'TỶ PHÚ TƯƠNG ỚT' DAVID TRẦN (Trang Nguyên / Saigon Nhỏ)

Bài 1: Từ Pepper Sa-te tới Sriracha

Trang Nguyên - Saigon Nhỏ
29 tháng 5, 2023

https://saigonnhonews.com/nua-the-ky-little-saigon/ty-phu-tuong-ot-david-tran-1/

Dù không phải là người thích ăn ớt, bạn cũng có thể cay mắt trước câu chuyện cảm động, đầy kịch tính của David Trần, giám đốc điều hành Huy Fong Foods – nhà sản xuất tương ớt Sriracha nổi tiếng – một thuyền nhân ra đi vào năm 1979 và thành công trên đất Mỹ.

https://saigonnhonews.com/wp-content/uploads/2023/04/Sriracha-1-1024x682.jpg

Ông David Trần, chủ sở hữu của Huy Fong Foods Inc. chuyên sản xuất tương ớt Sriracha nổi tiếng (ảnh: Irfan Khan/Los Angeles Times via Getty Images)

David Trần, một thiếu tá quân đội VNCH, trốn thoát khỏi Việt Nam trên một chiếc thuyền Đài Loan tên Huey Fong – cái tên gắn liền với cuộc đời ông, cho tới bây giờ, sau 45 năm.

Sóc Trăng là nơi chôn nhau cắt rốn của David Trần. Đó là năm 1945, lúc cha ông đang là một thương gia, còn mẹ – như bao phụ nữ Việt Nam khác vào thời ấy, là nội trợ, ở nhà sanh đẻ và nuôi nấng con cái. David có tám anh chị em tất cả. Ở quê, cậu bé chỉ mới học xong tiểu học rồi ngưng. Đến năm 1961, chàng trai 16 tuổi quyết định lên Sài Gòn, theo người anh làm việc tại một cửa hàng bán hoá chất. Nhưng sau đó, anh quay lại Sóc Trăng để học trung học và gia nhập quân đội, cho tới năm 1975.

Sau khi xuất ngũ, ông David cùng người anh trai trồng ớt trên mảnh đất gia đình, lúc này ở phía Đông Bắc Sài Gòn, để làm tương ớt, vì thấy các loại tương ớt khác trên thị trường không đủ cay hoặc thiếu hương vị.

Năm 1975, áp dụng kiến thức của mình khi làm việc ở cửa hàng bán hóa chất, cũng như thời gian phục vụ trong nhà bếp quân đội, David làm tương ớt, lấy tên là Pepper Sa-te, sản xuất tại Việt Nam. Khi đó, ông đóng chai tương ớt của mình trong các lọ thủy tinh đựng thức ăn trẻ em tái chế, sau đó bán và vận chuyển sản phẩm trên chiếc xe đạp cọc cạch.

Có trăm kiểu, ngàn thứ để kinh doanh, sao lại làm tương ớt? Ông giải thích: “Giá ớt lên xuống bất thường, mình làm tương ớt để ai cũng có ớt tươi ăn, mà giá không thay đổi.”

Theo nhà sử học Gareth Porter, năm 1978, chính quyền Cộng sản Việt Nam bắt đầu đàn áp người gốc Hoa ở miền Nam Việt Nam, vì tin rằng Trung Quốc sử dụng người nhập cư để gây bất ổn và làm suy yếu nền kinh tế của đất nước. Sự nghi ngờ và việc đàn áp người nhập cư Trung Quốc gia tăng khi Chiến tranh Trung-Việt bùng nổ vào năm 1979.

Nhận định tình hình không ổn, Tháng Mười Hai năm 1978, David Trần và 3,000 người tị nạn khác lên chiếc thuyền chở hàng Huey Fong đến Hong Kong. Lúc này ông đã 33 tuổi, có ít vốn trong tay, là 100 ounce vàng (khoảng 83 lượng) giấu trong lon sữa bò, thời bấy giờ trị giá khoảng $20,000. Ông ở trại tỵ nạn Hong Kong tám tháng, được cấp quy chế tỵ nạn và nhập cư ở Boston vào cuối Tháng Giêng 1979.

https://saigonnhonews.com/wp-content/uploads/2023/04/Sriracha-2-1280x853.jpg

Nhà máy tương ớt cay Sriracha của Huy Fong Foods, Inc. rộng 68,000 foot vuông. Việc sản xuất tương ớt từng bị một số người hàng xóm phàn nàn về mùi hôi phát ra từ nhà máy (ảnh: Ted Soqui/Corbis via Getty Images)

Định cư tại Mỹ, ông vẫn nuôi ý tưởng làm tương ớt, nên năm 1980, khi nghe người anh rể nói có thể tìm thấy ớt tươi ở California, ông liền bay sang Los Angeles, bán vàng và mua một tòa nhà rộng 5,000 sqft ở khu phố Tàu. Tại đây, ông thành lập doanh nghiệp vào Tháng Hai 1980 – Huy Fong Foods – tên chiếc tàu chở hàng đưa ông tới Hong Kong, chuyên sản xuất một loại nước tương cay mà ông đặt là Sriracha. Ông lựa chọn biểu tượng cho nhãn hàng của mình là một con gà trống, vì ông tuổi Dậu.

