Ai sẽ giám sát quá trình
chuyển đổi từ than sang năng lượng sạch của VN?
Mỹ Hằng
BBC News Tiếng Việt
4 tháng 7 2023, 17:15 +07
https://www.bbc.com/vietnamese/vietnam-66095559
(Từ trái
qua) Ngụy Thị Khanh, Mai Phan
Lợi, Đặng Đình Bách, Bạch Hùng Dương, Hoàng Minh Hồng - những nhà hoạt động môi trường hàng đầu bị chính
phủ Việt Nam bỏ tù. Trong số này chỉ có bà Khanh mới được trả tự do
Trong các bản kế hoạch trên giấy tờ, Việt Nam được
đánh giá là đang đi đúng hướng trên lộ trình loại bỏ hoàn toàn điện than vào
năm 2050.
Tuy nhiên vẫn còn nhiều câu hỏi đặt ra về tính
khả thi và minh bạch của quá trình này, nhất là khi Việt Nam cho bỏ tù các nhà
hoạt động môi trường hàng đầu - những người lẽ ra đóng vai trò giám sát độc lập
việc thực hiện cam kết đầy tham vọng này.
Điện gió VN: Nguy cơ thiệt
hại hàng tỷ USD đầu tư nước ngoài - Bài 1
Điện gió Việt Nam: Mối
lo an ninh, quốc phòng và nhà đầu tư Trung Quốc - Bài 2
Năng lượng tái tạo VN:
Nghịch lý tăng than dù thừa điện mặt trời và câu hỏi về điện khí LNG - Bài 1
Năng lượng tái tạo: 'VN
cần nâng cấp lưới điện quốc gia' - Bài 3
Ngoài bà Ngụy Thị Khanh mới
được trả tự do sau 16 tháng tù, bốn nhà hoạt động môi trường khác đang ngồi tù
là Mai Phan Lợi, Bạch Hùng Dương, Đặng Đình Bách, và Hoàng Minh Hồng.
Họ đều là những người lên tiếng mạnh mẽ phản đối
điện than và vận động Việt Nam chuyển đổi sang năng lượng sạch.
"Không ai có thể thực sự thay thế các nhà bảo vệ môi trường và khí hậu
- những người đã bị bịt miệng - nếu không có điều gì đó lớn hơn được thay đổi," bà Lucy
Hammer, nhà nghiên cứu của Global Energy Mornitor
nói với BBC từ Washington.
"Bất cứ hành động đàn áp nào đối với sự chỉ trích, phản đối, truyền
thông độc lập, và hơn thế nữa, cần phải chấm dứt để sự chuyển đổi sang năng lượng
sạch được thành công."
Nhiều câu hỏi còn bỏ ngỏ
Theo các số liệu mới nhất mà Global Energy
Mornitoring (GEM) cung cấp cho BBC, công suất điện than đề xuất của Việt Nam đã
giảm 92% kể từ năm 2015 và Kế hoạch Điện 8 mới được thông qua phản ánh tiến bộ
đáng kể khi đặt ra kế hoạch đối với nhà máy điện than mới cuối cùng được vận
hành tại nước này.
Dù vậy, Việt Nam có kế hoạch tiếp tục tăng
công suất điện than lên 30 gigawatt (GW) vào 2030 để đạt trần phát tải.
Do đó, để phù hợp với các
cam kết giảm điện than mà Việt Nam đã ký kết trong Hiệp định Đối tác Chuyển đổi
Năng lượng sạch (JETP) tháng 12/2022 với các nước G7 để nhận 15,5 tỷ USD tài trợ,
tất cả các nhà máy nhiệt điện than đã đề xuất phải bị hủy bỏ, theo chuyên gia của
GEM.
Các nhà máy này gồm:
·
An Khánh - Bắc Giang
·
Na Dương II
·
Sông Hậu I
·
Nam Định I
Với tổng cộng 4 GW.
Bên cạnh đó, ai sẽ giám
sát việc Việt Nam chi 15,5 tỷ USD tài trợ vào đâu và như thế nào cũng là câu hỏi
lớn được đặt ra.
Hình : VN cam kết loại bỏ hoàn toàn điện
than năm 2050
Ngoài ra, các dự án đang xây dựng nên được xem
xét kỹ lưỡng và nếu gặp bất kỳ "khó khăn nào trong triển khai" thì
nên hủy bỏ để thay thế bằng năng lượng tái tạo nhằm giảm thiểu rủi ro do tài sản
bị mắc kẹt.
