KHẢ NĂNG TRUMP THỰC THI CHÍNH SÁCH (Anthony Zucher - BBC)

Khả năng Trump thực thi chính sách

Anthony Zurcher

Phóng viên BBC khu vực Bắc Mỹ

21-11-2016

http://www.bbc.com/vietnamese/vietnam-38055295

Trước thời điểm Donald Trump tuyên thệ nhận nhiệm sở, đánh giá về khoảng cách giữa những lời hùng biện trong chiến dịch tranh cử và thực tế khó khăn của việc vận hành và thực hiện chính sách.

Ông Trump đã đưa ra nhiều lời hứa hẹn trong chiến dịch tranh cử của mình - có lời hứa quả quyết, số khác mập mờ, và một số lại đối lập nhau.

Một phần sức hút thần kỳ của ông Trump là những lời hứa mà người bỏ phiếu cho ông cho là quan trọng.

Bài toán học búa hiện nay được đặt ra là làm thế nào chính quyền mới có được liên minh cần thiết để thực thi các ưu tiên chính sách.

Liệu Trump có thể đạt đồng thuận giữa hai phía, môt bên là đám đông dân chúng bất mãn với thể chế đã bỏ phiếu bầu Trump, bên còn lại là giới quyền lực ở Washington, những người sẽ quyết định liệu Trump có thực thi được chính sách của mình hay không.

Ông Trump kết thúc chiến dịch tranh cử với bài hát "Không phải lúc nào bạn cũng đạt được những điều mình muốn" của ban nhạc Rolling Stones. Một lựa chọn kỳ lạ, trớ trêu thay đây có thể là nguồn an ủi cho chính Trump đối với những mục tiêu chính sách trong thời gian đầu nhậm chức.

Sau đây là một số đánh giá về những chính sách ông Trump muốn thực hiện, và liệu ông, nếu cố gắng, có thể đạt được điều mình muốn hay không.

Xây tường

"Không thể xuyên thủng, hiện hữu, cao, vững chắc, tuyệt đẹp" là những từ ông Trump dùng để mô tả bức tường ông muốn xây giữa biên giới Mỹ-Mexico. Đây cũng là một trọng tâm trong kế hoạch tranh cử của ông Trump.

Bức tường còn được đề cập trong tuyên bố chính thức của Đảng Cộng hòa là sẽ bao gồm "toàn bộ biên giới phía nam" và "đủ để chặn phương tiện và dòng người lưu thông".

Chi phí cho một công trình như vậy ước tính là khoảng 20 tỷ đôla Mỹ. Và dù ông Trump có khăng khăng như thế nào, rất ít khả năng chính phủ Mexico sẽ chi tiền cho việc xây dựng bức tường trên.

Vậy việc xây tường của Trump có khả thi hay không?

Trong vòng mấy tháng vừa qua, một vài người cố vấn của Trump đã nói bóng gió là bức tường có thể không trở thành một công trình xây dựng lớn như những người ủng hộ Trump mường tượng.

Mới gần đây, cựu Chủ tịch Hạ viện Mỹ Newt Gingrich nói lời hứa về việc Mexico sẽ trả tiền cho việc xây tường là một "công cụ tranh cử". Thế nhưng công cụ tranh cử thì không thể trả chi phí xi măng và sắt thép.

Gần đây, trong bài phỏng vấn đầu tiên với tư cách tổng thống đắc cử, ông Trump nói một phần bức tường sẽ chỉ là một hàng rào lớn và đẹp.

Đó là thực tế của nố lực xây dựng một công trình kéo dài hơn 2000 dặm biên giới bao gồm núi và sa mạc.

Triển vọng: Bức tường là một lời hứa mà ông Trump phải giữ dù ông ta đã bị chỉ trích và nhạo báng vì điều này. Trump sẽ phải đảm bảo có thể chứng minh cho những nỗ lực của mình, dù kết quả có thể chỉ là một phông nền của bức tường để chụp ảnh. Khả năng Vạn lý trường thành của Trump trở thành hiện thực là rất mỏng manh.

