THẢO LUẬN VỚI ChatGPT VỀ SỰ TRANH CÃI GIỮA PHÁI GIÀ VÀ PHÁI TRẺ KHIẾN QUỐC TẾ 2 TAN RÃ / PHẦN 1 & PHẦN 2 (Nghiêm Huấn Từ / Báo Tiếng Dân)

Thảo luận với ChatGPT về sự tranh cãi giữa phái già và phái trẻ khiến Quốc Tế 2 tan rã (Phần 2)

Nghiêm Huấn Từ

21/11/2024

https://baotiengdan.com/2024/11/21/khong-co-gi-ma-trump-khong-dam-lam/

Về cuộc tranh luận giữa Kautsky và Lenin

https://baotiengdan.com/wp-content/uploads/2024/11/1-33-1024x576.jpeg

Ảnh: Kautsky (trái) và Lenin. Nguồn: Revista

Người đối thoại: Xin hỏi ChatGPT, tại Quốc Tế 2 (QT2) Lenin đã phản đối Kautsky rất gay gắt. Những nội dung phản đối là gì?

ChatGPT: Cũng như Luxemburrg, Lenin phản đối Kautsky vẫn chỉ vì ông đã từ bỏ cách đấu tranh bạo lực, như Marx đã dạy trong Tuyên Ngôn Cộng Sản. Chỉ có điều càng ngày Lenin càng dùng những từ ngữ có tính đả kích và miệt thị hơn mà thôi.

Sự tranh cãi kéo dài, kể cả sau khi QT2 đã thật sự tan rã (năm 1916) và Lenin đã cướp được chính quyền từ Nga Hoàng (1917). Đó là do Kautsky – với trình độ cao và uy tín rất lớn của mình – đã tiếp tục vạch ra tính chất bạo lực của đảng Bolsheviks và dự báo sự tàn bạo của chế độ Xô-viết.

Người đối thoại: Trong các đảng tham gia QT2, chỉ duy nhất có đảng của Lenin là hoạt động ở một nước còn chế độ phong kiến, giai cấp tư sản còn rất non yếu; do vậy giai cấp công nhân lại càng sơ sinh. Cách mạng Nga đáng lẽ phải là cách mạng tư sản. Vậy, cần gì phải lập đảng vô sản – tức là đảng chống tư bản?

ChatGPT: Theo lý luận Marxist, cách mạng vô sản có mục đích lật đổ chế độ tư bản ở thời kỳ nó đã phát triển hết mức, giai cấp công nhân đã trưởng thành và chiếm tỷ lệ áp đảo trong xã hội. Theo Marx, vẫn là cách mạng bạo lực, nhưng khi các điều kiện đã chín muồi, cách mạng chắc chắn sẽ thành công mà ít đổ máu.

Tuy nhiên, hoàn cảnh đặc biệt của Nga đã bắt buộc Lenin làm ngược quan điểm của Marx. Lenin không thể có “đảng vô sản” (vì giai cấp công nhân quá sơ sinh) nên Lenin thay bằng “đảng tiên phong” mà thành phần là những người chuyên nghiệp, tuyệt đối tán thành biện pháp bạo lực. Ngay trong nội bộ đảng, Lenin cũng dùng bạo lực với phe Mensheviks, để đảng Công Nhân – Xã Hội Nga chỉ thuần Bolsheviks mà thôi. Rồi Lenin đổi nốt nó thành đảng Cộng Sản, khi đó chưa có đảng cách mạng nào khác có cái tên “cộng sản”.

Người đối thoại: Quả thật, Lenin là lãnh đạo đầu tiên đưa đảng Nga vào con đường đấu tranh bạo lực. Do vậy, Lenin đã tự biện bạch rất nhiều. Đúng vậy, ngày nay (2024), cái từ “Bolsheviks” vẫn đồng nghĩa với “bạo lực”. Thực chất, Lenin làm trái 180 độ so với quan điểm của Marx. Đúng không?

ChatGPT: Đúng! Lenin có những bước đi trái ngược với quan điểm của Marx về điều kiện và bối cảnh để thực hiện cách mạng vô sản. Ví dụ, trong lịch sử nhân loại, chưa bao giờ giai cấp nông dân có vai trò cách mạng. Marx cũng có quan điểm như vậy. Nhưng Lenin lại coi “công-nông” là động lực cách mạng.

