ĐIỀU TRA CỦA REUTERS : NGA CHIÊU MỘ CÔNG DÂN CUBA RA CHIẾN TRƯỜNG UKRAINE NHƯ THẾ NÀO? (BBC News Tiếng Việt)

Điều tra của Reuters: Nga chiêu mộ công dân Cuba ra chiến trường Ukraine như thế nào?

BBC News Tiếng Việt

1 tháng 10 2023, 12:57 +07

https://www.bbc.com/vietnamese/articles/c3g30w0yzvgo

Bà Yamidely Cervantes lần đầu mua chiếc máy may mới trong nhiều năm qua, và thêm một tủ lạnh và một chiếc điện thoại di động - tất cả từ đồng tiền của Nga, theo điều tra đặc biệt của Reuters.

https://ichef.bbci.co.uk/news/800/cpsprodpb/105f/live/0dec12f0-601c-11ee-a259-d91a2bfc0d8f.png

Một người đàn ông giấu tên cho Reuters xem hình một công dân Cuba, tên Maykel Estrada, đang ở một doanh trại quân đội ở thành phố Ryazan của Nga, ảnh ngày 19/09

Người thợ may này cho biết, người chồng 49 tuổi của mình, Enrique Gonzalez, một người thợ hồ chật vật kiếm sống qua ngày, đã rời khỏi ngôi nhà của họ ở thị trấn nhỏ La Federal vào ngày 19/07 để tham gia chiến đấu cho quân đội Nga ở Ukraine.

Những ngày sau đó, ông ấy đã chuyển khoản tiền thưởng vì đã đăng ký đi lính cho Nga, khoảng 200.000 rouble, khoảng 2.000 USD, và bà Yamidely nhận được bằng đồng peso của Cuba.

Khoản tiền này như 'từ trên trời rơi xuống' đối với người dân ở một đảo quốc theo chế độ cộng sản, khi nền kinh tế đang ngập trong khủng hoảng.

Khoản tiền này gấp hơn 100 lần mức lương nhà nước trung bình mỗi tháng là 4.209 peso (khoảng 17 USD), theo số liệu từ văn phòng thống kê quốc gia Cuba.

Vài nơi khác tình hình 'thắt lưng buộc bụng' còn trầm trọng hơn cả ở thị trấn La Federal, một cộng đồng cư dân gồm khoảng 800 người, ở ngoại ô thủ đô Havana, trong bốn cư dân thì có một người thất nghiệp, số liệu chính phủ năm 2022 của Cuba cho thấy.

Trên một con đường đất dài 100 mét nơi bà Carvantes sống, ít nhất ba người đàn ông đã rời Cuba để đến Nga kể từ tháng Sáu, và một người nữa đã bán nhà để chuẩn bị ra đi, bà cho biết.

"Bạn có thể đếm trên một bàn tay ai đã ra đi," người phụ nữ 42 tuổi này nói khi bà đi qua con đường từ một khoảng sân nhỏ, nơi bà đã 'cải biên' hai chiếc bồn cầu hư thành những chậu hoa.

"Nghèo túng đã đưa đẩy đến chuyện này."

Reuters đã lần theo câu chuyện của bốn người đàn ông, cùng hơn một chục người Cuba khác được chiêu mộ để đi lính cho Nga, từ các quận huyện ở trong và xung quanh thủ đô Havana, từ người thợ hồ, chủ cửa hàng cho đến công nhân lọc dầu và nhân viên công ty điện thoại. 11 người đàn ông đã bay đến Nga trong khi bảy người khác đang hồi hộp trong thời khắc sắp đến lượt.

Các cuộc phỏng vấn được thực hiện với những người đàn ông, cùng bạn bè và họ hàng của họ, cùng các tin nhắn WhatsApp, giấy thông hành, hình ảnh và số điện thoại họ đã cung cấp để bổ sung cho tài khoản cho họ, cho thấy một bức tranh chi tiết nhất cho đến nay về cách mà người dân Cuba đã ra đi để giúp tăng cường cỗ máy chiến tranh của Moscow.

