LƯỢC SỬ NHÀ THỜ TAM TOÀ

Vài nét tóm lược về lịch sử nhà thờ Tam Tòa
Tqvn2004 tổng hợp
Thứ Tư, 29/07/2009
http://danluan.org/node/2095
Tranh chấp tại Nhà thờ Tam Tòa là một sự kiện nóng được nhiều người quan tâm hiện nay. Khi xét đúng sai giữa hai bên, không thể không xét đến bối cảnh lịch sử hình thành tranh chấp. Dân Luận xin được giới thiệu một số cột mốc lịch sử hình thành nhà thờ Tam Tòa để độc giả tiện theo dõi:

Năm 1631, giáo xứ Đông Hải (tên làng nơi lập giáo xứ) hay còn được gọi là Họ Lũy (tức Lũy Thầy hay Lũy Trường Dục) được thành lập. Đây là tiền thân của giáo xứ Tam Tòa.
Năm 1774 (có tài liệu ghi là 1798), sau khi lực lượng Chúa Trịnh chiếm được Đàng Trong và san bằng Lũy Thầy, giáo xứ Đông Hải được chuyển về khu vực Sáo Bùn thuộc phường Phú Hải ở phía Nam, cách Đồng Hới khoảng 4 cây số, và lấy tên địa phương là giáo xứ Sáo Bùn.
Tới năm 1886, giáo xứ Sáo Bùn có hơn 200 nóc nhà và 1200 giáo dân. Ở đây có Viện Dục Anh để nuôi dưỡng trẻ em nghèo và có Tu viện dòng Mến Thánh Giá phục vụ bác ái, từ thiện và giáo dục.
Ngày 24/6/1886, quân Văn Thân mở cuộc tấn công giáo xứ Sáo Bùn, đốt nhà thờ và giết 52 giáo dân đang ẩn trốn trong nhà thờ.

Sau khi các vụ bách hại chấm dứt, Linh mục Claude Bonin (1839 – 1825) đã tập trung các giáo dân tỵ nạn ở phía nam Quảng Bình lại và quyết định thành lập một giáo xứ mới ở phía bắc thành Động Hải (sau này gọi là Đồng Hới) và lấy tên là giáo xứ Tam Tòa, vì nơi đây có miếu Tam Tòa hư hỏng, bỏ hoang từ lâu.
Ngày 8/12/1887 khánh thành ngôi thánh đường Tam Tòa đầu tiên, xây dựng bởi linh mục Claude Bonin.
Năm 1934, Linh mục Réné Toussaint Morineau (thường gọi là Cố Trung) được bổ nhiệm làm Chánh xứ Tam Tòa. Những công trình hiện diện tại Tam Tòa cho tới khi giáo dân rời đi năm 1954 đều do linh mục Morineau xây cất:
- Năm 1940 xây cất nhà thờ Tam Tòa (hiện nay chỉ còn lại cái tháp).
- Làm nhà cha sở trong một khu vườn rộng rất đẹp và khang trang.
- Thiết lập hệ thống đường sá trong giáo xứ, nhất là con đường nối liền nhà thờ với quốc lộ 1.
- Vận động sở Công Chánh xây một bờ đê kiên cố từ Cầu Mụ Kề đến hết nhà cha xứ.
- Xây dựng trường Sainte Marie.
- Xây Dòng Mến Thánh Giá đối diện với nhà cha sở.
- Xây Nhà Dục Anh ở cuối làng để nuôi trẻ mồ côi.

Năm 1954, sau hiệp định Genève, hầu hết giáo dân Tam Tòa, cùng với rất nhiều dân cư ở đây và giáo dân các xứ thuộc hạt Nam Quảng Bình di cư vào Đà Nẵng sinh sống đã thành lập giáo xứ Tam Tòa ở Đà Nẵng.
Số giáo dân còn lại ở đây được coi sóc bởi 2 linh mục Trần Quang Nghiêm và Lương Minh Thể. Đến năm 1962, cha Thể qua đời. Năm 1964, cha Nghiêm chuyển đi nơi khác. Sau đó chiến tranh lại bùng phát, lịch sử có nhiều đổi thay nên giáo xứ Tam Tòa phải vắng linh mục coi sóc cho đến nay.
Ngày 11/2/1965 (có nơi ghi năm 1968), nhà thờ Tam Tòa bị máy bay Mỹ oanh kích, đổ nát và duy trì như vậy cho đến ngày nay.

Sau 1975, tuy thuộc giáo phận Huế nhưng không một vị linh mục nào ở Huế được về Quảng Bình dù Đức Tổng Giám Mục Nguyễn Như Thể nhiều lần xin với chính quyền địa phương. Đó là lý do mấy chục năm nay Đồng Hới không có nhà thờ và không có cha xứ.

