Ba
bài hát tưởng niệm các oan hồn Mậu Thân 1968
Tuấn Khanh -
Saigon Nhỏ
31 tháng
1, 2024
https://saigonnhonews.com/van-hoa-van-nghe/ba-bai-hat-tuong-niem-cac-oan-hon-mau-than-1968/
.
https://saigonnhonews.com/wp-content/uploads/2024/01/b.jpg
Tài liệu
báo chí
Tưởng niệm,
một trong các phương thức, chắc không có gì gần gũi bằng âm nhạc.
Tạm viết
ra đây ba bài hát với những chi tiết cần thiết, mồn một như lịch sử được
ghi lại bằng âm nhạc, để ngàn đời sau còn được ngâm nga lên trong ký ức dân tộc
này.
Nếu những
kẻ gây ra tội ác chấp nhận sự thật, các giai điệu này nhắc về quá khứ đau
buồn và dân tộc cùng nhau gầy dựng lại, để nhắc nhau không đi vào vết xe đổ, để
cùng nhau tìm về một tương lai.
Còn nếu
không, thì những lời hát này, sẽ thay cho hàng ngàn linh hồn oan khuất, mãi mãi
vang theo từng bước chân của thế hệ Việt Nam, đòi một cuộc giải oan, đòi một tiếng
công bằng từ thảm trạng.
Xin dành
đôi phút của mùa xuân này, để nghe lại, và nhớ lại và nghĩ lại về đất nước này,
như một người Việt Nam đúng nghĩa.
CHUYỆN
MỘT CHIẾC CẦU ĐÃ GÃY
“Chuyện Một
Cây Cầu Ðã Gãy” là ca khúc viết năm 1968, khi nhạc sĩ Trầm Tử Thiêng đã 31 tuổi;
cho nên, nó không phải là một trong những ca khúc đầu tay của ông như nhiều lời
bàn.
Trước biến
cố kinh hoàng, được biết dưới tên đơn giản là “Tết Mậu Thân Huế, 1968,” một
thành phố tựa mối tình đầu của ông, đồng thời cũng là nơi tiếp giáp quê hương
Quảng Nam của mình; Trầm Tử Thiêng đã sáng tác ca khúc “Chuyện một chiếc cầu đã
gãy!”
Một ca
khúc ra đời từ hơn 40 chục năm trước, nay nghe lại người thưởng ngoạn vẫn còn cảm
thấy bùi ngùi. Ngay cả khi người nghe không có một chút ấn tượng, hiểu biết gì
về biến cố ghê rợn ấy.
Có dễ vì
âm điệu của ca khúc được xây trên nền của các câu hò, hoặc dân ca Huế, như Nam
Bình, Nam Ai… thích hợp với nội dung, khí hậu của bản nhạc (?)
Ðã thế,
ông còn “vẽ” lại một cách lớp lang, thứ tự như một truyện ngắn cảm động bằng âm
nhạc, nên dù ai nghe, cũng khó cầm lòng!
Ca khúc mở
đầu bằng sự nhớ lại những ngày đầu tiên, khi chiếc cầu được xây dựng:
“Một
ngày vào thuở xa xưa trên đất Thần Kinh – Người bỏ công lao xây chiếc cầu xinh
– Cầu đưa lối cho dân nối liền cuộc đời – Khắp cố đô dân lành vui ca thành điệu
Nam Bình – Niềm vui bao lâu ước mơ giờ trên xứ thơ cầu nối liền bờ – Thỏa lòng
người dân hằng chờ có ngày hẹn hò tình đẹp như mơ.”
Rồi trải
qua hàng trăm năm với mưa, nắng, buồn, vui, những cuộc đời thơ mộng, trưởng
thành, qua đi, để bao thế hệ tiếp nối lại được mùa hẹn hò, được sống như thi ca
trước sự chứng kiến của chiếc cầu nối liền hai đầu tử, sinh đó.
Trong tác
phẩm của Trầm Tử Thiêng, chiếc cầu không còn là một kiến trúc, một vật thể làm
phương tiện nối liền đôi bờ một con sông mà, nó còn là chứng nhân tình cảm,
trung tín nhất của những người ra đi, gầy dựng tương lai, nhưng vẫn không quên
lời nguyện thầm, trở về:
“Từng
đoàn người dệt tương lai đi nắng về trưa – Dập dìu trong tay chan chứa tình
thương – Cầu êm bóng xa xa nắng tre rập đường – Áo trắng về trắng cầu quê hương
– mỗi lần chiều tan trường – Cầu quen đưa bao chuyến xe – Nhiều khi vẫn nghe buồn
vui tràn trề – Âm thầm người đi, người về, trót ghi lời thề ngoài miền sơn
khê.”
