Joshua Kurlantzick - Council on Foreign Relations
Huỳnh
Hoa dịch
Viet-Studies
17/12/2017
Các
báo cáo cho thấy Trung quốc đẩy nhanh các nỗ lực gây ảnh hưởng lên các hệ thống
chính trị nước ngoài đã khơi dậy nỗi lo lắng ở Úc, Tân Tây Lan và nhiều nước
khác giữa những dấu hiệu rằng có thể đang có một chiến dịch uốn nắn cuộc tranh
luận về các vấn đề khu vực ở châu Á.
*
Trong
một năm qua, cả chính phủ Úc và Tân Tây Lan đều đối mặt với các báo cáo rằng
chính phủ Trung quốc đang gây ảnh hưởng lên hệ thống chính trị, hệ thống đại học
và các thị trường truyền thông của nước họ. Cho đến nay mới chỉ có Canberra đáp
ứng một cách mạnh mẽ. Cơ quan tình báo quốc nội Úc, gọi tắt là ASIO, trong báo
cáo thường niên gửi tới quốc hội Úc năm nay, đã viết, ASIO tin rằng các chính
phủ nước ngoài đang cố gắng mở rộng ảnh hưởng trong xã hội Úc, đặt ra “mối đe dọa
cho chủ quyền của chúng ta, tính liêm chính của các thiết chế quốc gia của
chúng ta và cả sự thực hiện quyền công dân của chúng ta”.
Đặc
biệt, cơ quan tình báo tin rằng các doanh nhân có quan hệ mật thiết với Bắc
Kinh và mong muốn quảng bá các quan điểm thân Trung quốc đã tài trợ hàng triệu
đô la cho hai đảng chính trị lớn nhất nước. Năm 2015, cơ quan này đã đưa ra cảnh
báo tới các đảng chính trị lớn về cái mà công ty truyền thông Fairfax
Media gọi là “sự can thiệp của Trung quốc vào chính trị Úc thông qua
các khoản tài trợ khổng lồ bằng tiền mặt”. Bất chấp lời cảnh báo này, các nhân
vật chính trị quan trọng ở Úc vẫn tiếp tục nhận hàng trăm ngàn đô la từ các nhà
tài trợ đó. Một phân tích mới đây của Cơ sở dữ liệu Đồng Đô la và nền Dân chủ
thuộc trường Luật đại học Melbourne phát hiện rằng, giữa năm 2000 và 2016, khoảng
80% tiền tài trợ chính trị nước ngoài đóng góp cho các đảng chính trị của Úc đến
từ Trung quốc.
Chiến
dịch gây ảnh hưởng của Trung quốc có vẻ như đã mở rộng rất nhiều. Đã có báo cáo
về lực lượng an ninh nhà nước Trung quốc tham gia vào chiến dịch giám sát người
Trung quốc ở Úc, trong đó có nhiều sinh viên học sinh – thậm chí cảnh cáo họ
không được đưa ra ý kiến phê bình Bắc Kinh, nếu không thì thân nhân của họ ở
Trung quốc sẽ bị phiền phức. Cơ quan tình báo ASIO và nhiều quan chức cao cấp
chung quanh thủ tướng Malcolm Turnbull đã bắt đầu đặt vấn đề có hay không có mối
đe dọa giám sát sinh viên và những thủ thuật mà các quan chức Trung quốc sử dụng
để theo dõi việc dạy học về Trung quốc trong các giảng đường nhằm kiểm duyệt cuộc
thảo luận về Trung quốc ngay bên trong hệ thống giáo dục đại học của Úc. Lãnh đạo
của cơ quan tình báo, ông Duncan Lewis, tường trình trước quốc hội Úc hồi tháng
10 rằng Canberra cần phải “hết sức tỉnh táo trước khả năng có sự can thiệp của
nước ngoài vào hệ thống đại học của chúng ta”.