Lúc đầu, ông làm tương bằng tay, rất thủ công và giao thành phẩm cho các nhà hàng và chợ Á châu ở Los Angeles, San Diego. Thỉnh thoảng ông lên miền Bắc, ở San Francisco, giao hàng bằng chiếc xe Chevy màu xanh lam. Khi có xe tải giao hàng, ông tự mình sơn logo lên xe. Ông sản xuất một số loại tương ớt và bột ớt bao gồm Pepper Sa-te, Sambal Oelek, Chili Garlic, Sambal Badjak và Sriracha Hot Sauce. Ông nói với phóng viên báo Los Angeles Times: “Giấc mơ Mỹ của tôi không bao giờ là trở thành tỷ phú. Khởi nghiệp với món này, vì chúng tôi thích tương ớt tươi, mê ăn cay. Mọi thức ăn sẽ ngon hơn khi có Sriracha, nên ngày nào tôi cũng ăn tương ớt.”

Vào những năm 1980, ông David Trần ký một thỏa thuận với Craig Underwood thuộc trang trại gia đình Underwood để cung cấp ớt jalapeno cho loại tương của mình. Ban đầu ông ký hợp đồng 50 mẫu đất nông nghiệp, nhưng vài năm sau, hợp đồng của ông ký với Underwood lên tới 1,700 mẫu ớt jalapeno đỏ tươi, trải dài khắp quận hạt Ventura đến Kern, Nam California. Bảy năm sau, Huy Fong Foods chuyển đến một cơ sở khác, rộng 68,000 sqft ở Rosemead, cũng thuộc quận hạt Los Angeles, và cuối cùng chọn xây dựng cơ sở sản xuất và trụ sở chính rộng hàng trăm ngàn sqft tại Irwindale, thuộc thành phố San Gabriel Valley, California vào năm 2010, cho đến nay.

Sriracha nổi lên như một hiện tượng ở San Gabriel Valley sau đó lan rộng toàn nước Mỹ, sang Canada và Mexico cùng hơn mười quốc gia khác vào năm 2009. Năm 2012, Huy Fong Foods mang lại doanh thu $60 triệu từ các sản phẩm tương ớt. Hoạt động của công ty luôn tăng trưởng với tốc độ 20%/năm. Năm 2009, tương ớt Sriracha được Bon Appétit – nguyệt san về giải trí và ẩm thực có trụ sở tại New York, vinh danh là “Ingredient of the Year” và là nguồn cảm hứng cho các bộ phim tài liệu, sách dạy nấu ăn, triển lãm nghệ thuật, thậm chí những bài ca trên Internet.

Nhưng cùng với tốc độ phát triển nhanh chóng của công ty, lại xuất hiện những thách thức.

https://saigonnhonews.com/wp-content/uploads/2023/04/Sriracha-3-1280x794.jpg

Ông David Trần, người sáng lập và sáng tạo Sriracha, mở rộng công ty Huy Fong Foods đến một cơ sở lớn ở Irwindale, California. Nhà kho xếp hàng dãy thùng ớt tươi dùng để làm tương ớt (ảnh: Gina Ferazzi/Los Angeles Times via Getty Images)

Những thách thức gì?

Năm 2013, thành phố Irwindale kiện Huy Fong Foods bởi mùi ớt phát ra từ nhà máy của công ty, cho rằng công ty gây ra “sự phiền toái” trong cộng đồng dân cư. Chính quyền cho biết họ nhận được nhiều đơn của cư dân trong khu vực, cáo buộc khói từ nhà máy gây đau đầu, chảy máu cam, ợ chua và nhiều bệnh về đường hô hấp. Vụ kiện gây ra một cơn bão tranh luận vào thời điểm đó. Vốn là người rất ít xuất hiện trước công chúng cũng như trả lời truyền thông, nhưng nhờ có vụ kiện, người ta mới thoáng thấy mặt chủ nhân hãng tương ớt nổi tiếng, khi ông David Trần cho mở cửa nhà máy để công chúng thăm viếng, nhằm khẳng định Huy Fong Foods không hề gây phiền toái gì. Đến tháng Năm 2014, thành phố Irwindale hủy bỏ vụ kiện.

