Tham
nhũng, thách thức lớn nhất của Ukraine cho viện trợ quốc tế
Lê Tây Sơn -
Saigon Nhỏ
27 tháng 1, 2023
Các nhà báo Ukraine đã phát hiện nhiều vụ tham
nhũng cấp cao ở đất nước đang khốn khổ vì nội chiến phải sống bằng đồng tiền viện
trợ nước ngoài này.
https://saigonnhonews.com/wp-content/uploads/2023/01/GettyImages-1229363211.jpg
Trước chiến tranh,
Ukraine đã tai tiếng thế giới về vấn nạn tham nhũng trầm kha. Ảnh: Một cuộc biểu
tình chống tham nhũng tại Kyiv năm 2020 (Pavlo Conchar/SOPA Images/LightRocket
via Getty Images)
Như Nga, Ukraine cũng là bậc thầy tham nhũng
Các quan chức hàng đầu của Ukraine bị suy đồi đạo đức thường có chung một
điểm yếu chết người: Ám ảnh không kiềm chế được đối với những chiếc xe hơi sang
trọng. Vào Tháng Mười 2022, trang tin Bihus.info của Ukraine đã chia sẻ những bức
ảnh Kyrylo Tymoshenko, Phó Chánh văn phòng của Tổng thống Volodymyr Zelensky,
lái chiếc SUV Chevrolet Tahoe mới toanh được tặng trong gói viện trợ nhân đạo.
https://saigonnhonews.com/wp-content/uploads/2023/01/GettyImages-1246325240.jpg
Trước áp lực dư luận
và cả trong chính trường, Kyrylo Tymoshenko, Phó Chánh Văn phòng Tổng thống
Ukraine, phải từ chức vào cuối Tháng Một 2023 (ảnh: Evgen Kotenko /
Ukrinform/Future Publishing via Getty Images)
Hai tháng sau, trang tin Ukrainska Pravda lại đưa tin Tymoshenko
nhiều lần bị quay phim lái chiếc Porsche Taycan 2021 trị giá khoảng $100,000 đi
đi về về thủ đô Kiev. Tymoshenko bác bỏ những chỉ trích, biện bạch rằng chiếc
Chevrolet được sử dụng cho công việc kinh doanh chính thức còn chiếc Porsche là
đồ… mượn!
Nhưng trong khi rất nhiều quốc gia đang chịu sự suy sụp kinh tế vẫn phải
cố gắng giúp đỡ Ukraine, kiểu đi lại phô trương của một cố vấn cấp cao tổng
thống là không thể chấp nhận được. Hệ quả là những bức ảnh “biết nói” đã tạo ra
làn sóng chống đối mạnh mẽ, cả trong lẫn ngoài nước. “Trong khi một phần tư
lãnh thổ Ukraine đã tan hoang hay lọt vào tay quân Nga thì những kẻ được giao
quyền lực có thể sống xa hoa thế này không?” – Mykhailo Tkach, phóng viên của tờ
Ukrainska Pravda, tác giả câu chuyện về chiếc Porsche, đặt câu hỏi.
Để xoa dịu dư luận, cuối Tháng Một 2023, loạt quan chức Ukraine đã từ
chức hoặc bị sa thải và tất cả đều liên quan cáo buộc nhận hối lộ hay tham ô
tài sản công cũng như hàng viện trợ. Tymoshenko là một trong những người đầu
tiên bị buộc rời nhiệm sở. Chung số phận là Thứ trưởng Quốc phòng Vyacheslav
Shapovalov; Phó Tổng Công tố Oleksiy Symonenko; năm thống đốc các tỉnh tiền tuyến
và sắp tới còn nhiều nữa.
Các vụ tham nhũng cộm cán này đã gây bối rối cho chính phủ Volodymyr
Zelensky khi ông luôn miệng kêu gọi viện trợ nước ngoài để có thể tiếp tục cuộc
chiến. Kể từ khi Nga xâm lược Ukraine vào Tháng Hai 2022, Zelensky đã trở thành
một biểu tượng quốc tế, được ca ngợi vì sự kiên cường và khôn ngoan trước quân
thù có nguồn lực gấp nhiều lần.