Vụ Đặng Đình Bách: 'Luật
thuế VN mù mờ khiến nhiều tổ chức, cá nhân gặp họa'
Công văn Cục thuế TPHCM
hé lộ điều gì quanh chuyện thuế của bà Minh Hồng?
Việt Nam cũng cần hoàn thiện kế hoạch loại bỏ
dần các nhà máy điện than đang hoạt động, dù chúng có tuổi đời hoạt động còn
non trẻ, muộn nhất vào năm 2040, theo chuyên gia của GEM.
Hình : Công
suất điện than được đề xuất của VN (2020 – 2023)
Cũng theo chuyên gia của
GEM, hiện Việt Nam đang có kể hoạch vận hành ít hơn 6GW công suất điện than,
tương đương với 6,1GW từ 6 nhà máy điện than đang được xây dựng là : Na Dương
II, An Khánh - Bắc Giang, Vũng Áng II, Quảng Trạch I, Vân Phong I, và Long Phú
I.
Theo chuyên gia của GEM,
để có thể thực hiện đúng thỏa thuận JETP, Việt Nam cần hủy bỏ toàn bộ việc vận hành các nhà
máy này.
Hình : Công
suất điện than đề xuất và đang vận hành (2014-2023 & kế hoạch 2030)
Hình : Kế
hoạch công suất điện than đa dạng của Việt Nam (2000-2022) và Lộ trình loại bỏ điện
than (2040-2050)
Bên cạnh đó, Kế hoạch Điện 8 mới được chính phủ
Việt Nam chính thức phê duyệt hồi tháng Năm (PDP8) tuyên bố rằng các nhà máy điện
than nên ngừng hoạt động sau 40 năm và lưu ý rằng nhiều nhà máy than sẽ được
chuyển đổi để chạy bằng sinh khối và amoniac. Nhưng chuyên gia GEM cho rằng kế
hoạch này không ổn vì nhiều lý do.
Trong đó có việc Việt Nam có các nhà máy điện
than trẻ, với gần 80% các dự án được đưa lên mạng trong vòng mười năm qua, và kế
hoạch chuyển đổi sử dụng cái gọi là nhiên liệu "sạch" như sinh khối
và amoniac không thực sự là năng lượng sạch không carbon. Việc đốt amoniac giải
phóng hạt mịn khí thải, và sản xuất amoniac để đốt cháy năng lượng đòi hỏi
carbon dioxide do các hạn chế của công nghệ hiện tại.
Quan trọng nữa là, việc
chuyển đổi sang năng lượng sạch yêu cầu phải có sự tham gia giám sát của nhiều
bên, trong đó xã hội dân sự đóng một vai trò quan trọng. Việc này đòi hỏi Việt
Nam phải trả tự do cho các nhà hoạt động khí hậu đang bị giam cầm.
Khi xã hội dân sự bị 'bóp nghẹt'
Việc bắt giữ các nhà hoạt
động nói trên đã bị Liên Hợp Quốc lên án.
Đại diện
Cao Ủy Nhân Quyền Liên Hiệp Quốc, Marta Hurtado, nói rằng hành động của chính phủ Việt Nam đã tác động mạnh tới xã hội
dân sự nước này, bóp nghẹt các cuộc tranh luận dân chủ về các vấn đề quan trọng
đối với toàn xã hội.
Bà Lucy
Hummer từ GEM nói với BBC rằng Việt Nam đã ký thỏa thuận nhận hàng tỷ USD từ
quốc tế để giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu, một phần với điều kiện rằng các
nhà hoạt động môi trường sẽ được tham gia vào tiến trình này, "nhưng chính
phủ Việt Nam có vẻ như đã không thực sự nghiêm túc với điều kiện này."
"Cộng đồng quốc tế cần đảm bảo rằng Việt Nam tôn trọng các quyền cơ
bản của các nhà bảo vệ môi trường và khí hậu. Nói cách khác, khả năng các công
dân và tổ chức được tham gia một cách an toàn và cởi mở vào tiến trình chuyển đổi
năng lượng của đất nước cần phải được xem là một thước đo của sự tiến bộ trong
quá trình chính thức thực hiện JETP," bà Hummer
bình luận.
Chỉ ra rằng xã hội dân sự đã bị 'bót nghẹt' tại Việt
Nam kể từ khi ông Nguyễn Phú Trọng lên nắm quyền, ông Ben Swanton, đồng giám đốc tổ chức Project 88 nói với BBC rằng "với việc bà Hoàng Minh Hồng bị giam giữ, không
còn xã hội dân sự nào để đảm bảo rằng chính quyền sẽ chuyển đổi khỏi nhiệt than
và nhiên liệu hóa thạch như họ đã hứa."
