Henry Farrell và Abraham Newman - The Foreign Affairs
DCVOnline dịch
Posted
on April 25, 2020
Đại dịch đang phơi
bày những lỗ hổng thị trường đã có mà không ai biết
Công
nhân lắp ráp dây truyền tại một nhà máy ở tỉnh Thiểm Tây, Trung Hoa, tháng 2
năm 2020, Liu Xiao Tân Hoa Xã / Eyevine / Redux
Coronavirus
mới đang trở thành một thử thách lớn cho toàn cầu hóa. Khi những chuỗi cung ứng
quan trọng sụp đổ, và nhiều quốc gia lại tích trữ vật dụng y tế cần thiết và vội
vàng hạn chế đi lại, cuộc khủng hoảng này đang buộc thế giới phải làm lại một
cuộc đánh giá lớn về nền kinh tế kết nối toàn cầu. Toàn cầu hóa không những chỉ
cho phép bệnh truyền nhiễm lây lan nhanh chóng mà nó còn thúc đẩy sự phụ thuộc
lẫn nhau một cách sâu sắc giữa các công ty và các quốc gia khiến họ dễ bị tổn
thương hơn trước những cú sốc bất ngờ. Đến nay thì các công ty và các quốc gia,
như nhau, đang thấy rằng ra họ dễ bị tổn thương như thế nào.
Nhưng
bài học về coronavirus mới không phải là toàn cầu hóa thất bại. Bài học là toàn
cầu hóa rất mong manh, bất chấp hoặc ngay cả vì lợi ích của nó. Trong nhiều chục
năm qua, mỗi công ty không ngừng nỗ lực để loại bỏ sự rườm rà đã tạo ra sự thịnh
vượng chưa từng có. Nhưng những nỗ lực này cũng giảm tài nguyên chưa sử dụng,
những gì mà chuyên viên kinh tế gọi là “slack” – trong toàn bộ nền kinh tế toàn
cầu [Ví dụ những giàn máy không hoạt động 24/7 trong một xưởng sản xuất là một
ví dụ về tài nguyên chưa sử dụng tối đa]. Trong giai đoạn bình thường, các công
ty thường xem “slack” như một thước đo sự kém sản xuất, hoặc ngay cả là lãng
phí năng lực sản xuất. Nhưng càng ít “slack” càng làm cho hệ thống lớn hơn dễ vỡ
hơn trong thời kỳ khủng hoảng, vì đã loại bỏ các yếu tố dự phòng an toàn quan trọng.
Thiếu
những cách sản xuất thay thế để không thất bại có thể khiến chuỗi cung ứng bị
phá vỡ, như đang xảy ra trong một số lĩnh vực liên quan đến sức khỏe và y tế do
coronavirus mới gây ra. Các nhà sản xuất vật dụng y tế quan trọng đã bị choáng
ngợp bì mức gia tăng nhu cầu trên toàn cầu, các quốc gia đọ sức với nhau
trong một cuộc cạnh tranh về tài nguyên. Kết quả là một sự thay đổi động lực của
sức mạnh giữa các nền kinh tế lớn trên thế giới, với những nước đã chuẩn bị tốt
để chống lại virus mới hoặc đang tích trữ tài nguyên cho chính họ hoặc đang hỗ
trợ những nước thiếu chuẩn bị – và mở rộng ảnh hưởng của họ trên sân khấu toàn
cầu.
HIỆU QUẢ MONG MANH
Hiểu
biết bình thường về toàn cầu hóa là nó tạo ra một thị trường quốc tế thịnh vượng,
cho phép các xưởng sản xuất xây dựng chuỗi cung ứng linh hoạt bằng cách thay thế
một nhà cung cấp hoặc thành phần này bằng một công ty hay thành phần tương
đương khác khi cần thiết. Sự giàu có của các quốc gia trở thành sự giàu có của
thế giới khi các doanh nghiệp tận dụng lợi thế của sự phân chia lao động đã
toàn cầu hóa. Chuyên môn hóa đưa đến hiệu quả cao hơn, từ đó dẫn đến tăng trưởng.
