Philippines
– Việt Nam: Để cộng hưởng chiến lược tạo thêm sức mạnh
29/01/2024
Những động lực đằng sau Cuộc gặp Cấp cao Phi
– Việt lần này liệu có góp phần tạo ra được một ‘tiểu COC’ (Mini—COC), chặn đà
bành trướng của Trung Quốc trên Biển Đông?
https://gdb.voanews.com/01000000-0aff-0242-1856-08dc168dfa9f_w650_r1_s.jpg
Chuyến
thăm Bắc Kinh của Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos Jr. hồi đầu năm 2023
đã không dẫn đến sự cải thiện tốt đẹp nào cho quan hệ giữa Bắc Kinh và Manila.
Động lực
từ cả hai phía
Tuyên
bố của người phát ngôn Bộ Ngoại giao hôm 25/01 từ Hà nội vẫn không công khai
tiết lộ động lực từ phía Việt Nam đằng sau gặp Cấp cao Phi – Việt ngày 29/01 là
gì. ‘Đây là chuyến thăm Việt Nam đầu tiên của Tổng thống Philippines Ferdinand
Marcos Jr kể từ khi nhậm chức, và là đoàn nguyên thủ nước ngoài thứ ba thăm cấp
nhà nước Việt Nam trong tháng một này’ (1). Hà Nội chỉ đơn thuần là biểu dương
các thắng lợi ngoại giao đầu năm mới. Nhưng nếu chú ý đến phát biểu của Ngoại
trưởng Philippines Enrique Manalo từ mùa hè năm ngoái, có thể dự đoán được đôi
điều. ‘Chính trong bối cảnh địa-chính trị đang tiến triển hiện nay mà
Philippines và Việt Nam đang thiết lập lộ trình cho mối quan hệ Đối tác Chiến
lược của chúng ta. Bằng chính nền tảng của mình, mối quan hệ Đối tác Chiến lược
ấy khẳng định quyền lợi và quyền tự quyết của chúng ta trong việc xác định
tương lai cho khu vực. Nó nhấn mạnh mức độ tín nhiệm, tin cậy và tôn trọng lẫn
nhau ở cấp độ cao giữa chúng ta và mối quan hệ của chúng ta có thể làm gì vì
lợi ích của nhau’ (2).
Chuyến
thăm Bắc Kinh của Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos Jr. hồi đầu năm 2023
đã không dẫn đến sự cải thiện tốt đẹp nào cho quan hệ giữa Bắc Kinh và Manila.
Chỉ
một tháng sau chuyến thăm cấp nhà nước này, đã xảy ra căng thẳng ở Biển Đông
khi lực lượng hải cảnh Trung Quốc chiếu tia laser vào lực lượng Cảnh sát biển
Philippines ngoài khơi Bãi Cỏ Mây. Tình hình trở nên tồi tệ hơn, đặc biệt sau
khi Manila công khai hành vi chèn ép của Bắc Kinh. Đã xảy ra sự cố hàng rào
phao chắn nổi ở Bãi cạn Scarborough, mặc dù tâm điểm tập trung vào Bãi Cỏ Mây,
nơi Trung Quốc và Philippines vẫn đang căng thẳng cho tới ngày hôm nay. Các lực
lượng Trung Quốc đã quấy rối các nhiệm vụ luân chuyển và tiếp tế của
Philippines tới tiền đồn ở bãi cạn này và phun vòi rồng vào các tàu
Philippines, trường hợp đầu tiên được ghi nhận kể từ năm 2021 (3).
Về
phía Việt Nam, lần đầu tiên, Bộ Ngoại giao đã dùng đến khái niệm ‘chiếm đoạt’
để mô tả hành động xâm lược của Trung Quốc trong cuộc cưỡng chiếm quần đảo Gạc
Ma ngày 19/01/1974 cách đây 50 năm. Vì thời hiệu nửa thế kỷ đã trôi
qua, phía Việt Nam còn khẳng định thêm, ‘chân lý, lẽ phải và cơ sở pháp lý
đối với chủ quyền tại quần đảo Hoàng Sa thuộc về Việt Nam, bất chấp sự việc có
lùi xa bao nhiêu năm’.
