Tham nhũng ở Việt Nam ‘có truyền thống
từ gia đình và gốc gác chính trị của cha anh’
Bauxite
Việt Nam
Posted on 28/06/2022 by Boxit
VN
https://boxitvn.online/?p=80577
Các vụ xử quan chức
cao cấp bị cáo buộc tham nhũng đang xảy ra liên tiếp ở Việt Nam.
https://drive.google.com/uc?id=1MjFAQKLoxMT8mcVUdtAGbQ5ykjaisMMY
ẢNH:
OTHER. Chỉ số cảm nhận tham nhũng CPI của Việt Nam năm 2021 theo tổ chức Minh Bạch
Quốc tế
Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng là người dùng chữ
‘đốt lò’ để chỉ nỗ lực chỉnh đốn Đảng Cộng sản. Đầu năm 2018, trả lời phỏng vấn,
ông Trọng nói: ""Lò" nóng lên là do tất cả cùng vào cuộc, cùng
quyết tâm "đốt lò" để đẩy lùi tham nhũng".
Động cơ của công cuộc ‘đốt lò’ mà người cầm
đuốc đi đầu là TBT Nguyễn Phú Trọng đã được nhiều đài báo quốc tế chú ý, ghi
nhận rằng ông Trọng muốn làm trong sạch Đảng CSVN để giành lại niềm tin của
nhân dân, và giữ tính chính danh cho hệ thống cầm quyền.
Tuy thế, căn nguyên của việc "sờ đâu
cũng thấy tham nhũng" lại được đánh giá ở Việt Nam và ở nước ngoài rất
khác nhau.
Tại Việt Nam, một tư duy khá phổ biến là coi
cán bộ tham nhũng vì họ "suy thoái đạo đức", tham lam, mất đi
"chất cách mạng".
Cách chống tham nhũng bằng "đức trị"
này đã bị một số ý kiến, như ông Hà Sĩ Phu nêu từ hơn 10 năm trước, cho là
không đúng, và không đủ.
Từ bên ngoài nhìn vào, các nhà quan sát châu Á
và Âu Mỹ có xu hướng coi tham nhũng ở Việt Nam mang tính cơ chế, là sản phẩm của
chính cách tổ chức nhà nước kiểu Leninist, quyền lực quá nhiều dành cho Đảng CS
mà không có tam quyền phân lập, báo chí tự do để giám sát.
Ngoài ra, có đánh giá cho rằng tham nhũng còn
mang tính lịch sử, là sản phẩm của việc hình thành tầng lớp cán bộ đặc quyền
đặc lợi, từ thời họ được ưu tiên mua gạo, thịt trong khi người dân sống khốn
khổ.
Một số yếu tố giống các nước châu Phi và châu
Á về truyền thống dòng tộc, họ mạc, bè cánh theo quê quán, cũng khiến tham
nhũng ở Việt Nam đưa nước này lại gần các nước như Nigeria, Kazakhstan…
Tấm thẻ vào tầng lớp
ưu đãi có từ lâu?
Một bài đăng trên trang The
Vietnamese.org của Lee Nguyễn trong tháng 6/2022 chẳng hạn, trích nhiều
từ công trình của nghiên cứu Nhật Bản, bà Futaba Ishizuka, vạch lại gốc rễ của
tầng lớp đặc quyền tại Việt Nam.
Bài "Political Elite in Contemporary
Vietnam: The Origin and Evolution of the Dominant Stratum" (nguồn văn bản tại
đây) của bà Ishizuka nhắc lại bằng hình ảnh người dân nghèo khổ xếp hàng
mua gạo thời bao cấp XHCH ở VN hậu chiến, với đánh giá rằng cùng lúc thì:
"Các ủy viên Trung ương Đảng có xe riêng, có
tài xế riêng, và họ cùng thân quyến có thể đi nghỉ cuối tuần, nghỉ hè. Mỗi ủy
viên Bộ Chính trị hoặc Ban Bí thư đều có thể đặt chuyên cơ để đi dự họp,
hoặc đi nghỉ".
https://drive.google.com/uc?id=1Hp0BkDJU0lhn2giJ1rCKgOgp1YBvqvCz
Đầu tư công. Các dự
án đấu thầu và xây cất, mua sắm dùng ngân quỹ quốc gia được dư luận chú ý nhiều
vì các vụ thất thoát, biển thủ, hoặc ăn tiền công trắng trợn. ẢNH: MAI
SƠN
Ngay từ khi đó, các quan chức cao cấp đã biết
dùng vị thế đặc quyền để buôn lậu và trục lợi:
"Có quan chức cao cấp thậm chí còn lợi dụng
các chuyến công tác để buôn lậu hàng hóa với số lượng lớn, hoặc nhận quà cáp
đắt tiền từ đối tác nước ngoài. Cùng lúc, công nhân viên và cán bộ cấp thấp chỉ
có xe đạp để đi làm", nhà quan sát người Nhật
ghi nhận.
Nhưng không phải đợi đến thời hậu Đổi mới thì
gia tầng quyền quý ở VN mới có tính cha truyền con nối.
"Ngay khi đó, giới thượng lưu chính trị VN về
đa số là gồm các chính trị gia cha truyền con nối (hereditary politicians). Con
của quan chức cao cấp trong ĐCS được trao cơ hội vào các trường đại học cao cấp,
uy tín, ở trong nước và nước ngoài. Con em các thành phần XH khác thì không được
hưởng những cơ hội đó".
