2022 - NĂM THÊ THẢM CỦA NỀN KINH TẾ NGA (Phạm Bá / Saigon Nhỏ)

 

2022 – Năm thê thảm của nền kinh tế Nga

Phạm Bá  -  Saigon Nhỏ

27 tháng 12, 2022

https://saigonnhonews.com/thoi-su/the-gioi/2022-nam-the-tham-cua-nen-kinh-te-nga/

 

Nga đã đánh mất châu Âu – thị trường chính cho các mặt hàng xuất khẩu chủ lực, và là nhà đầu tư lớn nhất vào nền kinh tế Nga.

 

Năm 2022 được bắt đầu với việc các công ty nhà nước Nga Gazprom (khí đốt) và Rosneft (dầu mỏ), những người nộp ngân sách hàng đầu cho Nga, đã mở ra triển vọng mở rộng hoạt động kinh doanh đáng kể ở Đức, nền kinh tế lớn nhất châu Âu.

 

Gazprom và Rosneft đã mất những gì ở châu Âu?

 

Chính phủ mới của Đức đã công bố chính sách xây dựng một số lượng lớn các nhà máy điện chạy bằng khí bổ sung, được thiết kế để đáp ứng nhu cầu điện ngày càng tăng của đất nước trước việc từ bỏ năng lượng hạt nhân và đóng cửa nhanh chóng các nhà máy nhiệt điện đốt than, vì mục đích bảo vệ khí hậu. Đối với Gazprom, điều này hứa hẹn sự gia tăng đáng kể hơn nữa nguồn cung cho thị trường bán hàng nước ngoài quan trọng nhất của họ – mặc dù đến thời điểm này, khoảng một phần tư (!) tổng lượng khí đốt xuất khẩu qua đường ống của Nga đã sang Đức năm này qua năm khác.

 

Ngoài ra, đường ống dẫn khí đốt Nord Stream 2, bất chấp sự phản đối của nhiều nước trong EU, vẫn có cơ hội được chứng nhận: Thủ tướng mới của Đức, Olaf Scholz, tiếp bước người tiền nhiệm Angela Merkel, tiếp tục duy trì dự án thương mại này.

 

Và Rosneft đang chuẩn bị tăng cổ phần của mình trong nhà máy lọc dầu PCK Raffinerie ở thành phố Schwedt của Đức từ 54% lên gần 92%. Nhà máy lọc dầu, cho đến nay vẫn sử dụng nguyên liệu thô độc quyền của Nga từ đường ống Druzhba, cung cấp xăng, dầu diesel và các sản phẩm dầu mỏ khác cho Berlin và phần lớn miền Đông nước Đức và nhiên liệu hàng không cho sân bay BER mới đang phát triển nhanh của thủ đô. Chỉ cần có được cái gật đầu của chính phủ Đức…

 

Và rồi năm 2022 trôi qua. Gazprom ngừng hoàn toàn việc cung cấp khí đốt cho Đức, Gazprom Germania, một công ty con, cùng với các cơ sở lưu trữ khí đốt lớn ở Đức của Gazprom, đã bị quốc hữu hóa, và dự án Nord Stream 2 bị chôn vùi. Trên lãnh thổ Đức, hai bến đầu tiên tiếp nhận khí hóa lỏng bắt đầu hoạt động, vào mùa Đông tới, số lượng của chúng sẽ tăng lên ít nhất sáu bến, để chúng không bao giờ phụ thuộc vào nguồn cung cấp đường ống của Nga nữa. Thủ tướng Scholz tuyên bố Nga là nhà cung cấp không đáng tin cậy.

