XUÂN TIÊN, NHẠC SĨ của HÒA HỢP DÂN TỘC (GS Nguyễn Văn Tuấn, Australia)

Nhạc sĩ Xuân Tiên, tác giả của ca khúc bất hủ "Tình Bắc Duyên Nam", mới qua đời ở Sydney ngày 2/6/2023, thọ 102 tuổi.

Ông tên thật là Phạm Xuân Tiên, sanh năm 1921 tại Hà Nội, trong một gia đình 6 anh em đều được học nhạc. Nhạc sĩ Xuân Lôi, từng nổi tiếng trong làng nhạc thời trước 1975 ở miền Nam, chính là anh của ông. Năm 1952, ông di cư vào Nam vì thấy "miền nam khí hậu ấm áp, dân tình hiền hòa, trong khi Hà Nội lạnh lắm không thích." (trích hồi kí "Những mẩu chuyện giữa hai thế kỷ"của ông [1]). Và, ở trong Nam ông trở thành một nhạc sĩ nổi tiếng.

Thật ra, ông tự xem mình là một nhạc công hơn là một nhạc sĩ. Ông cho biết rằng sáng tác nhạc chỉ là 'nghề tay trái', còn chơi nhạc trong các ban nhạc mới là nghề nghiệp chánh. Ông từng là trưởng ban nhạc tại các phòng trà nổi tiếng trước 1975 như Kim Sơn, Văn Cảnh, Mỹ Phụng, Blue Diamond, Maxim's. Ông cho biết là có khả năng sử dụng thành thạo hơn 20 nhạc cụ, có khi chính ông còn chế tạo ra nhạc cụ mới dựa trên những gì đang có. Ông nghĩ rằng khi đã thành thạo nhạc cụ thì việc sáng tác không quá khó.

Ông sáng tác không nhiều (vì là 'nghề tay trái'), nhưng ca khúc nào cũng hay và được công chúng đón nhận nồng nhiệt. Nói đến ông là dân thưởng thức nhạc nhớ đến những ca khúc như 'Khúc hát ân tình' (còn có tưa đề là 'Duyên tình') và 'Hận Đồ Bàn'. Nhưng sau này tôi mới biết những ca khúc mình hay nghêu ngao như 'Mong chờ' bà 'Về dưới mái nhà' cũng là do ông sáng tác.

Một đặc điểm rất dễ nhận ra trong các ca khúc của Xuân Tiên là giai điệu vui tươi (Valse, Rumba, Tango), có khi mang nét dân ca của ba miền đất nước. Chẳng hạn như 'Khúc hát ân tình' (sáng tác năm 1958) có giai điệu mang âm hưởng dân ca Bắc Bộ, còn 'Chung một mái nhà' thì mang âm hưởng Nam Bộ. Sở dĩ như vậy là vì ông hay đi đây đó biểu diễn và đi đến đâu ông tìm hiểu văn hoá địa phương và kết quả là những giai điệu ba miền. Ra ngoài Trung ông tìm hiểu về người Chàm (Chăm) và lịch sử Chàm, rồi cám cảnh, ông sáng tác ca khúc nổi tiếng 'Hận Đồ Bàn'.

Còn lời ca trong các ca khúc của ông thì đậm tình dân tộc và lúc nào cũng yêu đời, kêu gọi mọi người yêu thương nhau, lạc quan nhìn về tương lai. Tôi hay nói đùa, nhạc của ông là loại 'hoà hợp dân tộc'. Chẳng hạn như trong bài 'Khúc hát đồng xanh' ông viết những câu chan chứa tình dân tộc như "Nước dù Nam Bắc / nhưng chung một giống dân Lạc Hồng / Chung tình thương / chung một quê hương".

Một trong những sáng tác nổi tiếng nhứt của ông có lẽ là 'Khúc hát ân tình' (có khi biết đến là 'Duyên Bắc Tình Nam' và 'Duyên tình'). Ông cho biết ca khúc này ông viết sau Hiệp định Geneve 1954, khi có cả triệu người từ miền Bắc di cư vào Nam, và lúc đầu cũng có những ngộ nhận và kì thị, nên ông viết ca khúc đó "như là một lời kêu gọi mọi người con của đất nước hãy sống thân ái với nhau và ca ngợi tình yêu không phân biệt Nam – Bắc.". Bởi vậy mới có những câu thiệt hay:

Người từ là từ phương Bắc

đã qua dòng sông, sông dài.

Tìm đến phương này

một nhà thân ái

Ơi! Tình Bắc duyên Nam

Là duyên

tình chung muôn đời ta đắp xây.

