70
năm ngày khai sinh dòng nhạc ''Rock and Roll''
Tuấn Thảo - RFI
Đăng ngày: 29/04/2024 - 15:06
Cách đây 7 thập niên, vào ngày 12/04/1954, Bill Haley và nhóm
Sao Băng bước vào phòng thu để ghi âm nhạc phẩm “Rock around the Clock”. Tuy
không ăn khách ngay vào lúc phát hành, nhưng bài hát sau đó lại trở thành bản
nhạc Rock đầu tiên trong lịch sử. Đĩa đơn của Bill Haley & HisComets chỉ
thực sự thành công một năm sau đó, thay đổi cục diện thế giới qua việc phổ biến
một thể loại âm nhạc mới : ‘’Rock & Roll’’ ( hay ‘’Rock’n’Roll’’ ).
Elvis Presley, người được mệnh danh là ''ông hoàng nhạc Rock''. ©
Gary Null/NBC/NBCU Photo Bank via Getty Images
Một nhịp điệu lôi cuốn hấp dẫn, chỉ cần nghe qua khúc dạo đầu là
giới trẻ muốn bước ra sàn nhảy. Nhịp điệu ''Rock & Roll'' ngày nay tưởng
chừng như đã lỗi thời, nhưng vào lúc ấy (đầu những năm 1950) lại có tác dụng
của một làn sóng mới. Trên các kênh phát thanh và đài truyền hình, phong trào
nhạc "Rock & Roll" thực sự đổ ập vào nước Mỹ, rồi nhanh chóng
chinh phục cả thế giới.
Theo định nghĩa của giới phê bình, nhạc Rock & Roll đầu tiên
hết là tiếng nói của cả một thế hệ. Thời hậu chiến đồng nghĩa với thế hệ baby
boom. Trong giai đoạn 1946-1964, số trẻ sơ sinh trên thế giới tăng vọt ngay sau
Thế chiến thứ hai. Sau những năm tháng kinh hoàng, giới trẻ thời hậu chiến chỉ
khao khát tự do hòa bình, yêu cuồng sống vội, vì đâu ai biết ngày mai sẽ ra
sao, khác hẳn so với thế hệ cha chú và những người lớn tuổi. Âm nhạc chính là
một trong những phương tiện diễn đạt khát vọng, giải tỏa dồn nén. Nhạc
"Rock & Roll" thu hút giới trẻ, vì chủ yếu nói về những điều mà
họ quan tâm, không xa vời và không quá tầm tay với.
Từ Bill Haley đến ông hoàng Elvis Presley
Nhạc phẩm ''Rock around the Clock'' được phát hành vào tháng
05/1954, nhưng chỉ thực sự ăn khách đúng một năm sau, khi được chọn làm nhạc
nền cho bộ phim ''Blackboard Jungle'' (tựa tiếng Pháp là Graine de Violence /
Mầm mống bạo lực). Bộ phim của đạo diễn Richard Brooks với nam diễn viên Glenn
Ford trong vai chính đề cập đến mối quan hệ xung khắc giữa một giáo viên dạy
nghề và giới học sinh cứng đầu khó bảo. Xung đột nảy sinh giữa hai thế hệ do
chênh lệch trong cách suy nghĩ, trở thành chủ đề chính của bộ phim và tạo thêm
tiếng vang cho dòng nhạc Rock & Roll vừa chào đời. Nhờ bộ phim này, bản
nhạc của Bill Haley và nhóm Sao Băng đã giành lấy hạng đầu thị trường Hoa Kỳ
trong 8 tuần liên tục. Theo giới chuyên gia, bản nhạc này đánh dấu thời kỳ bùng
phát của một thể loại âm nhạc mới. Nhạc phẩm ''Rock around the Clock'' được xem
như là đĩa đơn chính thức đầu tiên trong lịch sử Rock & Roll.