Nhưng
chỉ 5 ngày sau tuyên bố hiếm hoi ấy, hôm 24/01/2024, từ Bắc Kinh, Bộ Ngoại giao
Trung Quốc đã ‘dập te tua’ tuyên bố của Hà Nội: ‘Trung Quốc phản đối các yêu
sách bất hợp pháp của các nước liên quan đối với lãnh thổ Trung Quốc và sẽ tiếp
tục bảo vệ vững chắc chủ quyền của mình’ (4). Suốt cả tháng hè năm ngoái, tàu
nghiên cứu của Trung Quốc được các tàu hộ vệ, vẫn liên tục hoạt động trong vùng
đặc quyền kinh tế (EEZ) của Việt Nam trên Biển Đông.
Như
thế là đã rõ, đúng như sự khẳng định của Ngoại trưởng Philippines, ‘vị trí địa
lý và vị thế của chúng ta với tư cách là các quốc gia ven biển và yêu sách lớn
ở Biển Đông khiến hợp tác hàng hải trở thành một điểm tương tác quan trọng giữa
hai nước chúng ta, với tư cách là đối tác kinh tế và an ninh. Giống như nhiều
thế kỷ trước, vùng nước này kết nối các dân tộc của chúng ta, bất chấp một số
khác biệt’. Ngoài
ý nghĩa chiến lược, Biển Đông còn là huyết mạch của hàng triệu người dân
Philippines và Việt Nam sống phụ thuộc vào biển để kiếm sống. Với tư cách là
các quốc gia hàng hải ở trung tâm của cảnh quan biển này, cả Hà Nội lẫn Manila
đều coi các vùng biển an toàn và bảo đảm cũng như hệ sinh thái biển lành mạnh
là không thể thiếu đối với tương lai của các dân tộc và các nước trong khu vực
(5).
Những cộng
hưởng làm nên sức mạnh
Cấp
cao Ferdinand Marcos Jr – Võ Văn Thưởng cuối tháng này, dự đoán có thể sẽ có
một số tương tác về chính sách giữa hai nước. Thứ nhất, phát huy thắng lợi của
Phán quyết Tòa trọng tại CPA, Philippines có thể sẽ đệ đơn kiện tiếp Trung Quốc
lên Tòa án PCA, liên quan đến các cáo buộc về các hoạt động của Bắc Kinh đã phá
hoại môi trường ở biển Tây Philippines (cách Philippines gọi phần phía đông của
Biển Đông). Thông báo này được đưa ra chỉ vài ngày sau khi Cảnh sát biển
Philippines (PCG) báo cáo thiệt hại nghiêm trọng do các hoạt động của Trung
Quốc gây ra đối với môi trường biển ở rạn san hô Rozul và bãi cạn Escoda (còn
gọi là Sa Bin, thuộc cụm Bình Nguyên thuộc quần đảo Trường Sa của Việt Nam)
(6). Đây là dịp Hà Nội hoàn toàn có thể trao đổi kinh nghiệm, thậm chí cả cách
chuẩn bị báo cáo các thiệt hại do Trung Quốc gây ra đối với các ngư dân Việt
Nam trong vùng EEZ của mình.