Nhưng những câu sau còn thấm thía hơn:

Ngày mai hạnh phúc nơi nơi reo cười

Quê hương thôi đau sầu

ngăn sông núi cách chia

Ta đem yêu thương về cho Phương Bắc ...

Ca khúc 'Duyên tình' sau 1975 có nhà sản xuất đề tác giả là Y Vân! Trong một lần trả lời phỏng vấn báo chí ở Sydney, Nhạc sĩ Xuân Tiên giải thích và khẳng định rằng ông là tác giả của ca khúc 'Duyên tình'. Ông cho biết ông và Nhạc sĩ Y Vân (nhỏ tuổi hơn ông) là bạn rất thân, và ông có nhờ Y Vân chép nhạc bằng tay để bán cho các nhà xuất bản. Riêng bài 'Khúc hát ân tình' khi Y Vân đem đến nhà xuất bản để lấy nhuận bút, nhà xuất bản yêu cầu Y Vân phải kí tên chung trên bản nhạc thì mới lãnh tiền được, và đó chính là lí do mà trên giấy nhạc thì Xuân Tiên và Y Vân là đồng tác giả!

Về cá nhân, ông là một nhạc sĩ có tuổi thọ cao nhứt trong làng nhạc sĩ Việt Nam. Ông cho biết là lập gia đình năm 19 tuổi, và phu nhân của ông cũng 19 tuổi lúc đó. Điều kì diệu là cả hai người đều sống qua tuổi 100! Khi bà cụ yếu và không thể tự mình chăm sóc nên phải vào viện dưỡng lão, ông cũng quyết định đi theo sống chung vì ông nói 'sợ bả cô đơn'. Vài năm trước, Nữ Hoàng Elizabeth Đệ Nhị tặng bằng khen cho hai ông bà đã sống chung với nhau 75 năm.

Trong hồi kí, ông tiết lộ rằng trong thời gian ở Sài Gòn ông đã 3 lần thoát chết từ những cuộc đánh bom. Sau 1975, ông cũng có đi 'học tập cải tạo' nhưng chỉ 21 ngày, và có thời cộng tác với ban kịch nói Kim Cương. Ông cho biết:

"Đi trình diễn khắp trong nước, rất được công chúng hoan nghênh nhưng đồng lương thì rẻ lắm. Cố gượng gạo làm để sống qua ngày. Làm nhiều mà không đủ tiền nuôi gia đình, may mà vợ tôi buôn bán tạm để nuôi gia đình. Vậy mà ban nhạc chúng tôi cũng kéo dài được 5 năm mới nghỉ được gánh Kim Cương."

Năm 1986 ông sang Sydney (Úc) đoàn tụ cùng con cháu và tiếp tục sự nghiệp nhạc. Từ đó đến ngày qua đời (2023), chưa một lần ông về thăm Việt Nam. Vĩnh biệt người nhạc sĩ của hoà hợp dân tộc!

___

[1] Có thể đọc Hồi kí "Những mẩu chuyện giữa hai thế kỷ" của Xuân Tiên ở đây:

https://www.nguoinam.com/phpbb/viewtopic.php?t=3273...

HÌNH :

https://www.facebook.com/photo?fbid=1741821719598471&set=pcb.1741823082931668&locale=vi_VN

https://www.facebook.com/photo?fbid=1741821966265113&set=pcb.1741823082931668&locale=vi_VN

https://www.facebook.com/photo?fbid=1741821902931786&set=pcb.1741823082931668&locale=vi_VN

https://www.facebook.com/photo?fbid=1741822022931774&set=pcb.1741823082931668&locale=vi_VN

1 bình luận

Nguyễn Tuấn

Nước Úc tôi tuy nhỏ nhưng là nhà của vài nhạc sĩ nổi tiếng. Nhạc sĩ thế hệ trước thì có Xuân Tiên và Văn Giảng (tác giả 'Ai về sông Tương'), còn nhạc sĩ thế hệ sau và lừng danh chẳng kém là Hoàng Thanh Tâm, tác giả của những ca khúc bất tử như Tháng Sáu Trời Mưa, Lời Tình Buồn, Trả Lại Thoáng Mây Bay, Trong Tay Thánh Nữ có Đời Tôi.. Trong giới ca sĩ thì có Phương Dung ('con nhạn trắng Gò Công') và Sơn Ca (từng nổi danh với Bùi Thiện trước 1975) cũng là cư dân Úc.

.========

Nhạc sĩ Xuân Tiên mãn phần ở tuổi 102

Tuấn Khanh

June 4, 2023

https://www.nguoi-viet.com/tuong-nho/nhac-si-xuan-tien-man-phan-o-tuoi-102/

Những người quý mến nhạc sĩ Xuân Tiên, một trong những kỳ tài của nền âm nhạc Việt Nam sống ở Sydney, Úc, đã báo tin cho nhau với niềm thương tiếc về sự ra đi của ông vào ngày 2 Tháng Sáu, được gia đình ông thông báo.

