Mấy
suy nghĩ về giáo dục phổ thông hiện nay
Mạc Văn Trang
01/10/2023
https://baotiengdan.com/2023/10/01/may-suy-nghi-ve-giao-duc-pho-thong-hien-nay/
Tôi
nghĩ giáo dục đang gặp khủng hoảng nghiêm trọng, đang gây hoang mang cho giáo
viên (GV), học sinh (HS), cha mẹ học sinh (CMHS) và dư luận xã hội. Những bất
cập của giáo dục đã tích tụ từ lâu, nhiều ý kiến đã nêu rõ vấn đề, nhưng không
được giải quyết, nay bùng phát ra (1). Những vấn đề cơ bản và cấp bách là gì?
.
1. Về học
sinh
HS
phổ thông ngay từ lớp 1 đến lớp 12 sao phải học nhiều thế, mang ba lô sách còng
lưng, đã học 2 buổi/ ngày, lại còn phải học thêm triền miên. HS yếu đuối, cận
thị, mụ mị, bị tước đoạt tuổi thơ, khiến các em phát triển không bình thường…
–
Giải pháp đó là:
HS đã học 2 buổi ngày, nhà trường, GV tuyệt đối không tổ chức dạy thêm thu tiền
đối với HS lớp mình, trường mình. Dạy theo Chương trình đã được Bộ GD&ĐT
phê duyệt là quá đủ rồi. GV có quyền tham khảo các loại sách để dạy cho tốt,
nhưng không bắt HS mua thêm sách, ngoài sách giáo khoa.
Không
bắt HS học nhiều, nhớ nhiều, thuộc nhiều, làm nhiều bài tập theo bài mẫu.
Phương
pháp dạy chủ yếu là hướng dẫn HS biết tự học, tự đọc sách, tự làm việc, biết
tìm kiếm thông tin, tri thức trên mạng và trong các tài liệu; biết cách tổng
hợp, phân tích, hệ thống hoá, khái hoá tài liệu thành sản phẩm trí tuệ của mình.
Biết hướng dẫn thì HS lớp Ba, lớp Bốn đã làm được kiểu bài tập như vậy và trình
bày tự tin rành mạch…
Học
cũng như ăn, thức ăn phải bổ dưỡng, nhưng cũng chỉ ăn vừa đủ, còn thòm thèm
càng tốt. Nếu nhồi nhét cho trẻ ăn quá mức thành bội thực, sinh bệnh… Học nhồi
nhét sinh bệnh tâm lý, tinh thần càng nguy hại hơn cho HS.
Nếu
có những HS yếu kém hay có vấn đề thì GV phải quan tâm cùng nhà Tâm lý học
đường (nếu có) kèm cặp thêm, chẩn trị giúp HS đó khá lên. Không thể để HS đến
lớp 5 vẫn chưa biết đọc, biết viết.
Nhà
trường cần tổ chức dạy “phụ đạo HS kém” mỗi tuần một buổi cho HS cùng khối lớp,
mà không được lấy tiền. Thế mới là giáo dục.
Làm
sao cho HS đến trường được sống trong bầu không khí vui vẻ, thân thiện; học tập
thích thú, tự chủ; không bị áp lực, lo hãi, căng thẳng… Học để trở thành chính
mình, để làm Người đàng hoàng, chứ có phải thành người máy hay những con cừu?
Mục
đích của giáo dục là tổ chức sự phát triển của thế hệ trẻ để các em trở nên
những người trưởng thành, thích ứng với xã hội các em sống. Đó phải là những
thanh niên khoẻ mạnh về thể chất, minh mẫn về tinh thần; biết cách chủ động tự
học hỏi để có nghề nghiệp/ công việc phù hợp, biết phát triển bản thân, biết
sống lành mạnh với gia đình và xã hội…
HS
học để khôn lớn, sống cuộc đời của chính nó, chứ bắt nó phải phấn đấu theo mẫu
người nào đó thì là cực hình! Vả lại ở thời đại 4-0 chỉ có tự mỗi người chủ
động học hỏi để thích ứng, phát triển bản thân, chứ chẳng ai dạy được mọi điều.
.