“Một trong những điều khiến Trần trở nên hấp dẫn là ông sống khép kín, miễn cưỡng chia sẻ câu chuyện của mình cho bất kỳ ai,” Griffin Hammond, nhà làm phim tài liệu, người làm bộ phim về Sriracha năm 2013, cho biết. “Tất cả những gì ông quan tâm, là điều hành công việc kinh doanh cho thật tốt.”

Thành công vang dội của Sriracha khiến những kẻ làm hàng giả tung ra những chai tương ớt Sriracha được thiết kế y chang biểu tượng con gà trống, nhưng là Sriracha giả, con gà trống nhái. Chưa hết, một thách thức lớn khác ập đến, là vào năm 2017, khi mối quan hệ giữa Huy Fong Foods và Underwood Ranches đổ vỡ, “cơm không lành, canh không ngọt”, và dẫn đến một cuộc chiến pháp lý.

Underwood Ranches là nhà cung cấp ớt jalapeno độc quyền cho Huy Fong Foods từ năm 1988. Trong nhiều năm, nông trại này sản xuất 100 triệu pounds ớt mỗi năm trên 1,700 acre ruộng ở hai quận hạt Ventura và Kern. Đây cũng là công ty trồng ớt tươi jalapeno lớn nhất nước Mỹ. Khởi đầu, Huy Fong kiện Underwood, cho rằng nhà cung cấp này không hoàn trả khoản thanh toán vượt mức $1.4 triệu từ mùa trồng trọt trước đó. Nhưng Underwood kiện ngược lại, cáo buộc Huy Fong vi phạm hợp đồng là thu mua ớt từ người trồng khác vào năm 2016.

Vụ kiện tụng dây dưa, kéo dài suốt năm năm, khiến ông chủ Sriracha càng muốn sống ẩn dật. Mãi đến năm 2021, tòa phúc thẩm ở California yêu cầu Huy Fong bồi thường thiệt hại cho Underwood $23 triệu. Giữa năm 2022, bởi đại dịch COVID-19, công ty phải tạm dừng sản xuất trong một khoảng thời gian các sản phẩm được ưa chuộng như Sriracha Hot Chili Sauce, Chili Garlic và Sambal Oelek, do mất mùa và thiếu nguồn cung ớt trầm trọng. Khi hoạt động trở lại, là lúc vật giá leo thang chóng mặt, tuy vậy, ông David vẫn giữ nguyên thành phần trong Sriracha kể từ khi ông bắt đầu bán nó lần đầu tiên vào năm 1980. Đó chính là ớt, đường, muối, tỏi và giấm.

Trong hơn bốn thập niên, đó là công thức giúp Huy Fong thành công. “Tôi hoàn toàn có thể sử dụng những nguyên liệu ít tốn kém hơn hoặc quảng bá sản phẩm của mình rầm rộ để kiếm thêm thật nhiều tiền. Nhưng tôi không làm thế”, ông David Trần nói.

Sriracha của công ty do người Việt làm chủ, không chỉ “Mỹ hóa”, mà là “quốc tế hóa”, được sử dụng cho nhiều món ăn khác nhau, như mì ống, pizza, xúc xích, hamburger, mì xào… Có vô số huyền thoại về chai tương ớt mà những người trong ngành ẩm thực, hoặc ngay cả những nhân viên của ông Trần, nói đến cái gọi là “secret sauce.”

________

CÒN TIẾP

***

‘Tỷ phú tương ớt’ David Trần (2)

Bài 2: ‘Huyền thoại’ về chai tương ớt

Trang Nguyên - Saigon Nhỏ
30 tháng 5, 2023

https://saigonnhonews.com/nua-the-ky-little-saigon/ty-phu-tuong-ot-david-tran-2/

Sriracha tiếp tục trở nên phổ biến vào giữa những năm 1990. Cứ nói đến món tương ớt cay, là không thể không nhắc tới loại tương ớt hiệu con gà.

https://saigonnhonews.com/wp-content/uploads/2023/04/Sriracha-7-1024x682.jpg

Giám đốc điều hành Huy Fong Foods, ông David Trần bên cạnh nơi ớt được chuyển đến nhà máy sản xuất tương ớt Sriracha tại Irwindale, California (ảnh: David McNew/Getty Images)

Si Racha

Tương ớt Sriracha nổi tiếng phổ biến đến mức vào giai đoạn công ty ngưng sản xuất, thị trường thiếu sản phẩm đã gây nháo nhào. Nhà hàng thiếu tương cho khách ăn phở, các thành viên trong gia đình tranh giành những giọt Sriracha cuối cùng.