Tác giả này nêu các thống kê cho rằng con em
giới quyền quý vì thế có năng lực hơn để gia nhập bộ máy quan lại, và nhận
các chức ưu đãi trong chính quyền.
"Con em cán bộ Đảng rất hiếm khi trở
thành công nhân, thợ thủ công" (trích theo phần lược thuật của Lee
Nguyen).
Ngày nay, vị thế của giai tầng trên không đổi
và tham nhũng "tràn lan" (rampant corruption) là điều xảy ra trong
gia tầng này.
Bà Futaba Ishizuka nhận định rằng giống như
giới ưu đãi nomenklatura ở khu vực Liên Xô cũ, tầng lớp thượng lưu chính trị ở
Việt Nam nắm giữ quyền lực nhà nước vì quyền lực này sinh lợi lớn.
Họ duy trì vị thế quyền và tiền này nhờ hai
thành tố: sự tập trung tài lực, và khả năng chiếm giữ độc quyền các vị trí của
nhà nước.
Có vẻ như trong mắt một số người, dù thay đổi
các thủ tướng, xu thế tham nhũng nhờ bè cánh, bao che gia đình không thay đổi tại
Việt Nam.
Trong một bài phân tích của Reuters tháng
1/2018 về các vụ bắt quan chức PetroVietnam, Simon Cameron-Moore nhắc đến tệ nạn
‘nepotism’ (chủ nghĩa thân quen) như một phần đặc trưng của tham nhũng tại
Việt Nam.
"Điều khác biệt của công cuộc chống tham nhũng
khi đó, so với thời ông Nguyễn Tấn Dũng làm thủ tướng, là "ban lãnh đạo
hiện nay bảo thủ hơn trong việc duy trì quyền lực tuyệt đối của ĐCS, trong sự
phối hợp chặt chẽ với các cơ quan an ninh", Reuters viết.
Chống bè phái, cấu
kết gia tộc nhưng không cho báo chí độc lập?
Báo chí Việt Nam trên thực tế đã thừa nhận
nhiều trường hợp "cả họ làm quan" (xem loạt bài), và phỏng vấn
các sử gia than vãn về tình trạng để công tác cán bộ thua kém luật hồi tỵ thời
phong kiến (luật cấm làm quan tại quê và cấm ưu đãi thân quyến).
Dư luận Việt Nam cũng bàn tán nhiều về
chuyện vợ, con, dâu rể hoặc nhân tình của một số quan chức, thạm chí lãnh đạo
"đương và cựu" đóng vai trò quan trọng trong các thương vụ làm ăn lớn.
Những vụ việc này rất khó kiểm chứng và thường
chỉ bộc lộ khi các án kinh tế, tham nhũng lớn "điểm danh" thân nhân
các bị cáo.
Việc "cắt phí" chi cho các quan chức
từ những dự án công được một số người tin rằng lên tới hàng chục phần trăm,
khiến mọi đầu tư công đều ngưng trệ nếu "đường dây" bị rọi đèn"
(xem bài Hệ quả
vụ Việt Á: Tiền hoa hồng khủng và nạn khan hiếm thuốc y tế).
Một mặt, Đảng CSVN đã gián tiếp thừa nhận
tệ nạn này và ra các quy định Những điều đảng viên không được làm.
Ví dụ, các
báo VN cho hay, trong Quy định 37-QĐ/TW có bổ sung công bố năm 2022,
Điều 11 cấm:
"Vi phạm đạo đức công vụ, bao che, báo
cáo sai sự thật khi thực hiện nhiệm vụ; thiếu trách nhiệm để cơ quan, đơn vị, địa
phương, cá nhân do mình trực tiếp quản lý xảy ra tình trạng mất đoàn kết, tham
nhũng, lãng phí, tiêu cực và các vi phạm khác. Không báo cáo, không xử lý các
hành vi tham nhũng, lãng phí, tiêu cực. Can thiệp, tác động hoặc để vợ (chồng),
con, bố, mẹ, anh, chị, em ruột mình, bên vợ (chồng) và người khác lợi dụng chức
vụ, vị trí công tác của mình để trục lợi".
https://drive.google.com/uc?id=1DSXAlykBw8LDtq5TCatUZA4LTi11K9EF
ẢNH: NHAC NGUYEN/GETTY IMAGES
Mặt khác, Đảng CS không tin tưởng để cho báo
chí được tự do tố cáo tham nhũng và không muốn áp dụng bốn tiêu chuẩn chống
tham nhũng hiệu quả của Tổ chức Minh bạch Quốc tế (Transparency
International), theo TS Nguyễn Hồng Hải từ ĐH Queensland, Úc.
Trong một bài đăng trên tạp chí East
Asia Forum (02/2022), ông Nguyễn Hồng Hải viết:
"Minh bạch Quốc tế đã nêu ra bốn thành tố của
các quốc gia không tham nhũng: cơ chế kiểm tra và cân bằng quyền lực
(check-and-balance mechanisms), xã hội dân sự tự chủ (autonomous civil
society), nguyên tắc pháp quyền mạnh (strong rule of law) và báo chí độc lập
(independent journalism)…".
Thiếu việc thực hiện bốn điều này thì không
tin rằng chống tham nhũng ở VN sẽ có hiệu quả, tác giả gốc Việt viết.
Nguồn:
Tham nhũng
ở Việt Nam 'có truyền thống từ gia đình và gốc gác chính trị của cha anh’
24 tháng 6 2022
https://www.bbc.com/vietnamese/vietnam-61928172
No comments:
Post a Comment