Ngày 26/3/1997, UBND tỉnh Quảng Bình đã có Quyết định số 143/QĐ-UB công nhận tháp chuông Nhà thờ Tam Toà là chứng tích lịch sử văn hoá, chứng tích tội ác chiến tranh. Tại thời điểm này, quyết định của UBND tỉnh Quảng Bình chưa có sự thông qua của chủ sở hữu lúc đó là Tòa Giám Mục Huế.

Ngày 15/5/2006, Tổng Giáo phận Huế chuyển giáo hạt Nam Quảng Bình cho Giáo phận Vinh, trong đó có giáo xứ Tam Tòa. Ngay sau đó, Đức cha Phaolô Maria Cao Đình Thuyên, Giám mục Giáo phận Vinh bổ nhiệm linh mục Phêrô Lê Thanh Hồng về quản xứ Sen Bàng, kiêm xứ Tam Tòa. Thời điểm này Tam Tòa có hơn 1000 giáo dân sinh sống tại địa bàn thành phố Đồng Hới.
Do nhà thờ cũ đổ nát, mọi sinh hoạt tôn giáo phải nhờ nhà của một giáo dân tại đường Nguyễn Du, cách nền nhà thờ Tam Tòa khoảng 100m về phía Tây Bắc.

Ngày 08/12/2007, 13 linh mục cùng khoảng 1.000 tín hữu cũng đã có đi rước và dâng thánh lễ đầu tiên tại nền nhà thờ Tam Tòa. Đây là động thái đầu tiên của Giáo hội liên quan đến việc đòi lại quyền sở hữu nhà thờ Tam Tòa sau gần nửa thế kỷ.

Ngày 13/02/2008, nhằm mùng 7 tết Mậu Tý, Đức giám mục Cao Đình Thuyên và 17 linh mục cùng giáo dân đã tổ chức thánh lễ tại di tích nhà thờ Tam Tòa.

Ngày 23/10/2008, đại diện UBND tỉnh và giám mục Cao Đình Thuyên - giám mục Giáo phận Vinh, đại diện cho Toà Giám mục Xã Đoài - đã cùng ký bản ghi nhớ, trong đó nêu rõ: "UBND tỉnh Quảng Bình và Tòa Giám mục thống nhất: Khuôn viên của Nhà thờ Tam Toà cũ hiện là chứng tích tội ác chiến tranh. Hai bên cùng thống nhất sẽ giữ nguyên và tôn tạo nhằm bảo vệ cũng như phục vụ cho việc nghiên cứu, giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ. Phía Giáo hội có nhu cầu xây dựng cơ sở thờ tự, thì làm thủ tục xin cấp đất theo đúng quy định, trên cơ sở quỹ đất địa phương và quy hoạch tổng thể của thành phố Đồng Hới. Nhà thờ không những là nơi thờ tự, mà còn là công trình văn hóa, Tổng giám mục nên chọn nơi nào thuận lợi cho giáo dân và làm tăng thêm vẻ đẹp thành phố.".

Theo lời kể của linh mục Phạm Đình Phùng, Bản Ghi Nhớ trên được ký kết với lời hứa của chính quyền địa phương là sẽ cấp một mảnh đất khác đẹp đẽ để giáo dân xây nhà thờ. Tuy nhiên, hai mảnh đất do giáo xứ chủ động đề nghị lại không nhận được trả lời, còn 5 mảnh đất mà chính quyền Quảng Bình giới thiệu lại không được giáo xứ đồng ý vì địa thế không hợp ý.

Ngày 2/2/2009, lần thứ hai kể từ khi giáo xứ Tam Toà chính thức được chuyển từ Tổng giáo phận Huế về cho Giáo phận Vinh, Đức Giám Mục Phaolô Maria Cao Đình Thuyên chủ sự thánh lễ cầu bình an năm mới tại khuôn viên nhà thờ Tam Toà, Đồng Hới. Cùng đồng tế còn có Lm Fx Võ Thanh Tâm, Tổng đại diện Giáo phận và 14 linh mục trong Giáo phận cùng sự tham dự của hơn 1000 người cả giáo dân và lương dân Quảng Bình.

Ngày 20/7/2009, 200 giáo dân tập trung tại nhà thờ Tam Tòa. Theo phía công an thì giáo dân đã xây dựng trái phép một nhà 4 cột sắt mái tôn, và khi bị tháo gỡ, xung đột đã xảy ra và công an đã bắt khẩn cấp 7 người về hành vi "Gây rối trật tự công cộng".
Xung đột tiếp tục xảy ra những ngày tiếp sau, phần này xin độc giả tham khảo thêm các bản tin khác.