Trong
vài năm gần đây, các tổ chức truyền thông của nhà nước Trung quốc đã lập liên
doanh với các báo đài tiếng Trung nổi bật của Úc, bảo đảm các báo đài này đăng
lại những bài báo của báo chí nhà nước Trung quốc. Bắc Kinh cũng đã lập các
trung tâm nghiên cứu ngôn ngữ và văn hóa Trung quốc, gồm cả các viện Khổng tử,
mà nhiều học giả cho biết là nơi kiểm duyệt các ý kiến phê phán Bắc Kinh. Tờ
báo The Guardian (Anh) gần đây tường thuật rằng, một trong các
viện như vậy còn được thiết lập bên trong một chính quyền tiểu bang của Úc, làm
dấy lên mối lo ngại trong giới chuyên gia tình báo rằng một nhân tố liên kết với
nhà nước Trung quốc đang hoạt động bên trong chính phủ Úc.
Những
động thái tác động tới cuộc tranh luận chính trị ở Úc xảy ra vào thời điểm mà
chủ tịch Trung quốc Tập Cận Bình đang giám sát cuộc chuyển đổi chiến lược trong
cách thức mà Bắc Kinh tương tác với thế giới. Khác với những người tiền nhiệm,
ông Tập không ngần ngại tuyên bố rằng Bắc Kinh có ý định sử dụng sức mạnh toàn
cầu – thứ quyền lực mà ông muốn sử dụng để thúc đẩy các mục tiêu chiến lược và
kinh tế của Trung quốc, để tác động tới chính trị nội bộ của các quốc gia khác.
Cách tiếp cận ngày càng liều lĩnh của Trung quốc đang làm xáo động chính trị Úc
và buộc Canberra phải suy nghĩ lại về luật lệ liên quan tới nguồn tài trợ của
nước ngoài đổ vào chính trị, kinh doanh và cơ sở giáo dục đại học của mình. Về
phần mình, Trung quốc bác bỏ lời tố cáo can thiệp đang nổi lên ở Úc, Tân Tây
Lan và nhiều nơi khác; một bài xã luận trên tờ Global Times (Hoàn cầu
thời báo) của Trung quốc hồi đầu tháng 12 gọi những lời tố cáo này là
“đáng xấu hổ”, là “triệu chứng của chủ nghĩa McCarthyism”.
Chiến
dịch ảnh hưởng ở Tân Tây Lan?
Tân
Tây Lan cũng đối mặt với một thách thức tương tự như Úc. Hồi đầu năm nay, bà
Anne-Marie Brady, giáo sư trường đại học Canterbury, công bố một báo cáo nổ như
một quả bom, trình bày nhiều thủ đoạn mà Bắc Kinh sử dụng để gây ảnh hưởng tới
chính trị Tân Tây Lan. Bà Brady báo cáo rằng Bắc Kinh đã ra sức hành động để
đưa những cá nhân thân Trung quốc vào vị trí lãnh đạo các hội đoàn người Hoa ở
Tân Tây Lan, và quản lý đồng tiền tài trợ cho các đảng chính trị của đất nước.
Bà
Brady tin rằng những chiến lược này đã có kết quả trong việc thuyết phục
Wellington chấp nhận cái gọi là chính sách “không gây bất ngờ” cho Trung quốc,
những vấn đề còn tranh cãi chỉ được nêu trong các cuộc gặp riêng tư với Bắc
Kinh. Trong khi đó, báo Financial Times(Anh quốc) và báo Newsroom của
Tân Tây Lan tường thuật hồi đầu năm nay rằng Dương Kiện (Yang Jian),
một thành viên lãnh đạo của quốc hội, đại diện đảng Dân tộc, có lý lịch là tình
báo quân sự Trung quốc mà ông ta đã giấu nhẹm khi di cư tới Tân Tây Lan và hiện
nay ông ta vẫn liên hệ chặt chẽ với một cơ quan của đảng Cộng sản Trung quốc.
Ông Dương được biết đã thúc đẩy đảng Dân tộc – lãnh đạo chính phủ Tân Tây Lan từ
năm 2008 tới năm nay – thực thi những mối liên kết gần gũi hơn với Bắc Kinh.