2. Về Cha
mẹ HS
Quý
vị đừng bao giờ mong đào tạo con mình thành ông nọ, bà kia rồi tự gây áp lực
cho mình và cho con trẻ. Các vị nên nhớ, đứa trẻ được đi du học bên Mỹ hay được
học trong trường đặc biệt đóng học phí 20 triệu, 50 triệu một tháng cũng không
chắc gì sẽ trở thành người như quý vị kỳ vọng đâu; chưa chắc gì nó sẽ đem lại
cho quý vị niềm vui, hạnh phúc lúc tuổi già.
Các
vị thấy đấy: Cậu bé Trần Đại Quang học đèn đom đóm mà sau trở thành Đại tướng,
giáo sư, tiến sỹ, Chủ tịch nước; cậu bé Vương Đình Huệ cũng ăn khoai, học đèn
đom đóm rồi trở thành giáo sư, tiến sỹ, Chủ tịch Quốc hội; cậu thanh niên
Nguyễn Phú Trọng, con nông dân, học lớp 10B cũng bình thường, không có học
thêm, sau này trở thành giáo sư, tiến sĩ, Chủ tịch Quốc hội, Tổng Bí thư Đảng,
Chủ tịch nước, uy quyền hơn Vua, lẫy lừng thế giới…
Hãy
để con mình sống cuộc đời của nó. Học ở trường vừa đủ, trung bình là tốt rồi;
nhưng nó được vui chơi, biết bơi, biết một môn thể thao, biết chút âm nhạc, hội
hoạ, thích đọc sách, biết nấu ăn, thích tự mày mò làm cái gì đó thú vị. Hãy dạy
con biết làm mọi việc trong gia đình; biết trò chuyện với bố mẹ, vui đùa với
anh em; biết quan tâm thăm hỏi ông bà, cô, bác…
Tóm
lại, trẻ phải trở thành thành viên yêu quý, sống trung thực và có trách nhiệm
với gia đình. Đó mới quan trọng hơn là giỏi tiếng Anh, Toán, Lý, Hoá… Có phải
ai giỏi tiếng Anh rồi cũng thành tài đâu? Chục triệu người Mỹ biết tiếng Anh
vẫn sống nghèo khổ đấy.
Chỉ
mong con mình học hành để hiểu biết, trở thành một thanh niên tử tế, biết quý
trọng, chăm sóc bản thân, hiếu thảo, có một nghề nghiệp/ công việc phù hợp. Còn
sau đó nó trở thành cái gì là do số phận chứ không phải cứ học nhồi nhét mà
thành.
Quý
vị phải đoàn kết, đấu tranh bảo vệ những giá trị đạo đức, môi trường giáo dục,
sao cho con mình được phát triển lành mạnh; không thể giao con mình cho nhà trường,
cho GV rồi cam chịu mọi ép buộc vô lý, coi con mình như thể là con tin…
Quý
vị giáo dục thế nào để con tự chủ, tự lập, đến 20 tuổi có thể nói rằng: Con
muốn học nghề gì thì học, muốn yêu ai thì yêu, muốn theo xu hướng lối sống nào
thì tùy; hỏi thì bố mẹ tư vấn, chứ không can thiệp. Như vậy mà thấy yên tâm,
không sợ con hư hỏng, thì đó là giáo dục thành công.
.
3. Về Giáo
viên
Chỉ
những HS điểm kém mới vào học sư phạm bất đắc dĩ; HS giỏi nhất chen nhau vào
trường Công an. Thế đủ biết nền giáo dục quốc gia hỏng rồi. Hỏng từ lâu rồi!
Hai năm qua hơn 40.000 giáo viên bỏ nghề, mà trong đó nhiều GV tốt ra đi. Mấy
nhà quản lý giáo dục bảo, “một người ra, ba người vào, có gì mà lo”. Càng thấy
hiện tình hỏng quá rồi.
Người
GV lương thấp lại khát khao muốn vươn lên có mức sống loại cao trong xã hội,
nên cũng đua theo phong trào “Làm nghề gì ăn nghề ấy”. Các công chức, công an,
phòng thuế … “ăn” vào Dân; quan chức cùng đại gia “ăn đất”, “ăn dự án”, bác sĩ
“ăn bệnh nhân”, Sư “ăn phật tử”… Vậy là GV cũng đua nhau “ăn HS”!