Thế còn Elvis Presley nổi danh cùng thời thì sao ? Giới hâm mộ
Elvis, còn được mệnh danh là ''The King'', cho rằng thần tượng của họ đã nổi
tiếng từ năm 1954, ngay trước khi bản nhạc ''Rock around the Clock'' của Bill
Haley đứng đầu bảng xếp hạng. Thật vậy, Elvis Presley đã ghi âm tại phòng thu
Sun Studio tại thành phố Memphis vào ngày 05/07 năm 1954. Vào lúc bấy giờ,
Elvis ghi âm lại một phiên bản phóng tác của bài ''That's all right (Mama)''
của nghệ sĩ kiêm tay đàn nhạc blues Arthur Crudup. Bản ghi âm của Elvis được
phát hành ngay giữa mùa hè (cuối tháng 07/1954), và sự thành công của bài hát
được nhiều người cho là nền tảng thực thụ khai sinh dòng nhạc Rock & Roll.
Về mặt sự nghiệp và uy tín, Elvis Presley thành công hơn Bill
Haley nhiều, đến mức Elvis thường được mệnh danh là ''ông hoàng nhạc Rock''.
Elvis chẳng những thành công vượt bậc về các giải thưởng âm nhạc, mà còn lập kỷ
lục số bán với hơn 120 triệu album trên toàn thế giới. Dĩ nhiên Elvis được công
nhận là nghệ sĩ nổi tiếng nhất trong thể loại này và xa hơn nữa, ông hoàng nhạc
rock (cũng như James Dean) trở thành một trong những biểu tượng chính của dòng
văn hóa đại chúng thế kỷ XX.
Nói như vậy, ai là người khai sinh ''Rock & Roll'' : Bill
Haley hay là Elvis Presley ? Trên thực tế, dòng nhạc này không ra đời trong một
sớm một chiều, mà cũng không thể thu gọn trong một bài hát duy nhất. Trước hai
nhạc phẩm ''Rock around the Clock'' và ''That's all right (Mama)'', đã có một
số bài hát được soạn theo kiểu nhạc Rock, những nhịp điệu dồn dập theo tiếng
đàn ghi ta hấp dẫn.
Vào năm 1951, Jackie Brenston đã phát hành đĩa đơn ''Rocket
88'', được một số nhà phê binh coi là một trong những bản nhạc Rock đầu tiên.
Trên bản ghi âm này, lần đầu tiên xuất hiện một tay đàn ghi ta trẻ tuổi tên là
Ike Turner. Trước khi nổi danh nhờ đi biểu diễn cùng với vợ là Tina Turner, Ike
Turner là người đồng sáng tác với Jackie Brenston bản nhạc ''Rocket 88''. Trước
đó nữa, thuật ngữ ''Rock & Roll'' từng xuất hiện vào đầu những năm 1950,
trong chương trình phát thanh ''Moondog's Rock anh Roll Party'' của nhà sản
xuất Alan Freed. Một các nhanh chóng, thuật ngữ này trở nên phổ biến và thường
được dùng để phân biệt "Rock & Roll" của nghệ sĩ da trắng với
dòng nhạc "Rythm & Blues" của giới nhạc sĩ da đen.
Nhạc Rock hấp thụ ảnh hưởng của nhạc Blues
Có thể nói "Rock & Roll" đã lấy cảm hứng rất nhiều
từ dòng nhạc "Rythm & Blues" trong cách dùng ba hợp âm, cấu trúc
12 nhịp. Quan trọng hơn nữa là các tác giả "Rythm & Blues" không
ngại đề cập đến các chủ đề cấm kỵ thời bấy giờ, như đam mê dục vọng hay tính
khuynh đảo trật tự xã hội, nói chung là những đề tài khiêu khích, ''chọc giận''
những người có tư tưởng bảo thủ. Về điểm này, thiên tài nhạc blues MuddyWaters
từng tóm tắt rất hay trong một sáng tác của ông : ''The Blues had a Baby and
they named it Rock and Roll'' có nghĩa là nhạc Blues sinh một đứa con và đặt
tên con là Rock and Roll.
