm phán Việt Nam giải Nobel Hòa
Bình năm 1973. Đây cũng là một trong số các giải gây nhiều tranh cãi nhất trong
lịch sử Nobel Hòa Bình.
« Thiên thần »
hay « quái vật » của ngoại giao Mỹ ?
Với một số người, Henry
Kissinger là một người có tầm nhìn vượt thời gian, một nhà hiền triết minh mẫn
dày dạn kinh nghiệm. Là một tác nhân không thể thiếu của nền ngoại giao thế giới
trong thời kỳ Chiến Tranh Lạnh, giải Nobel Hòa Bình này đã khai đường cho việc
xích lại gần với Nga và Trung Quốc trong những năm 1970, một tầm nhìn thực tế
khôn ngoan về thế giới, một dạng chính trị thực dụng theo kiểu Mỹ.
Một dấu hiệu cho thấy tầm
nhìn đó của ông vẫn không thay đổi, thứ Ba, 23/5 trước các vị khách mời, ông
đánh giá rằng Hoa Kỳ có bổn phận bảo vệ lấy các « lợi ích sống còn »
của mình. Ông nói : « Chúng ta phải luôn tỏ ra mạnh hơn để chống
chọi với mọi áp lực ». Hay khi nói đến chiến tranh Ukraina, ông kêu gọi
một lệnh hưu chiến. « Chúng ta đã đi đến một điểm ở đó chúng ta đã hoàn
thành mục tiêu chiến lược. Ý đồ quân sự của Nga nhằm nuốt chửng Ukraina đã thất
bại ».
Nhưng với nhiều người
khác, ông lại là một tên « tội phạm chiến tranh ». Họ tiếp tục tố cáo
đó là một thế lực xấu xa hành động nhân danh kẻ có quyền lực. Tờ báo cánh tả Mỹ,
The Nation đăng một biếm họa mô tả bác sĩ Kissinger sẵn sàng nuốt chiếc bánh rỉ
máu từ mọi cuộc xung đột gắn liền với những trang đen tối trong lịch sử nước Mỹ :
Từ việc hậu thuẫn cuộc đảo chính quân sự năm 1973 ở Chilê ; Cuộc xâm lược
Đông Timor và đương nhiên là cuộc chiến tranh Việt Nam.
Reed Kalman Brody, một luật
gia chuyên về nhân quyền, được AFP trích dẫn, nhắc lại : « Theo
tôi, chẳng còn chút nghi ngờ, chính sách của ông đã làm cho hàng trăm ngàn người
chết và phá hủy nền dân chủ tại nhiều nước. » Ông chưa bao giờ phải lo
lắng với tư pháp. Một đơn kiện đã bị bác năm 2004.
Trong một cuộc điều tra
đăng ngày 24/5, trang mạng điều tra báo chí, The Intercept, dựa vào các tài liệu
lưu trữ của Lầu Năm Góc và các nhân chứng còn sống sót, đã khẳng định rằng chiến
dịch dội bom của Mỹ tại Cam Bốt, giai đoạn 1969 – 1973, mà Henry Kissnger là
người lập kế hoạch, đã bị đánh giá thấp, số thường dân thiệt mạng cao hơn rất
nhiều so với số liệu chính thức đưa ra.
Sử gia Muntassir Mamoon,
trường đại học Dacca nhấn mạnh rằng ông Kissinger đã « tích cực hậu thuẫn
nạn diệt chủng ở Bangladesh » năm 1971. Do vậy, nhà sử học này còn cho
rằng « chẳng thấy có lý do gì để ca ngợi Kissinger ». Nhận định
này của ông đã được nhiều người đồng chia sẻ, trong đó có người Việt.
Nhà sử học Carolyn
Eisenberg, trường đại học Hofstra tại Mỹ cũng có cùng nhận xét khi đánh
giá : « Điều mỉa mai là người ta chỉ nhớ đến việc ông ấy mang lại
hòa bình mà quên hết những gì ông ấy đã làm để kéo dài chiến tranh không chỉ tại
Việt Nam mà cả ở Cam Bốt và Lào. »
Nay đã ở tuổi « thất
thập cổ lai hy », Henry Kissinger ngày càng ít xuất hiện trước công
chúng, mà chủ yếu qua các hội thảo trực tuyến. Nhưng sự trường thọ của người đã
để lại một dấu ấn sâu sắc trong nền chính sách đối ngoại Mỹ trong nửa cuối thế
kỷ XX quả đã là một điều ngoại lệ !
No comments:
Post a Comment