Trung
quốc có những lý do quan trọng để triển khai và mở rộng chiến dịch gây tác động
chính trị ở Úc và Tân Tây Lan – hai xã hội dân chủ rất cởi mở về thương mại, di
dân, ảnh hưởng văn hóa nước ngoài. Trong những năm gần đây, hai nước này ngày
càng trở nên phụ thuộc vào Trung quốc về kinh tế. Trung quốc là đối tác thương
mại lớn nhất của Úc. Năm 2008, Tân Tây Lan trở thành quốc gia phát triển đầu
tiên ký hiệp định thương mại tự do với Trung quốc và hiện thời Trung quốc là đối
tác lớn nhất của Tân Tây Lan về thương mại hàng hóa, lớn thứ hai về thương mại
dịch vụ.
Xuất
khẩu ‘mô hình Trung quốc’ và lợi dụng các Xã hội Mở
Ngoài
việc thúc đẩy Trung quốc gây thêm nhiều ảnh hưởng lên các nước khác, ông Tập
còn đề cao Bắc Kinh như một hình mẫu cho các nước khác – một bước mà những người
tiền nhiệm của ông ta không dám đảm nhận. Hồi tháng 10, báo Financial
Times của Anh tường thuật rằng chính phủ của ông Tập đã giao nhiệm vụ
đó cho Cục công tác Mặt trận thống nhất – một cơ quan của đảng Cộng sản Trung
quốc xử lý nhiệm vụ gây ảnh hưởng ở nước ngoài, mà báo Times cho
biết đã sử dụng “sức mạnh của Trung quốc nhằm lôi kéo, tập hợp hoặc tấn công những
cá nhân, những tập thể có tên tuổi “ở nước ngoài. Ủy ban điều hành về Trung quốc
của quốc hội Hoa Kỳ trong tháng này sẽ tổ chức cuộc điều trần về nỗ lực của Bắc
Kinh trong việc gây ảnh hưởng tại nước Mỹ.
Dưới
thời ông Tập, các đại sứ quán Trung quốc trên khắp thế giới đã được gia tăng
nhiệm vụ theo dõi, giám sát các sinh viên Trung quốc theo học các trường đại học
nước ngoài. Trong khi đó, bằng việc thiết lập các chương trình tác động mới và
nâng cấp các phương tiện truyền thông toàn cầu của mình, chính phủ Trung quốc
đã gia tăng các nguồn lực cho việc ảnh hưởng tới các nhà báo, nhà hoạt động văn
hóa, và các hiệp hội Hoa kiều ở nước ngoài. Một ví dụ, năm 2012, Bắc Kinh thành
lập hội ngoại giao nhân dân Trung quốc (CPDA); hội này có nhiệm vụ mời các nhà
báo, người dẫn dắt dư luận nước ngoài đến Trung quốc để huấn luyện.
Chính
phủ của ông Tập cũng đã bỏ ra một nguồn lực mới, rất to lớn để toàn cầu hóa các
phương tiện truyền thông do nhà nước kiểm soát của Trung quốc, vượt ra ngoài
khu vực châu Á-Thái Bình Dương. Năm 2009, Bắc Kinh công bố dành 6,5 tỉ USD cho
việc nâng cấp mạng lưới truyền thông nhà nước. (Để so sánh, Hoa Kỳ dành ra mỗi
năm không quá 700 triệu USD cho các kênh truyền thông quốc tế được chính phủ
tài trợ). Bắc Kinh đang hiện đại hóa kênh truyền hình nhà nước phát trên toàn cầu
của mình, có tên là CGTN. Trong khi đó, hãng thông tấn chính thức của chính phủ
Trung quốc, Tân hoa xã, đang mở thêm nhiều văn phòng khắp thế giới, kể cả ở Hoa
Kỳ, vào thời điểm mà nhiều tổ chức truyền thông lớn ở các nền dân chủ phát triển
phải giảm bớt nhân viên do bị áp lực về tài chính.
Ngụ
ý về an ninh khu vực
Ảnh
hưởng chính trị của Trung quốc có những ngụ ý quan trọng về kinh tế và chiến lược.
