Jackhammer Nguyễn
26/09/2019
Greta Thunberg và Donald Trump
Cô bé Greta Thunberg có bài diễn văn đầy cảm xúc tại
Liên Hiệp Quốc, buộc tội các nguyên thủ quốc gia, trong đó có ông Trump, đã chẳng
làm gì để cứu lấy trái đất.
Bài diễn văn của em đã gây ra tranh cãi, xỉ vả, hoan
hô,… suốt mấy ngày nay. Đương nhiên phe hoan hô em là những người đấu tranh vì
môi trường hiện nay, cho rằng trái đất đang nóng lên vì người ta xài xăng dầu
nhiều quá, đốt rừng nhiều quá. Mà trái đất nóng lên thì nước biển dâng lên, bão
tố mạnh lên, con người ta sẽ rất khốn khó.
Xỉ vả em cũng có các nhóm khác nhau. Nhóm ủng hộ ông
Trump có lẽ cho là em đã đụng tới lãnh tụ của họ.
Nhóm không ủng hộ ông Trump, nhưng cho rằng em còn
bé, biết gì mà nói, bị đám người lớn nào đó lợi dụng.
Nói chung là phe xỉ vả dùng nhiều từ ngữ dữ tợn lắm
để mắng cô bé, cha mẹ cô bé, cho họ là thế này thế kia, thậm chí là cộng sản nữa.
Trên trang tin về kinh tế CNBC có một bài phân tích
của tác giả Jake Novak, mang tựa đề: Coi
chừng chuyện em Greta lên nổi lên như vậy lại có tác dụng ngược cho mong muốn của
các nhà hoạt động môi trường.
Tác giả đặt vấn đề là, việc đưa em Greta ra mang quá
nhiều tính chính trị. Tác giả đặt câu hỏi, nếu như ông Trump, các vị dân biểu Cộng
hòa, các công ty dầu lửa lớn không còn nữa thì liệu việc đấu tranh vì môi trường
của những nhà hoạt động môi trường có còn hăng hái nữa hay không?
Tôi nghĩ là ông Novak có lý chứ chẳng phải không.
Thoạt đầu, các tổ chức môi trường (mà Greenpeace là một ví dụ) xuất hiện, thì
tôi nghĩ họ đều mang tính lý tưởng, nhưng sau đó đụng chạm với cuộc đời thực sự,
phải có mưu ma chước quỉ, dần dần họ có những toan tính chính trị.
Ông Novak nêu lên một chuyện tôi thấy cũng đúng phần
nào, đó là thị trường sẽ góp phần giải quyết chuyện biến đổi khí hậu, chẳng hạn
như khí đốt rẻ hơn xăng thì đâu có ai xài xăng nữa cho tốn tiền, mà gây hại môi
trường?
Và nói thì dễ hơn làm. Tôi có một anh bạn cũng rất ý
thức chuyện đừng xài nhiều quá vì như vậy chúng ta xài nguồn tài nguyên của
trái đất một cách phí phạm. Nhưng tôi thấy anh ấy rất lỉnh ca lỉnh kỉnh nhiều
món đồ mà tôi chẳng bao giờ xài, mà toàn bằng nylon, cái thứ vật chất rất hại
môi trường.
Một chuyện nữa, ông Novak không nêu ra nhưng tôi
nghĩ ai cũng thấy, là phải giàu có chút đỉnh thì mới quan tâm tới môi trường được.
Và ông Trump đã khai thác điều đó khi nói với dân
đào than ở West Virginia rằng ông ấy sẽ ưu tiên công việc đào than của họ hơn
là nghĩ tới chuyện môi trường. Dân miền này do mỏ than bị đóng cửa, cuộc sống vất
vả, đâu có đầu óc đâu mà nghe chuyện bảo vệ môi trường, họ nghe Donald Trump
thôi. Cũng nhờ vậy mà ông Trump đã thắng lớn tại West Virginia.
Trái đất nóng lên?
Nhưng câu hỏi lớn hơn câu chuyện của ông Novak là có
biến đổi khí hậu hay không? Hay nó chỉ là một cái trò Tàu (Chinese Hoax) mà ông
Trump lặp đi lặp lại hồi tranh cử 2016.
Trái đất có một lớp khí quyển bảo vệ chúng ta mọi thứ
nguy hại từ vũ trụ, trong đó có cả nhiệt lượng, phải trả về vũ trụ một phần chứ
nếu không thì quá nóng. Nhưng khi mà khí CO2 bốc lên nhiều quá
do đốt nhiên liệu, phá rừng,… thì nó lại tạo thêm một lớp vỏ như một cái nhà kiếng
(greenhouse) giữ lại nhiệt lượng, làm cho trái đất nóng lên. Lớp CO2 này
đóng vai như cái kiếng xe hơi, ta mà kéo lên kín mít trong ngày nóng bức thì
bên trong nó trở nên hầm hập nóng.