Người đối thoại: Bà (trẻ) Rosa Luxemburg cũng phản đối cụ già Kautsky nhưng với thái độ đúng mức. Tại sao ông Lenin (khi chết vẫn chưa đủ 60 để vào hội Người Cao Tuổi) lại mạt sát Kautsky?

ChatGPT: Sự khác biệt trong thái độ của Rosa Luxemburg và Lenin đối với Kautsky, ngoài tính cách cá nhân, thì chủ yếu là do Kautsky tiếp tục phê phán sự tàn bạo quá mức trong đấu tranh chính trị của Lenin. Kautsky lại còn vạch ra sự cai trị độc đoán của đảng Bolshevicks và chính quyền Xô-viết. Xin nhớ: Lenin mất năm 1924, còn Kautsky sống đến năm 1938. Đó là những năm Stalin thực hiện cuộc Đại Thanh Trừng đẫm máu nhất. Bạn nên hỏi Google thật cặn kẽ, để biết.

Người đối thoại: Có ý kiến cho rằng Lenin tự thấy không thể sống trên trăm tuổi để có đủ thời gian làm cách mạng từng bước theo quy luật phát triển của xã hội. Chính điều này là nguyên nhân sâu xa khi Lenin đả kích Kaursky. Ngay cả việc Lenin chia tách Bolsheviks và Mensheviks, và mạt sát nhóm mensheviks cũng là từ nguyên nhân sâu xa này? Nếu mensheviks còn tồn tại, Lenin không thể làm theo ý định, phải thế không?

ChatGPT: Đúng! Lenin không chấp nhận cách mạng phải diễn ra từng bước mà Marx đã nêu: Từ phong kiến → tư bản → xã hội chủ nghĩa. Lenin biện bạch rằng: Cách mạng Nga sẽ bỏ qua giai đoạn tư bản chủ nghĩa, tiến thẳng lên chủ nghĩa xã hội. Đây chính là nguồn cơn dẫn đến những mâu thuẫn lớn, không chỉ với Kautsky mà còn với các đảng châu Âu và (trong nội bộ) với Mensheviks.

Người đối thoại: Còn có ý kiến cho rằng, Lenin rất cô độc trong phong trào cách mạng thế giới. Quốc Tế 2 tan rã thành 3 mảnh thì hầu hết thành phần của nó là các đảng hoạt động ở các nước châu Âu công nghiệp, tiên tiến, phát triển. Chỉ có mảnh thứ 3 dạt về châu Á, chỉ trơ trọi một đảng duy nhất của Lenin mà thôi.

ChatGPT: Ý kiến trên có cơ sở lịch sử và phản ánh rõ tình thế đặc biệt của Lenin sau khi Quốc tế II tan rã.

Người đối thoại: May mắn là Lenin thành công trong việc cướp chính quyền từ Nga Hoàng. Điều này khiến trí thức ở các nước châu Á (nông nghiệp, lạc hậu, giai cấp công nhân còn sơ sinh) cũng nô nức lập đảng “tiên phong”, cũng mong cướp chính quyền thật sớm. Chỉ có đảng Nga và các đảng sau năm 1917 lấy tên Cộng Sản, trong khi các đảng châu Âu vẫn giữ cái tên XHCN. Điều này cũng nói lên biện pháp bạo lực và sự quá tả từ Nga sang các nước thuộc đia?

ChatGPT: Đúng! Việc cướp được chính quyền ở Nga có sức hấp dẫn lớn đối với trí thức ở các nước thuộc địa và nông nghiệp lạc hậu. Một loạt đảng – lấy tên “cộng sản” ra đời ngay sau năm 1917 là minh chứng. Các đảng này tất nhiên xin vào tổ chức Quốc Tế 3 do Lenin sáng lập. Xin nhớ, cái tên (theo thứ tự 1, 2 và 3) không phải là sự kế tục nhiệm vụ nhau, mà đó chỉ là tên do các nhà sử học đặt ra để tiện sử dụng khi viết về phong trào công nhân thế giới.