Vô hiệu hóa chương trình Obamacare

Trong hơn sáu năm qua, Đạo luật Chăm sóc Sức khỏe Hợp túi tiền (Affordable Care Act), hay còn gọi là Obamacare là mục tiêu săn đuổi của đảng Cộng Hòa. Nay chính là thời điểm chính quyền mới đẩy nhanh việc vô hiệu hóa đạo luật này.

Người quản lý chiến dịch tranh cử của ông Trump - Kellyanne Conway - người chắc chắn sẽ có một vị trí trong chính quyền mới, đã đưa ra gợi ý về việc Nghị viện sẽ bỏ phiếu chống lại đạo luật nói trên chỉ vài giờ sau khi ông Trump nhậm chức.

Các nghị sĩ thuộc Đảng Dân chủ sẽ cố gắng kìm hãm nỗ lực của những người thuộc Đảng Cộng hòa. Tuy nhiên ông Trump vẫn có thể đưa ra các quyết định đơn phương với tư cách Tổng thống Hoa Kỳ, và ông có đủ số phiếu ở Nghị viện để làm cho chương trình Obamacare bị tê liệt.

Điều này có nghĩa là hàng chục triệu người Mỹ sẽ không có bảo hiểm y tế. Tuy nhiên, đây cũng chính là lý do ông Trump tuyên bố đang cân nhắc việc đổi mới chương trình Obamacare hơn là thẳng tay bãi bỏ chương trình này.

Thách thức đặt ra là, một điều khoản thuộc đạo luật ông Trump khẳng định sẽ ủng hộ, ví dụ như yêu cầu chính sách bảo hiểm phải bao gồm cả những bệnh lý trước đó, được thông qua dựa trên những điều không được ủng hộ, ví dụ như quy định buộc tất cả người Mỹ mua bảo hiểm.

Trong quá khứ, đảng Cộng hòa đã nói về việc sẽ xóa bỏ chính sách Obamacare là "diệt tận gốc".

Tuy nhiên điều họ cần nhiều hơn là những lời hùng biện dễ nhớ nếu muốn tránh những hệ lụy đau đớn từ hành động của mình.

Triển vọng: Chương trình Obamacare đang trong tình trạng thoi thóp, nhưng có lẽ Đảng Cộng hòa vẫn thiếu thiện chí chính trị cần thiết để xóa bỏ hoàn toàn đạo luật này. Họ đang làm giảm nhẹ những tiêu chuẩn từ chính quyền đối với bảo hiểm y tế, hoặc thầm lặng bỏ đi các điều khoản về dịch vụ kế hoạch hóa gia đình cho phụ nữ, trong có liên quan tới các bó buộc về tôn giáo. Với quyền kiểm soát tối đa, chính quyền mới sẽ có trách nhiệm với sự xáo trộn do họ tạo ra sắp tới. Điều này có nghĩa là, "cải tổ" dường như sẽ có nhiều sức hấp dẫn hơn "bãi bỏ".

Đầu tư cơ sở hạ tầng

Trong bài phát biểu vào đêm chiến thắng trong chiến dịch tranh cử đầu tiên và duy nhất của mình, ông Trump đề cập đến lời hứa sẽ đẩy mạnh đầu tư cho các dự án cơ sở hạ tầng của Mỹ.

"Chúng ta sẽ sửa chữa các thành phố trọng tâm và sửa đường cao tốc, cầu, hầm, sân bay, trường học, bệnh viện", Trump nói.

"Chúng ta sẽ xây dựng lại cơ sở hạ tầng, đây chính là mục tiêu hàng đầu".