 

Và Rosneft không những không được phép tăng cổ phần của mình trong PCK Raffinerie mà còn mất quyền kiểm soát đối với nhà máy lọc dầu này, vốn được đặt dưới sự kiểm soát của nhà nước. Hơn nữa, một mối đe dọa quốc hữu hóa thực sự treo lơ lửng trên khối cổ phần vẫn thuộc sở hữu của công ty nhà nước Nga. Ngoài ra, tại Schwedt, đến ngày 31 Tháng Mười Hai, như một phần của lệnh cấm vận dầu mỏ của EU, họ sẽ ngừng sử dụng dầu từ Nga và chuyển sang các nhà cung cấp khác. Niềm hy vọng được đặt vào Kazakhstan.

 

https://saigonnhonews.com/wp-content/uploads/2022/12/er.jpg

Hệ thống đường ống dẫn khí đốt từ Nga đến châu Âu. Ảnh: MetroUK

 

Kinh tế Nga chú trọng hợp tác với EU

 

Đây là cách Gazprom và Rosneft trắng tay ở Đức chỉ trong một năm. Việc hai doanh nghiệp nhà nước chủ chốt của Nga mất thị trường Đức lớn nhất châu Âu là một minh họa rất rõ ràng về những thiệt hại mà nền kinh tế Nga phải chịu do cuộc chiến quy mô lớn chống lại Ukraine do Vladimir Putin gây ra vào ngày 24 Tháng Hai năm 2022. Sự gây hấn này không chỉ làm hỏng các dự án cá nhân mà còn phá hủy mô hình kinh doanh của nước Nga hiện đại, được hình thành hơn ba thập kỷ sau sự sụp đổ của Liên Xô vào năm 1991.

 

Bản chất của mô hình kinh doanh này là các mặt hàng xuất khẩu chính của Nga – dầu mỏ, sản phẩm dầu mỏ, khí đốt, than đá, kim loại – chủ yếu được bán sang EU và Nga dùng đồng tiền kiếm được ở đó để mua thiết bị công nghiệp nhằm hiện đại hóa nền kinh tế và mua hàng tiêu dùng để tăng phúc lợi cho người dân.

 

Việc tập trung vào EU với tư cách là thị trường bán hàng chính và nhà cung cấp chính hàng nhập khẩu chất lượng cao không chỉ do khoảng cách địa lý. Cùng với hậu cần thuận tiện, sự gần gũi về lịch sử và văn hóa có tầm quan trọng then chốt: Ít nhất kể từ thời Peter I, Nga đã là một phần không thể thiếu của châu Âu và được coi là đối tác thương mại chính.

 

Hầu như tất cả các đường ống dẫn khí đốt xuất khẩu của Nga, các đường ống dẫn dầu lớn nhất, các tuyến đường sắt và đường bộ quan trọng nhất, phần lớn các tuyến đường hàng không – tất cả chúng đều được đặt ở phía Tây đất nước, theo hướng gần với châu Âu. Việc hiện đại hóa các cảng ở Baltic, Biển Đen và cảng ở Murmansk nhằm mục đích tăng cường thương mại hơn nữa với châu Âu, vì mục đích này, các cảng dầu, than, cảng container cũ được mở rộng hoặc xây mới.

 

Châu Âu là nhà đầu tư chính trong nền kinh tế Nga

 

Một phần của mô hình kinh doanh là các nước châu Âu trở thành nhà đầu tư nước ngoài chính trong nền kinh tế của nước Nga thời hậu Xô Viết (các công ty Mỹ cũng đầu tư mạnh vào Nga, nhưng Mỹ chưa bao giờ là thị trường quan trọng đối với nước này như EU). Do đó, lĩnh vực dầu khí, vốn là chìa khóa cho sự thịnh vượng của người Nga, đã nhận được tiền và công nghệ từ BP và Shell của Anh, Total của Pháp và Wintershall của Đức.

 

Vào đầu những năm 2000, khi nhu cầu cấp thiết hiện đại hóa ngành điện của Liên bang Nga, E.on của Đức (nay là Unipro), Enel của Ý và Fortum của Phần Lan đã đến với Nga, mang theo vốn và bí quyết công nghệ. Khi ban lãnh đạo Liên bang Nga đặt ra nhiệm vụ tạo ra một ngành công nghiệp ô tô cạnh tranh hiện đại, việc sản xuất hàng loạt được cung cấp chủ yếu bởi hãng Renault của Pháp và Volkswagen của Đức.