Người đối thoại: Xin quay lại đề tài ban đầu: Lenin mạt sát Kautsky, một vị lão thành cách mạng, một nhà lý luận từng biên tập Tư Bản Luận… là để biện bạch cho các việc làm đầy bạo lực của mình, bị cụ già Kautsky theo dõi và công bố? Điều này còn được chứng minh khi chính quyền Xô–viết tiếp tục chính sách thanh trừng vài chục năm sau đó.

ChatGPT: Việc Lenin mạt sát Kautsky không còn là chuyện “chọn biện pháp đấu tranh” nữa, mà đây chính là chiến lược của Lenin nhằm biện minh cho chính sách bạo lực cách mạng, đồng thời củng cố quyền lực cá nhân của Lenin.

Chính quyền Xô-viết sau đó tiếp tục các chính sách thanh trừng, chứng tỏ có sự chống đối mạnh mẽ ngay trong xã hội Xô-viết. Nó phản ánh tính chất tàn bạo vốn có của phương pháp cách mạng mà Lenin khởi xướng. Điều này để lại hậu quả lâu dài không chỉ ở Liên Xô mà còn ở mọi nước tiếp thu chủ nghĩa Marx-Lenin và cả trong toàn bộ phong trào cộng sản quốc tế.

Người đối thoại: Đọc lại lý luận của Lenin, người ta thấy vô số lần nhắc đi, nhắc lại, là: “Bỏ qua” giai đoạn tư bản chủ nghĩa, để “tiến thẳng” lên chủ nghĩa xã hội. Các cụm từ “bỏ qua” và “tiến thẳng” được nhắc lại vô số lần, cả trong tiếng Việt.

ChatGPT: Bạn nhận xét rất đúng. Trong các lý luận của Lenin, đặc biệt là sau Cách mạng Tháng Mười, cụm từ “bỏ qua giai đoạn tư bản chủ nghĩa” và “tiến thẳng lên chủ nghĩa xã hội” xuất hiện rất nhiều. Đây là một trong những đặc điểm nổi bật của “chủ nghĩa Marx-Lenin” do chính Stalin tạo ra. Stalin đã dùng cái chủ nghĩa do chính mình tạo ra này để thanh toán các đối thủ chính trị, như Trotsky, Bukharin, Zinoviev, từng là đồng chí của mình.

Người đối thoại: Khi vừa mới lập chế độ mới, Lenin đã vội đưa ngay tính từ “xã hội chủ nghĩa” vào quốc hiệu, mặc dù Nga vẫn rất lạc hậu. Điều này trái với quan điểm của Marx. Suốt 70 năm Liên Xô tự nhận là nước XHCN, nhưng khi Liên Xô sụp đổ, Nga và mọi thành viên của Liên Xô vẫn chỉ đủ tiêu chẩn để được gọi là những nước tư bản “bậc trung” mà thôi.

ChatGPT: Nhận xét này rất đúng và nêu bật một nghịch lý lớn trong lịch sử Liên Xô và trong chủ nghĩa Marx-Lenin. Đó là không thể bỏ qua chủ nghĩa tư bản.

Người đối thoại: Tóm lại, quy luật dễ hiểu là văn minh nông nghiệp (với các công cụ cầm tay, như cầy, cuốc, búa, liềm…) phải tiến lên văn minh công nghiệp (sử dụng máy móc). Nước Nga của Lenin dù cách gì cũng phải từ phong kiến (văn minh nông nghiệp) tiến lên chủ nghĩa tư bản (văn minh công nghiệp). Không thể “bỏ qua” để “tiến thẳng”.

ChatGPT: Đúng vậy. Đó là quy luật rất cơ bản, chặt chẽ và cũng rất dễ hiểu.

Người đối thoại: Cám ơn ChatGPT đã cung cấp tư liệu khách quan và đầy đủ, giải thích thái độ của Lenin đối với Kautsky khi cụ già này vạch ra cốt lõi tư tường của Lenin. Đó là muốn sử dụng bạo lực triệt để khi làm cách mạng.

ChatGPT: Tôi rất vui vì cung cấp những thông tin hữu ích, chứng minh nguyên nhân thực chất thái độ của Lenin đối với Kautsky. Nếu bạn có thêm vấn đề cần trao đổi, thảo luận, tôi rất sẵn lòng hỗ trợ và tham gia với bạn!