Nhưng trước khi Sriracha trở thành một hiện tượng, ít người biết đến câu chuyện của một đầu bếp tại gia. Tên là cô Thanom Chakkapak. Mọi chuyện bắt đầu ở thị trấn nhỏ ven biển Si Racha ở Đông Nam Thái Lan vào năm 1949. Chakkapak thường làm món tương ớt tươi có vị tỏi trong các bữa ăn và tất cả những ai ăn món này của cô đều chết mê chết mệt món gia vị tuyệt vời. Lúc đó, gia đình và bạn bè cô thúc giục cô làm, đóng chai và bán tương ớt cho mọi người. Chakkapak làm theo, và gọi sản phẩm của mình là Sriraja Panich. Tại thời điểm này, Sriraja Panich không hoàn toàn là món sốt cay mà mọi người yêu thích như ngày nay, nhưng nó vẫn được bán khắp nơi.

Người Thái Lan nói riêng và người Nam Á nói chung vốn rất thích ăn cay, họ không nghĩ người phương Tây cũng thích ăn cay như vậy. Đó là lý do tại sao họ vô cùng bất ngờ khi thấy món tương ớt đặc sản quê mình lại trở nên nổi tiếng ở bên kia đại dương. Một cuộc cách mạng thực phẩm đã đến Mỹ vào giữa những năm 2000, mà có lẽ Sriracha là nhân tố quyết định.

Thị trường nước sốt, tương ớt cay tăng 150%, nhanh hơn bất kỳ loại gia vị nào khác ngoài thị trường. Các siêu thị, chợ và nhà hàng bắt đầu bán loại gia vị cay này. Đến mức, Bon Appetit – nguyệt san về giải trí và ẩm thực có trụ sở tại New York, đưa tương ớt vào giải “Ingredient of the Year” mà Sriracha đạt được vào năm 2009.

Vào năm 2019, NPR hỏi người dân Si Racha cảm giác thế nào khi sử dụng tương ớt của Huy Fong, họ phàn nàn rằng nó đắng, cay và không cân bằng về hương vị. Trong một cuộc trả lời phỏng vấn với New York Times, khi nghe lời bình phẩm này, ông David Trần nói: “Thì sản phẩm tôi làm ra đâu phải của Thái Lan! Đó là sriracha của tôi mà, chứ đâu phải là Si Racha!”

Hiện nay có rất nhiều thương hiệu sriracha trên thị trường, nhưng Sriracha của Huy Fong vẫn là sản phẩm thống trị. Theo các cơ quan truyền thông, công ty của David Trần kiếm được khoảng $80 triệu doanh thu mỗi năm.

https://saigonnhonews.com/wp-content/uploads/2023/04/Sriracha-5-1280x876.jpg

David Tran, giám đốc điều hành và người sáng lập Huy Fong Foods Inc. (trái) và Donna Lam, giám đốc điều hành hoạt động của Huy Fong Foods (ảnh: Katie Falkenberg/Los Angeles Times qua Getty Images)

Vào Huy Fong khó hơn vô Ngũ Giác Đài

Năm 2022, điều kiện hạn hán ở Mexico gây ra tình trạng thiếu ớt jalapeño đỏ dùng để làm Sriracha, khiến Huy Fong phải thông báo ngưng sản xuất. Nhưng nhanh chóng sau đó, người ta lại thấy những chai tương ớt Sriracha lại chễm chệ trên các kệ hàng.

Tuy vậy, người ta chỉ có thể biết tin tức về Huy Fong Foods, hay Sriracha trên báo chí ở phần nội dung chứ không phải ở các trang quảng cáo. Cho đến nay, công ty Huy Fong luôn tự hào rằng họ chưa bao giờ phải bỏ tiền ra quảng cáo sản phẩm, cũng như không tuyển dụng một nhân viên bán hàng nào cho loại “tương ớt bí mật” chỉ được truyền miệng theo kiểu “tiếng lành đồn xa”.

Nhiều người nói đùa rằng, vào Ngũ Giác Đài còn dễ hơn vô nhà máy Sriracha để xem hoạt động bên trong của họ như thế nào, nhất là giai đoạn trước khi có vụ kiện của thành phố Irwindale. David Trần và công ty của ông rất hạn chế xuất hiện trên mạng xã hội và không thích “lên báo”.

