Ls Nguyễn Văn Thân
23/12/2017
Trong
mấy tuần qua, giới truyền thông Hoa Kỳ rộn ràng bàn luận tin đồn Tổng Thống
Trump sẽ sa thải Ngoại Trưởng Rex Tillerson và đưa Giám đốc CIA Mike Pompeo lên
thay thế.
Pompeo
có quan hệ gần gũi với Trump và Chánh Văn phòng John Kelly. Pompeo từng xuất
thân từ Học viện Quân sự West Point nổi tiếng và trường luật của Đại Học
Harvard. Là một người theo trường phái bảo thủ, Pompeo có quan điểm tương tự với
Tổng Thống Trump và sẵn sàng ''chữa cháy'' bảo vệ Tổng Thống ví dụ như sau khi
Trump có lời phát biểu gây nhiều tranh cãi về vụ xung đột do nhóm kỳ thị gây ra
tại Charlottesville Virginia. Trong khi đó thì Tillerson trả lời báo chí rằng
"Trump chỉ phát biểu ý kiến riêng của Trump''.
Trong
một phiên họp với các tướng lãnh tại Ngũ Giác đài vào ngày 20 tháng 7, Trump
nói với họ là ông muốn tăng số lượng vũ khí hạt nhân lên gấp 10 lần, một động
thái vi phạm các hiệp ước giới hạn vũ khí hạt nhân do các tổng thống tiền nhiệm
ký kết từ thời Reagan. Tillerson bèn phản ứng và gọi Trump là ''một thằng ngu''
(a fucking moron). Trump đáp lại bằng cách thách đố Tillerson thi coi ai có trí
thông minh cao hơn và còn tuyên bố là mình chắc chắn thắng. Ngay từ khi mới nhậm
chức, Trump đã bác ứng viên thứ trưởng ngoại giao mà Tillerson muốn đề cử là
Elliot Abrams chỉ vì Abrams đã có bài viết phê bình chính sách ngoại giao của
Trump trong lúc tranh cử. Trong khi Tillerson muốn mở cửa đàm phán với Bắc Hàn
để tìm một giải pháp ngoại giao thì Trump tweet là không nên phí thời giờ và ám
chỉ là có chỉ có biện pháp quân sự mới giải quyết được vấn đề với Bình Nhưỡng.
Tillerson ủng hộ TPP như là một vũ khí chiến lược nhưng Trump lại rút ra. Thỏa
thuận hạt nhân với Iran cũng vậy. Tóm lại, cộng đồng quốc tế không thể tin vào
lời nói của Tillerson phản ánh quan điểm của Tổng thống và chính quyền Mỹ.
Không có lòng tin như vậy thì cũng có nghĩa là Ngoại Trưởng Tillerson không có
uy tín hoặc thế đứng đại diện cho Hoa Kỳ trong các cuộc giao thiệp và tiếp xúc
với lãnh đạo của các quốc gia khác.
Tệ
hại nhất là Trump hầu như loại bỏ vai trò của Tillerson về chính sách hòa bình
tại Trung Đông. Con rể Jared Kushner được đề cử là cố vấn với sứ mạng là tìm giải
pháp cho vấn đề Do Thái - Palestine. Kushner là một người gốc Do thái và làm
giám đốc của một tổ chức tại Mỹ chuyên gây quỹ giúp người Do thái xây nhà trong
khụ vực chiếm đóng tại Palestine, một hành vi bất hợp pháp và vi phạm các nghị
quyết của Liên Hiệp Quốc. Quyết định của Trump công nhận Jerusalem là thủ đô của
Do Thái chắc chắn có sự ảnh hưởng của Kushner. Sau cuộc Chiến 6 ngày vào năm
1967, Do Thái xâm chiếm Đông Jerualem là lãnh thổ của Palestine. Thành phố
Jerusalem là thánh địa của các tôn giáo lớn gồm có Hồi Giáo, Thiên Chúa Giáo và
Do Thái Giáo. Cộng đồng quốc tế cũng như chính sách của các Tổng Thống Hoa Kỳ
tiền nhiệm đều dựa trên nền tảng giải pháp ''hai quốc gia'' là Do Thái và
Palestine sống cạnh nhau trong hòa bình. Palestine muốn tuyên bố Đông Jerusalem
là thủ đô. Liên Hiệp Quốc nhiều lần kêu gọi hai bên đàm phán để đạt thỏa thuận
biên giới. Một số người đề nghị là thánh địa Jerusalem nên trở thành một lãnh thổ
chung được quản lý bởi Liên Hiệp Quốc với điều kiện là tín đồ của các tôn giáo
đều có quyền tiếp cận để bày tỏ niềm tin tín ngưỡng của họ.