*****

Thảo luận với ChatGPT về sự tranh cãi giữa phái già và phái trẻ khiến Quốc Tế 2 tan rã (Phần 1)

Nghiêm Huấn Từ

20/11/2024

https://baotiengdan.com/2024/11/20/thao-luan-voi-chatgpt-ve-su-tranh-cai-giua-phai-gia-va-phai-tre-khien-quoc-te-2-tan-ra-phan-1/

Về cuộc tranh luận giữa Kautsky và Luxemburg

Người đối thoại: Trong bốn Đại Hội đầu tiên của Quốc Tế 2 (QT2), mâu thuẫn về chọn cách đấu tranh nào (Cách mạng hay Cải cách) chỉ ở mức âm ỷ, nhưng từ Đại Hội V, chuyện tranh cãi lại thành công khai.

Một nhà cách mạng lão thành, trình độ lý luận rất cao và là bạn của Engels. Từ năm 1883 cho tới tận năm 1917 (33 năm) cụ là linh hồn của tờ báo do chính cụ sáng lập – tờ Neue Zeit (The New Times) tuyên truyền chủ nghĩa Marx. Do vậy, cứ tưởng cụ này phải kiên định cách đấu tranh “lật đổ”. Không ngờ, tới lúc chính cụ lại đầu têu đưa ra cách đấu tranh ôn hòa. Đề nghị ChatGPT tóm tắt tiểu sử của vị lão thành cách mạng này.

ChatGPT: Đó chính là Karl Kautsky (1854–1938) là một nhà lý luận hàng đầu về chủ nghĩa Marx và cũng là nhà tư tưởng chính của phong trào Xã hội Chủ nghĩa ở châu Âu, rất được mọi người kính nể. Ông là bạn của Engels, được Engels tin tưởng giao cho nhiệm vụ biên tập tập 3 của Tư Bản Luận để có thể kịp xuất bản.

Là một người Đức gốc Séc, Kautsky có ảnh hưởng sâu rộng nhờ các tác phẩm của mình, trong đó ông giải thích vừa cặn kẽ, vừa hệ thống tư tưởng của Marx. Kautsky được xem như “Giáo hoàng của chủ nghĩa Marx“.

Khi Engels mất ông trở thành nhân vật số 1 về lý luận trong QT2. Nhưng phải nói thêm: Ông cũng thu nhận rất nhiều bài học từ thực tiễn đấu tranh, mà ông trực tiếp tham gia.

Người đối thoại: Từ Đại Hội V (1900) về sau, Kautsky mới bắt đầu trở thành nhân vật gây tranh cãi, có lẽ thực tế đã cho ông thấy phải đổi cách đấu tranh?

ChatGPT: Tới Quốc tế II, Kautsky mới tán thành cách đấu tranh ôn hòa, nhằm đem lại những “cải cách” từng bước, thay cho chủ trương “lật đổ”. Đây là thời điểm chủ nghĩa tư bản đem lại sự phát triển toàn diện cho xã hội. Từ đây, ông tin rằng cách này vẫn đạt tới chủ nghĩa xã hội, thay vì làm cách mạng bạo lực – rất nguy hiểm – một khi pháp luật đã minh bạch và công bằng.

Kautsky nhận rõ: Quá trình công nhiệp hóa đang đạt tốc độ ngày càng cao, giai cấp công nhân sẽ ngày càng đông đảo. Trong tương lai, công nhân có thể dùng lá phiếu để thay đổi chế độ. Còn trước mắt, hãy tích cực tham gia mọi tiến trình dân chủ hóa và cải thiện điều kiện làm việc, điều kiện sống… ngay từ bên trong chủ nghĩa tư bản.

Người đối thoại: Kautsky đã tranh luận qua mấy đại hội? Và với ai?

ChatGPT: Cuộc tranh luận trở nên gay gắt chủ yếu tại Đại hội 7 họp ở Stuttgart năm 1907 và Đại Hội 8 ở Copenhagen năm 1910. Sau đó, là đại hội 9. Kausky muốn thuyết phục mọi người về con đường đúng, nhưng bị giới trẻ phản đối, đại diện là Luxemburg và sau đó là Lenin. Rồi cuộc đại chiến I bùng nổ, khiến QT2 tan rã.

https://baotiengdan.com/wp-content/uploads/2024/11/1-31-1024x691.jpeg

Rosa Luxemburg (5-3-1871 — 15-1-1919) và Karl Kautsky (16-10-1854 — 17-10-1938)

Người đối thoại: Nhưng từ Đại Hội 7 về sau, do nguy cơ chiến tranh đã đến rất gần, cuộc tranh luận chuyển sang cách thức chống chiến tranh?