Điện Kremlin và Bộ Quốc phòng Nga đã không phản ứng trước các câu hỏi về những người Cuba được tuyển mộ vào quân ngũ. Chính phủ Cuba cũng không phản hồi trước những câu hỏi liên quan đến bài viết này từ Reuters.

Tin tức những người Cuba đi lính cho Nga đã lên mặt báo hồi tháng này sau khi chính phủ Havana - một đồng minh lâu năm của Nga nói quốc gia này "không có liên quan cuộc chiến tranh Ukraine" - và cho biết đã bắt giữ 17 người có liên quan đến một đường dây buôn người, dụ dỗ người dân Cuba đi chiến đấu cho Moscow. Reuters không thể phát hiện đầy đủ danh tính của người liên quan đến đường dây buôn người bị cáo buộc này và khi nào hoặc liệu họ đã bị bắt giữ hay chưa.

Những người lính được tuyên mộ do Reuters phát hiện được, đã tình nguyện đến Nga để làm việc cho quân đội, theo sau các thông tin trên mạng xã hội từ một người tuyển quân, tự gọi cô ta với cái tên là "Dayana".

Ví dụ như tại thị trấn La Federal, tất cả chín người được tuyển, do Reuters phát hiện được, đã đăng ký tham gia chiến đấu. Tại Alamar, một vùng ngoại ô ở phía đông thủ đô Havana, hầu hết năm người đàn ông đã đăng ký tham gia những nhiệm vụ không tác chiến như xây dựng, đóng gói hàng và hậu cần.

Havana nói sẽ 'vô hiệu hóa' một đường dây tuyển quân là người Cuba cho Nga đánh Ukraine

https://ichef.bbci.co.uk/news/800/cpsprodpb/c602/live/a6f1a870-601c-11ee-a259-d91a2bfc0d8f.png

Bà Yamidely Cervantes, 42 tuổi, nói chuyện với chồng mình là ông Enrique Gonzalez, 49 tuổi, trong quân phục tại một doanh trại quân đội ở Nga, ảnh ngày 21/09

Chồng của bà Cervantes, ông Gonzalez nói qua một cuộc gọi video từ một căn cứ quân sự của Nga bên ngoài thành phố Tula, miền nam Moscow, cho Reuters biết ông là một trong 119 người Cuba đang được huấn luyện tại đây. Khi đến Nga, ông cho biết, bản thân đã ký một hợp đồng để làm việc cho quân ngũ, được dịch sang tiếng Tây Ban Nha.

"Mọi người ở đây biết họ sắp làm chuyện gì," ông nói, mỉm cười trong một bộ quân trang khi ông ấy cho Reuters xem qua điện thoại về khung cảnh xung quanh một trại huấn luyện có các cột là những cây thông. "Họ đến đây để tham chiến."

Ông Gonzalez nói có 119 người Cuba đang được huấn luyện để chiến đấu, mặc dù vẫn chưa rõ họ sẽ được cử đến đâu.

"Tôi có một vài người bạn ở Ukraine, họ ở những nơi có bom rơi nhưng họ không thật sự phải đối đầu với người Ukraine," ông nói thêm. "Mọi thứ ở đây tốt, nhưng khi chúng tôi đến đó, chúng tôi sẽ nằm trong vùng chiến sự."

Reuters chưa thể liên hệ với bất kỳ người đàn ông nào khác tham gia quân ngũ, mặc dù đã được xác nhận qua các tin nhắn WhatsApp và hình ảnh rằng họ đã đã bay đến Nga và hai người hiện đang ở bán đảo Crimea.

Khi được hỏi về bình luận chuyện người Cuba tham chiến cho quân đội Nga, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Ukraine Oleg Nikolenko nói: "Tôi có thể xác nhận là Đại sứ quán Ukraine ở Havana đã liên lạc với phía nhà chức trách Cuba về vấn đề này."

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ nói Washington đang theo dõi sát sao tình hình. "Chúng tôi quan ngại sâu sắc về các thông tin cho rằng các thanh niên Cuba đã bị đánh lừa và tuyển mộ để chiến đấu cho Nga,", người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ nói.