Úc là một trong các đồng minh thân cận nhất của Hoa Kỳ. Bất kỳ sự chuyển hướng
nào của Canberra ra khỏi Washington đều sẽ có hậu quả làm rung chuyển khắp vùng
châu Á-Thái Bình Dương. Cả Úc và Tân Tây Lan đều là thành viên của mạng lưới
chia sẻ thông tin tình báo có tên là Năm Con Mắt (Five Eyes), gồm cả
Hoa Kỳ, Canada và Anh quốc; bất kỳ sự thâm nhập nào của Bắc Kinh vào cơ quan cấp
cao của chính phủ một trong năm nước thành viên Five Eyes đều gây lo lắng cho
các thành viên còn lại.
Gia
tăng ảnh hưởng ở Úc và Tân Tây Lan còn cho phép Bắc Kinh gây áp lực buộc hai quốc
gia này – vốn là những nước lãnh đạo khu vực – phải giữ lập trường trung lập
trong các cuộc tranh chấp ở Đông Nam Á. Trong những năm gần đây, các nhà lãnh đạo
Tân Tây Lan đã trở nên ít nói hơn về vấn đề tranh chấp lãnh thổ ở Biển Đông. Úc
còn đi xa hơn, từ chối tham gia các hoạt động bảo vệ tự do hàng hải do Hoa Kỳ dẫn
đầu ở vùng biển đó, và nhiều lần nhắc lại rằng Úc không đứng về phía nào trong
cuộc tranh chấp lãnh thổ trên biển. Và nếu như có thêm nhiều người dân Úc, Tân
Tây Lan và các nước khác tin vào các thông tin mà truyền thông nhà nước Trung
quốc đưa ra thì câu chuyện về chính sách của Trung quốc ở các quốc gia này có
thể được uốn nắn lại.
Trong
một trường hợp đáng chú ý, cựu nghị sĩ hàng đầu của đảng Lao động, ông Sam
Dastyari nói với báo chí Trung quốc vào năm ngoái rằng Úc không nên dính líu
cào các hoạt động của Trung quốc ở Biển Đông – cho dù Bắc Kinh đòi hỏi gần như
toàn bộ vùng biển này. Sau khi Dastyari đưa ra đề nghị trên, báo chí mới tiết lộ
rằng, ông ta có lập trường như vậy sau khi một nhà tài trợ quan trọng, thân thiết
với Trung quốc – người đã thanh toán các hóa đơn pháp lý của Dastyari trong quá
khứ - đe dọa sẽ rút lại khoản tài trợ 400.000 đô la cho đảng Lao động của ông
ta. Đầu tuần này, Dastyari đã từ chức giữa lúc cuộc tranh cãi về ông ta dâng
lên, và báo Washington Post tường thuật rằng bộ trưởng y tế Úc,
ông Peter Dutton, đã tố cáo Dastyari là “’điệp viên ‘hai mang’ của Trung quốc”.
Các hội đoàAn Hoa kiều ở Úc cũng gây áp lực liên quan đến vấn đề Biển Đông. Tờ Sydney
Morning Herald tường thuật năm 2016 rằng, trước khi ông Malcolm
Turnbull lên đường đi thăm Trung quốc lần đầu tiên trong cương vị thủ tướng Úc,
“có khoảng 60 nhà lãnh đạo cộng đồng Hoa kiều ở Úc đã họp ở Sydney và khuyến
cáo ông phải giữ mồm giữ miệng khi thảo luận vấn đề Biển Đông ở Bắc Kinh”.
Trong
khi đó kết quả thăm dò dư luận lại cho thấy những nỗ lực của Trung quốc ở Úc và
Tân Tây Lan là có hiệu quả. Trong một cuộc khảo sát của trung tâm nghiên cứu
Pew hồi đầu năm nay, Trung quốc giành được thiện cảm của 64% dân Úc, tăng từ mức
57% hai năm về trước. Một cuộc thăm dò trong năm nay do trường đại học Massey
và trang mạng tin tức Stuff của Tân Tây Lan tiến hành cho thấy,
nếu phải chọn xây dựng quan hệ song phương gần gũi hơn với Hoa Kỳ, Anh quốc hoặc
Trung quốc thì đa số người Tân Tây Lan chọn Trung quốc.