Trump viện dẫn lý do là chính sách mới
phản ánh thực tế. Nói như vậy thì cứ xâm lăng nước khác bằng vũ lực rồi cho dân
mình tới sinh sống là trở thành hợp pháp sao? Nếu vậy thì Nga cũng có thể làm vậy
đối với Crimea và Trung Quốc đối với Hoàng Sa và Trường Sa. Do đó luật quốc tế
cũng như cộng đồng quốc tế chưa bao giờ công nhận bất cứ yêu sách chủ quyền nào
của Do Thái đối với Đông Jerusalem.
Thay
đổi một chính sách ngoại giao nghiêm trọng như vậy mà Ngoại Trưởng Tillerson hầu
như không có một tiếng nói nào và có lẽ cũng không biết trước. Quyết định của
Trump hầu như gặp phải sự phản đối của tất cả mọi người từ Tổng Thư ký Liên Hiệp
Quốc Antonio Guterres đến tất cả mọi quốc gia trong khối Á Rập và Liên Âu rồi
lan tới Mã Lai và Nam Dương quốc gia có dân số Hồi giáo đông nhất thế giới. Cả
Đức Giáo Hoàng Francis cũng lên tiếng cảnh báo là không nên có quyết định đơn
phương liên quan tới thánh địa Jerusalem.
Trong
số 15 thành viên Hội Đồng Bảo An Liên Hiệp Quốc thì có tới 14 (trừ Mỹ) gồm có đồng
minh của Mỹ như Anh, Pháp, Đức, Ý, Thụy Điển đều lên án quyết định của Trump mà
họ cho rằng đi ngược lại nhiều quyết nghị của Liên Hiệp Quốc. Chẳng những thế,
Trump còn đe dọa là sẽ lập danh sách các quốc gia bỏ phiếu chống quyết định của
Mỹ tại Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc và trả thù hoặc trừng phạt bằng cách cắt viện
trợ đối với những nước nghèo khó nhất là ở châu Phi. Dù vậy như đã có tới
128/180 quốc gia thành viên bỏ phiếu chống quyết định của Trump. 35 quốc gia bỏ
phiếu trắng. Chỉ có 7 nước ngả theo Mỹ và Do Thái. Một nguyên tắc ''ngoại
giao'' mà Trump thi hành rất giỏi là xô đẩy đồng minh của Mỹ qua chiến tuyến
khác.
Bộ
Ngoại Giao Hoa Kỳ thuê khoảng 11,000 nhân viên trong nước và 13,000 làm việc
cho các đại sứ quán. Ngoài ra, khoảng 45,000 cư dân địa phương tại các quốc gia
sở tại cũng được tuyển dụng. Ngân sách điều hành Bộ Ngoại giao vào năm 2015 là
26.5 tỷ Mỹ kim cộng với 21 tỷ dành cho viện trợ quốc tế. Ngay khi mới nhậm chức,
Trump quyết định tăng ngân sách quốc phòng từ 550 tới 600 tỷ và cắt 30% ngân
sách ngoại giao. Vì muốn cắt
giảm mau nên Tillerson hứa trả $25,000 cho nhân viên để thôi việc. Từ tháng
Giêng 2017 thì đã có tới hơn 60% nhân viên cấp đại sứ tương đương với tướng 4
sao rời Bộ Ngoại giao. Số người tham gia thi vào Bộ giảm hơn 50%. Khi bị
chất vấn về vấn đề này, Trump trả lời là ''tôi quyết định hết tất cả mọi thứ''.
Đồng ý là tổng thống là lãnh đạo quan trọng nhất, nhưng làm sao tổng thống có
thể biết được hết mọi thứ trên đời mà phải nhờ vào những người phụ tá có kiến
thức và kinh nghiệm chuyên môn để giúp tổng thống đi đến những quyết định đúng
đắn và có lợi cho quốc gia nhất. Tới ngày 20/12 vừa qua, Trump mới bổ nhiệm bà
Susan Thornton làm nhà ngoại giao phụ trách khu vực Đông Á - Thái Bình Dương. Tóm lại, chính sách ngoại giao của
Mỹ bây giờ chủ yếu lệ thuộc vào nhiệt độ và cảm giác tùy hứng của tổng thống
Trump cũng như phương tiện twitter.