Nhưng giải thích thế nào khi lịch sử trái đất lại có
những giai đoạn gọi là băng hà, lạnh đi rất nhiều?
Người ta giải thích rằng khi khói bụi mù mịt (thời
xưa khi chưa có con người, nhưng cũng có khói bụi là do núi lửa phun) thì nhiệt
lượng lại bị bắn ngược ra ngoài không có ở trên mặt đất nữa, làm cho trái đất lạnh
đi, gọi là hiệu ứng Albedo.
Như vậy ta có hai hiệu ứng Greenhouse và Albedo trái
ngược nhau làm trái đất nóng lên, lạnh xuống trong quá khứ.
Thế thì có vẻ như nhũng người quan niệm rằng nóng lạnh
là chuyện của Chúa là đúng rồi? Bây giờ nó nóng lên, sau đó nó lại lạnh xuống
có sao đâu?
Tôi nghĩ là họ có thể đúng, nhưng quên tính tới một
điều là chuyện nóng lên lạnh xuống đó tính bằng thời gian cả triệu năm, trong
khi chỉ cần nóng lên vài độ, đại dương dâng lên ào ào thì con người mất tích rồi,
còn đâu mà chờ tới khi trái đất lạnh xuống.
Khi ông thầy tôi giảng những chuyện greenhouse và
albedo cho tôi nghe (ông là một người Do Thái chính thống, rành Thánh Kinh) nói
cái gì quá đáng cũng không được, làm ăn kinh tế kiểu cao bồi đỏ rực, khai thác
tối đa tài nguyên thì chắc là không tốt rồi, nhưng mà bảo vệ môi trường kiểu
xanh lè, thì đâu có việc nữa đâu mà làm. Mà hơn nữa, thị trường, như ta đã thấy
cũng góp phần giải quyết chuyện môi trường.
Nhìn em Greta đọc diễn văn, tôi nghĩ có thể các nhà
môi trường phe của em là quá xúc động, nhưng sự xúc động đó cũng có thể gây nên
ảnh hưởng, làm cho người ta ý thức hơn, từ đó mới thúc đẩy cái cách người ta
tiêu xài, các công ty mới chạy theo cách tiêu xài ấy, tạo điều kiện cho thị trường
giải quyết chuyện môi trường.
Vấn đề của chính quyền ông Trump hiện nay là không tạo
nên một thị trường thân thiện với môi trường như thế, mà lại dẹp bỏ nhiều luật
không cho phép những nhà sản xuất xâm hại môi trường được đưa ra dưới thời ông
Obama. Một thị trường như vậy vẫn tạo nên được việc làm, nhưng ông Trump lại
cho phép các nhà sản xuất cắt chi phí bằng cách thải chất bẩn ra môi trường nhiều
hơn.
Ông đã dành … 15 phút đến dự thượng đỉnh môi trường ở
New York vừa qua, không biết ông làm thế là có thực tâm lắng nghe các nhà môi
trường hay không?
Vâng, có thể chuyện nóng lạnh là chuyện của Chúa,
nhưng cả triệu năm, còn đời con người ta chưa đầy trăm năm, em Greta và thế hệ
của em đâu thể chờ cả triệu năm ấy của Chúa!
Jackhammer
Nguyễn, từ San Francisco
----------------------------------
CÙNG CHỦ ĐỀ
VOA Tiếng Việt
24/09/2019
Gần
đây, thế giới đã phải bật dậy, chú ý lắng nghe tiếng nói của một cô gái trẻ, vừa
kêu gọi vừa trách móc người lớn, đặc biệt là các lãnh đạo thế giới, đã thoái
thác trách nhiệm bảo vệ trái đất và gìn giữ môi trường sinh sống cho các thế hệ
tương lai.
Nhà đấu tranh chống biến đổi khí hậu Greta Thunberg,
tại thượng đỉnh Hành động chống BDKH tại trụ sở LHQ ngày 23/9/2019.
Phát biểu của cô bé 16 tuổi vang lên tại diễn đàn
Liên Hiệp Quốc hôm 23/9, khi cô thẳng thừng phê phán các nhà lãnh đạo thế giới
là không làm tròn trách vụ, và chỉ nói lời đãi bôi trước nguy cơ đang ập đến,
có thể tiêu diệt cả nhân loại.
