Prigozhin
« tử nạn » : Phô trương sức mạnh hay thừa nhận điểm yếu của Putin ?
Minh Anh - RFI
Đăng ngày: 25/08/2023 - 11:56
Yevgeny
Prigozhin, chủ nhân tập đoàn bán quân sự Wagner được truyền thông trong nước
loan báo là đã bị thiệt mạng sau vụ rơi máy bay hôm thứ Tư 23/08/2023. Nếu như
nguyên nhân tai nạn vẫn còn mù mờ, thì nhiều nhà quan sát cho rằng khó thể bỏ
qua khả năng đây là một vụ ám sát được chỉ đạo từ điện Kremlin nhằm trừng phạt
kẻ chủ mưu vụ nổi loạn hồi tháng 6/2023.
Yevgeny
Prigozhin, lãnh đạo tập đoàn bán quân sự Nga Wagner. AP
Theo truyền thông Nga, máy bay riêng của lãnh
đạo Wagner đã bị rơi tại vùng Tver, chỉ cách Matxcơva hơn 100 km về phía tây bắc.
Tổng cộng 10 hành khách đã bị thiệt mạng, trong số này, ngoài Yevgeny Prigozhin
và Dimitri Utkin, nhân vật số hai của Wagner còn có nhiều thành viên khác của tập
đoàn.
Các kịch bản của vụ rơi máy bay
Tổng thống Nga Vladimir Putin sau gần 24 giờ
im lặng, cuối cùng đã lên tiếng vào cuối chiều thứ Năm 24/8. Không giống như lần
phát biểu sau ngày nổi loạn, lần này, tổng thống Nga nhắc đến tên Prigozhin để
bày tỏ sự tưởng nhớ : « Tôi đã biết Prigozhin từ lâu, kể từ đầu những
năm 1990. Ông ấy là một người có số phận phức tạp. » Một lời thừa nhận
chính thức về cái chết của Prigozhin.
Một hồi kết bi thảm nhưng cũng không có gì
đáng ngạc nhiên, một nhận định chung của hầu hết giới chuyên gia. Bởi vì, kể từ
sau cuộc tiến quân về Matxcơva bị thất bại ngày 23/06/2023, đối với nhiều người,
Yevgeny Prigozhin xem như là đã mang án treo. Cyrille Bret, nhà địa chính trị học,
giảng viên trường Sciences Po ở Paris nhận định khó có thể tin rằng đây chỉ là
một tai nạn đơn giản và thuần túy. Trả lời đài RFI, nhà địa chính trị đưa ra bốn
kịch bản :
« Một tai nạn đơn giản và thuần túy
làm thiệt mạng Yevgeny Prigozhin. Một hành động bí mật từ phía các kẻ thù của
Prigozhin, nghĩa là có một hành động phá hoại hay tấn công từ phía một nhóm lực
lượng vũ trang. Một hoạt động bí mật do điện Kremlin chỉ đạo nhằm loại bỏ người
mà cách nay hai tháng đã dám thách thứ lãnh đạo đất nước. Kịch bản cuối cùng,
cũng không thể loại trừ, vì điều này đã từng xảy ra, thực chất đây là một vụ mất
tích giả. Không có giấy khai tử cũng không có khám nghiệm tử thi của ông
Prigozhin, ông ấy có thể đã quyết định biến mất khỏi màn hình mà không cần đến
cái chết. »
Về điểm này, bà Jenny Mathers, chuyên gia
về các cơ quan tình báo Nga, trường đại học Aberystwyth, xứ Wales, trả lời
France 24 còn đưa ra một kịch bản khác mà theo bà là khả dĩ nhất : Một kế
hoạch do GRU – Cơ quan tình báo Nga – dàn dựng. Stephen Hall, nhà chính trị học
chuyên gia về Nga, trường đại học Bath, Anh Quốc, cho biết
thêm :
« Vào ngày định mệnh đó, Yevgeny
Prigozhin dường như phải thực hiện một chuyến bay đi về từ Mali vì ông ấy nghe
nói rằng GRU tìm cách gạt các binh sĩ của Wagner để đặt người của mình. Đây là
một cách để GRU buộc người chỉ huy của Wagner phải cấp tốc di chuyển, cho phép
quân đội Nga biết chính xác Yevgeny Prigozhin đi trên chuyến bay nào. »
Prigozhin bị ám sát, bàn tay của
GRU ?
Nếu như không có điều gì chỉ rõ ra rằng có bàn
tay của điện Kremlin trong vụ rơi máy bay, một số nhà phân tích ghi nhận có những
điểm trùng hợp. Chiếc máy bay chở cùng lúc Yevgeny Prigozhin và Dimitri Utkin.
Ông Stephen Hall, nhà chính trị học chuyên gia về Nga, trường đại học Bath, Anh
Quốc, trả lời France 24 nhấn mạnh đây là điều rất hiếm. « Cả hai người
này hầu như chưa bao giờ đi cùng nhau chính xác là để tránh một kiểu kịch bản
như thế xảy ra. »
Cùng ngày, Matxcơva thông báo tước mọi chức vụ
tướng Sergey Surovikin khỏi vị trí chỉ huy lực lượng không gian vũ trụ. Vị tướng
được nhiều người kính trọng và nể sợ không còn xuất hiện trước công chúng từ
sau cuộc nổi loạn ngày 23/6. Ông bị nghi ngờ là có thiện cảm ở Prigozhin. Theo
quan điểm Jenny Mathers chuyên gia về Nga, trường đại học Aberystwyth, xứ
Wales, « điều đó tạo ấn tượng rằng điện Kremlin đã dứt khoát sang trang
cuộc binh biến ».