Nhưng
toàn cầu hóa cũng tạo ra một hệ thống phụ thuộc lẫn nhau phức tạp. Các công ty
nắm lấy chuỗi cung ứng toàn cầu, tạo ra một mạng lưới các mạng lưới sản xuất rối
rắm, kết nối nền kinh tế thế giới lại với nhau. Các thành phần của một sản phẩm
nhất định hiện có thể được sản xuất tại hàng chục quốc gia. Động lực này hướng
tới chuyên môn hóa đôi khi làm cho việc thay thế trở nên khó khăn, đặc biệt là
đối với các tay nghề hoặc sản phẩm bất thường. Và khi sản xuất ra toàn cầu, các
quốc gia cũng trở nên phụ thuộc lẫn nhau hơn, bởi vì không quốc gia nào có thể
kiểm soát tất cả hàng hóa và các thành phần mà nền kinh tế của nó cần có. Các nền
kinh tế quốc gia đã được đưa vào một mạng lưới các nhà cung cấp toàn cầu rộng lớn.
Đại dịch đang phơi
bày sự mong manh của hệ thống toàn cầu hóa.
Đại
dịch của bệnh COVID-19, do coronavirus mới gây ra, đang phơi bày sự mong manh của
hệ thống toàn cầu hóa này. Một số lĩnh vực kinh tế, đặc biệt là những ngành có
mức độ dư thừa cao và trong đó sản xuất trải rộng trên nhiều quốc gia, có thể
vượt qua khủng hoảng tương đối tốt. Những ngành khác có thể bị đẩy đến mức gần
phải sụp đổ nếu đại dịch ngăn cản một nhà cung cấp duy nhất ở một quốc gia sản
xuất một thành phần quan trọng và được sử dụng khắp nơi. Ví dụ, các nhà sản xuất
ô tô trên khắp Tây Âu lo lắng về sự thiếu hụt các đồ phụ tùng điện tử nhỏ vì
công ty duy nhất sản xuất chúng, MTA Advanced Cars Solutions, đã buộc phải tạm
dừng sản xuất tại một trong những nhà máy của hãng ở Ý.
Trong
thời đại trước đây, các xưởng sản xuất có thể đã xây dựng các kho dự trữ nguyên
liệu để bảo vệ mình trong một thời điểm như thế này. Nhưng trong thời đại toàn
cầu hóa, nhiều doanh nghiệp thực hành theo câu nói nổi tiếng của CEO của Apple,
Tim Cook, rằng hàng tồn kho “căn bản là đồ ác ôn”. Thay vì trả tiền để tồn kho
những thành phần họ cần để sản xuất một sản phẩm nhất định, các công ty này dựa
vào các chuỗi cung ứng “vừa đúng lúc”. Nhưng giữa một đại dịch toàn cầu, “vừa
đúng lúc” có thể dễ dàng trở nên quá muộn. Một phần là do các vấn đề của chuỗi
cung ứng; sản xuất máy tính xách tay toàn cầu đã giảm tới 50% trong tháng 2 và
sản xuất điện thoại thông minh có thể giảm 12% trong quý tới. Cả hai sản phẩm
này được lắp ráp bằng các thành phần do các xưởng sản xuất chuyên biệt ở châu Á
được làm ra.
THẾU HỤT NGHIÊM TRỌNG
Các
nút thắt trong hệ thống sản xuất như những thứ trong sản xuất điện tử cũng đang
cản trở cuộc chiến chống lại coronavirus mới. Các vật dụng y tế quan trọng như
thuốc thử, thành phần chính của bộ xét nghiệm mà các phòng thí nghiệm sử dụng để
tìm ra RNA của virus, đang cạn kiệt ở nhiều quốc gia. Hai công ty đứng dâu thế
giới trong việc sản xuất các thuốc thử cần thiết là Qiagen của Hòa Lan (Thermo
Fisher Scientific khổng lồ của Hoa Kỳ gần đây dã mua lại công ty này) và phòng
thí nghiệm Roche, có trụ sở tại Thụy Sĩ. Cả hai đã không thể sản xuất kịp với sự
gia tăng bất thường của nhu cầu cho các sản phẩm của họ. Sự thiếu hụt này đã
làm trì hoãn việc sản xuất các bộ dụng cụ xét nghiệm ở Hoa Kỳ, nơi họ mới biết
rằng họ phải xếp hàng sau các nước khác để mua các hóa chất cần thiết.