Tài liệu tham khảo:
[1] Lữ Giang: Một nhà thờ cho TP Đồng Hới
[2] Tam Tòa - Đâu là sự thật?
[3] Họ đang chà đạp lên lịch sử
[4] Giáo phận Vinh: Tam Tòa đang hồi sinh
[5] Giáo phận Vinh: Ước mơ xây lại nhà thờ Tam Tòa tại Quảng Bình
[6] RFA phỏng vấn linh mục Phạm Đình Phùng
[7] Bản ghi nhớ giữa UBND Tỉnh Quảng Bình và Đức giám mục giáo phận Vinh Cao Đình Thuyên


Phái đoàn linh mục DCCT Hà Nội và giáo xứ Thái Hà thăm Giáo phận Vinh
VietCatholic News (29 Jul 2009 14:45)
http://vietcatholic.net/News/Html/69607.htm
(GPVO) - Vào lúc 10h30 sáng nay, 29/7/2009, trong niềm hiệp thông sâu xa với những biến cố đặc biệt của giáo phận Vinh, cách riêng là anh chị em giáo dân giáo xứ Tam Toà, phái đoàn linh mục Dòng Chúa Cứu Thế và giáo xứ Thái Hà (giáo phận Hà Nội) do linh mục Giuse Nguyễn Văn Thật, Phó Bề trên Tu viện Dòng Chúa Cứu Thế Hà Nội, Phó chánh xứ Thái Hà dẫn đầu đã đến thăm Toà Giám mục Xã Đoài. Thay mặt Đức Giám mục giáo phận hiện đang bận công tác, linh mục Tổng đại diện Fx. Võ Thanh Tâm đã thân mật tiếp đoàn.

Tại buổi tiếp, linh mục Giuse Nguyễn Văn Thật, thay mặt phái đoàn đã nói lên sự đồng cảm sâu sắc trước nỗi đau và sự mất mát mà giáo phận Vinh, đặc biệt là anh chị em giáo dân Tam Toà đang trải qua lúc này. Đoàn cho biết, trong những ngày qua, với tinh thần liên đới cao độ, Dòng Chúa Cứu Thế Hà Nội và giáo xứ Thái Hà đã thực hiện rất nhiều những nghĩa cử thiết thực như cử hành các thánh lễ hiệp thông, các buổi thắp nến cầu nguyện… Ngay sau khi sự kiện ngày 20/7/2009 diễn ra, trang mạng Dòng Chúa Cứu Thế đã liên tục cập nhật, đăng tải nhiều bài viết liên quan đến Tam Toà, cung cấp những thông tin cần thiết và góp phần định hướng công luận.

Đoàn cũng bày tỏ mong muốn rằng vụ việc ở Tam Toà sẽ được giải quyết tốt đẹp; sự thật và công lý sớm được thực thi; Thánh Giá được trao lại cho người Công giáo; các giáo dân hiện đang bị bắt giữ được trả tự do vô điều kiện… Dù bất luận điều gì xảy ra, Dòng Chúa Cúu Thế, giáo xứ Thái Hà sẽ luôn cầu nguyện và đồng hành với cộng đồng dân Chúa Giáo phận Vinh.

Nhân dịp này, qua linh mục Tổng đại diện, đoàn cũng đã trao những phần quà ý nghĩa thể hiện sự quan tâm, chia sẻ của Dòng Chúa Cứu Thế và giáo xứ Thái Hà đến những anh chị em giáo dân Tam Toà.

Thay mặt Bề trên giáo phận, linh mục Tổng đại diện Fx. Võ Thanh Tâm đã chân thành cảm ơn sự quan tâm và tinh thần hiệp thông đặc biệt của Dòng Chúa Cứu Thế, bà con giáo dân giáo xứ Thái Hà đến hiện tình của giáo phận Vinh. Ngài bày tỏ niềm xúc động trước tấm lòng luôn hướng về Tam Toà, hướng về giáo phận Vinh của quý cha và cộng đồng dân Chúa khắp nơi, nhất là trong giai đoạn khó khăn này.

Ngài cũng bày tỏ mong muốn tiếp tục nhận được những chia sẻ chân thành, những lời cầu nguyện và nghĩa cử hiệp thông của Dòng Chúa Cứu Thế, giáo xứ Thái Hà và những tấm lòng thiện chí.

Rời Toà Giám mục, đoàn đã đến thăm cha Phêrô Ngô Thế Bính, Quản xứ Hà Lời (một trong hai linh mục bị đánh trọng thương sáng 27/7/2009) hiện đang được điều trị tại Phòng khám Đa khoa Xã Đoài.
Trung Nghĩa

-------------------------

Bài hát: Cầu cho giáo xứ Tam Tòa và giáo phận Vinh (Tuyết Nga trình bày)
Sáng tác : Người Hòa Ninh
GX Nghi Lộc, GP Vinh đồng tâm hướng về Tam Toà trong ánh nến nguyện cầu
Thiên Khải Đường
Vụ Tam Toà theo truyền thông trong nước
Thanh Quang, RFA
Tin thêm về nhà thờ Tam Tòa
Thanh Trúc, RFA
Sinh viên Gp Vinh tại Hà Nội dâng Thánh lễ và thắp nến cầu nguyện cho Tam Tòa và GP Vinh