“Quý vị đã thất bại, không bảo vệ chúng tôi. Lẽ ra tôi không nên có mặt ở
đây, lẽ ra giờ này tôi phải cắp sách tới trường ở bên kia bờ đại duong. Thế mà
quý vị lại đặt hy vọng vào giới trẻ chúng tôi. Sao quý vị cả gan làm như vậy?
Sao quý vị dám cướp đi ước mơ và tuổi thơ của chúng tôi bằng những lời sáo rỗng?”
Chưa hết, Greta Thunberg nói tiếp:
“Qúy vị nói quý vị lắng nghe chúng tôi, và quý vị hiểu tính cấp bách của
vấn đề… Tôi không muốn tin điều đó, bởi vì nếu quý vị thực sự thấu hiểu tình
hình mà vẫn nhất mực không hành động, thì quý vị phải xấu xa lắm. Tôi từ chối,
không muốn tin như vậy.”
Cuối bài phát biểu, Greta kết luận:
“Quý vị đã thất bại, nhưng những người trẻ tuổi đang bắt đầu hiểu ra sự
phản bội của quý vị. Tất cả mọi con mắt của các thế hệ tương lai đang đổ dồn về
hướng quý vị. Nếu quý vị chọn tiếp tục làm ngơ, không thực thi nghĩa vụ đối với
chúng tôi, thì chúng tôi sẽ không bao giờ tha thứ qúy vị.”
Cô bé tuổi teen đưa ra những lời đanh thép ấy là ai?
Greta ra đời
ngày 3/1/2003 tại Stockholm, mẹ là một danh ca opera nổi danh, Malena Ernman,
cha là Svante Thunberg, một diễn viên. Bà Ernman đã xuất bản một quyển sách, viết
về những phấn đấu của gia đình vì cả hai cô con gái, Greta và em gái Beata, đều
mắc bệnh tự kỷ.
Greta mang Hội chứng Asperger, một hình thức bệnh tự
kỷ có chức năng cao. Những người bị Asperger nghe, nhìn và cảm nhận mọi thứ
xung quanh khác so với người bình thường, nhưng một số có khả năng vượt trội về
toán, ngôn ngữ biểu hiện từ nhỏ. Nhiều trẻ tự kỷ biết đọc sớm và có sự ham
thích kỳ lạ với chữ và con số, và có khả năng tập trung cực cao khi ham thích,
tìm hiểu hày nghiên cứu một đề tài nào đó.
Einstein, Mozart và Michelangelo, những vĩ nhân của
thế giới, đều được cho là có những dấu hiệu của hội chứng Asperger, khiến có
người cho Asperger là ‘hội chứng của những thiên tài’.
Mới lên 16 tuổi, Greta Thunberg đã có một ‘quá
trình’ tranh đấu chống biến đổi khí hậu đáng nể.
Một đài truyền hình gọi Greta là một “chiến sĩ vì
môi trường” đã có công nâng cao nhận thức trên khắp thế giới về những nguy cơ của
biến đổi khí hậu, và tính cấp bách của cuộc khủng hoảng này.
Trong một bài phát biểu trên diễn đàn TED vào năm
ngoái, 2018, cô bé mới 15 tuổi đã đưa ra những lập luận hùng hồn, phân tích rõ
ràng và khúc chiết về nguy cơ của biến đổi khí hậu, và vì sao cô dấn thân hành
động.
“Nếu sống qua 100 tuổi, thì vào năm 2103 tôi còn sống.
Tới năm 2050 tôi chỉ mới đi được nửa đoạn đường. Tới năm 2078, tôi sẽ mừng sinh
nhật thứ 75. Có thể con cháu tôi sẽ nhắc tới quý vị, những người sống thời năm
2018, và có lẽ chúng sẽ đặt câu hỏi tại sao quý vị đã không làm gì khi mà hãy
còn thì giờ để hành động. Điều mà chúng ta làm, hoặc không làm bây giờ sẽ tác động
tới cả cuộc đời tôi và cuộc đời của con cháu tôi. Điều mà chúng ta làm, hoặc
không làm ngay tại thời điểm này, tôi và thế hệ của tôi không thể lật ngược
trong tương lai. Thế cho nên tới tháng 8 năm 2018, tôi quyết định tôi đã chịu hết
nổi. Vì thế khi đến ngày tựu trường, tôi quyết định bỏ học, tới trước quốc hội
biểu tình.”
Nhận thức về mối nguy ‘sống chết’ đối với các thế hệ
tương lai đã thôi thúc Greta hành động.
