BIỂU TÌNH LAN RỘNG Ở TRUNG QUỐC, HÀ NỘI ĐỐI MẶT VỚI MỐI NGUY NÀO? (Chu Lập Luân, RFA)

Biểu tình lan rộng ở Trung Quốc, Hà Nội đối mặt với mối nguy nào?

Bình luận của Chu Lập Luân
2022.11.29

https://www.rfa.org/vietnamese/news/comment/blog/china-s-protest-and-vn-takes-11292022111826.html

Trung Quốc hỗn loạn

Hơn một tháng sau Đại hội XX, Đảng Cộng sản Trung Quốc bất ngờ chứng kiến một làn sóng phẫn nộ bùng lên từ mấy ngày nay. Tại hàng chục thành phố lớn từ Thượng Hải đến Bắc Kinh, Vũ Hán, Quảng Châu, Trùng Khánh, người biểu tình đòi tự do đi lại và chấm dứt các đợt phong tỏa không hồi kết trong phòng chống COVID-19. ^[1]

https://www.rfa.org/vietnamese/news/comment/blog/china-s-protest-and-vn-takes-11292022111826.html/@@images/9593c294-7b7c-466e-b611-3946411f224b.jpeg

Người dân cầm giấy trắng phản đối chính sách Không COVID ở Trung Quốc trong một cuộc tưởng niệm các nạn nhân vụ hỏa hoạn ở Urumqi tại Đại học Hong Kong hôm 29/11/2022. Reuters

Cho đến ngày 27/11, các cuộc biểu tình chống các lệnh hạn chế vì đại dịch COVID-19 ở Trung Quốc đã bước sang đêm thứ hai và lan sang các thành phố lớn như Bắc Kinh. Người biểu tình đã tập hợp ở thủ đô Bắc Kinh và trung tâm tài chính Thượng Hải, một số hô vang thông điệp yêu cầu Chủ tịch Tập Cận Bình, Đảng Cộng sản Trung Quốc phải từ chức. Hàng nghìn người đã tập hợp tại Thượng Hải vào cuối tuần qua.

Mọi người đã đổ xuống đường phố ở các thành phố lớn và tập trung trong khuôn viên của các trường đại học trên khắp Trung Quốc, tạo thành một làn sóng phản đối chưa từng thấy trên toàn quốc kể từ sau khi các cuộc biểu tình ủng hộ dân chủ năm 1989 bị dập tắt.

Các lực lượng an ninh Trung Quốc hôm 28/11 đã xuất hiện dày đặc trên các đường phố của Bắc Kinh và Thượng Hải sau khi xuất hiện những lời kêu gọi trên mạng về việc tổ chức một đêm biểu tình nữa để yêu cầu quyền tự do chính trị và chấm dứt các lệnh phong tỏa để kiểm soát dịch COVID-19.

Sự việc bắt đầu với một vụ hỏa hoạn gây thương vong vào tuần trước ở Urumqi, thủ phủ của khu vực Tân Cương, là chất xúc tác khiến công chúng phẫn nộ, khi nhiều người đổ lỗi cho việc phong tỏa để kiểm soát dịch COVID-19 đã cản trở các nỗ lực cứu hộ.

Chính sách “Không COVID” của Tập Cận Bình, quy định cách ly tất cả những người mắc bệnh, đã giúp giữ cho số ca mắc bệnh của Trung Quốc thấp hơn so với Mỹ và các nước lớn khác. Tuy nhiên, chính sách này đã khiến hàng triệu người phải ở trong nhà suốt bốn tháng qua và một số người đã phàn nàn về việc thiếu nguồn cung thực phẩm và y tế.

Đảng Cộng sản Trung Quốc tháng trước đã hứa hẹn sẽ khắc phục tình trạng gián đoạn này bằng cách thay đổi quy định cách ly và các quy tắc khác. Tuy nhiên, công chúng ngày càng mất kiên nhẫn sau khi số ca mắc tăng đột biến khiến các thành phố phải thắt chặt kiểm soát. Ngày 28/11, số ca mắc mới hằng ngày đã tăng lên 40.347 trường hợp, trong đó có 36.525 ca không có triệu chứng.^[2]

Người dân bất mãn

Kể từ sau cuộc biểu tình ở Quảng trường Thiên An Môn năm 1989, chưa từng có nhiều người Trung Quốc chấp nhận nguy cơ bị bắt giữ và bất chấp hậu quả để xuống đường biểu tình như lần này. Bates Gill, một chuyên gia về Trung Quốc tại Viện Chính sách Asia Society, nhận định: “Trong suốt 10 năm cầm quyền của Tập Cận Bình, đây là lần thể hiện bức xúc công khai và lan rộng nhất của người dân đối với chính sách của chính phủ”.^[3]

Sự bất mãn của công chúng với chính sách “Không COVID” của Tập Cận Bình, thể hiện trên mạng xã hội, áp phích trong các trường đại học hoặc các cuộc biểu tình, là thách thức đối nội lớn nhất của Tập Cận Bình kể từ cuộc biểu tình năm 2019 ở Hong Kong nhằm chống lại dự luật dẫn độ.

