Wednesday, July 27, 2016

PAK BENG : CON DOMINO THỨ BA TRONG CHUỖI ĐẬP DÒNG CHÍNH MEKONG CỦA LÀO - PHẦN 1 (Ngô Thế Vinh)





Pak Beng - con domino thứ ba trong chuỗi đập dòng chính Mekong của Lào (Phần 1)
Ngô Thế Vinh
2016-07-25
http://www.rfa.org/vietnamese/ReadersOpinions/pak-beng-3rd-domino-Mekong-mainstream-dams-in-Laos-chain-07252016110259.html

Gửi Nhóm Bạn Cửu Long và Uỷ Ban Quốc gia Mekong Việt Nam
Viraphonp Viravong, Thứ Trưởng Bộ Năng Lượng và Hầm Mỏ Lào, khuôn mặt “trí tuệ” đứng sau mọi dự án phát triển thủy điện của quốc gia Lào. Ngày 15-10-2012 khi tới Viện Kỹ Thuật Á châu/ AIT, Bangkok để duyệt xét mô hình dự án thủy điện Xayaburi, Viravong khẳng định: “Phát triển tiềm năng thủy điện của Lào là chuyện đương nhiên. Chỉ có vấn đề làm sao để thực hiện bền vững.”
Tin chấn động
Theo Lao News Agency 14/07//2016, đập thuỷ điện Pak Beng dự trù được khởi công vào năm 2017.
Theo Viraphon Viravong, Thứ trưởng Bộ Năng Lượng và Hầm Mỏ Lào thì Pak Beng là một trong năm dự án thuỷ điện dòng chính trong vùng Bắc Lào, thuộc huyện Pak Beng, tỉnh Oudomsay.
Theo Daovong Phonekeo, Tổng Giám đốc Bộ Năng lượng và Kế hoạch Lào, Pak Beng là con đập dòng chảy/ run-of-river, cách trung tâm huyện Pak Beng 14 km hướng thượng nguồn, với công xuất khoảng 912 MW, sản xuất điện trung bình/ năm là 4,775 GWh.
Trong cuộc họp báo từ đài truyền hình Paxason thủ đô Vạn Tượng, với giới truyền thông, với báo Vientiane Times, Thông tấn xã Lào và các cơ quan liên hệ, Daovong đã phát biểu: "Mục đích của dự án này là dùng nguồn thuỷ điện để sản xuất điện cho nhu cầu trong nước và xuất cảng."
Công trình xây cất dự trù hoàn tất vào năm 2023 và bắt đầu hoạt động thương mại vào đầu năm 2024.
Lợi nhuận từ dự án này sẽ tăng cường cho ngân sách và góp phần thăng tiến quốc gia Lào còn trong tình trạng kém phát triển. Hơn thế nữa dự án này sẽ là một động lực mạnh mẽ thúc đẩy tức thời và dài hạn tiến trình kỹ nghệ hoá và hiện đại hóa nước Lào.
Cũng vẫn theo Theo Thứ trưởng Bộ Năng Lượng và Hầm Mỏ Lào Viraphon Viravong, Dự án thuỷ điện Pak Beng trên sông Mekong sẽ tuân thủ với những nguyên tắc của Hiệp Định Mekong 1995, đặc biệt là bước tham vấn trước/ prior consultation sẽ đòi hỏi ít nhất 6 tháng trước khi có quyết định chung cuộc. (1) [Hết trích dẫn]
Viravong - đứa con trí tuệ kiên định của Lào
Những ai có theo dõi các bước khai thác năng lượng thủy điện của Lào sẽ nhận ra ngay rằng không phải Tổng Thống, Thủ Tướng hay Ngoại trưởng Lào, nhưng là một tên tuổi khác: Viraphonh Viravong nổi bật và trí tuệ của đất nước Lào. Viraphonh Viravong trong suốt hơn ba thập niên qua đã có những nỗ lực bền bỉ và kiên định với giấc mơ canh tân, biến đất nước Lào trở thành một xứ “Kuwait về thủy điện ” của Đông Nam Á.

http://www.rfa.org/vietnamese/ReadersOpinions/pak-beng-3rd-domino-Mekong-mainstream-dams-in-Laos-chain-07252016110259.html/laos0725.jpg/image
Viraphonp Viravong, Thứ Trưởng Bộ Năng Lượng và Hầm Mỏ Lào, khuôn mặt “trí tuệ” đứng sau mọi dự án phát triển thủy điện của Lào. File photo