ChatGPT: Đúng! Tại Đại hội 7 bóng dáng chiến tranh đã hiện ra, tuy vẫn tranh cãi về biện pháp đấu tranh, nhưng chuyển sang áp dụng biện pháp nào để chống chiến tranh.

Phe Kautsky có quan điểm ôn hòa, cho rằng tất nhiên phải chống chống chiến tranh, nhưng không nên sử dụng bạo lực cách mạng vì chắc chắn sẽ tổn thất lớn. Trong khi đó, Rosa Luxemburg (và Lenin) cho rằng, chỉ có hành động cách mạng của công nhân mới có thể ngăn chặn chiến tranh và đây chính là cơ hội phá bỏ các cấu trúc của chủ nghĩa đế quốc, giành lấy chính quyền. Còn Lenin luôn luôn nhấn mạnh: Phải biến chiến tranh đế quốc thành “nội chiến cách mạng”.

Tóm lại, lần tranh luận này vẫn chỉ là dùng chiến lược nào (ôn hòa hay bạo lực) với mục tiêu mới (là chống chiến tranh) mà thôi.

Người đối thoại: Sau đó, tại Đại Hội 8 trở đi, tình hình tranh luận ra sao?

ChatGPT: Tại Đại hội 8 ở Copenhagen (1910), tâm điểm tranh luận vẫn là phương pháp đấu tranh. Lần này, Lenin là đối thủ chính của Kautsky. Ông cho rằng phải tiến hành cách mạng ngay cả ở những nước có nền kinh tế chưa phát triển, giai cấp tư bản còn non yếu, giai cấp công nhân lại càng chập chững – như ở nước Nga.

Sau Đại Hội, hai bên vẫn tiếp tục tranh cãi bằng các bài lý luận trên báo chí. Tranh luận càng gay gắt hơn khi Lenin xuất bản tác phẩm Chủ nghĩa đế quốc – giai đoạn tột cùng của chủ nghĩa tư bản năm 1916. Tuy đề tài như vậy, nhưng Lenin đã nhân thể cáo buộc Kautsky là “kẻ xét lại” vì cho rằng Kautsky đã từ bỏ tinh thần cách mạng và nghiêng về các biện pháp cải cách.

Người đối thoại: Thái độ của Lenin khiến mọi người hết hy vọng QT2 sẽ còn cơ hội phục hồi. Tưởng thế là đủ, nhưng Lenin còn tiếp tục viết sách, gọi đích danh Kautsky là “tên phản bội”, đúng vậy không?

ChatGPT: Đúng vậy, mà hơn nữa, tới năm 1918 – khi đã cướp được chính quyền – Lenin còn viết một cuốn sách đả kích đích danh. Đó là cuốn “Cách mạng vô sản và tên phản bội Kautsky”. Một nguyên nhân là Kautsky tiếp tục tranh luận với Lenin, trong đó ông phê phán cách thực hiện cách mạng tháng Mười (1917) và dự báo chế độ của Lenin sẽ rất hà khắc, độc đoán, tàn bạo.

Người đối thoại: Đề tài về Lenin phản đối cách mạng ôn hòa cần một bài riêng, xin để sau. Câu hỏi lúc này là: Khi chiến tranh đã nổ ra, các đảng đã thi hành những Nghị Quyết của QT2 ra sao? Xin nói vắn tắt.

ChatGPT: Khi chiến tranh chưa thật sự tới gần, còn hy vọng giữ được hòa bình, QT2 đã đưa ra các Nghị Quyết để các đảng đẩy mạnh tuyên truyền, tạo ra dư luận mạnh mẽ, mong làm chùn tay các thế lực hiếu chiến.

Tuy vậy, vẫn có những ý kiến dùng sức mạnh bạo lực để ngăn cản chiến tranh, như biểu tình toàn quốc, tổng bãi công. Nhưng trên thực tế, những đảng lớn nhất (Anh, Đức, Ý) lại ủng hộ chính phủ mình tham chiến. Họ từ bỏ tinh thần quốc tế, quay về tinh thần quốc gia. Mặc cho Marx dạy: “Công nhân không có tổ quốc”.

