28/04/2020
Trường học Bolsa
School xây năm 1888, toạ lạc ở chỗ hiện nay là góc Bolsa và Brookhurst, không
rõ năm chụp. Hình courtesy Orange County Archives.
Một toà nhà mang
tên Bolsa, gồm tiệm bán thực phẩm và một tiệm hớt tóc, tại góc Bolsa và
Brookhurst hiện nay, không rõ năm chụp. Photo courtesy of Orange County
Archives
Ở Westminster có đường
tên Bolsa. Từ lâu tên gọi “Bolsa” trở thành đại diện cho cả khu Little Saigon ở
Quận Cam. Nó được hiểu với cả nghĩa rộng lẫn nghĩa hẹp.
Thí dụ, nếu hỏi ai đó
đang đi đâu và người ta trả lời “đi Bolsa” thì mình hiểu là người ta đi về khu
Việt Nam nói chung mặc dù có thể người ta chỉ đi tới một góc nào đó của khu Việt
Nam và không hề băng qua đường Bolsa.
Nhưng ngược lại, thí dụ có
ai đó hỏi đường đi tới đâu đó và mình trả lời, “vầy nha, nếu đi từ Bolsa thì tới
Newland quẹo trái ...” mình hiểu là người ta đang chỉ đường đi từ khu thương mại
Phước Lộc Thọ chứ không phải từ bất kỳ điểm nào khác trên đường Bolsa. Cụ thể
là đường Bolsa nằm ở cả hai bên đường Newland; xuất phát lầm chỗ thì sẽ quẹo lầm
hướng!
Đường Bolsa năm
1952, đi về hướng Tây nhìn về đường Magnolia. Miếng đất bên trái tấm hình sẽ trở
thành vùng Little Saigon tấp nập với Phước Lộc Thọ và các khu thương mại khác của
Việt Nam. Hình courtesy Orange County Archives.
Đoạn đường Bolsa nơi có
Phước Lộc Thọ, trước đây hầu hết là ruộng, chỉ có lác đác vài căn phố. Phải tới
thập niên 1980 với sự đầu tư địa ốc của một số thương gia gốc Việt qua công ty
Bridgecreek, đường Bolsa mới trở nên sầm uất như hiện nay.
Tuy nhiên điều đó không
có nghĩa Bolsa là đường mới. Tên đường Bolsa là một trong những tên đường cổ nhất
của Quận Cam. Tên đường còn xưa hơn cả Quận Cam. Năm 1889, khi Quận Cam tức
County of Orange được thành lập, tách ra khỏi County of Los Angeles, tên đường
Bolsa đã có trên bản đồ.
Chi tiết trong bản
đồ treo tường Quận Cam năm 1889 do công ty S.H. Finley (San Francisco) xuất bản
ghi tên đường Bolsa. Nguồn: Library of Congress, Thư viện Quốc hội Hoa Kỳ.
Bolsa tiếng Tây Ban Nha có nghĩa là cái túi. Túi áo, túi xách tay của phụ nữ, hay túi đựng
tiền, đều là bolsa. Thị trường chứng khoán cũng gọi là “bolsa” (tương tự như tiếng
Pháp gọi là “bourse”).
Vùng Bolsa hiện nay, thời
xưa nằm trong một khu trang trại mang tên “Rancho Las Bolsas,” bao gồm từ khoảng
thành phố Garden Grove xuống tới bờ biển Huntington Beach. Ngày xưa, khi chưa
xây đập trên con sông Santa Ana, nguyên vùng đất này thường xuyên lầy lội, chỉ
có lỗ chỗ vài khu đất khô, nên được gọi là las bolsas - như những cái túi.
Thời thế kỷ 18,
California thuộc về Mexico, lúc còn là thuộc địa Tây Ban Nha. Năm 1769, Phó
vương Mexico sai đại úy Gaspar de Portolá dẫn đầu một đoàn quân đi thám hiểm vùng
bờ biển phía Tây của Mexico, cùng với một nhà truyền giáo dòng Phanxicô là
Junípero Serra. Tới nay có rất nhiều tên đường, tên quảng trường, thậm chí tên
các công ty, ở California mang tên Portola. Linh mục Serra được phong thánh năm
2015.
Đoàn thám hiểm này đi từ
đỉnh cực nam của bán đảo California (nay thuộc Baja California Sur của Mexico)
lên tới vùng vịnh San Francisco. Portolá được xem như là người sáng lập hai
thành phố San Diego và Monterey. Linh mục Serra lập nhiều nhà thờ truyền giáo,
trong đó có nhà thờ truyền giáo tại San Juan Capistrano, nổi tiếng với bài truyền
thuyết đàn én bay về mỗi mùa Xuân và bài hát When the Swallows Come
Back to Capistrano.
Thế thì trong đoàn thám
hiểm ấy có một anh lính tên là Jose Manuel Nieto Perez. Đoàn thám hiểm được vua
Tây Ban Nha ban đất để khẩn hoang. Anh thượng sĩ này được cho một mảng đất lớn
năm 1784, từ bờ sông Santa Ana tới bờ sông Los Angeles, và từ ranh giới đất của
nhà thờ truyền giáo San Gabriel xuống tới biển. Miếng đất này rộng 167,000
acres (680 km vuông) và bao gồm gần như một nửa Quận Cam và một phẩn của quận
Los Angeles hiện nay. Ông đặt tên cho vùng đất này là Rancho Los Nietos.