Các nhà phân tích cho biết mặc dù các cuộc biểu tình khiến Tập Cận Bình bối rối, nhưng chúng không thể lật đổ được ông ta, bởi vì Tập Cận Bình có toàn quyền kiểm soát đảng, quân đội, bộ máy an ninh và tuyên truyền.

Như thường lệ, Bắc Kinh đã cáo buộc "các thế lực có động cơ ngầm" đã tìm cách liên kết vụ hỏa hoạn với các biện pháp phòng chống dịch COVID-19.

Tại một khu vực ở trung tâm kinh tế của Thượng Hải, nơi những người biểu tình tụ tập hồi cuối tuần trước, nhiều người đã chứng kiến cảnh sát đã dẫn giải hai người đi.^[4] Bộ máy kiểm duyệt không gian mạng của Trung Quốc cũng tìm cách loại bỏ các dấu hiệu của các cuộc biểu tình do phương tiện truyền thông xã hội phát động.

Sau Đại hội XX, Tập Cận Bình đã ở đỉnh cao quyền lực, khi tái nhiệm với tư cách là lãnh đạo đảng và tổng tư lệnh quân đội, đồng thời bổ nhiệm các thân tín của mình vào tất cả các vị trí quan trọng trong đảng. Các lãnh đạo từng bày tỏ quan điểm trái ngược hoặc quản lý theo phong cách khác với Tập Cận Bình đều không được trọng dụng. Mặc dù sự sắp xếp “độc đoán” này cho phép Tập Cận Bình tập trung quyền lực hơn, nhưng nó cũng cho thấy những vấn đề bất ổn nội tại trong xã hội Trung Quốc mà các cuộc biểu tình đã phơi bày phần nào.

Ngay trong thời gian đang diễn ra Đại hội XX, tại cầu Tứ Thông (Sitong), một người biểu tình đơn độc đã treo một biểu ngữ lên án Tập Cận Bình trước khi bị bắt giữ.

Mặc dù hầu hết những người biểu tình lần này chỉ quan tâm đến việc phản đối chính sách phong tỏa các khu dân cư hoặc bỏ việc xét nghiệm vi-rút thường xuyên. Nhưng cũng có một số người biểu tình hô vang “đả đảo Tập Cận Bình, đả đảo Đảng Cộng sản Trung Quốc”. Nhiều sinh viên Đại học Thanh Hoa đã giơ cao một tờ giấy trên đó có in một phương trình của Milton Friedman, theo một số người giải thích đó là một cách chơi chữ. Friedman đọc gần giống như “free man” (người tự do).^[5]

Thế nhưng, không đơn giản chỉ là tên gọi của Milton Friedman giống cách gọi “người tự do”. Milton Friedman đã từng đến Trung Quốc vài lần trước đây và ông ta cũng rất được chào đón ở Trung Quốc khi đó. Một phương châm nổi tiếng của Milton Friedman nói với lãnh đạo Trung Quốc khi nước này muốn chuyển sang kinh tế thị trường, đó là “Free to choose”, có nghĩa là “tự do chọn lựa”.^[6] Điều này cũng mang hàm ý rất lớn trước việc người dân Trung Quốc không được tự do chọn lựa cuộc sống của họ, lãnh đạo của họ…

Lance Gore, một chuyên gia về Trung Quốc tại Viện Đông Á ở Singapore, nhận định: “Với việc xung quanh chỉ toàn kẻ nịnh hót, Tập Cận Bình đã tự nhốt mình trong vòng vây của những lời nịnh bợ, điều này có thể khiến ông đánh giá thấp hoặc không cảm nhận được các tác động tiêu cực mà người dân đã phải chịu đựng từ chính sách ‘Không COVID’”.^[7]

Hà Nội nghĩ gì?

Tất cả các báo chí chính thống của Việt Nam đều im bặt trước các cuộc biểu tình phản kháng này ở Trung Quốc. Nhiều người đã dí dỏm so sánh là nếu như báo chí Việt Nam tấp nập đưa tin về những cuộc biểu tình ở châu Âu hoặc ở Mỹ, thậm chí khoét sâu những khía cạnh mâu thuẫn xã hội ở những quốc gia này, nhưng đối với Trung Quốc thì báo chí cách mạng lại vờ như không thấy gì.