Quản
lý mối căng thẳng song phương
Trong
khi Úc bắt đầu phát triển một phản ứng mạnh mẽ, nước này cũng đối mặt với thách
thức làm sao bảo vệ các lợi ích chiến lược của mình trong khi cẩn thận không
gây bất mãn cho người dân Úc gốc Trung quốc. Bên cạnh việc cơ quan tình báo
hàng đầu của Úc tăng cường điều tra về ảnh hưởng của Trung quốc thì ủy ban duyệt
xét đầu tư nước ngoài của Úc cũng đã bắt đầu áp dụng quy trình thận trọng hơn để
rà soát nguồn vốn đầu tư. Liên minh chính trị đang cầm quyền của Úc sẽ thông
qua các điều luật cấm tài trợ từ nước ngoài cho các đảng chính trị và các nhóm
hoạt động trong nước, và buộc bất kỳ người nào làm đại diện cho quyền lợi của
nước ngoài tại Úc đều phải đăng ký hoạt động, tương tự như đạo luật đăng ký người
đại diện nước ngoài tại Hoa Kỳ.
Tân
Tây Lan tỏ ra chậm chạp hơn trong việc đưa ra một phản ứng rõ ràng. Thủ tướng
Jacinda Arden được tường thuật đã từ chối bình luận về triển vọng cơ quan tình
báo quốc gia sẽ tiến hành điều tra ảnh hưởng chính trị của Trung quốc ở Tân Tây
Lan. Tờ Financial Times đưa tin hồi tháng 12 này rằng các báo
cáo mà lãnh đạo cơ quan an ninh quốc gia Tân Tây Lan trình lên thủ tướng Arden
đã làm dấy lên các mối lo mới về sự can thiệp chính trị từ Bắc Kinh.
Ngay
cả với nước Úc, ứng phó với những hình thức gây ảnh hưởng khác, ngoài việc tài
trợ cho các đảng chính trị hoặc cho cá nhân các chính trị gia, là chuyện rất
khó khăn. Nhiều nỗ lực tạo quyền lực mềm được công chúng coi là thiện chí, và
có những lợi ích văn hóa tích cực.
Tuy
vậy, ở Úc, dường như vẫn không rõ liệu các nỗ lực của Trung quốc có đạt được hiệu
quả dài hạn là thật sự thúc đẩy quan hệ song phương, hay thay vì vậy sẽ dẫn tới
sự lạnh nhạt giữa Bắc Kinh và Canberra. Úc đang thúc đẩy sự phòng vệ của mình
chống lại Trung quốc – có lẽ đó không phải là điều Bắc Kinh mong muốn. Khi chính
phủ của thủ tướng Turnbull đã công khai nói rõ về những nỗ lực gây tác động của
Bắc Kinh và Canberra đã hành động để thông qua luật lệ về tài trợ nước ngoài
cho các đảng chính trị thì giới tinh hoa Trung quốc lại trở nên ngày càng hoài
nghi và thậm chí giận dữ với Úc, như báo cáo của viện nghiên cứu Lowy của Úc
công bố tuần trước. Nỗi nghi ngờ, không tin tưởng nhau có nghĩa là chiến lược
gây ảnh hưởng của Trung quốc ở đó có thể tác dụng ngược.
*
Joshua
Kurlantzick là chuyên gia về Đông Nam Á của Hội đồng Quan hệ đối ngoại (CFR), một
cơ quan nghiên cứu và tư vấn chính sách của Hoa Kỳ.
Nguồn:
Joshua Kurlantzick
Council
on Foreign Relations, 13/12/2017
https://www.cfr.org/expert-brief/australia-new-zealand-face-chinas-influence?sp_mid=55564822&sp_rid=
No comments:
Post a Comment