TS Swanton cho rằng các quốc gia đang tài trợ cho quá trình
chuyển đổi năng lượng của Việt Nam (Liên minh Châu Âu, Vương quốc Liên hiệp Anh
và Bắc Ireland, Hoa Kỳ, Nhật Bản, Cộng hòa Liên bang Đức, Cộng hòa Pháp, Cộng
hòa Ý, Canada, Vương quốc Đan Mạch và Vương quốc Na Uy) nên đưa ra các tuyên bố
công khai ngay lập tức yêu cầu trả tự do cho các nhà hoạt động môi trường.
Họ cũng nên cho chính phủ Việt Nam biết rằng sẽ không có một đồng đô la
nào trong số 15,5 tỷ USD được chuyển dưới gói tài trợ JETP cho đến khi các nhà
hoạt động này được trả tự do khỏi việc giam giữ tùy tiện, theo ông Swanton.
"Nó chứng
tỏ rằng, trái với luận điệu tuyên truyền của mình, chính phủ Việt Nam không tôn trọng
nhân quyền và không muốn xã hội dân sự tham gia vào quá trình chuyển đổi năng
lượng của đất nước. Thay vào
đó, chính quyền muốn chính sách do nhà nước và đảng quyết định, với rất ít sự
tham gia của người dân- những người bị xem là khán giả," đại diện Project 88 nói.
Ông Phil
Robertson, Phó Giám đốc Tổ chức Theo dõi Nhân quyền khu
vực châu Ấ (HRW) cũng cho rằng các nước Hoa Kỳ, EU và các chính phủ khác 'đang
xếp hàng để cung cấp nguồn lực cho các chương trình biến đổi khí hậu của Việt
Nam' 'nên lấy làm quan ngại' về diễn biến này.
"Nếu không có sự tham gia
của người dân vào chính sách môi trường được huy động thông qua nỗ lực của Hồng
và các tổ chức xã hội dân sự khác, các chương trình ứng phó với biến đổi khí hậu
ở Việt Nam sẽ bị thiếu hụt và thất bại."
Riêng đối với
việc giám sát khoản tài trợ 15,5 tỷ USD, bà Lucy Hummer nói
với BBC rằng việc này nhất định phải được thực hiện với sự tham
gia của xã hội dân sự, theo đúng thỏa thuận.
"Việt Nam nên thực
hiện các đánh giá của toàn bộ quá trình chuyển đổi này trước, trong và sau khi
triển khai, làm rõ cho các công dân biết một cách chính xác khoản tiền này được
tiêu như thế nào và tiêu vào đâu. Các bên liên quan có thể theo dõi xem JETP được
thực hiện thế nào, khung thời gian thực hiện ra sao vào ai có thể được hưởng lợi
trực tiép từ quỹ này," bà Hummer
nói.
--------------------------------
* Mời các bạn đọc bài tiếp theo của BBC phỏng vấn bà
Lucy Hummer từ Global Energy Monitor về việc giám sát quá trình chuyển đổi sang
năng lượng sạch của Việt Nam.
---------------------
TIN LIÊN QUAN
Năng lượng tái tạo: 'VN
cần nâng cấp lưới điện quốc gia' - Bài 3
22 tháng 1 năm 2023
·
Năng lượng tái tạo VN:
Nghịch lý tăng than dù thừa điện mặt trời và câu hỏi về điện khí LNG - Bài 1
18 tháng 1 năm 2023
·
Điện gió Việt Nam: Mối
lo an ninh, quốc phòng và nhà đầu tư Trung Quốc - Bài 2
24 tháng 2 năm 2023
·
Năng lượng VN 2023:
Điện than đang thoái trào hay bùng nổ?
10 tháng 4 năm 2023
·
Điện gió VN: Nguy cơ thiệt
hại hàng tỷ USD đầu tư nước ngoài - Bài 1
23 tháng 2 năm 2023
·
Vụ Đặng Đình Bách: 'Luật
thuế VN mù mờ khiến nhiều tổ chức, cá nhân gặp họa'
17 tháng 5 năm 2023
·
Công văn Cục thuế TPHCM
hé lộ điều gì quanh chuyện thuế của bà Minh Hồng?
2 tháng 6 năm 2023
No comments:
Post a Comment