Tổng thống Nga 'giao việc' cho Andrei Troshev, cựu cố vấn của Prigozhin

https://ichef.bbci.co.uk/news/800/cpsprodpb/64fd/live/8642a750-601c-11ee-a2cc-89c9f3fc75a6.png

Bà Marilin Vinent và bức ảnh con trai của mình, Dannys Castillo trong quân phục Nga với dòng tin nhắn ngày 22/08 viết bằng tiếng Tây Ban Nha "Con hết đường lui rồi", trong cuộc phỏng vấn với Reuters tại nhà riêng ở ngoại ô thủ đô Havana của Cuba, ảnh ngày 06/09

Dayana trong chiếc mũ ngụy trang

Hoạt động tuyển lính của Cuba do Reuters phát hiện đã bắt đầu vài tuần sau khi Tổng thống Nga Vladimir Putin ban hành một sắc lệnh hồi tháng Năm, cho phép những người nước ngoài được đăng ký đi lính với hợp đồng theo năm để trở thành công dân Nga, theo một quy trình rút gọn, cùng vợ hoặc chồng, con cái và cha mẹ họ.

Tại thị trấn La Federal, từ ngữ về quân đội bắt đầu lan rộng hồi tháng Sáu, theo những người dân trả lời Reuters. Những lời mời gia nhập được chia sẻ qua Facebook, Instagram và WhatsApp, đã trở thành chủ đề bàn tán trong thị trấn, với cái tên Dayana trở thành người liên lạc.

Hơn hai chục người đàn ông trẻ tuổi trả lời Reuters trong và xung quanh Havana đã nói về quy mô làn sóng này.

Cristian Hernandez, 24 tuổi, bật cười khi được hỏi bao nhiêu người đã rời khu vực xung quanh La Federal. "Đông đen," anh ta nói. "Hầu như mọi người bạn của chúng tôi đều đi đến đó rồi."

Yoan Viondi, 23 tuổi, người sống chỉ vài phút chạy xe đạp từ con đường chính, cho biết có khoảng 100 người đàn ông ở Villa Maria, một quận bao gồm thị trấn La Federal, đã được tuyển mộ đi lính cho Nga kể từ hồi tháng Sáu qua.

Anh ta nói một người bạn cho số liên lạc qua WhatsApp của Dayana, một người phụ nữ Cuba mà anh ta nói đã mua vé máy bay cho những người được chiêu mộ đi lính. Dayana cũng được hầu hết những người đi lính và họ hàng của họ mà Reuters phỏng vấn, đề cập là đầu mối liên lạc chính.

Viondi không phí phạm chút thời gian nào.

"Chào, buổi chiều tốt lành," Viondi nói với Dayana trong tin nhắn ngày 21/07, mà Reuters xem được. "Làm ơn, tôi cần thông tin."

Dayana, người dường như xuất hiện trong chat là một phụ nữ có tóc đen, đội một chiếc mũ ngụy trang, phản hồi với thời hạn hợp đồng gần như ngay lập tức, theo các mốc thời gian trong chat. Dòng đầu tiên trong tin nhắn có nội dung: "Đây là một hợp đồng với quân đội Nga mà bạn có thể được trao quốc tịch."

Hợp đồng trong một năm và số tiền thưởng khi ký là 195.000 rouble, theo sau đó là khoản lương hàng tháng là 200.000 rouble, thêm 15 ngày phép sau sáu tháng làm việc đầu tiên.

Những điều khoản này giống với những gì mà những người lính mới được tuyển và gia đình họ nói với Reuters.

"Nếu bạn đồng ý, bạn cần gửi một bản sao hộ chiếu," dòng tin nhắn của Dayana nêu.

Chỉ trong vòng hai phút, Viondi đã gửi bản sao hộ chiếu của anh ta. Một giờ sau, Dayana phản hồi qua một thông điệp audio mà Reuters nghe được: "Hoàn hảo, ngày mai tôi sẽ nói cho anh biết ngày anh sẽ đi," bà ta nói.

Reuters không thể liên lạc được với Dayana để bình luận theo số điện thoại mà Viondi và người khác đã liên lạc, hoặc xác nhận tên đầy đủ của người phụ nữ này.