Với tư cách là giám đốc điều hành công ty, ông từng từ chối nhiều lời đề nghị béo bở về việc bán công ty, vì sợ rằng những người khác sẽ thay đổi hướng đi của ông từ trước tới nay. Ông cũng từ chối bán cổ phần công ty và đề nghị tăng sản lượng. Ông giải thích, những người muốn mua công ty của ông sẽ không bao giờ quan tâm đến sản phẩm, mà chỉ chăm bẳm đến lợi nhuận mà thôi.

“Tôi làm tương ớt này cho cộng đồng Á châu,” David Trần nói với New York Times. “Tôi biết, sau khi người Việt Nam đi các nơi định cư, họ sẽ rất nhớ, thèm, và muốn có tương ớt để ăn với phở, nhưng hơn thế nữa, tôi còn muốn làm ra những thứ có thể bán không chỉ cho người Việt, mà là tất cả mọi người.”

Huy Fong Foods cũng không có tài khoản Twitter, Facebook hay Google Plus, và trang web thì rất đơn giản. Có thể hiểu tại sao “tỷ phú tương ớt” chọn cách “ứng xử” dè dặt như vậy, trong một cộng đồng vốn phức tạp và ưa điều tiếng. Nhưng điều này lại gây hệ lụy, ít người biết Huy Fong Foods là của người Việt. Nếu nhìn thoáng qua, ai cũng bảo Sriracha được nhập từ Á châu, và vì thế, hàng giả, hàng nhái xuất hiện tràn lan, đến nỗi khó có thể phân biệt. Luật sư của David Trần, Rod Berman – chuyên gia về quyền sở hữu trí tuệ, nói với Bloomberg rằng mỗi năm ông phải viết bốn, năm thư khiếu nại vi phạm bản quyền cho Huy Fong Foods.

Trong lần hiếm hoi đến tham quan nhà máy Huy Fong Foods (lúc công ty này bị thành phố Irwindale kiện), nhà báo Adam Chandler viết trên The Atlantic, kể:

“Một ngày trước khi tôi và Trần gặp nhau, Taco Bell xác nhận tin đồn rằng họ đang tung ra thực đơn Sriracha đặc biệt, trong đó sẽ có một số món được yêu thích nhất của họ kết hợp với loại gia vị phổ biến. Hầu như các báo cáo về thực đơn mới của hợp đồng nhượng quyền thương mại đều có hình ảnh các chai tương ớt Huy Fong hoặc đề cập đến “Rooster sauce” (nước sốt Gà Trống). Nhưng hóa ra, Huy Fong không hợp tác với Taco Bell, thay vào đó, thương hiệu này đang tự sản xuất nước sốt Sriracha của riêng mình. Trái ngược với suy nghĩ của nhiều người, không phải tất cả Sriracha đều là của Huy Fong, ngay cả khi nó được đựng trong chai trong suốt, có nắp màu xanh lá cây.”

Nhà báo Chandler kể tiếp: “Trần nói với tôi, ‘mình cảm thấy buồn khi Taco Bell có thực đơn đó,’ Sriracha là tên gọi chung của một thị trấn ở Thái Lan. Vì vậy, khi bạn nghe thấy ‘Sriracha này’ hay ‘Sriracha kia’, đó không nhất thiết là của chúng tôi. Chúng tôi chỉ là Sriracha được biết đến nhiều nhất. Thật thất vọng nếu mọi người nghĩ loại tương ớt mà Taco Bell dùng là sản phẩm của chúng tôi.’”

Ông David Trần chỉ mới bắt đầu trả lời phỏng vấn và tiếp cận rộng rãi với báo chí thời gian gần đây. Trợ lý và giám đốc điều hành Donna Lam thường đi cùng ông trong các cuộc phỏng vấn. Ông David Trần nói Anh ngữ một cách chậm rãi, như vừa nói vừa tính toán trong đầu. Nhưng thông thường, ông đều yêu cầu thông dịch, là cách ông có thêm thời gian suy nghĩ để có thể đưa ra những câu trả lời chính xác, khôn ngoan.

Nếu ai đó muốn thu thập những con số tăng trưởng của Huy Fong từ David Trần, đều không thể, vì ông sẽ không nói gì, trừ thông tin rằng: doanh số bán hàng của công ty tăng đều đều từ hơn 30 năm qua. Thế thôi!

https://saigonnhonews.com/wp-content/uploads/2023/04/Sriracha-6-1280x853.jpg

Ớt được dỡ từ một chiếc xe tải vào nhà máy của Huy Fong Foods ở Irwindale vào ngày 22 Tháng Tám năm 2014, một năm sau khi công ty không còn bị kiện tụng (ảnh: Anne Cusack/Los Angeles Times via Getty Images)

Kinh doanh không vì lợi nhuận?