Nhưng các báo cáo tham nhũng đang khiến chính phủ các nước đồng minh
phương Tây lo lắng, đặc biệt những nước đã gửi những khoản tiền khổng lồ cho
Ukraine để giúp tránh thảm họa kinh tế do chiến tranh, đặc biệt Mỹ. Điều quan
trọng là không phải cơ quan chống tham nhũng của Ukraine phát hiện tham nhũng
mà là các nhà báo và các nhà vận động chống tham nhũng. Họ đã tiến hành cuộc
truy quét tham nhũng tình nguyện.
Việc Ukraine bị tham nhũng hoành hành không phải là điều mới. Đất nước
này từng được gọi là “Quốc gia tham nhũng nhất ở châu Âu”. Trong Chỉ số Nhận thức
Tham nhũng (Corruption Perceptions Index-CPI) gần đây nhất của Tổ chức Minh bạch
Quốc tế (Transparency International), Ukraine xếp hạng 122 trong 180 nước. Năm
ngoái, Nga còn tệ hơn, đứng thứ 136 về CPI!
https://saigonnhonews.com/wp-content/uploads/2023/01/GettyImages-1231422919.jpg
Một cuộc biểu tình chống
tham nhũng tại Kyiv ngày 27 Tháng Hai 2021 (ảnh: Sergei Chuzavkov/SOPA
Images/LightRocket via Getty Images)
.
Nếu không có các nhà báo can đảm
Trong khi danh tiếng ăn hối lộ và thụt két của Ukraine đã “lừng danh”
trên toàn thế giới, có lẽ điều ít ai chú ý là lực lượng bài trừ tham nhũng của
Ukraine hầu như… không đáng kể! Đối với các nhà báo can đảm lao vào mặt trận điều
tra tham nhũng, Ukraine là một “hang ổ” tham nhũng với kho “hồ sơ đen” khổng lồ.
The
Washington Post cho biết, trang tin Bihus.info được thành lập bởi
Denis Bigus, một nhà báo điều tra kiêm dẫn chương trình truyền hình “Our
Money”. Bigus lần đầu tiên được quốc tế biết đến khi ông giúp thành lập trang
web YanukovychLeaks chuyên bóc mẽ những khuất tất tài chính của cựu Tổng
thống Viktor Yanukovych, một “bù nhìn” của Moscow bị lật đổ năm 2014, và khi trốn
sang Nga đã để lại một biệt thự với vườn thú riêng và bộ sưu tập xe hơi sang trọng.
Bihus cũng từng làm việc tại Ukrainska Pravda, trang truyền thông trực
tuyến được thành lập năm 2000 và thu hút được sự chú ý rộng rãi của công chúng
nhờ những vụ điều tra chấn động của mình.
Cũng chính tờ báo này đã đăng bài viết dẫn đến việc Phó Tổng Công tố
Oleksiy Symonenko phải từ chức. Đương sự bị mất chức khi đầu tháng này, nhà báo
Mykhailo Tkach đưa tin ông ta đã tới Marbella, Tây Ban Nha đúng dịp năm mới và
lái chiếc Mercedes của một doanh nhân đang có vấn đề về tố tụng. Yuriy Nikolov,
một nhà báo nổi tiếng khác của tờ Mirror of the Week, là người công bố
những ăn chia mờ ám khiến Thứ trưởng Quốc phòng Shapovalov phải từ chức. Bài
báo của ông bóc mẽ một hợp đồng mua sắm trị giá $350 triệu gồm các mặt hàng thực
phẩm thiết yếu được đẩy giá lên quá cao.
Nhưng các vụ việc mới phanh phui chỉ là “phần nổi của tảng băng”. Năm
ngoái, các nhà báo Ukraine làm việc trong chương trình điều tra “Skhemy” (schemes
trong tiếng Anh) của kênh Radio Free Europe/Radio Liberty, đã phát hiện nhiều vụ
tham nhũng của các quan chức Ukraine khiến một thẩm phán Tối cao Pháp viện
Ukraine phải từ chức.