Khủng hoảng năng lượng, Cuba xoay sang 'đồng minh cũ' Nga để nhận trợ giúp

'Tôi sẽ không phải chết đói'

https://ichef.bbci.co.uk/news/800/cpsprodpb/3b12/live/2f9d7370-601d-11ee-8feb-1f7179b2c49b.png

Những hình ảnh về cố Chủ tịch Cuba Fidel Castro tại cổng vào một khu chung cư ở quận Alamar, ngoại ô thủ đô Havana, ảnh ngày 11/09

Cuối cùng thì, mặc dù phấn khởi lúc ban đầu, Viondi trở nên lo lắng về chuyện đi đến Nga và cắt đứt liên lạc với Dayana. Anh ấy nhấn mạnh những người đăng ký đi lính ở La Federal biết họ sẽ ra chiến trường.

"Cuộc sống thật khó khăn tại đây. Ai cũng bảo, 'Nếu tôi chọn điều này, tôi sẽ không bị chết đói tại Cuba," anh cho biết. "Nhưng họ biết họ đang đi đến đâu. Tôi cũng hoàn toàn biết rõ nơi tôi sẽ đi đến."

Viondi nói với Reuters, là cả Dayana hoặc không bất kỳ ai khác, đã yêu cầu anh ta phải giữ bí mật liên lạc của họ.

Anh ta cho biết đã duy trì liên lạc với ít nhất bốn người bạn đã ký hợp đồng chiến đấu cho Nga và rằng, theo những gì anh biết được cho đến này, "họ ổn". Anh nói đa số họ hiện đang ở Ukraine.

Cuba đang ngập chìm trong một cuộc khủng hoảng kinh tế tồi tệ nhất trong hàng thập kỷ qua, hàng dài người xếp hàng để lấy vật phẩm thiết yếu, như thức ăn, nhiên liệu và được chăm sóc y tế, từ đó khiến người Cuba đổ xô bỏ xứ ra đi để sang Mỹ, các quốc gia Mỹ La-tinh và châu Âu vào năm ngoái.

Alina Gonzalez, chủ tịch một ủy ban cộng đồng lân cận tại La Federal, người có nhiệm vụ huy động sự hỗ trợ từ chính phủ theo thể chế cộng sản này, nhớ lại sự phấn khích khi nghe về chuyện Nga tuyển đi lính.

Nhiều người đàn ông trong khu vực của bà chớp lấy cơ hội, bà cho biết, gồm cả đứa cháu trai Danilo của bà.

"Một đứa sống ở đó? Nó cùng vợ và hai đứa con đi rồi. Còn đứa ở phía kia, đi cùng vợ. Và có bà mẹ ở dưới đó nữa," bà nói.

Roberto Sabori nói với Reuters rằng nhiều người đàn ông đã ra đi - bao gồm đứa con trai 30 tuổi, Yasmani của ông - đã vội vã ra đi, giữ bí mật kế hoạch với thậm chí gia đình họ.

"Tôi nghe tin vào ngày mà thằng nhỏ ra đi," người đàn ông 53 tuổi, sống gần nhà với ông Gonzalez nói, và cho biết con trai của họ đã gọi điện thoại cho ông khi chuẩn bị lên máy bay từ một thị trấn du lịch Varadero để bay đến Moscow.

"Nó chẳng bao giờ nói cho tôi biết chuyện gì cả."

Khủng hoảng nhiên liệu, Cuba hủy diễu hành mừng ngày Quốc tế Lao động

'Vợ ơi, anh không chịu nổi rồi'

https://ichef.bbci.co.uk/news/800/cpsprodpb/55a5/live/67f79160-601d-11ee-8feb-1f7179b2c49b.png

Những người dân Cuba trước khu chung cư ở quận Alamar, ngoại ô thủ đô Havana của Cuba, ảnh ngày 08/09

Cervantes, người thợ may ở La Federal, nhớ lại sự tuyệt vọng mà ông chồng Gonzalez của mình, hiện đang ở Nga, đã trải qua trong những tháng trước khi rời đi. "Làm việc, làm, làm," bà ta nói về cuộc sống của chồng mình. "Có ngày ông ấy nói với tôi, 'Vợ ơi, anh không chịu nổi rồi'."