Ông Trần không muốn bất kỳ ai biết Huy Fong đang phát triển nhanh như thế nào. “Tôi chỉ muốn tiếp tục tạo ra những sản phẩm có chất lượng tốt, như làm cho tương cay hơn, thơm ngon hơn, và không nghĩ đến việc kiếm thêm lợi nhuận,” có lần ông chia sẻ với Forbes như vậy. Hơn 40 năm kể từ khi ra đời, Sriracha có mặt trong mọi gia đình và trên các bàn ăn ở khắp nơi. Bất chấp sự cạnh tranh của nhiều đối thủ, chai tương có hình gà trống của Huy Fong vẫn là một trong những nhãn hiệu Sriracha nổi tiếng nhất ở Mỹ.

Theo công ty nghiên cứu thị trường NPD Group, Sriracha hiện có mặt gần 10% trong tổng số các nhà bếp ở Mỹ. Năm 2019, công ty tạo ra doanh thu hàng năm lên tới $150 triệu, đứng thứ ba trong thị trường tương ớt tại Mỹ, trị giá $1.5 tỷ doanh thu, chỉ sau Tabasco, thuộc sở hữu của gia đình Mc Ilhenny có từ năm 1868 và Frank’s RedHot – của tập đoàn gia vị khổng lồ McCormick & Co. Điều này khiến ông David Trần, người sở hữu toàn bộ công ty, trở thành “tỷ phú tương ớt” duy nhất tại Hoa Kỳ.

Trong khi một số đối thủ cạnh tranh của Sriracha bị thâu tóm những năm gần đây, chẳng hạn McCormick mua thương hiệu nước sốt cay Cholula của Mexico với giá $800 triệu vào Tháng Mười Một năm 2020, ông Trần không có ý định bán lại thương hiệu. Hiện nay, ông vẫn giữ “đế chế tương ớt” như một doanh nghiệp gia đình. Người con trai William Trần hiện là chủ tịch công ty và cô con gái Yassie Tran-Holliday giữ chức phó chủ tịch.

“Công ty này là người nhà, như trong gia đình tôi. Tại sao tôi lại đi ‘bán’ người thân yêu của mình cho người khác chứ!”, ông David Trần nói với báo giới như thế.

Điều tạo nên sự khác biệt

Tác giả Roberto A. Ferdman viết trên Quartz: “Nếu David Trần là một giám đốc điều hành bình thường hơn, ông sẽ là rất quen thuộc tại các hội nghị, là gương mặt được yêu thích trên các tạp chí và là chủ đề của các nghiên cứu trên tập san Harvard Business Review… Nhưng Trần tránh công chúng, tuyên bố không quan tâm đến lợi nhuận. Trần nói, ước mơ của ông là “không bao giờ trở thành tỷ phú” và ông làm chỉ để “ai cũng có tương ớt Huy Fong mà dùng. Chỉ bấy nhiêu thôi.”

Huy Fong Foods có toàn bộ sách dạy nấu ăn được viết để tôn vinh tính linh hoạt của Sriracha; có đồ lưu niệm khác nhau, từ vỏ iPhone đến áo phông và các loại quà tặng. Hy vọng duy nhất mà ông chủ Huy Fong từng ấp ủ, là cung cấp cho người Việt di cư loại tương ớt cay như ngày xưa. Ông từng nói: “Tôi bắt đầu kinh doanh với đôi mắt nhắm nghiền. Không có bất cứ kỳ vọng gì cả.”

Tới giờ, vẫn nhắm nghiền đôi mắt, bỏ ngoài tai mọi điều tiếng, ông chỉ chú tâm vào việc làm sao có đủ tương ớt để bán. “Thậm chí các sản phẩm được bán ở đâu, ông cũng không quan tâm,” Griffin Hammond, người thực hiện bộ phim tài liệu về Sriracha, nói với Quartz. “Ông trả lời, những gì ông biết, là Sriracha có mặt ở Mỹ, Canada và Âu châu, nhưng nó cũng có thể được bán ở nơi khác, vì trên chai tương ớt có ghi tiếng Anh, tiếng Trung, tiếng Việt, tiếng Pháp và tiếng Tây Ban Nha.”