Chúng ta còn nhớ trong chuyến viếng thăm Bắc Kinh hồi đầu tháng này của ông Nguyễn Phú Trọng, hai bên Việt - Trung đã đưa ra một Tuyên bố chung, trong đó có đoạn: “…thúc đẩy hợp tác trên các lĩnh vực chống khủng bố, chống “diễn biến hòa bình”, “cách mạng màu”…”^[8]

Thể chế của Hà Nội là sao chép từ Bắc Kinh. Kể cả tư duy “diễn biến hoà bình” hay “cách mạng màu” cũng học hỏi từ quan thầy Trung Quốc. Mặc dù ngay trong lòng xã hội các nước phương Tây cũng vẫn còn đầy rẫy những bất bình, mâu thuẫn. Nhưng tại các quốc gia như Trung Quốc, Việt Nam, những bất bình và mâu thuẫn xã hội còn trầm trọng hơn rất nhiều lần. Nhưng chính quyền vờ như không thấy. Một mặt chính quyền dùng bộ máy tuyên truyền khổng lồ của mình để “vú cả lấp miệng em”, mặt khác, họ dùng quân đội, công an để đàn áp, bắt bớ những người dân dũng cảm lên tiếng phản kháng.

Các cuộc biểu tình vừa qua cho thấy, kể cả việc kiểm soát chặt chẽ xã hội như ở Trung Quốc, thì sự bất bình và các mâu thuẫn xã hội cũng không dễ bị dập tắt bằng bạo lực. “Tức nước thì vỡ bờ”, chính vì vậy, đây cũng là bài học để chính quyền và Đảng cộng sản Việt Nam cần phải nghiêm túc học hỏi.

Theo thông tin từ báo chí chính thống thì nền kinh tế Việt Nam đang có những con số đầy ấn tượng. Tỷ lệ tăng trưởng GDP ở mức cao, tỷ lệ lạm phát ở mức thấp. Mọi chỉ số chính quyền đưa ra đều đẹp như mơ, nhưng thực tế thì nền kinh tế Việt Nam đang tổn thương nghiêm trọng. Việc người dân phải chật vật xếp hàng mua xăng gần đây là một biểu hiện cho thấy việc điều hành nền kinh tế đang có rất nhiều lỗ hổng.

Ngoài ra, các cuộc thanh trừng chính trị gần đây như bắt bớ lãnh đạo các tập đoàn Tân Hoàng Minh, FLC, Vạn Thịnh Phát… đã bồi thêm vào nền kinh tế Việt Nam những vết thương chí mạng. Trong tình trạng kinh tế khó khăn này, những người nghèo luôn là đối tượng chịu nhiều thiệt thòi nhất.

Chính vì vậy, cần phải công khai minh bạch các thông tin cần thiết, xây dựng một xã hội thực sự dân chủ với sự tham gia phản biện của đông đảo người dân và các tổ chức xã hội dân sự thì mới có thể đưa đất nước phát triển theo hướng đúng đắn.

Nếu Hà Nội chỉ noi gương Bắc Kinh trong việc đàn áp, bắt bớ, luôn đổ lỗi các bất đồng và mâu thuẫn trong xã hội chỉ là “diễn biến hoà bình”, “cách mạng màu”, chối bỏ những vấn đề thực sự bất ổn trong đời sống của người dân thì chắc chắn sẽ có một ngày người dân sẽ đứng lên phản kháng. Và khi đó thì liệu Đảng cộng sản có còn tồn tại được hay không?

____________

Tham khảo:

^[1] https://www.chinatalk.media/p/chinas-protests-harbinger-or-passing?utm_source=post-email-title&publication_id=4220&post_id=87183423&isFreemail=true&utm_medium=email

^[2] https://tuoitre.vn/vi-sao-trung-quoc-van-tiep-tuc-3-kien-dinh-trong-chong-dich-covid-19-20221128225002462.htm

^[3] https://www.reuters.com/world/china/china-protests-highlight-xis-covid-policy-dilemma-walk-it-back-or-not-2022-11-28/

^[4] https://www.thestar.com.my/aseanplus/aseanplus-news/2022/11/28/police-detain-two-people-at-shanghai-protest-site-afp

^[5] https://www.news.com.au/finance/economy/riots-erupt-in-china-after-deadly-lockdown-building-fire/news-story/bb837a2bcf0b968137a159be69b976ec

^[6] https://www.cato.org/policy-report/september/october-2017/little-known-story-milton-friedman-china

^[7] https://www.reuters.com/world/china/china-protests-highlight-xis-covid-policy-dilemma-walk-it-back-or-not-2022-11-28/

^[8] https://baochinhphu.vn/toan-van-tuyen-bo-chung-viet-nam-trung-quoc-102221101184708373.htm

--------------------------------------------------------------

* Bài viết không thể hiện quan điểm của Đài Á Châu Tự Do.