“Ngày
nào cầu đã đưa anh qua phố tìm em – Cầu đã đưa ta sang chỗ hẹn nhau – Cầu tha
thiết khuyên anh giữ trọn tình đầu – Nước dưới cầu trong veo – Như cuộc tình
duyên nghèo…”
Thế rồi, bất
ngờ, thảm họa xảy ra:
“Tình
người về giữa đêm xuân chưa dứt cuộc vui – Giặc đã qua đây gây cảnh nổi trôi –
Cầu thân ái đêm nay gẫy một nhịp rồi – Nón lá sầu khóc điệu Nam Ai tiếc thương
lời vắn dài…”
Nhân nhắc
tới ca khúc “Chuyện một chiếc cầu đã gãy” của cố nhạc sĩ Trầm Tử Thiêng, tôi
nghĩ có dễ ít người biết cách đây nhiều chục năm, khi được nhạc sĩ Anh Bằng đồng
ý cho hát thử trong băng nhạc Dạ Lan (tiền thân của trung tâm băng nhạc Asia).
Nhựt Thanh khi ấy còn rất trẻ, đã chọn ca khúc đó để quyết định vận mệnh đời ca
hát của mình…
Kết quả, một
sớm một chiều, tiếng hát Trường Thanh (tức Nhựt Thanh) được nhiều thính giả đón
nhận.
Thời gian
đó, Trường Thanh không chỉ là một tiếng hát ăn khách, mà anh còn tạo lấy cho
mình một trung tâm băng nhạc riêng: Trung Tâm băng nhạc Trường Thanh nữa.
(Du Tử Lê
– Nhạc sĩ Trầm Tử Thiêng và Chuyện một Chiếc Cầu Đã Gãy)
Chuyện Một
Chiếc Cầu Đã Gãy - Hoàng Oanh (ASIA 11)
CƠN
MÊ CHIỀU
Tưởng niệm
50 năm thảm sát năm Mậu Thân, Huế, qua một status của nhà báo Huỳnh Ngọc Chênh,
tôi tìm gặp và trò chuyện được với người nhà của tác giả Cơn mê chiều. Mới biết
nhạc sĩ Nguyên Minh Khôi (Nguyên chứ không phải là Nguyễn như mọi người vẫn nhầm)
vẫn còn sống tại Saigon như một ẩn sĩ. Tên thật của ông là Vĩnh Khôi, cháu của
nhạc sĩ Phạm Thế Mỹ.
Năm 2018,
có lẽ là một năm hit của ca khúc này, bởi bài hát “Cơn mê chiều” thoáng nghe
qua, cứ tưởng như một chuyện tình buồn trên đất Thần kinh. Thế nhưng đó lại là
một trong ca khúc như lịch sử được ghi bằng âm nhạc, sang trọng và nhẹ nhàng,
nói về thảm cảnh của người dân Huế trước thảm nạn Cộng sản năm 1968.
Theo lời kể
của gia đình nhạc sĩ Nguyên Minh Khôi, thì ông đã viết bài này ngay sau những
ngày Tết Mậu Thân, khi ông vội chạy ra Huế để thăm người yêu, mà sau này
là vợ của ông. Bài hát được tức cảm, viết ngay tại thành phố Huế, ngay trước
khung cảnh tan hoang của quê nhà.
Căn nhà của
song thân nhạc sĩ Nguyên Minh Khôi lúc đó ở đường Phan Bội Châu (nay là
Phan Đăng Lưu), bị trúng đạn. Khi ông tìm đến thì chỉ thấy ngôi nhà đổ nát nên
bàng hoàng vì đã không có tin tức gì của người yêu, lại thêm nỗi đau có thể mất
cả song thân. Trong cảm xúc đau buồn tột cùng đó, nhạc sĩ Nguyên Minh Khôi đi
lang thang khắp thành phố Huế để nhìn nơi sinh ra của mình, nhìn những cảnh
hoang tàn, chết chóc bao phủ … và rồi cảm xúc đó đã viết thành Cơn Mê Chiều.
Lúc đó, nhạc
sĩ Nguyên Minh Khôi chỉ vừa 27 tuổi.
Từ 10 năm
nay, nhạc sĩ Nguyên Minh Khôi ít giao tiếp với bên ngoài, cũng như có sáng tác
mới, nhưng chỉ thu âm và chia sẻ với người quen biết.
BÀI
CA TRÊN NHỮNG XÁC NGƯỜI
Về cái Tết
Mậu Thân kinh hoàng ở Huế, nhạc sĩ Trịnh Công Sơn có hai bài hát là “Bài Ca Viết
Cho Những Xác Người,” và “Hát Trên Những Xác Người” được sáng tác năm 1968, sau
khi Trịnh Công Sơn từ Huế trở về Sài Gòn. Những ngày diễn ra biến cố tại Huế,
Trịnh Công Sơn có mặt tại cố đô.