Hammond nói, mãi tới năm 2013, ông chủ Huy Fong Foods mới biết rằng Sriracha trở thành một thành phần phổ biến trong giới đầu bếp sushi, những người sử dụng nó để thêm gia vị cho món cuộn cá ngừ cay trong nhiều năm trước đó. Nhưng đầu bếp sushi không phải là những người duy nhất. Chuỗi nhà hàng P.F. Chang, có 204 chi nhánh ở Mỹ và trên toàn thế giới, cũng cung cấp các món ăn có hương vị Sriracha. Đầu bếp David Chang (không liên quan đến P.F. Chang’s) luôn đặt những chai Sriracha trên mỗi quầy của nhà hàng Momofuku Noodle Bar của ông ở New York. Cook’s Illustrated gọi Sriracha là loại tương ớt cay ngon nhất vào năm 2012. Sriracha là một trong ba hương vị được chọn trong sản phẩm của khoai tây chiên hiệu Lays nổi tiếng.

Trong thực tế, công ty của Trần vẫn luôn vướng trở ngại lớn nhất trong quá trình tăng trưởng. Đó là nguyên liệu thô. Hầu hết các loại tương hay sốt cay đều được làm bằng ớt khô để dễ dàng thu hoạch, chế biến và đóng chai sản phẩm trên quy mô lớn, như McIlhenny, nhà sản xuất Tabasco, mua ớt từ các nhà sản xuất trên toàn cầu. Nhưng Sriracha lại dùng toàn nguyên liệu ớt tươi – và luôn luôn như vậy, vì chỉ khi chế biến ớt tươi trong vòng một ngày sau khi thu hoạch thì mới bảo đảm được độ cay ở mức cao nhất.

Ông Trần cho biết, đó là điều khiến nó khác biệt với các đối thủ cạnh tranh. Một trong số ít dữ liệu mà ông tiết lộ về Huy Fong là công ty này đã dùng khoảng 100 triệu pound (45 triệu kg) ớt tươi vào năm 2012, trong suốt mùa thu hoạch, chỉ kéo dài 10 tuần và cung cấp cho toàn bộ thị trường để đạt doanh số bán hàng Sriracha cho cả năm.

Ông không sẵn sàng thỏa hiệp về chất lượng, và nguyên liệu ớt trong Sriracha cần phải được xử lý trong vòng một ngày kể từ khi hái xuống. Vì vậy, trước đây nhà máy Rosemead của Huy Fong cách không xa nông trại gia đình Underwood – nhà cung cấp ớt độc quyền của công ty. Còn nhà máy ở Irwindale cũng chỉ cách đó vài dặm. Việc tìm kiếm vùng đất mới phù hợp để thu hoạch ớt tiếp theo tỏ ra khó khăn, đất không chỉ cần rộng mà còn phải phù hợp với mục đích. Ông không thể mua đất đang trồng cam để đi trồng ớt.

https://saigonnhonews.com/wp-content/uploads/2023/04/Sriracha-8-1280x853.jpg

Tên đường dẫn vào nhà máy tương ớt Sriracha của Huy Fong Foods, Inc. rộng 68,000 foot vuông (ảnh: Ted Soqui/Corbis via Getty Images)

Bình thản trước mọi cạnh tranh

Trong nhiều năm qua, sự phổ biến của tương ớt Sriracha khiến nhiều người bắt chước và Huy Fong Foods có thêm nhiều đối thủ cạnh tranh. Roland Foods ở New York sản xuất loại tương ớt Sriracha của riêng mình, đựng trong một chai có nắp màu vàng, hình dạng tương tự với hai con rồng thay vì một con gà trống. Frito-Lay đang thử nghiệm món khoai tây chiên có hương vị Sriracha và Subway đang thử nghiệm nước sốt Sriracha dạng kem cho bánh mì sandwich.

Nhưng ông chủ Sriracha hiệu con gà cho biết ông không bận tâm đến việc người khác đang cố gắng tận dụng thị trường tương ớt mà ông tạo ra. “Chúng tôi chỉ làm việc của riêng mình và cố gắng giữ mức giá thấp,” ông nói. Những lúc rảnh rang, ông ngồi trên máy tính, tìm kiếm từ “Sriracha” trên Google và cười khúc khích trước tình cảm của người hâm mộ dành cho nhãn hàng của mình. “Nếu sản phẩm của chúng tôi vẫn được khách hàng đón nhận, thì Huy Fong sẽ tiếp tục phát triển,” ông Trần nói.