Đây không phải là một điều đáng ngạc nhiên đối với ông Trump vốn xuất thân là một nhà kinh doanh về ngành xây dựng, khi tuyên bố về việc chi 1 nghìn tỷ đôla Mỹ trong vòng 10 năm sắp tới cho cơ sở hạ tầng theo đệ trình trước đó.

Một số người thuộc đảng Cộng Hòa sẽ cản trở những chi phí đi kèm. Một nghị sĩ đã cảnh báo hệ lụy của "quả bom nợ" nhưng ông Trump đã tìm được đồng minh tại Đảng Dân chủ ở Nghị viện.

Những người đảng Dân chủ kém hào hứng khi biết được những công trình này được tài trợ từ nguồn vốn công những lại được lựa chọn kín cũng như tự quản lý, như một cố vấn ông Trump đã đề nghì.

Triển vọng: Đầu tư vào cơ sở hạ tầng sẽ mang lại cho Trump cơ hội lôi kéo hậu thuẫn của cả hai đảng và đạt được những kết quả mà ông có thể kể công. Đảng Cộng hòa có thể thực hiện một cách chậm chạp, nhưng họ sẽ khó có thể từ chối việc ông Trump theo đuổi mục tiêu này trong việc thực thi chính sách của mình.

Trục xuất nhập cư

Có rất nhiều thời điểm trong chiến dịch tranh cử, ông Trum đã hứa sẽ trục xuất 11 triệu lao động không có giấy tờ trên đất Mỹ.

"Họ sẽ phải ra đi", ông nói.

Từ đó ông này đã đi ngược lại những phát ngôn chung chung đó, rồi nhấn mạnh việc trục xuất chỉ tập trung vào những người có hồ sơ phạm tội, ví dụ như buôn bán ma túy, giết người hoặc hoạt động băng đảng.

Trong một bài phỏng vấn gần đây, ông nói số lượng có thể từ 2 đến 3 triệu người - nhiều hơn rất nhiều so với con số chính quyền Mỹ ước lượng là 180.000 người nhập cư không có giấy tờ với hồ sơ phạm tội hiện vẫn đang ở trên đất Mỹ.

Để đạt được con số lớn như vậy, ông Trump sẽ phải mở rộng định nghĩa "criminal alien", thêm cả những người không có quốc tịch nhưng có tiền án, bất kể danh nghĩa nhập cư của họ là thế nào.

Dù có hiểu theo cách này hay cách khác, việc trục xuất một số lượng lớn người như vậy cũng là một nhiệm vụ quá sức đối với Cơ quan Thực thi Di trú và Hải quan (U.S. Immigration and Customs Enforcement). Nguồn lực hiện tại của cơ quan này (gồm nhân sự và ngân sách) chỉ có thể thụ lý hồ sơ của 400.000 người nhập cư không có giấy tờ một năm.

Triển vọng: Trục xuất hàng loạt - số lượng lên đến hàng triệu người - có lẽ là một trong những lời hứa trong chiến dịch tranh cử mà Trump muốn giữ nhất. Tuy nhiên, trong bối cảnh Quốc hội Mỹ lưỡng lự và khó khăn về tài chính, sẽ rất khó cho Trump thực hiện được mục tiêu nói trên.

Cải tổ thuế

Nếu có một chủ đề rất gần với trái tim cả nhiều cử tri truyền thống của đảng Cộng hòa, đó là việc cắt giảm thuế. Một trong những điều khoản quen thuộc trong chiến dịch tranh cử của ông Trump là cắt giảm tỷ lệ thuế cho cá nhân và tập đoàn kinh tế.

Nghị viên với đã số là người thuộc đảng Cộng hòa sẽ giúp đỡ Trump thực hiện điều này.

Những người thuộc đảng Dân chủ trong chính quyền Obama đã thành công trong viêc trì hoãn việc cắt giảm thuế được tiên phong bởi tổng thống theo đảng Cộng hòa George W Bush trong lĩnh vực bất động sản cũng như thuế thu nhập cá nhân và doanh nghiệp.