"Rồi ngày nọ ông ấy bảo tôi, 'Anh đi Nga đây. Chồng tôi đưa cho tôi xem bản sao hộ chiếu, và vé máy bay, cùng mọi thứ. Đó là ngày 17/07 và rồi ông ấy đi hôm 19/07."

Trong khi bà Cervantes chọn ở lại quê hương, Reuters đã xác nhận thông qua các hình ảnh và video từ WhatsApp rằng ít nhất ba người vợ từ La Federal có chồng đi Nga đã cùng đi chung, cũng như ít nhất một người con của họ.

Cervantes nói người anh họ của bà, Luis Herlys Osorio đã đăng ký gia nhập quân đội Nga vài tuần sau khi chồng bà ra đi, và vợ của Luis là Nilda cũng giờ đang ở Nga: "Bà ấy ra đi, và nhiều phụ nữ ở gần đây cũng thế."

Reuters đã xem những hình ảnh trên mạng xã hội của Nilda, cùng hai người vợ khác từ thị trấn La Federal, từ một căn nhà cho thuê ở thành phố Ryazan, miền tây nước nga. Osorio thì đang ở Crimea, bà Cervantest nói.

Cuba đã phát đi những thông điệp trái ngược trong tháng này về chuyện công dân của mình đi chiến đấu cho Nga.

Hôm 08/09, khi công bố vụ bắt giữ đường dây buôn người, Cuba nói việc công dân của mình đi chiến đấu cho quân đội nước ngoài là chuyện bất hợp pháp, có thể bị án tù chung thân.

Mặc dù vậy, vài ngày sau, Đại sứ Cuba ở Moscow nói Havana không phản đối người dân Cuba "những người ký hợp đồng và gia nhập quân ngũ của Nga một cách hợp pháp trong chiến dịch này." Chỉ trong vài giờ, Cuba đã mâu thuẫn với chính phái đoàn của mình, lặp lại rằng người dân Cuba bị cấm ra chiến đấu như lính đánh thuê.

Gonzalez phản đối việc bị gọi là lính đánh thuê. Người thợ xây trát vữa này, đã nhận được hộ chiếu của Nga, và so sánh sự tương đồng trong quyết định chiến đấu cho Nga với những người dân Cuba đã chiến đấu tại Angola trong cuộc chiến do Liên Xô hậu thuẫn vào những năm 1970.

Trong cuộc chiến tranh ở quốc gia miền nam châu Phi này, được xem là một cuộc xung đột ủy nhiệm Chiến tranh Lạnh, Cuba đã huy động hàng chục ngàn binh sĩ đến chiến đấu cho nhóm du kích theo chủ nghĩa cộng sản, do Moscow hậu thuẫn, để chống lại phong trào chống cộng do Mỹ đứng đằng sau.

"Tôi làm theo gương của họ," Gonzalez nói về một số chiến binh Cuba ở Angola, và cho biết thêm Moscow đã là một đồng minh 'sắt son' của Cuba trong hàng chục năm qua và Liên Xô đã viện trợ kinh tế cho đảo quốc này.

"Nước Nga đã giúp duy trì cuộc sống gia đình tôi."

Havana nói sẽ 'vô hiệu hóa' một đường dây tuyển quân là người Cuba cho Nga đánh Ukraine

---------------------------------

TIN LIÊN QUAN

Cuba phát hiện đường dây tuyển quân cho Nga đánh Ukraine

5 tháng 9 năm 2023

Tổng thống Nga 'giao việc' cho Andrei Troshev, cựu cố vấn của Prigozhin

29 tháng 9 năm 2023

Khủng hoảng năng lượng, Cuba xoay sang 'đồng minh cũ' Nga để nhận trợ giúp

5 tháng 7 năm 2023

Khủng hoảng nhiên liệu, Cuba hủy diễu hành mừng ngày Quốc tế Lao động

1 tháng 5 năm 2023