Có một cách nhìn khác về người cung cấp thực phẩm cho dân nhập cư như ông Trần, là trong quá trình hoạt động, họ đang tạo ra một thứ gì đó mới mẻ hơn. Nhà phê bình ẩm thực từng đoạt giải Pulitzer, Jonathan Gold (1960-2018), nói rằng bánh tét Đại Hàn đâu chỉ phục vụ cho thị phần Los Angeles, còn taco xuất hiện nhiều nơi, chứ không chỉ trong cộng đồng người Mexico. Điều tương tự cũng xảy ra với Sriracha của Huy Fong. Nếu Trần “Mỹ hóa” tương ớt của mình, thì ông đã làm như vậy với định nghĩa rộng hơn, tạo ra một sản phẩm mạnh mẽ, mang tính khu vực, phản ánh cộng đồng người tị nạn Đông Nam Á đang phát triển mạnh ở Nam California.

Ở một đất nước được xem là “quốc gia của những người nhập cư”, các nhà văn và giới phê bình ẩm thực ở Mỹ có một định nghĩa hết sức hạn hẹp về việc ai mới là người Mỹ “thực sự”. Thay vì xem xét nền ẩm thực với tiêu chí mơ hồ như “tính xác thực”, người ta nên công nhận những món ăn trong nền ẩm thực Mỹ đã được điều chỉnh, phối trộn, định hình lại một cách khéo léo như thế nào.

Sriracha không chỉ được bán ở các chợ Việt hay chợ Á châu, nó có mặt tại Wal-Mart, cũng như tại các cửa hàng nhỏ lẻ từ ở Bristol, Tennessee, đến Bisbee, Arizona. Cho đến nay, gần nửa thế kỷ trôi qua, kể từ khi người Việt đặt chân đến nước Mỹ, và sự hình thành của một cộng đồng thiểu số ở Nam California, những nhân tố Việt tạo dựng giá trị và còn đứng vững trên thương trường khốc liệt, như trường hợp ông David Trần, quả là hiếm hoi.

=====================================================

LIÊN QUAN

Trần Đức và Hãng Tương Ớt Huy Fong

Kim LE

Oct 29, 2016

https://www.youtube.com/watch?v=uG5kXVD81wg

From Refugee To Sriracha Billionaire: The Man Behind One Of America’s Favorite Condiments | Forbes

Forbes

Feb 6, 2023

In December 1978, David Tran, then 33, left his home in Vietnam with 100 ounces of gold. Worth $20,000 at the time, or about $90,000 in today’s terms, the precious metal was stashed in cans of condensed milk to evade the attention of Vietnam’s Communist authorities. Tran traveled by freighter to Hong Kong, where he spent eight months at a refugee camp, then moved to Boston for six months before settling in Los Angeles.

Once in L.A., he sold a chunk of the gold and bought a 2,500-square-foot building in the city’s Chinatown. He set up his business, Huy Fong—named after the freighter he took—to make a hot sauce he called Sriracha, after a recipe originally from Thailand.

More than four decades later, Sriracha has been on Survivor, the International Space Station and dining tables worldwide. Its bottles, with their rooster logo and green squeeze cap, are in nearly one in ten U.S. kitchens, according to market research firm NPD Group. It ranks third in the $1.5 billion American hot sauce market behind Tabasco, owned by the McIlhenny family since 1868, and Frank’s RedHot, part of publicly traded spice giant McCormick & Co.

Today the company is worth $1 billion, based on estimated sales of $131 million in 2020, according to research firm IBISWorld. That makes Tran, 77, who owns the entire company, the nation’s only hot sauce billionaire.

0:00–What is Huy Fong Foods?

02:33–David Tran's Refugee Story

04:45–How Sriracha Caught Fire

06:25–The 'Tear Gas' Controversy

08:38–David Tran's Legacy

Read the full story on Forbes: https://www.forbes.com/sites/giacomot...

==============================================

Tự làm tương ớt Sriracha tại gia

Mặc Lâm
3 tháng 6, 2023

https://saigonnhonews.com/bep-viet-que-nguoi/bep-viet/tu-lam-tuong-ot-sriracha-tai-gia/

Tương ớt Sriracha đang gây sốt cho người ghiền ăn cay ở Mỹ nhưng đang tạm đóng cửa vì thiếu nguyên liệu. Một tô phở không thể thiếu món ớt này, vì vậy làm cho giống nguyên gốc là niềm vui của bà nội trợ Việt Nam. Hãy cùng vào bếp nhé!

Bạn có thể chia sẻ với Mặc Lâm qua email: maclam@saigonnhonews.com hay: https://www.facebook.com/maclam.pham/

Nguyên liệu:

-300 gram ớt Jalapeno đỏ

-60 gram tỏi nguyên tép

-1 cup giấm gạo

-3 muỗng canh đường

-1/2 muỗng café muối

VIDEO : Tự làm tương ớt Siracha tại gia | Bếp Việt Quê Người với Mặc Lâm |

https://www.youtube.com/watch?v=KeICFijZeUE