Trong mắt của nhiều nhà phê bình, ''Rock & Roll'' đứng ở một
ngã tư văn hóa, một thể loại dung hòa nhiều phong cách âm nhạc, có cả nhạc đồng
quê (Country) và dân ca (Folk) của người Mỹ da trắng với nhạc Blues của người
Mỹ da đen. Có thể nói là ''Rock & Rock'' có cả hai dòng máu, nhưng mãi đến
cuối những năm 1960, người ta mới thấy xuất hiện một ban nhạc gồm cả hai màu
da, cùng chơi nhạc với nhau trên sân khấu (nhóm BookerT and the MG's)
Elvis là ''ông hoàng nhạc Rock'', ít có ai chối cãi điều này.
Tuy nhiên, người chơi nhạc Rock & Roll giỏi nhất lại là một nhạc sĩ da đen.
Nhạc sĩ Chuck Berry đã tạo ra những nét tiêu biểu nhất cho thể loại này, từ
những đoạn nhạc mở đầu dễ nhận ra, cho tới các đoạn ghi ta solo trong phần
chuyển tiếp, Chuck Berry đã giúp định hình thể loại này, để cho hàng hậu bối
tha hồ mà phá vỡ cấu trúc, đập nát khuôn thước.
Sinh thời, John Lennon (thành viên nhóm The Beatles) rất ngưỡng
mộ hai người, trong đó có Elton John với cách dùng hợp âm phức điệu mỗi khi
soạn nhạc và nhờ vậy các bản nhạc của Elton John trong thời sung mãn nhất,
những năm 1970, luôn có cấu trúc tinh tế, nhịp hoán đổi tài tình và ít lặp đi
lặp lại. Nhưng quan trọng hơn nữa trong mắt của John Lennon là nhạc sĩ Chuck
Berry, tài nghệ chơi đàn của ông đã ảnh hưởng đến nhiều thế hệ sau này chơi ghi
ta sáu dây.
Vì vậy nhiều nhạc sĩ ghi ta thường bày tỏ lòng kính trọng đối
với bậc tiền bối, và theo John Lennon, nếu phải dùng một danh xưng khác để thay
thế cho chữ ''Rock & Roll'', thì tên gọi ấy sẽ là ''Chuck Berry'', không
hơn không kém. Bảy thập niên sau ngày ra đời, dòng nhạc Rock & Roll đã tạo
ra một nền văn hóa hẳn hoi, một tư duy cùng với một lối sống, trước khi sáp
nhập dòng chính để trở thành một trong những biểu tượng xã hội quan trọng nhất
thế kỷ XX.
Thế hệ nghệ sĩ tiên phong nhạc Blues đã mở đường cho các lớp đi
sau. Hầu như mỗi thời kỳ sau những năm 1950 đều có xuất hiện những bậc kỳ tài
trong làng nhạc Rock như Little Richard, Eddie Cochran hay Buddy Holly ….. Thế
hệ đi sau nữa có nhiều tài năng đến nỗi không thể kể hết được, nhưng giới hâm
mộ vẫn mê cách vuốt dây để tạo ra âm thanh của riêng mình như ngón đàn của Eric
Clapton, David Gilmour, Jeff Beck, Ry Cooder, Keith Richards, Mark Knopfler,
Chris Rea, Jimmy Page …
Dù qua đời quá sớm, nhưng huyền thoại Jimy Hendrix trong cách
chơi ghi ta điện đầy ngẫu hứng phiêu diêu đã tạo được thế đối trọng với cách
chơi kinh điển dù bài bản hơn của Hank Marvin (tay đàn chính của nhóm The
Shadows). Mỗi người một nét, nhưng họ đã giúp hình thành trường phái của những
''ngón thần sầu'', luôn thả hứng tung hoành trong những khúc độc tấu, từ đây
cho đến muôn đời sau.
No comments:
Post a Comment