Trên trang Facebook của cô Hằng Phạm, con gái của nhạc sĩ Xuân Tiên, viết: “Thân phụ tôi, nhạc sĩ Xuân Tiên vừa qua đời hôm nay Thứ Sáu 2 Tháng Sáu 2023, vào lúc 4:00 AM tại viện dưỡng lão Avacs, ông hưởng thọ 102 tuổi. Chương trình tang lễ sẽ thông báo nay mai

https://www.nguoi-viet.com/wp-content/uploads/2023/06/Nhac-si-Xuan-Tien.jpeg

Ngày mừng thọ 102 tuổi của nhạc sĩ Xuân Tiên. (Hình: Hằng Phạm Facebook)

Ít ai biết câu chuyện cảm động về nhạc sĩ Xuân Tiên, vào nhiều năm trước, khi người vợ của ông đau yếu và cần phải được chăm sóc đặc biệt, các con đã quyết định đưa bà vào nhà chăm sóc người già ở Avacs, Smithfield, New South Wales. Nơi đây có y tá theo dõi thường trực và chăm bón từng bữa ăn cho bà. Nhưng sau đó, ông Xuân Tiên xin vào ở luôn trong đó, dù sức khỏe còn tốt, chỉ là ông muốn để gần vợ cho bà đỡ cô quạnh.

Năm 2019, khi tôi đến thăm ông ở viện dưỡng lão, thấy ông mạnh khỏe và hào hứng khi nói về cuộc đời hoạt động âm nhạc của mình. Nói lý do ở trong viện sớm, ông cười, “thôi, để bà ấy nằm một mình, bà ấy buồn”.

Năm ông 100 tuổi, các con và những người hâm mộ khuyên ông nên để lại ít dòng hồi ký cho đời sau đọc, tìm hiểu. Bởi nhạc sĩ Xuân Tiên có một cuộc đời du hành theo vận nước, và hoạt động không ngừng. Vì vậy, năm 2021, ông cho ra tập sách nhỏ tựa đề “Những mẩu chuyện giữa hai thế kỷ của nhạc sĩ Xuân Tiên”, với những điều được kể lại rất thú vị.

Nói nhạc sĩ Xuân Tiên là kỳ tài cũng không ngoa. Ông chạm đến nhạc cụ nào thì ít lâu sao đã chơi thành thạo nhạc cụ đó, bất kể là nhạc cụ phương Tây hay cổ truyền. Bên cạnh đó, ông luôn tìm hiểu, nghiên cứu về mọi dòng nhạc, từ pop, jazz, cho đến nhạc Chăm, cải lương, hồ quảng…

Thậm chí, ông là người mày mò chế tạo ra những nhạc cụ mới cho thỏa sức tìm hiểu của mình. Đó là chưa nói, ông còn kiêm vận động viên thể thao và võ thuật. Nếu Việt Nam hòa bình và cuộc sống ổn định, có lẽ nhạc sĩ Xuân Tiên sẽ vận dụng được hết tài năng và giới thiệu lại đầy đủ cho đời sau. Viết trong hồi ký, lời tự dặn cho chính bản thân mình “người làm nhạc mà rành nhiều loại nhạc và nhạc tính từng vùng miền đất nước thì đến khi sáng tác sẽ dễ dàng phổ diễn âm điệu đi vào lòng người”.

Ông cũng kể rằng đời mình có số lớn, ba lần bị Việt Cộng đặt mìn nơi ông biểu diễn, rồi bị pháo kích, nhưng may sao đều thoát.

“Khi làm ở Catinat, tôi đang cầm kèn tenor sax thổi thì nghe nổ một tiếng thật to, tôi ngã ngồi, tay còn đang cầm kèn, thấy tối tăm mịt mù, bụi chung quanh trắng xóa. Tôi vội vàng đem kèn vào buồng để vào hộp rồi xách hộp kèn ra cửa đi lên xe Vespa. Thấy trên xe Vespa đầy mảnh kính, tôi gạt các mảnh kính leo lên chạy một mạch về nhà. Vợ tôi thấy tôi hết vía, nhìn thấy tôi tất cả từ đầu tới chân như cục bột, lúc đi tôi mặc bộ đồ đen. Hôm sau tôi nghe tin Catinat đặt mìn, nổ banh xác nhiều người, trong số đó có cô Mary, vợ nhỏ của nhạc sĩ Lê Văn Thiện. Hôm đó có mặt anh Toàn, hiện giờ anh đang làm với Bảo Văn Nghệ tại Cabramatta, Sydney.