Theo World Economic Forum, Viraphonh Viravong có một tiểu sử rất dày trong lãnh vực năng lượng: Tốt nghiệp Kỹ sư Cơ khí/ Mechanical Engineering, Viện Khoa học Kỹ thuật Footscray, Đại học Victoria, Úc (1976); Văn bằng Cao học Chánh trị, Học viện Quốc gia Chánh trị Hành chánh Lào (2009); chuyên gia Bộ Điện lực Lào/ Electricité du Laos (1978-1995); Giám đốc Quản trị Bộ Điện lực Lào (1995-2006); Thành viên Hội đồng Quốc gia Năng lượng Lào (1995-2006); Thành viên Ban Giám Đốc đập Thủy điện Theun Hinboun (1995-2012); Thành viên Ban Giám Đốc đập Thủy điện Nam Theun-2 (2001-2005); Thành viên Phòng Thương mại và Kỹ nghệ Quốc gia Lào (2002-2005); Tổng Giám Đốc Bộ Năng lượng và Hầm Mỏ Lào (2006-2011); Thứ Trưởng Bộ Năng lượng và Hầm Mỏ Lào từ 11/ 2011 tới nay.
Viraphonp Viravong thường xuyên thăm viếng con sông Mekong tìm tới những nơi có thể xây thêm đập thủy điện, với hy vọng đem lại sự giàu có mau chóng cho đất nước Lào, với thuyết phục người dân Lào nơi các khu xây đập về những lợi lộc do các con đập đem lại: họ sẽ có điện quanh năm, có thêm đường xá, nhà thương, trường học do lợi tức từ nguồn điện đem về.
Viraphonp Viravong qua kinh nghiệm với các con đập phụ lưu lớn của Lào như Theun Hinboun, Nam Theun-2 và nay tới những con đập dòng chính: từ con đập Xayaburi đầu tiên, tới con đập thứ hai Don Sahong và nay là con đập dòng chính thứ ba Pak Beng, và cho dù gặp sự chống đối mạnh mẽ từ mọi phía nhưng khi nhu khi cương, một Viraphonp Viravong kiên định và đầy bản lãnh đã lần lượt hóa giải những mũi dùi chống đối ấy và không ngừng bước tiến hành triển khai những con đập.
Viraponh Viravong không những có trình độ kỹ thuật, còn có khả năng ngoại ngữ và có niềm xác tín, và cả yêu đất nước Lào nên đã có cả những vận động thuyết phục đối với giới truyền thông Tây phương.
Nhìn lại Việt Nam, từ Bộ Tài Nguyên Môi trường tới Uỷ Ban Mekong Hà Nội, cho dù không thiếu những khoa bảng với rất nhiều học vị tiến sĩ nhưng xem ra nguồn "chất xám" từ những cơ quan đầu não ấy chưa đủ bản lãnh chưa có một đường lối nhất quán và kiên định để có thể coi là có những tiếng nói trí tuệ thuyết phục và đối trọng được với một Viraponh Viravong của đất nước Lào.
Pak Beng lại thêm một con đập made in China
Pak Beng được thiết kế bởi công ty Trung Quốc Datang Overseas Investment Co., Ltd. qua một thỏa thuận ký kết giữa Lào và TQ tháng 8 năm 2007, với trị giá ban đầu 1,88 tỉ mỹ kim. Đến tháng 3 năm 2014, công ty Datang nhận được giấy phép môi trường/ environmental permits từ chính phủ Lào trước khi trải qua các bước PNPCA: thủ tục thông báo, tham vấn trước và chuẩn thuận. Và từ 2015, Mạng Lưới Sông Quốc tế/ IRN đã thấy nhộn nhịp các công trình xây cất cầu đường dẫn tới khu xây đập Pak Beng.
Không có gì gây ngạc nhiên cho giới quan sát khi nghe tin dự án Pak Beng sẽ được khởi công trong đầu năm 2017, sau hai con đập Xayaburi và Don Sahong thì đang xây. Khi mà Xayaburi, con Domino đầu tiên đã đổ xuống mà không gặp trở ngại gì, lại được sự hậu thuẫn mạnh mẽ của Bắc Kinh thì không có lý do gì Lào không mạnh dạn tiếp tục triển khai toàn bộ 9 dự án đập thuỷ điện dòng chính trong vòng những năm tới.
Về lịch sử các dự án đập thủy điện chắn ngang sông Mekong vùng Hạ lưu thực sự đã có từ thời Ủy Ban Sông Mekong 1958 thời Đệ Nhất Việt Nam Cộng Hoà, nhưng rồi tất cả phải hoãn lại vì cuộc Chiến tranh Việt Nam lan rộng ra 3 nước Đông Dương.
Sau chiến tranh Việt Nam, các dự án thuỷ điện Hạ lưu Sông Mekong lại được nhắc tới. Rồi cũng từ vị trí những dự án đập ấy, đã được các cơ quan tham vấn Canada và Pháp tái đề xuất và Ban Thư Ký Sông Mekong ấn hành năm 1994. Nhưng rồi một lần nữa các dự án ấy lại bị tạm gác lại vì quá tốn kém và cả do mối e ngại về tác hại rộng rãi trên môi sinh.
Nhưng kể từ đầu năm 2006, các công ty Thái Lan, Mã Lai và Trung Quốc, lại được phép tiếp tục thực hiện những cuộc khảo sát về tính khả thi của 6 con đập sau đó tăng lên tới 11 rồi 12 con “đập dòng chảy/ run-of-river” thuộc Lưu Vực Dưới Sông Mekong/ Lower Mekong; thứ tự 11 dự án đập từ bắc xuống nam:

http://www.rfa.org/vietnamese/ReadersOpinions/pak-beng-3rd-domino-Mekong-mainstream-dams-in-Laos-chain-07252016110259.html/MekongMainstreamDams.jpg/@@images/3cc29cbb-57d0-41bb-ba69-9760c1decbcf.jpeg
Các con đập dòng chính Sông Mekong: vòng đen/ hoàn tất, vòng trắng/ dự án, vòng đỏ/ khởi công. Courtesy of Stimson

1/ Đập Pak Beng, Lào 912 MW [dự trù ban đầu là 1.320 MW]; bảo trợ dự án: công ty “Trung Quốc” Datang International Power Generation Co. và chánh phủ Lào.
2/ Đập Luang Prabang, Lào 1.410 MW; bảo trợ bởi Petrovietnam Power Co. và chánh phủ Lào.
3/ Đập Xayabouri, Lào, 1.260 MW, tỉnh Xayabouri, Lào; bảo trợ bởi công ty Thái Lan Karnchang và chánh phủ Lào.
4/ Đập Pak Lay, Lào, 1.320 MW tỉnh Xayaburi; bảo trợ bởi công ty “Trung Quốc” SinoHydro Co.
5/ Đập Xanakham, Lào, 1.000MW; bảo trợ bởi công ty “Trung Quốc” Datang International Power Generation Co.
6/ Đập Pak Chom, biên giới Lào Thái, 1.079 MW; bảo trợ bởi công ty MoE Thái Lan.
7/ Đập Ban Koum, biên giới Lào Thái, 2.230 MW, tỉnh Ubon Ratchathani; bảo trợ bởi Italian-Thai Development Co., Ltd và Asia Corp Holdings Ltd. và chánh phủ Lào.
8/ Đập Lat Sua, Lào, 800 MW; bảo trợ bởi Charoen Energy and Water Asia Co. Ltd./Thái Lan và chánh phủ Lào.
9/ Đập Don Sahong 360 MW, tỉnh Champasak, Lào: được bảo trợ bởi công ty Mã Lai Mega First Berhad Co. [nhưng thực sự là của SinoHydro, TQ]
10/ Đập Stung Treng, Cam Bốt, 980 MW; bảo trợ bởi chánh phủ Nga.
11/ Đập Sambor, Cam Bốt; bảo trợ bởi công ty “Trung Quốc”/ China Southern Power Grid Co./ CSGP.
[Thakho, con đập thứ 12: bảo trợ bởi CNR Pháp và Electricité du Laos, trên lãnh thổ Lào, 60 MW quá nhỏ nên ít được nhắc tới, ghi chú của người viết]
Bắc Kinh đã sở hữu 14 con đập bậc thềm Vân Nam thuộc Lưu Vực Trên, nay lại có mặt thêm nơi trong 4 dự án thuộc khu vực Hạ Lưu. Riêng Việt Nam do chỉ thấy lợi lộc ngắn hạn, cũng bảo trợ cho dự án đập Luang Prabang 1,410 MW. Với chọn lựa theo “tiêu chuẩn nước đôi ấy/ double standard”, Hà Nội sẽ chẳng thể còn kêu ca được gì trước Liên Hiệp Quốc khi nói về tác hại của chuỗi đập Mekong đối với Việt Nam.
Những ảnh hưởng tích lũy chuỗi đập hạ lưu:
Với 14 con đập Bậc Thềm Vân Nam và 12 con đập Hạ lưu, tổng số 26 con đập dòng chính trên suốt chiều dài hơn 4,800 km sông Mekong, với thời gian là những huỷ hoại tích lũy không thể đảo nghịch. Vừa qua, một Đồng Bằng Sông Cửu Long không còn Mùa Nước Nổi và bị hạn hán khốc liệt là hậu quả nhãn tiền.
Theo lượng giá 2010 của Toán Đặc Nhiệm Lượng Giá Môi Sinh Chiến Lược/ Strategic Environmental Assessment/ SEA thuộc International Center for Environmental Management/ ICEM [Úc] thì những con đập dòng chính Hạ lưu sẽ gây ra những tác hại dây chuyền nghiêm trọng:
1/ Biến đổi Dòng Chảy và Bản chất của dòng Sông: con sông sẽ không còn giữ được “nhịp đập/ flood pulse” theo mùa, là yếu tố sinh tồn của con sông Tonlé Sap và Biển Hồ.
2/ Ảnh hưởng tới Nguồn Cá và An toàn Thực phẩm:
Những con đập sẽ ngăn chặn các đoàn di ngư/ migratory fishes, thu hẹp diện tích các vùng đất ngập/ wetland areas, làm biến đổi và hủy hoại sinh cảnh thiết yếu của các loài cá sông Mekong.
3/ Đe dọa tính Đa dạng của hệ Thủy sinh:
Do những thay đổi làm biến dạng con sông, gây rối loạn dòng chảy và cả môi trường nước, tính phong phú và đa dạng của hệ thủy sinh sông Mekong bị đe dọa, với hơn 100 loài cá bị lâm nguy.
4/ Thay đổi hệ Sinh thái:
Với gần nửa diện tích đất đai trồng trọt và các khu rừng hạ lưu được công nhận là Vùng Đa dạng Sinh thái Chủ yếu/ Key Biodiversity Zones; trong đó 5% là Khu Bảo tồn Quốc gia và các Vùng Đất Ngập được bảo vệ theo Quy ước Ramsar. Những con đập sẽ gây lũ lụt nhận chìm những vùng đất ngập gây ảnh hưởng trên hệ sinh thái động vật và thực vật.
5/ Tổn thất Nông nghiệp:
Sản xuất nông nghiệp bị tổn thất do ngập lụt từ các con đập, do mất phù sa vì bị giữ lại trong các hồ chứa làm tăng nhu cầu xử dụng phân bón hóa học; mất nguồn canh tác vườn tược ven sông gây thất thoát về kinh tế.
6/ Giảm Trữ lượng Phù sa:
Nồng độ phù sa giảm sẽ gây hậu quả nghiêm trọng trong tiến trình chuyển tải các dưỡng chất thiết yếu như phốt phát và đạm chất/ nitrogen cho các dẻo đất ven sông và cho hai vùng châu thổ Tonlé Sap, ĐBSCL, ảnh hưởng sút giảm trong sản xuất nông nghiệp. Giảm lượng phù sa cũng làm mất cân bằng dòng chảy, gây sạt lở bờ sông, các vùng ven biển.
7/ Đe dọa cuộc sống văn hoá ổn định của 70 triệu dân cư ven sông: do phải di rời ra khỏi vùng xây đập, phải tái định cư, và cuộc sống bất ổn do đe dọa nguồn thực phẩm nguồn cá nguồn lúa gạo vốn phong phú của con sông Mekong; những con đập có thể làm thay đổi vĩnh viễn nếp sống văn hóa cổ truyền dân cư trong vòng mấy thập niên tới.
Do những bất trắc chưa lường được của các dự án thuỷ điện dòng chính hạ lưu, Toán Đặc Nhiệm Lượng Giá Môi Sinh Chiến Lược/ SEA đã đề xuất: tạm hoãn xây đập 10 Năm [2010 - 2020] để có thời gian nghiên cứu thêm, bổ xung những khiếm khuyết và tìm cách triển khai một cách tối ưu các dự án thuỷ điện trong phát triển kinh tế, công bằng xã hội và bảo vệ môi trường trong lưu vực.
Một đề nghị thận trọng với những lợi ích hiển nhiên như vậy, cho hệ sinh thái sông Mekong và cho ngay cả chính người dân Lào, một thứ win-win situation nhưng đã không được chính phủ Lào lắng nghe và tôn trọng.
Chỉ riêng sự kiện mất nguồn phù sa do bị các đập thuỷ điện giữ lại, ThS Nguyễn Hữu Thiện tốt nghiệp MS ngành Sinh học Bảo tồn và Phát triển bền vững, Viện môi trường Nelson, Đại học Wisconsin, Hoa Kỳ với nhiều năm kinh nghiệm về quản lý tài nguyên thiên nhiên, đa dạng sinh học, biến đổi khí hậu đã đưa ra nhận định:
“Đồng Bằng Sông Cửu Long được kiến tạo bởi phù sa sông Mekong và hãy còn rất trẻ. Vì thế, khi bị các con đập thủy điện giữ lại lượng phù sa bồi đắp, khiến quá trình kiến tạo này bị đảo ngược và ĐBSCL sẽ tan rã.”


VIDEO :
Đập thủy điện hủy hoại hệ sinh thái sông Mekong
RFAVietnamese
Published on Jul 9, 2013
https://www.youtube.com/watch?v=uID3arDApt8


Tin, bài liên quan



at

No comments:

Post a Comment