Ông mất năm 1804, và tới
năm 1833 thì các con cháu ông xin chính quyền chia đất ra cho đỡ tranh cãi. Thống
đốc José Figueroa (hiện nay một con đường huyết mạch chính ở Los Angeles mang
tên Figueroa) đồng ý và cắt Rancho Los Nietos làm 6 miếng. Người vợ goá của con
trai thứ ông Nieto được chia miếng đất Rancho Las Bolsas rộng 27,054 acres (135
km vuông).
Bản đồ treo tường
Quận Cam năm 1889 do công ty S.H. Finley (San Francisco) xuất bản với các
“ranchos” thời Mexico. Rancho Las Bolsas màu hồng nhạt phía bên trái của Rancho
Santiago de Santa Ana màu xanh lá cây, với sông Santa Ana ở giữa. Nguồn:
Library of Congress.
Năm 1848 chiến tranh Mỹ -
Mexico kết thúc với hoà ước Guadalupe Hildalgo. Mexico nhượng cho Mỹ hầu hết
vùng đất miền Tây Hoa Kỳ hiện nay, từ Texas tới California. Theo hoà ước này,
Hoa Kỳ tôn trọng quyền tư hữu của các chủ nhân đã từng được cấp đất.
Tuy nhiên, năm 1851 Quốc
Hội thành lập một ủy ban để xem xét quyền sở hữu đất ở California, và chủ đất
phải chứng minh được chủ quyền của mình, nếu không đất sẽ bị sung công. Tuy nhiều
chủ đất chứng minh được quyền của mình, nhưng trên thực tế ngay cả khi chứng
minh được trước ủy ban đất, nhiều vụ bị phía nhà nước kháng án lên toà trên.
Toàn bộ hồ sơ tranh chấp đất được thu thập trong bộ hồ sơ Land Case Files của
toà án liên bang tại California, hiện lưu trữ trong thư viện Bankcroft đại học
California.
Bộ hồ sơ này cho thấy một
vụ chứng minh chủ quyền ở California kéo dài trung bình tới 17 năm. Với chi phí
luật sư, thông dịch viên, đo đạc địa lý, lên cao, ngay cả khi chứng minh xong,
nhiều chủ đất đã phải gán nhà để có tiền theo đuổi vụ kiện, với kết quả là hầu
hết chủ đất của thời Mexico đều bị mất đất vào các ngân hàng hay chính luật sư
của mình. Tới năm 1860, hầu hết các chủ đất của vùng Quận Cam hiện nay đã bán hết
cho một nhà đầu tư và chính trị gia Los Angeles tên là Abel Stearns.
Năm 1870, một mục sư Tin
Lành Trưởng Lão (Presbyterian) tới lập ra vùng Westminster cho đạo hữu trong hội
thánh của ông. Tên Westminster được đặt theo Cam kết Westminster (Westminster
Assembly of Divines) năm 1643 thiết lập các giáo lý chính yếu của giáo hội Anh
Quốc Giáo. Hội thánh Tin lành Trưởng lão là một nhánh Anh Quốc Giáo. Theo giáo
lý, vùng đất này cấm uống rượu, nên trong khi Los Angeles và một số vùng khác ở
Quận Cam trồng nho, các nhà nông ở Westminster thì không.
Trường học Bolsa
School xây năm 1888, toạ lạc ở chỗ hiện nay là góc Bolsa và Brookhurst, không
rõ năm chụp. Hình courtesy Orange County Archives.
Bên trong một lớp học
ở Bolsa School, năm 1947. Hình courtesy Orange County Archives
Đường Bolsa chạy theo hướng
Đông - Tây đi từ Santa Ana, thủ phủ Quận Cam, ra biển. Hai bên đường hầu hết là
đất ruộng. Khu này đã từng có một học khu riêng mang tên Bolsa School District,
thành lập năm 1894 cho tới năm 1929 thì sáp nhập vào với học khu Garden Grove
Elementary School District.
Một trường học mang tên
Bolsa School được xây năm 1888, tọa lạc tại phía đông bắc góc đường Bolsa và Brookhurst
hiện nay. Miếng đất đó sau này được học khu bán lại cho tư nhân và hiện nay là
khu nhà ở, không còn dấu vết của Bolsa School.
Nửa đường từ Santa Ana tới
biển là khoảng đường Newland, đường Beach hiện nay. Vì xấp xỉ nửa đường từ thủ
phủ ra biển, nên khi các nhà đầu tư phát triển vùng này, họ đặt tên là Midway
City. Cố nhạc sĩ Phạm Duy từng dịch là “Thị trấn giữa đàng,” vừa thi vị vừa
chính xác. Đến năm 1957, khi Westminster lập thành thành phố, Midway City không
tham gia, nên tới giờ vẫn còn một mảng đất giáp ranh đường Bolsa trực thuộc
chính quyền Quận Cam.
Vì vậy nên có thể nói,
dùng tên mỗi con đường Bolsa để gọi cho cả một khu đất không phải là quá hẹp
hòi, vì chính tên con đường đó, cũng đến từ tên mảnh đất lớn rộng. Ngày nay
cũng như ngày xưa, tên gọi Bolsa vừa hẹp mà cũng vừa rộng.
No comments:
Post a Comment