 

Khi tầng lớp trung lưu Nga bắt đầu hình thành, nhu cầu ngày càng tăng về quần áo, đồ nội thất và đồ gia dụng thì họ bắt đầu được đáp ứng bởi tập đoàn Inditex của Tây Ban Nha với thương hiệu chính Zara, các công ty H&M và Ikea của Thụy Điển và Obi của Đức. Ngành sản xuất bia của Nga được phát triển bởi AB InBev của Bỉ và Carlsberg của Đan Mạch. Các hãng hàng không Nga đã đối phó với số lượng hành khách hàng không ngày càng tăng phần lớn nhờ vào việc mua máy bay từ Airbus của châu Âu.

 

https://saigonnhonews.com/wp-content/uploads/2022/12/284504_1000x665_1024_a338c53fb99978cdb8c5f65efb07d923.jpg

Đồng ruble của Nga. Ảnh: The Moscow Times

 

Châu Âu bắt đầu không cần đến dầu mỏ, khí đốt và than đá từ Nga

 

Nhưng bây giờ tất cả điều kể trên đã trở thành quá khứ. Với việc tấn công Ukraine, do đó gây ra một cuộc chiến tranh quy mô lớn ở châu Âu và tạo ra mối đe dọa thực sự đối với các quốc gia khác trên lục địa, Vladimir Putin đã phá hủy mô hình kinh doanh cùng có lợi đang hoạt động tốt này chỉ trong vài tháng. Hầu hết các công ty lớn của châu Âu được đề cập ở đây – và hàng trăm công ty khác – chỉ đơn giản là rời khỏi Nga, những công ty khác từ chối đầu tư thêm, giảm hoặc ngừng sản xuất tại Nga và ngừng giao hàng cho thị trường Nga. Họ đã làm điều này vì các lệnh trừng phạt của EU và Hoa Kỳ, vì ác cảm với chiến tranh và kẻ xâm lược, vì cân nhắc hình ảnh, vì điều kiện kinh doanh bên trong nước Nga bị suy giảm nghiêm trọng.

 

Tuy nhiên, tổn thất kinh tế đau đớn nhất của Nga vào năm 2022 là nước này đã mất đi một thị trường xuất khẩu lớn cho các mặt hàng xuất khẩu chính của mình. Đồng thời, lệnh cấm vận của EU đối với việc nhập khẩu dầu mỏ của Nga bằng đường biển sẽ là đòn nặng nề nhất. Sự mất giá của đồng rúp, bắt đầu ngay sau đó, cho thấy thị trường Nga đã lo sợ về việc giảm mạnh thu nhập ngoại hối trong nước. Trước đây, một nửa số than đá xuất khẩu của Nga có địa chỉ đến là châu Âu thì nay đã bị cắt đứt hoàn toàn.

 

Về phần mình, Gazprom đã mất phần lớn khách hàng châu Âu – và thua vì các quyết định không phải của EU, mà là của Điện Kremlin. Đầu tiên, vào mùa Xuân, Moscow quyết định trừng phạt những quốc gia và công ty từ chối tham gia chương trình “thanh toán bằng đồng rúp” đã áp đặt cho họ bằng cách “khóa van gas”. Sau đó, vào mùa hè, Điện Kremlin, với lý do có vấn đề với tua-bin, đã ra lệnh cắt giảm mạnh nguồn cung cho Đức và các nước láng giềng qua Nord Stream. Và vào cuối Tháng Tám, tập đoàn Gazprom đã được lệnh dừng hoàn toàn đường ống dẫn khí đốt này với hy vọng khiến người châu Âu sợ hãi vì thiếu khí đốt trước thềm mùa đông. Ngoài ra, các vụ nổ bí ẩn gây thiệt hại nghiêm trọng cho cả hai Dòng chảy phương Bắc xảy ra vào ngày 26 Tháng Chín, gần một tháng sau khi ngừng hoàn toàn việc bơm nhiên liệu qua đường ống ở Baltic.