Thứ
hai, Philippines và Việt Nam có thể cùng thúc đẩy tiến trình đàm phán COC bị
Trung Quốc câu giờ bao lâu nay, bằng cách chủ động tiếp cận các quốc gia khác
trong ASEAN đang có tranh chấp về biển đảo. Những quốc gia có thể vận động tham
gia là Indonesia, Malaysia hướng tới xây dựng một bộ quy tắc ứng xử của riêng
mấy nước liên quan (Mini—COC). Hy vọng nếu điều này thành công thì có thể phát
triển hơn nữa và mở rộng sang các nước ASEAN khác. Nếu Cấp cao Phi – Việt lần
này góp phần tạo ra được một ‘tiểu COC’ để chặn đà bành trướng của Trung Quốc
trên Biển Đông thì Cấp cao này xứng đáng được ghi vào lịch sử. Tổng thống
Marcos từng phàn nàn: ‘Chúng tôi vẫn đang chờ đợi bộ quy tắc ứng xử giữa Trung
Quốc và ASEAN và đáng tiếc là tiến độ này diễn ra khá chậm chạp’ (7).
Thứ
ba, nhiều khả năng Philippines sẽ tiếp tục vạch trần hành động của Bắc Kinh
‘gắp lửa bỏ tay người’, chia rẽ Philippines với Việt Nam. Ngày 19/1/2024, Tờ
báo Philstar của Philippines đã công bố một phóng sự điều tra, theo đó, đã vạch
trần hành động ‘ném đá giấu tay’ nhằm vu vạ cho Việt Nam để chia rẽ Philippines
và Việt Nam. Bài báo đã cho biết: ‘Các phóng viên Philippines và một chuyên gia
hàng hải nổi tiếng đã nhận được một loạt tin nhắn từ các nguồn không xác định
vào năm 2023 nhằm chuyển hướng sự chú ý của công chúng khỏi hành động của tàu
Trung Quốc ở Biển Tây Philippines sang hoạt động được cho là ‘quân sự hóa’ của
Việt Nam ở đó’ (8).
Thứ
tư, cộng hưởng chính sách hai nước còn gặp nhau ở nội dung rất quan trọng: Cả
hai cùng đặt niềm tin vào một trật tự dựa trên luật lệ, coi đó là nền tảng cho
hòa bình và ổn định trong khu vực. Sự tuân thủ của các quốc gia đối với các
chuẩn mực và luật pháp quốc tế vận dụng bản chất của sự tôn trọng lẫn nhau và
công bằng cho nhau. Hai nước sẽ bàn thảo cách thức để duy trì khả năng dự đoán
trong quan hệ giữa các quốc gia và cho phép nhà nước pháp quyền chiếm ưu thế
trước mọi hình thức ép buộc, đe dọa hoặc sử dụng và đe dọa vũ lực, trái với các
quy tắc và luật pháp quốc tế, nguyên tắc của ASEAN, UNCLOS-82, phán quyết PCA
2016 và Hiến chương Liên hợp quốc (9).
Thứ
năm, trong lĩnh vực song phương, như Philippines từng khẳng định, Việt Nam giữ
vị trí đặc biệt trong quan hệ đối ngoại của Philippines. Đây là một trong hai
Đối tác Chiến lược của Philippines và là đối tác duy nhất trong ASEAN. Kế hoạch
hành động chung của hai nước cho giai đoạn 2019 – 2024 vạch ra các khả năng
thúc đẩy hợp tác trong lĩnh vực quốc phòng, thương mại và đầu tư, an ninh hàng
hải, nông nghiệp, giáo dục, du lịch, môi trường, cũng như công nghệ thông tin
và truyền thông (ICT). Cách tiếp cận hướng tới tương lai cũng đòi hỏi phải khai
thác các cơ hội hợp tác mới trong các lĩnh vực phi truyền thống như công nghệ
thông tin, số hóa, đổi mới, công nghệ thông minh về khí hậu, khả năng phục hồi
rủi ro thiên tai, an ninh y tế, năng lượng xanh cùng nhiều lĩnh vực khác (10).
----------------
Tham khảo:
(4) https://www.voatiengviet.com/a/7455303.html
(6) https://thanhnien.vn/philippines-se-khoi-kien-trung-quoc-185230921110315421.htm
No comments:
Post a Comment