Greta mang tấm bảng ghi dòng chữ “Bỏ học để chống biến
đổi khí hậu”, tọa kháng bên ngoài quốc hội Thụy Điển để đòi các nhà lãnh đạo
hành động chống biến đổi khí hậu, và yêu cầu chính phủ Thụy Điển thi hành nghĩa
vụ theo hiệp định khí hậu Paris.
Sang ngày thứ nhì, Greta không còn đơn độc, và tới
tuần lễ thứ nhì, phong trào phản kháng lan nhanh trên các mạng xã hội. Chỉ
trong vòng vài tháng, cô bé tuổi teen đã đứng trước các bậc trưởng thượng, phát
biểu tại hội nghị về biến đổi khí hậu ở Ba Lan.
Greta Thunberg phát biểu tại cuộc tuần hành chống
BDKH 2019 tại New York ngày 20/9/2019. REUTERS/Lucas Jackson
Một tháng sau, Greta mang biểu ngữ, đi xe lửa tới
Davos, Thụy Sĩ, cắm trại trong một căn lều, đánh động lương tâm của những nhân
vật quyền lực của các nước giàu có nhất trên thế giới về tính cấp bách của cuộc
khủng hoảng biến đổi khí hậu.
Greta nói tại Davos:
“Người lớn vẫn nói họ có trách nhiệm đem lại hy vọng cho giới trẻ. Tôi không
cần hy vọng của quý vị. Tôi muốn quý vị phải hốt hoảng.”
Đối với những người chỉ trích phong trào bãi khóa,
khuyên cô bé nên đi học để trở thành một nhà khoa học môi trường hầu có thể giải
quyết vấn đề biến đổi khí hậu, cô bé đã có sẵn câu trả lời trong bài phát biểu
trên diễn đàn TED:
“Vấn đề biến đổi khí hậu đã được giải quyết rồi, khoa học đã cung cấp cho
chúng ta tất cả những chứng cớ và những giải pháp. Điều duy nhất mà chúng ta phải
làm ngay bây giờ là tỉnh dậy và thay đổi. Tại sao tôi lại phải học hành cho một
tương lai mà nay mai sẽ không còn nữa? Khi mà không một ai động một ngón tay để
làm bất cứ điều gì hầu bảo vệ cái tương lai đó? Và đi học để làm gì, khi mà những
kiến thức quan trọng nhất do nền khoa học tiên tiến nhất cung cấp, rõ ràng chẳng
có nghĩa lý gì đối với các chính khách của chúng ta, hay xã hội của chúng ta”.
Lời nói đi đôi với hành động, nhất quyết không đi
máy bay vì những nguy hại đối với môi trường, cô bé được hoàng gia Monaco cho
mượn một thuyền buồm để tới Hoa Kỳ phát biểu trước Liên Hiệp Quốc. Những hình ảnh
tự chụp của cô trong cuộc hành trình trên thuyền buồm đã lôi cuốn thêm hàng
ngàn fan theo dõi.
Sự dấn thân của Greta đã gợi hứng cho các bạn đồng
trang lứa ở nhiều nước tổ chức các cuộc biểu tình chống biến đổi khí hậu, từ đó
dấy lên phong trào bãi khóa để đòi phải có hành động chống biến đổi khí hậu.
Phong trào này được gọi là Fridays for Future – bãi khóa mỗi Thứ Sáu cho
Tương Lai.
Ngày 15 tháng Ba năm 2019, gần 1,5 triệu trẻ em tại
112 quốc gia trên thế giới bãi khóa để xuống đường biểu tình đòi hành động chống
biến đổi khí hậu.
Một số nhà lập pháp Thụy Điển đã đề cử Greta
Thunberg cho Giải Nobel Hòa Bình, vì sự dấn thân của cô, dẫn đầu phong trào đấu
tranh chống biến đổi khí hậu trong giới trẻ toàn cầu.
Dân biểu Freddy André Øvstegård, một trong những nhà
lập pháp đề cử Greta cho Giải Nobel, nói:
“Greta Thunberg đã phát động một phong trào quần chúng mà tôi cho là một
đóng góp rất lớn cho hòa bình.”
Tháng Năm 2019, Greta đã lên trang bìa của tạp chí
Time, và được giới thiệu là “lãnh đạo của thế hệ kế tiếp”. Mới đây, Greta cũng
được đề cử cho Giải Prix Liberté – Giải Tự Do của Pháp và Giải Đồng hồ vàng của
Đức. Chắc chắn là trong những ngày sắp đến, và xa hơn nữa, chúng ta sẽ còn được
nghe rất nhiều về nhà tranh đấu chống biến đổi khí hậu tuổi teen này.
(TED Talk, Reuters, New Yorker, Wikipedia, CNN)
No comments:
Post a Comment