 

Kết quả là thị phần khí đốt qua đường ống của Nga tại thị trường châu Âu đã giảm mạnh và sẽ không phục hồi, đồng thời khoản lợi nhuận bị mất này không được bù đắp bằng nguồn cung khí đốt hóa lỏng của Nga cho EU vào năm 2022.

 

Tạo ra một mô hình kinh doanh mới cần có thời gian, tiền bạc và nhân lực

 

Do chiến tranh ở Ukraine và hậu quả của nó, một nhà tuyển dụng lớn và gần đây vẫn còn hấp dẫn như ngành công nghiệp khí đốt của Nga, cùng với ngành công nghiệp ô tô và hàng không dân dụng, đã rơi vào tình thế đặc biệt khó khăn. Cuối cùng, dầu và than có thể được chuyển hướng một phần sang châu Á, mặc dù, chẳng hạn như từ cảng Ust-Luga ở Baltic, việc tiếp tục vận chuyển dầu đến Rotterdam ở Hà Lan vẫn có lợi hơn nhiều so với, chẳng hạn, đến Ấn Độ xa xôi, và để mở rộng đáng kể xuất khẩu than sang phía đông thì năng lực của Đường sắt xuyên Siberia còn rất yếu.

 

Nhưng các đường ống dẫn khí khổng lồ dài hàng nghìn km, đã được đặt từ Tây Siberia trong 50 năm chỉ theo hướng Tây (ví dụ như Urengoy-Pomary-Uzhgorod và Yamal-châu Âu), không thể chuyển hướng đi bất cứ đâu. Mặc dù Moscow rõ ràng vẫn hy vọng đảm bảo tương lai của các mỏ khí đốt ở Tây Siberia bằng cách định hướng lại chúng về phía Trung Quốc với sự trợ giúp của dự án “Sức mạnh Siberia-2”. Đường ống dẫn khí đốt này được hình thành như một phần của mô hình kinh doanh mới của Nga, theo đánh giá các kế hoạch của Điện Kremlin, sẽ dựa trên việc xuất khẩu nguyên liệu thô sang Trung Quốc.

 

Tuy nhiên, để đặt một đường ống dẫn khí lớn và dài như vậy – và thậm chí còn hơn thế nữa để tạo ra một mô hình kinh doanh mới thì phải mất thời gian, tiền bạc và nhân lực. Tất cả những điều này bây giờ sẽ thiếu kinh niên ở Nga. Nga cần khẩn cấp nơi thay thế thị trường châu Âu, vì sự thua lỗ của nó, thu nhập ngoại hối của nước này đang giảm nhanh chóng; Nga đang nhanh chóng đốt dự trữ tiền mặt của mình trong chiến tranh, bị cô lập bởi các lệnh trừng phạt từ thị trường vốn quốc tế, mất hàng trăm hàng nghìn công dân khỏe mạnh đã chết ở mặt trận, trở về trong tình trạng tàn tật hoặc trốn khỏi đất nước ra nước ngoài, thường là cùng cả gia đình.

 

Vì vậy, năm 2023 sẽ là năm mà ngày càng nhiều người Nga bắt đầu cảm nhận ngày càng sâu sắc hơn những hậu quả vật chất của việc Tổng thống Putin, vì cuộc chiến ở Ukraine, đã phá hủy mô hình kinh doanh trước đây của Nga do chính ông ta tạo ra, là nguồn tài sản chính của họ (mặc dù thường rất khiêm tốn), và không thể đưa ra bất kỳ sự thay thế thực sự nào để đổi lại.