Cuối cùng, và đây cũng là điểm đáng chú ý nhất, thời
điểm xảy ra tai nạn mang tính biểu tượng cao : Đúng hai tháng sau ngày xảy
ra cuộc nổi loạn. Tướng Jerome Pellistrandi, tổng biên tập tạp chí Quốc Phòng,
trên làn sóng RFI Pháp ngữ giải thích rằng Vladimir Putin lợi dụng hai tháng
này để giải quyết một số vấn đề.
« Trước tiên là phải tước vũ khí trong
mọi trường hợp một phần lực lượng Wagner, cưỡng ép chuyển họ sang Belarus và
sáp nhập lực lượng này vào quân đội Nga. Ngoài ra còn có cả toàn bộ khía cạnh
các công ty bình phong do Prigozhin điều hành. Điều nghịch lý là một số công ty
này đã nhận được nhiều hợp đồng mới từ điện Kremlin cũng nhưng cùng lúc còn có
các cuộc điều tra hành chính. Tất cả những điều này là nhằm làm cho Prigozhin
lơ là mất cảnh giác để rồi đánh ông ấy một cách tàn bạo như chuyện đã xảy ra. »
Bắn hạ Prigozhin, lời thừa nhận điểm yếu ?
Còn theo bà Jenny Mathers, trong giả thuyết
đây là chiến dịch do GRU vạch ra, đây cũng là hai tháng để « các cơ
quan tình báo của Nga đánh giá các chi tiết và bảo đảm rằng họ làm chủ tất cả
các hậu quả có thể ». Jeff Hawn, chuyên gia về an ninh Nga, cộng tác
viên cho New Line Institute, một trung tâm nghiên cứu của Mỹ về địa chính trị,
nhận định rằng điện Kremlin chậm trễ hành động còn vì Vladimir Putin chưa chắc
chắn quyết định số phận Yevgeny Prigozhin sẽ ra sao.
Trả lời France 24, ông giải thích :
« Đừng quên rằng tổng thống Nga trước tiên đã bảo đảm với Prigozhin là
sẽ chẳng có chuyện gì xảy ra nếu ông ta chọn đến tị nạn ở Belarus và ông Putin
được xem là người biết giữ lời hứa ». Thế nhưng, sau đó, Prigozhin
huyênh hoang tiếp tục xuất hiện tại châu Phi hay như ở Nga nhân kỳ thượng đỉnh
Nga – châu Phi ở Saint-Petersburg.
Thái độ ứng xử của Prigozhin mà nhà địa chính
trị học Cyrill Bret, khi trả lời RFI, đánh giá là khó có thể chấp nhận đối với
những người bị ông ta thách thức, bất kể đó là các tham mưu trưởng quân đội,
như ông Guerassimov và bộ trưởng Quốc Phòng Shoigu. Theo chuyên gia Bret, đối với
Putin, việc Prigozhin biến mất, trong ngắn hạn, cho phép đơn giản hóa việc sắp
xếp nhân sự, « nhưng về lâu dài, vụ việc này có thể tước đi một đòn bẩy
hành động của ông Putin ở Ukraina và nhất là tại Nga, để đối trọng với các phe phái
khác xung quanh ông và rộng hơn nữa là ở châu Phi, vì Wagner đã gần như trở
thành một chiếc tủ kính chính thức cho hoạt động của Nga tại châu Phi ».
Việc xử lý « vấn đề Prigozhin » dường
như cấp bách hơn bao giờ hết vào lúc tình hình quân sự ở Ukraina không có cải
thiện cho Nga. Nhưng đây có lẽ cũng là cách để ông Putin khẳng định uy quyền và
cho thấy rõ không một kiểu « thách thức quyền lực » nào, kể từ giờ, sẽ được
dung thứ. Việc trừ khử Prigozhin bằng cách bắn hạ máy bay là một giải pháp triệt
để và không mấy kín đáo, nhưng đó còn là một thông điệp rõ ràng mà ông Putin muốn
dành cho giới tinh hoa của Nga rằng cái giá phải trả cho sự phản bội là rất đắt.
Dù vậy, theo quan điểm của Jeff Hawn, đây còn
là một lời thừa nhận điểm yếu từ điện Kremlin. « Vladimir Putin đã tạo
dựng cho mình hình ảnh một chính trị gia mang lại trật tự cho nước Nga. Thế
nhưng, chí ít người ta có thể nói là tình hình nội bộ đã trở nên rất hỗn loạn
và chính quyền không thể xử lý các vấn đề một cách kín đáo nữa ».
(Nguồn RFI, France 24)
-----------------------------
Các nội dung liên quan
Yevgeny
Prigozhin, ông chủ ma quái của Wagner, người kiến tạo ảnh hưởng của Nga tại
châu Phi
Lãnh
đạo Wagner ‘‘chết’’ trong tai nạn máy bay: Điện Kremlin chưa xác nhận
Prigozhin:
Từ đồng minh thành một nhân vật "khó xử" đối với Putin
No comments:
Post a Comment