Cả
Trump lẫn Tillerson đều thuộc dân làm ăn, tính toán lời lỗ qua từng chuyến giao
dịch. Trong khi đó, ngoại giao là một nghệ thuật tinh tế và mang tính chiến lược
lâu dài. Phải tốn biết bao nhiêu năm, công sức và tiền bạc mới đào tạo được một
nhà ngoại giao giỏi. Trump và Tillerson đang làm chảy máu chất xám ngoại giao của
Mỹ. Những người này đều có thể kiếm được việc làm với mức lương cao hơn rất nhiều
khi ra bên ngoài. Nhưng họ vẫn ước mong được cống hiến tài năng cho đất Mỹ. Hiện
nay, Mỹ không phải là nơi đất lành chim đậu. Những nhân viên còn lại thì chỉ biết
cắn răng thở dài khi nhận thêm một cái tweet với những lời lẽ cộc cằn thô lỗ từ
ông chủ của họ. Mỹ là một siêu cường quân sự và điều này thì không ai chối cãi.
Nhưng quân đội Trung Quốc đang trên đà cải tiến nhanh chóng. Nếu hợp sức với
Nga chống lại Mỹ thì chưa biết thành bại ra sao. Ngoại giao là trận chiến đầu
tiên vì bất cứ chiến dịch quân sự nào thì các đại sự Mỹ cũng đều phải thuyết phục
quốc gia sở tại cho mượn lãnh thổ hoặc không phận để vận chuyển binh lính, vũ
khí, quân dụng, quân nhu...Dù là mạnh nhất nhưng cũng nên biết tôn trọng đồng
minh vì trong thế giới đa cực và phức tạp ngày nay, không có một quốc gia nào
có thể đơn thương độc mã giải quyết hết mọi thách thức an ninh và chiến lược có
tính toàn cầu.
Trong
lịch sử ngoại giao của Hoa kỳ thì có một vài người Mỹ gốc Do thái đã và đang
đóng một vai trò vô cùng quan trọng. Người thứ nhất là Kenry Kissinger, tác giả
của Hiệp Định Paris dẫn đến sự rút lui và bỏ rơi đồng minh Việt Nam Cộng Hòa
làm thay đổi cục diện an ninh và chiến lược tại Châu Á. Kissenger sinh năm 1923
tại Đức và theo gia đình sang Mỹ tỵ nạn vào năm 1938. Ông nhập quốc tịch Mỹ và
gia nhập quân đội thuộc sư đoàn bộ binh 84 vào năm 1943. Sau đó, ông theo đuổi
sự nghiệp học giả và lấy bằng tiến sĩ Đại Học Harvard vào năm 1954. Kissenger
được bổ nhiệm làm cố vấn an ninh bởi Tổng Thống Nixon vào năm 1969 và kiêm nhiệm
chức vụ ngoại trưởng vào năm 1973 cũng như tiếp tục phục vụ dưới thời Tổng Thống
Ford.
Người
thứ hai là Madeleine Albright làm Bộ Trưởng Ngoại Giao dưới thời Tổng Thống
Bill Clinton từ 1997 tới 2001. Bà sinh tại Tiệp Khắc và có bố mẹ là người gốc
Do Thái. Albright là Bộ Trưởng Mỹ cao nhất viếng thăm Bắc Hàn và gặp mặt Kim Nhật
Thành vào năm 2000.
Người
thứ ba là Jared Kushner sinh năm 1981 tại tiểu bang New Jersey. Ông tốt nghiệp
cử nhân Đại Học Harvard vào năm 2003. Sau đó ông làm việc trong ngành đầu tư địa
ốc. Kushner lấy Ivanka Trump con gái của Tổng Thống Trump vào năm 2009. Ông
chưa từng có kinh nghiệm gì trong ngành ngoại giao trước khi được bố vợ bổ nhiệm
là cố vấn đặc biệt với sứ mệnh tìm giải pháp hòa bình cho cuộc tranh chấp truyền
kiếp giữa Do Thái và Palestine.
Không
biết rồi đây sẽ có bao nhiêu đồng minh bị Mỹ bỏ rơi hoặc sẽ bỏ rơi Mỹ vì những
nhà ngoại giao gốc Do Thái mà các Tổng Thống Mỹ thường hay trọng dụng.
Ls Nguyễn Văn Thân
No comments:
Post a Comment