“Làm
nghề gì ăn nghề ấy” là do thể chế này đẻ ra và ngày càng tác oai, tác quái, mất
kiểm soát, làm tha hoá hết bản chất đạo đức của mọi nghề nghiệp hiện hành. Vì
vậy, nhiều người có lương tri đã bỏ nghề: Mấy vạn GV, mấy vạn bác sĩ, công chức
đã bỏ nghề trong thời gian gần đây.
Thưa
các Nhà giáo, các bạn đồng nghiệp yêu quý. Cứu nguy giáo dục chính là trông cậy
vào đội ngũ GV. Tôn sư trọng đạo là truyền thống quý báu của dân tộc ta. Nên
gìn giữ truyền thống đó, vì khi vứt bỏ đi rồi mới thấy nó cao quý, mà muốn khôi
phục cũng không được nữa. Nghề Thầy giáo dù ở nước nào cũng là nghề thanh bạch,
có cuộc sống tâm hồn phong phú, thiện lành, ổn định, yêu thích giao tiếp, làm
việc giáo dục trẻ em; hạnh phúc là cảm nhận thấy những trẻ em phát triển,
trưởng thành từ sự giáo dục của mình; cảm nhận được sự yêu mến, kính trọng từ
HS … và bằng lòng với cuộc sống mức thường thường trong xã hội.
Nghề
GV còn là nghề có điều kiện tốt nhất để phát triển và hoàn thiện bản thân. Đó
là đạo đức, lối sống của nghề giáo viên. Người GV dạy giỏi mà sống lương thiện,
an bình, thanh bạch HS càng kính trọng, yêu quý. Đó là hạnh phúc của Nhà giáo.
Nếu
những ai muốn mình có quyền uy, dùng quyền uy để kiếm nhiều tiền, khao khát
cuộc sống giàu sang như các quan chức, đại gia… thì đừng làm GV nữa, đừng ở
ngành giáo dục nữa.
Lương
GV phổ thông không đủ sống là lỗi của Nhà nước. Tôi là một nhà giáo, cũng đã
từng uất ức khi thấy con mình nằm bệnh viện, ăn cơm với mấy ngọn rau muống luộc
và mấy hạt lạc; trong khi thằng bé nằm giường bên, nó ném miếng giò nạc đi, bảo
ăn mãi chán lắm… Tôi từng cảm thấy nhục nhã, khi chiều về lại đèo thùng nước
gạo từ trường về nhà để nuôi lợn…
Tôi
thấu hiểu nỗi niềm của các GV khi thấy mình nghèo quá. Nghèo thường làm cho
người ta dễ hèn đi! Nhưng chúng ta phải đoàn kết cùng nhau đấu tranh với chính
quyền để tìm cách cải thiện đời sống GV, chứ không thể “ăn vào HS” được! Đó là
nguyên tắc Đạo đức của Nhà giáo.
Mình
túng thiếu có thể làm thêm nhiều việc để kiếm thêm tiền, nhưng không thể bắt HS
nộp tiền cho mình dưới bất cứ hình thức nào. Hiệp hội GV Mỹ cũng đưa ra 50 việc
để GV làm thêm kiếm tiền: trông trẻ ngoài giờ, bán hàng, phục vụ hàng ăn/uống
buổi tối, chủ nhật; dạy kèm các môn cho HS không phải của lớp mình/ trường
mình; dạy ở các Trung tâm học tập cộng đồng; tư vấn tâm lý, giáo dục; thiết kế
thời trang, làm vườn, v. v…(2).
Ở
ta nhiều GV nói với tôi, GV nghèo lương thấp nhưng “tỷ phú” về thời gian để
chăm sóc gia đình, để có thể làm nhiều việc ra tiền. Thực ra những trải nghiệm
“làm thêm” lành mạnh của GV cũng rất có ích cho việc giáo dục HS.
4. Về cán
bộ quản lý giáo dục
Thời
đại 4.0 rồi, Bộ GD&ĐT, Sở GD&ĐT giảm bớt biên chế đi. Bỏ Phòng GD đi.