Những người thuộc đảng Dân chủ ở Thượng viện sẽ chống bản đề nghị này, gọi đó là món quà dành cho giới thượng lưu. Tuy nhiên họ sẽ không có đủ số phiếu cần thiết, vì luật của Phòng Thương mại Hoa Kỳ chỉ cần một đa số phiếu để thực thi những thay đổi về ngân sách.

Một câu hỏi thú vị cho chính quyền ông Trump là họ sẽ thúc đẩy mạnh mẽ đến đâu vấn đề thuế phúc lợi cho trẻ nhỏ mà ông Trump đã hé lộ vào tháng Chín.

Một số biện pháp, ví dụ như việc đảm báo tiền lương nghỉ thai sản 6 tuần đầu, cũng như những nỗ lực buộc người tuyển dụng phải cung cấp dịch vụ chăm nom trẻ, là những điều khoản mới mẻ.

Triển vọng: Nếu Đảng Cộng hòa kiểm soát cán cân quyền lực, có nhiều khả năng việc cắt giảm thuế sẽ thành hiện thực. Hình thức như thế nào, ai sẽ được hưởng lợi nhiều nhất, hiện vẫn là câu hỏi mở đối với chính quyền sắp tới. Nếu những nỗ lực của ông Trump xoay thuận chiều với việc giúp giới nhà giàu làm lợi, việc này sẽ khiến giai tầng lao động xa lánh ông Trump, mà đây lại chính là những người đã mang lại vị trí tổng thống cho Trump.

Tòa án tối cao

Một trong những phần thưởng lớn nhất của chiến dịch tranh cử tổng thống Mỹ năm 2016 là cơ hội bổ nhiệm chức vụ Thẩm phán Tòa án tối cao Hoa Kỳ, với nhiệm kỳ trọn đời. Điều này là nhờ có quyết định của lãnh đạo Thượng viện do Đảng Cộng hòa đứng đầu đã trì hoãn cân nhắc đề cử của ông Obama sau khi thẩm phán Antonin Scalia qua đời vào tháng Giêng.

Trong chiến dịch tranh cử của mình, ông Trump đã đưa ra một danh sách ứng cử viên bảo thủ cho chức thẩm phán, học giả về luật và chính trị gia mà ông sẽ lựa chọn. Động thái này giúp đem lại sự ủng hộ cho ông Trump từ giới bảo thủ, nhất là về tôn giáo, những người vô cùng lo ngại trước triển vọng phe theo thiên hướng tự do sẽ chiếm đa số ở Tòa Tối cao.

Ông Trump sẽ tuyên bố sự lựa chọn của mình ngay sau khi nhậm chức, hoặc trước đó. Thượng viện chắc chắn sẽ có phiên điều trần phê chuẩn và bỏ phiếu.

Các thượng nghị sĩ Dân chủ có thể quyết định cản trở sự thông qua việc bổ nhiệm này. Điều này khiến những người thuộc đảng Cộng hòa phải có được 60 phiếu để thông qua vị thẩm phán mới. Tuy nhiên có khả năng họ sẽ sử dụng quyền phủ quyết cho việc bổ nhiệm ở Tòa án Tối cao, tương tự như phía đảng Dân chủ đã làm ở tòa cấp dưới.

Triển vọng: Nếu ông Trump không đưa ra một nhân vật quá lạ lẫm và thiếu kinh nghiệm thì các nghị sỹ đảng Cộng hòa sẽ thông qua đề cử này của ông Trump đối với Tòa án tối cao. Những người thuộc Đảng Dân chủ sẽ phản đối, những họ cũng có thể giữ lại quyền cản trở thông qua đạo luật ở nghị viện. Điều này nhằm trường hợp ông Trump có khả năng thay đổi thẩm phán theo dân chủ trong giai đoạn sau trong nhiệm kỳ Tổng thống.