Khi
virus mới lây lan, một số chính phủ đang để lộ bản năng xấu nhất của họ. Ngay cả
trước khi dịch COVID-19 bắt đầu, các nhà sản xuất Trung Hoa đã đang sản xuất một
nửa số mặt nạ y tế trên thế giới. Các xưởng sản xuất này đã đẩy mạnh sản xuất
do khủng hoảng, nhưng chính phủ Trung Hoa đã mua lại toàn bộ nguồn cung cấp mặt
nạ, đồng thời nhập khẩu số lượng lớn mặt nạ giải phẫu và mặt nạ kín từ nước
ngoài. Trung Hoa chắc chắn cần chúng, nhưng kết quả của việc mua hàng của họ
gây ra một cuộc khủng hoảng nguồn cung khiến các quốc gia khác phản ứng chậm trễ
với dịch bệnh này.
Khi virus mới lây
lan, một số chính phủ để lộ bản năng xấu nhất của họ.
Các
nước châu Âu cũng không hành xử tốt hơn nhiều. Nga và Thổ Nhĩ Kỳ cấm xuất cảng
mặt nạ giả phẫu và mặt nạn kín. Đức cũng làm như vậy, mặc dù nó là thành viên của
Liên minh châu Âu, nơi được cho là có một thị trường duy nhất, có giao dịch tự
do không giới hạn giữa các quốc gia thành viên. Chính phủ Pháp đã đi một bước
đơn giản hơn là thu giữ tất cả các mặt nạ có sẵn. Các quan chức EU phàn nàn rằng
những hành động như vậy làm suy yếu sự đoàn kết và ngăn cản EU áp dụng cách đối
phó chung để chống lại virus mới, nhưng những than phiền đó đều bị bỏ ngoài tai
theo kiểu “đèn nhà ai nấy sáng”.
Động
lực của sự “ăn xin-hàng xóm” có nguy cơ leo thang khi cuộc khủng hoảng ngày
càng lớn, bóp nghẹt chuỗi cung ứng toàn cầu cho các nguồn cung cấp y tế khẩn cấp.
Vấn đề rất nghiêm trọng đối với Hoa Kỳ, nước đã chậm trễ trong việc áp dụng một
phản ứng mạch lạc đối với đại dịch và thiếu nhiều nguồn cung cấp mà nó sẽ cần.
Hoa Kỳ có một kho dự trữ mặt nạ quốc gia, nhưng nó đã không được cập nhật từ
năm 2009 và chỉ chứa một phần nhỏ số lượng có thể cần phải dùng đến. Không có
gì đáng ngạc nhiên khi Peter Navarro, cố vấn thương mại của Tổng thống Donald
Trump, đã dùng điều này và các thiếu sót khác để đe dọa các đồng minh và biện
minh cho việc rút ra khỏi thương mại toàn cầu, cho rằng Hoa Kỳ cần phải “mang
về Mỹ khả năng sản xuất và chuỗi cung ứng cho các loại thuốc thiết yếu.” Do
đó, Đức được cho là lo ngại rằng chính quyền Trump sẽ cố gắng mua hoàn toàn một
loại vaccine mới đang được một công ty Đức phát minh để sử dụng nó tại Hoa Kỳ.
Berlin hiện đang xét xem liệu có nên thực hiện biện pháp đấu giá với Hoa Kỳ mua
vaccine đó hay ngăn cấm việc bán sản phẩm này cho Hoa Kỳ.
ẢNH HƯỞNG LEO THANG
Trong
khi chính quyền Trump đã dùng đại dịch để kéo lùi sư hội nhập toàn cầu, Trung
Hoa đang sử dụng cuộc khủng hoảng để thể hiện sự sẵn sàng lãnh đạo. Là quốc gia
đầu tiên bị coronavirus mới tấn công, Trung Hoa đã chịu đựng đau đớn trong ba
tháng qua. Nhưng bây giờ nó đang bắt đầu hồi phục, trong lúc thế giới đang chống
chọi với căn bệnh này. Điều đó đặt ra một vấn đề cho các nhà sản xuất Trung
Hoa, nhiều công ty hiện đang hoạt động trở lại nhưng phải đối mặt với nhu cầu
sút giảm từ các nước đang gặp khủng hoảng. Nhưng nó cũng mang lại cho Trung Hoa
một cơ hội ngắn hạn to lớn để gây ảnh hưởng đến các quốc gia khác. Bất chấp những
sai lầm ban đầu có thể khiến cuộc sống của hàng ngàn người phải trả giá, Bắc
Kinh đã học được cách chống lại loại virus mới này và nó có kho dự trữ vật dụng.
Đây là những tài sản quý giá, và Bắc Kinh đang khéo léo sử dụng chúng.