Càng lắm người quản lý càng bày ra lắm trò thi đua, chỉ đạo, kiểm tra, đánh
giá, gây rối cho bên dưới, làm khổ GV. Tất cả các cấp quản lý GD từ Bộ trưởng
đến Hiệu trưởng, cố hết sức rũ bỏ hết những cái gì quấy rầy GV, làm khổ GV, để
họ tập trung vào chuyên môn và còn thời gian nghỉ ngơi, chăm sóc gia đình, làm
thêm kiếm sống.
Chính
quyền, các cấp quản lý, xã hội càng đòi hỏi ở GV nhiều bao nhiêu thì càng phải
tôn trọng họ bấy nhiêu. Để người GV lương không đủ sống, bị xã hội coi thường,
đó là nỗi nhục của chế độ, của Đảng và Nhà nước này.
Tôi
còn nhớ vào đầu những năm 1960s cán bộ quản lý GD được tập huấn về Mục đích,
Mục tiêu, Nguyên lý, Phương châm … GD XHCN để về tổ chức tập huấn cho GV trong
kỳ nghỉ hè. Nghe ông Tố Hữu nói thì căng lắm. Có anh phát biểu rồi đọc thơ:
“Ngang lưng thì thắt phương châm/ đầu đội nguyên lý, tay cầm mục tiêu/ nghỉ Hè
mà thấy liêu xiêu …”
Bộ
trưởng GD Nguyễn Văn Huyên bảo, học gì thì học, nhưng phải để GV được nghỉ hè
ít nhất hai tháng. Các anh chị biết không, người GV yêu nghề sư phạm là vì đó
là nghề TỰ DO và được nghỉ BA THÁNG HÈ..
Người
quản lý GD hiểu như vậy, tôn trọng nghề GV như vậy thì dù khó khăn đến mấy, họ
vẫn “Tất cả vì học sinh thân yêu”! (Khẩu hiệu của GV vào những năm 1960 –
1980).
Phải
nghiên cứu tìm ra cơ chế bầu những GV giỏi, tốt làm Hiệu trưởng và trả phụ cấp
xứng đáng. Hiệu trưởng là linh hồn của nhà trường; Hiệu trưởng tốt thì nhà
trường tốt, Hiệu trưởng hỏng thì nhà trưởng hỏng. Hiệu trưởng ngu dốt nhưng
chạy chọt bằng nhiều tiền để có chức quyền, rồi dùng quyền uy đó để kiếm tiền,
thì giáo dục hỏng không gì cứu vãn được.
Mới
đây chuyện động trời xảy ra, đó là khi Hiệu trưởng trường THPT Chu Văn Thịnh,
huyện Mai Sơn, tỉnh Sơn La phải chuyển đi làm Hiệu phó trường khác, thì vợ ông
ta phụ trách bếp ăn của trường này, đã bỏ chất độc vào thức ăn của hơn 400 HS
ăn bán trú (3). Chắc hẳn vợ chồng chị ta bị mất nhiều quyền lợi to lắm. Món
tiền quá lớn đã che lấp hết lương tri để chị ta hành động mù quáng vậy đó. Khi
động cơ kiếm tiền bằng bất cứ cách nào thì tất yếu dẫn đến hành động vô minh
tăm tối.
5. Về Đảng
và Nhà nước
Nói
thật, không trông mong gì ở cái Quốc hội ăn hại này! Luật Giáo dục, Luật Phổ
cập giáo dục đã ban hành từ lâu, mà không có giám sát thi hành; bao nhiêu
chuyện quốc gia đại sự mà Quốc hội cứ như không biết gì, toàn đi bàn chuyện
lăng nhăng.
Bây
giờ chỉ có Tổng bí thư và Thủ tướng lắng nghe, thấu hiểu, thấy giáo dục nguy
cấp lắm rồi và có quyết tâm cứu nguy rồi chấn hưng giáo dục thì may ra mới có
chuyển biến.
________
Chú
thích:
https://www.facebook.com/profile.php?id=100059910855657
https://nongnghiep.vn/khi-giao-vien-hoa-ky-di-lam-them-d363388.html
No comments:
Post a Comment