Không chỉ có các nhà báo phát hiện tham nhũng mà các tổ chức phi lợi
nhuận như Trung tâm Hành động Chống Tham nhũng (Anti-Corruption Action Center)
nổi tiếng cũng có cuộc điều tra của riêng họ và kêu gọi cải cách. Trong khi đó,
sau vụ lật đổ Yanukovych năm 2014 và mở ra cuộc điều tra tham nhũng lớn, Kiev
đã thành lập Cơ quan Chống tham nhũng Quốc gia (National Anti-Corruption
Bureau) có nhiệm vụ điều tra và thu thập hồ sơ chống lại những kẻ tình nghi
tham nhũng. Cách nay vài ngày, cuộc điều tra của cơ quan này đã khiến Thứ trưởng
Cơ sở hạ tầng Vasily Lozinskiy bị bắt vì tội nhận hối lộ $400,000 liên quan một
hợp đồng nâng giá mua thiết bị.
https://saigonnhonews.com/wp-content/uploads/2023/01/GettyImages-1234510396.jpg
Giám đốc Cơ quan chống
tham nhũng Ukraine Artem Sytnyk (giữa) trong một cuộc họp (ảnh: Yuliia
Ovsiannikova/Ukrinform/Future Publishing via Getty Images)
.
Một công việc nguy hiểm chết người
Cũng như ở Nga, tại Ukraine, chống tham nhũng là công việc vô cùng nguy
hiểm. Georgiy Gongadze, 31 tuổi, một trong những biên tập viên sáng lập của Ukrainska
Pravda đã bị sát hại khi đang điều tra một vụ tham nhũng trong chính phủ.
Thi thể của anh được tìm thấy trong một khu rừng, bị chặt đầu và đẫm axit.
“Gongadze chỉ muốn là phóng viên bình thường và không có ý trở thành anh hùng –
Serhiy Leshchenko, một nhà báo Ukraine (sau này làm biên tập cho Ukrainska
Pravda), nói với BBC vào năm 2004.
Serhiy Leshchenko hiện làm việc tại văn phòng của Tổng thống Zelensky,
nhưng ông cảnh báo “những mối nguy hiểm vẫn còn đó”. Năm ngoái, Mykhailo Tkach
than phiền, những bài báo chống tham nhũng luôn dẫn đến hành vi quấy rối sau
đó. Các biên tập viên của Bihus.info cho biết có một số kẻ mạo danh phóng viên
trang tin tìm cách tống tiền người khác. Các nhà báo than phiền trong thời chiến,
việc đưa tin về tham nhũng không hề dễ dàng.
Đối với chính phủ Ukraine, rủi ro lớn nhất là uy tín bị mất nếu để tham
nhũng tràn lan. Các cuộc điều tra về tham nhũng có thể làm hoen ố danh tiếng quốc
tế của đất nước này khi Ukraine đang cần sự giúp đỡ của thế giới. Những khoản
tiền khổng lồ đổ vào sẽ làm cho tình trạng tham nhũng tồi tệ hơn, dẫn đến một số
câu hỏi “khó nuốt” cho chính phủ Zelensky (bản thân ông cũng có tên trong Hồ sơ
Panama liên quan tham nhũng).
Nhìn dưới góc độ nào đó, cuộc chiến chống tham nhũng ở Ukraine được gắn
liền với chiến tranh. Chống tham nhũng là một điều kiện cần có để Ukraine trở
thành thành viên Liên minh châu Âu (EU), vì vậy Ukraine buộc phải chế ngự “ung
nhọt quốc gia” này, để chứng minh họ đã thay đổi thực sự. Có một điều rõ ràng rằng,
dù thế nào, sự tự do trong báo chí cũng giúp cuộc chiến chống tham nhũng ở
Ukraine rất khác với Nga.
No comments:
Post a Comment