Đầu
tháng 3, Ý kêu gọi các nước EU khác cung cấp vật dụng y tế khẩn cấp vì tình trạng
thiếu hụt nghiêm trọng buộc các bác sĩ phải đi đến quyết định đau lòng về việc
bệnh nhân nào sẽ được cố gắng cứu và bệnh nhân nào sẽ chết. Không nước nào ở EU
trả lời. Nhưng Trung Hoa đã làm, đề nghị bán máy thở, mặt nạ, áo choảng an toàn
và que bông xét nghiệm. Như các chuyên gia Trung Hoa Rush Doshi và Julian
Gewirtz đã lập luận, Bắc Kinh tìm cách cho thấy họ là quốc gia lãnh đạo cuộc
chiến toàn cầu chống lại coronavirus mới nhằm thúc đẩy thiện chí và mở rộng ảnh
hưởng.
Bắc Kinh tìm cách cho
thấy họ là quốc gia lãnh đạo cuộc chiến toàn cầu chống lại coronavirus mới.
Điều
này thật khó xử cho chính quyền Trump, họ đã chậm phản ứng với loại virus mới
(và cho rằng việc cấm du khách đến từ châu Âu là cách phòng vệ tốt nhất chống lại
căn bệnh đang lây lan nhanh chóng trên đất của họ). Không thể giữ vai trò là nước
cung cấp hàng hóa công cộng toàn cầu, Hoa Kỳ cũng có rất ít tài nguyên mà nó có
thể cung cấp cho các tiểu bang khác. Như bị xát muối vào vết thương thương, Hoa
Kỳ có thể sớm nhận được hàng viện trợ từ Trung Hoa: Người đồng sáng lập
Alibaba, tỷ phú Jack Ma, đã đề nghị tặng 500.000 bộ dụng cụ xét nghiệm và một
triệu mặt nạ.
ĐỊA CHÍNH TRỊ MỚI CỦA TOÀN CẦU HÓA
Khi
các nhà hoạch định chính sách trên toàn thế giới đấu tranh để đối phó với
coronavirus mới và hậu quả của nó, họ sẽ phải đối diện với thực tế là nền kinh
tế toàn cầu không hoạt động như họ nghĩ. Toàn cầu hóa đòi hỏi sự chuyên môn hóa
ngày càng tăng của công nhân giữa các quốc gia, một mô hình tạo ra hiệu quả phi
thường nhưng cũng có những lỗ hổng phi thường. Các cú sốc như đại dịch COVID-19
cho thấy những lỗ hổng này. Các nhà cung cấp nguồn đơn, hoặc các khu vực trên
thế giới chuyên về một sản phẩm cụ thể, có thể tạo ra sự mong manh bất ngờ
trong những thời điểm khủng hoảng, khiến chuỗi cung ứng bị phá vỡ. Trong những
tháng tới, nhiều lỗ hổng trong số này sẽ lộ diện.
Kết
quả có thể là một sự thay đổi trong chính trị toàn cầu. Với sức khỏe và sự an
toàn của công dân đang bị đe dọa, các quốc gia có thể quyết định chặn xuất khẩu
hoặc chiếm giữ các nguồn cung cấp quan trọng, ngay cả khi làm như vậy sẽ gây tổn
thương các đồng minh và hàng xóm của họ. Sự rút lui khỏi toàn cầu hóa như vậy sẽ
làm cho sự hào phóng trở thành một công cụ ảnh hưởng mạnh mẽ hơn nữa đối với
các quốc gia có thể chi trả được. Cho đến nay, Hoa Kỳ đã không phải là một nước
lãnh đạo trong phản ứng toàn cầu đối với coronavirus mới và nó đã nhường lại ít
nhất một số vai trò đó cho Trung Hoa. Đại dịch này đang định hình lại địa chính
trị của toàn cầu hóa, nhưng Hoa Kỳ không đang thích nghi. Thay vào đó, nó bị bệnh
và đang trốn trong chăn.
------------------
Tác
Giả |
Henry Farrell là Giáo sư Khoa học Chính trị và Quốc tế tại Đại học George
Washington. Abraham
Newman là giáo sư tại Trường Ngoại Vụ và Chính phủ Edmund A. Walsh tại Đại học
Georgetown.
©
2020 DCVOnline
Nếu
đăng lại, in ghi nguồn và đọc “Thể lệ trích đăng lại bài từ
DCVOnline.net”
-----------------------
Nguồn: Will
the Coronavirus End Globalization as We Know It? | Henry Farrell
and Abraham Newman | The Foreign Affairs | April 16, 2020.
No comments:
Post a Comment