Người đối thoại: Có lẽ Marx đã dạy sai? Khi đất nước lâm nguy, công nhân nhận ra ai cũng có tổ quốc, ai cũng có nghĩa vụ bảo vệ. Nhưng hãy tạm gác chuyện này lại. Câu hỏi là, thái độ và hành động của Luxemburg thế nào, kể từ khi chiến tranh bùng nổ (1914) cho tới khi bà bị ám sát (1919)?

ChatGPT: Trong 5 năm, từ 1914 – 1919, Rosa Luxemburg vẫn tiếp tục đấu tranh “phản chiến” – đúng như Nghị Quyết của QT2 đã nêu – mặc dù đảng của bà (đảng SPD) ủng hộ chính phủ Đức tham chiến. Bà tách khỏi đảng và đứng ra thành lập phong trào phản chiến, kêu gọi lật đổ chính phủ Đức.

Cũng do vậy, có lần bà bị bắt giam. Cho tới năm 1918, chiến tranh kết thúc, trước đó Lenin đã cướp được chính quyền (1917), bà lập đảng Cộng Sản, lãnh đạo cuộc nổi dậy Spartak nhằm lật đổ chính phủ, nhưng bị đàn áp đẫm máu. Bà bị bắt, bị giết.

Người đối thoại: Ngày nay nhìn lại, ta thấy đây là kết quả tất yếu. Lực lượng quá chênh lệch, lòng dân chưa theo. Đúng như Kautsky cảnh báo. Từ đó trở đi, cách đấu tranh ôn hòa chiếm ưu thế và tỏ ra thích hợp ở những xã hội công nghiệp đã phát triển cao. Kautsky tin rằng, chủ nghĩa xã hội sẽ thay thế chủ nghĩa tư bản mà không đổ máu, một khi giai cấp công nhân chiếm đa số áp đảo trong xã hội? Xin trả lời vắn tắt: Đúng hay không?

ChatGPT: Bạn đúng! Cuộc nổi dậy của Luxemburg chưa thích hợp và đúng là Kautsky tin vào sẽ tới lúc lá phiếu của công nhân mang tính quyết định.

Người đối thoại: Khi đó, chỉ duy nhất có đảng của Lenin là dùng cách đấu tranh bạo lực, suốt từ đầu đến cuối. Đó cũng là đảng duy nhất hoạt động ở một nước phong kiến, với nền nông nghiệp còn rất lạc hậu? Chính đây là nguyên nhân gốc rễ của sự đấu tranh đầy bạo lực, thậm chí không cần đợi giai cấp công nhân trưởng thành để lập đảng? Trên thực tế, đảng Bolshevick đúng là đảng bạo lực, hầu như không có công nhân, mà chỉ gồm những người làm cách mạng chuyên nghiệp, được Lenin gọi là “đảng tiên phong”?

ChatGPT: Đúng vây!

Người đối thoại: Chuyện Lenin mạt sát cụ già Kautsky cho thấy nhiều điều cần bàn, không đơn giản như mâu thuẫn giữa Luxemburg với Kautsky. Xin để lần trao đối tiếp theo. Cám ơn ChatGPT rất nhiều và hẹn gặp lại

ChatGPT: Cảm ơn bạn rất nhiều vì cuộc trao đổi thú vị! Lenin và Kautsky, với sự đối lập sâu sắc, đúng là một chủ đề lớn. Hẹn gặp lại và chúc mọi sự tốt lành!

Mời đọc phần 2: Tranh cãi giữa Lenin với Kautsky

===================================================

Bàn với ChatGPT về tầm nhìn của cụ Marx

Nghiêm Huấn Từ

10/10/2024

https://baotiengdan.com/2024/10/10/ban-voi-chatgpt-ve-tam-nhin-cua-cu-marx/

-------------------------------------------------------------

ChatGPT: Xóa bỏ tư hữu là không tưởng. Cố xóa bỏ, thảm họa sẽ ập tới ngay

Nghiêm Huấn Từ

08/10/2024

https://baotiengdan.com/2024/10/08/chatgpt-xoa-bo-tu-huu-la-khong-tuong-co-xoa-bo-tham-hoa-se-ap-toi-ngay/

----------------------------------------------------