Một người
bạn thân của nhạc sĩ, là hoạ sĩ Trịnh Cung, hồi tưởng rằng Trịnh Công Sơn có kể
với ông những tình tiết đã xảy ra cho người nhạc sĩ trong những ngày lưu lại Huế.
Hoạ sĩ Trịnh Cung cho biết, tác giả bài ca “Hát Trên Những Xác Người” suýt chút
nữa, đã trở thành nạn nhân của Biến Cố Mậu Thân.
“Gia đình
Sơn bị lùa vào tập hợp tại một điểm tập trung tại Huế. Em Sơn là Trịnh Quang Hà
cũng bị lùa vào. May mắn cho Sơn, những người bộ đội là từ miền Bắc vào, họ
không biết Sơn là ai. Chứ nếu Sơn bị những người địa phương bắt, thì chắc anh
em Sơn cũng đã cùng chung một số phận tại mồ chôn tập thể ở Bãi Dâu.
Trong một
bài viết cách đây vài năm, nhà văn Phạm Xuân Đài, cũng là một người bạn của nhạc
sĩ Trịnh Công Sơn, đã khẳng định, hai nhạc phẩm viết như là vai trò của một
nhân chứng.
Ông viết:
“Toàn là những xác người, gần giống như những thước phim tài liệu của Đức Quốc
Xã ghi hình ảnh thi hài chồng chất của người Do Thái. Bài hát này của Sơn là một
phóng sự bằng nghệ thuật cho người đời biết thế nào là sự chết chóc khi ‘anh em
ta về’ thành phố Huế dịp Mậu Thân. Chắc chắn, đó là dịp Sơn nhìn gần cái chết tập
thể nhất, nhìn thấy sự man rợ, tuy vẫn thuộc phạm vi cuộc chiến nhưng không phải
thuần tuý do động lực chiến tranh. Cả hai bài hát có cùng một đề tài trong hầu
cùng một biến cố.”
Những nhân
chứng thời ấy nói rằng, các đám tang tập thể tại Huế vào các năm 1968, 1969 là
hình ảnh không thể quên cho những ai từng một lần nhìn thấy. Trong bài viết
‘Mass Murder, Mass Burial’ của nhà báo Tito V. Carballo, đăng trên Vietnam
Bulletin vào năm 1969, có đoạn mô tả một đám tang tập thể như sau:
“Dưới ánh
mặt trời chói chang, những dãy quan tài được xếp thành từng hàng ngay ngắn. Bên
trong mỗi quan đóng vội này là những gì còn sót lại của các thi hài được tìm thấy.
Khoảng 15,000 người, trong áo tang trắng, đứng chịu trận dưới trời nắng chang
chang. Một ai đó âm thầm khóc, một ai khác khóc to vật vã. Thỉnh thoảng, họ lại
nhìn nhau như thể đang tìm một lời an ủi rằng đây không phải là sự thật, đây chỉ
là một giấc chiêm bao.”
Mậu Thân
1968, những gì xảy ra cho người đã chết, sẽ còn mãi trong lòng người đang sống.
Biến cố ấy sẽ không trôi qua trong quên lãng. Mậu Thân 1968, đã để lại dấu vết
trong âm nhạc, trong văn chương, trong hồi ký, và trên báo chí. (Sưu tầm)
HÁT TRÊN NHỮNG
XÁC NGƯỜI - KHÁNH LY | Tác giả: Trịnh Công Sơn
https://www.youtube.com/watch?v=XPYEGob_rR8
Lời bài
hát:
Chiều đi
lên đồi cao, hát trên những xác người
Tôi đã thấy,
tôi đã thấy,
Trên con
đường, người ta bồng bế nhau chạy trốn.
Chiều đi
lên đồi cao, hát trên những xác người
Tôi đã thấy,
tôi đã thấy,
Bên khu vườn,
một người mẹ ôm xác đứa con
Mẹ vỗ tay
reo mừng xác con
Mẹ vỗ tay
hoan hô hòa bình
Người vỗ
tay cho thêm nhịp nhàng
Người vỗ
tay cho đều gian nan
Chiều đi
qua Bãi Dâu, hát trên những xác người
Tôi đã thấy,
tôi đã thấy,
Trên con
đường, người cha già ôm con lạnh giá
Chiều đi
qua Bãi Dâu, hát trên những xác người
Tôi đã thấy,
tôi đã thấy,
Những hố hầm
đã chôn vùi thân xác anh em.
Mẹ vỗ tay
reo mừng chiến tranh
Chị vỗ tay
hoan hô hòa bình
Người vỗ
tay cho thêm thù hận
Người vỗ
tay xa dần ăn năn.
**************
© 2021 Khanh Ly Productions, All Rights
Reserved.
No comments:
Post a Comment