Cũng trong tháng đó, tôi đậu chiếc xe hơi ở trước cửa nhà tôi, mé bên kia đường. Lúc đó tôi vừa bước ra khỏi cửa đến cái sân nhỏ trước nhà thì nghe nổ một tiếng thật to, cửa kính các nhà xung quanh đều vỡ tan, hóa ra xe hơi tôi bị mìn đặt dưới gầm xe. Mìn đặt theo hướng ngang, xe hơi tôi không sao, vì nổ từ gầm xe xuyên qua tường kho thuốc trước nhà. Đó là hai vụ nổ. Lại cũng tháng này, một viên đạn pháo kích rớt xuống Khánh Hội, trúng nhà hàng xóm chỉ cách nhà tôi một căn, trúng một bên mái ngói, đạn phá xuống tường nhà, cũng rung chuyển cả dãy và bể các cửa kính. Đó là ba vụ nổ trong tháng. Vợ tôi xem bởi thấy nói tháng này tôi bị tam tai. Không biết có nên tin không?”

(Trích Những Mẩu Chuyện Giữa Hai Thế Kỷ của nhạc sĩ Xuân Tiên, trang 67)

Là đời nhạc sĩ, đi theo tiếng gọi của sân khấu và có tính ngao du, từ năm 1942 nhạc sĩ Xuân Tiên đã vào Sài Gòn để chơi nhạc. Ngay khi vào Nam, ông nhận ra nơi này là không khí của một vùng đất tự do và dễ dàng phát triển đam mê âm nhạc của mình. Viết trong hồi ký, ông kể:

“Tôi đã từng đi và từng sống ở mọi miền đất nước, thấy miền Nam khí hậu ấm áp dân tình hiền hòa trong khi Hà Nội lạnh lắm không thích. Lòng tôi đã muốn đổi vào Sài Gòn làm ăn, có dịp sẽ vào làm trước để thăm thú công việc, rồi sẽ dời cả gia đình vào sau”.

Năm 1952, không khí chính trị miền Bắc lúc ấy hết sức căng thẳng, nên do biết trước đường đi nước bước từ năm 1942, nên ông im lặng đưa cả gia đình vào Nam theo lời mời của nhạc sĩ Ngọc Bích, người quản lý biểu diễn ở Cinema Văn Cầm.

“Bấy giờ thì tôi đã có thể thuê nhà, sắm sửa đồ đạc đầy đủ sẵn sàng để đón vợ con vào, tiếp đó đón anh Xuân Lôi, rồi sau đó đón cha mẹ vào. Ông bà thân sinh tôi không chịu đi vì còn bà nội già không muốn rời xa quê hương. Các anh em tôi kẻ trước người sau đều vô Sài Gòn làm nhạc và sinh sống tại đây từ năm 1952, ngoại trừ anh cả Xuân Thư. Thế là ông bà thân sinh và anh Xuân Thư ở lại miền Bắc rồi kẹt luôn ở đó sau khi chia đôi đất nước.”

Năm 1986, nhạc sĩ Xuân Tiên đến Úc theo diện bảo lãnh. Ông háo hức quay trở lại với sinh hoạt âm nhạc của mình sau nhiều năm im lặng, kể từ tháng Tư 1975. Năm 2019, khi được hỏi là ông có nhớ Việt Nam không, và muốn về thăm không? Người nhạc sĩ già im lặng, ngập ngừng một chút rồi nói “Người Việt ai không nhớ quê hương mình, nhưng tôi không về.”

Ông không giải thích lý do, mà nhìn đăm chiêu qua cửa sổ. Có thể những người Việt có cùng lời giải thích giống như nhạc sĩ Xuân Tiên sẽ hiểu và chia sớt được tâm tình khắc khoải của một thế hệ đã rời khỏi quê hương, mang theo những kỷ niệm đẹp trong trí nhớ, mà đọng lại phần nhiều là mất mát.

=======================

Xuân Tiên – Wikipedia tiếng Việt

Wikipedia

https://vi.wikipedia.org › wiki › Xu...

PBN Collection | Tưởng Nhớ Nhạc Sĩ Xuân Tiên (1921-2023)

YouTube · Thuy Nga

Tưởng Nhớ Nhạc Sĩ Xuân Tiên (1921-2023) | JIMMY TV

YouTube · The JIMMY TV

Những sáng tác của nhạc sĩ Xuân Tiên

hopamviet.vn

https://hopamviet.vn › xuan-tien

Bí quyết trường thọ trên trăm tuổi của nhạc sĩ Xuân Tiên