‘Những Tù Khúc Tháng Tư’ tưởng niệm Tháng Tư Đen
Lâm Hoài Thạch/Người Việt
April 29, 2023
https://www.nguoi-viet.com/little-saigon/nhung-tu-khuc-thang-tu-tuong-niem-thang-tu-den/
WESTMINSTER, California (NV) – Viện Việt Học, Westminster, vừa tổ chức buổi văn nghệ chủ đề “Những
Tù Khúc Tháng Tư” vào Chủ Nhật, 16 Tháng Tư, gần dịp 48 năm ngày Sài Gòn thất
thủ, miền Nam Việt Nam bị rơi vào tay Cộng Sản Bắc Việt, 30 Tháng Tư, 1975 – 30
Tháng Tư, 2023.
https://www.nguoi-viet.com/wp-content/uploads/2023/04/DP-Tu-Khuc-Thang-Tu-1-1536x927.jpg
Ban văn nghệ Việt Việt Học đồng ca bài “Chuyến Tàu Về
Nam” của Việt Long tại buổi văn nghệ “Những Tù Khúc Tháng Tư” ở Viện Việt Học,
Westminster. (Hình: Lâm Hoài Thạch/Người Việt)
Cô Nguyễn Kim Ngân, giám đốc Viện Việt Học,
cho biết: “Nhân kỷ niệm lần thứ 48 ngày 30 Tháng Tư sắp đến, chúng tôi xin giới
thiệu đêm văn nghệ đặc biệt, qua chủ đề ‘Những Tù Khúc Tháng Tư,’ để tưởng niệm
dân quân cán chính Việt Nam Cộng Hòa (VNCH) từng bị giam cầm và có một số đã chết
trong các trại tù Cộng Sản, sau ngày miền Nam Việt Nam bị mất.”
“Đây cũng là dịp để bày tỏ và lòng biết ơn của
các thế hệ tiếp nối đối với những người đã một thời vì đại cuộc cùng đứng chung
trong một chiến tuyến để bảo vệ nền tự do, dân chủ cho đồng bào miền Nam Việt
Nam,” cô Kim Ngân chia sẻ thêm.
Theo ban tổ chức, biến cố đau buồn của dân tộc
vào cuối Tháng Tư, 1975, mang đến sự mất mát, đau lòng của dân tộc, vì hơn nửa
triệu người đã bị Cộng Sản đưa vào các trại tập trung rộng lớn trên khắp ba miền
đất nước. Các thân phận tù nhân không có bản án, không ghi rõ ngày về. Rồi cũng
từ những trại tù đó, những “Tù Khúc” được ra đời theo năm tháng buồn trôi. Và
ban tổ chức gọi những dòng nhạc đó là “Những Tù Khúc Tháng Tư.”
Điều hợp chương trình với cô Kim Ngân là cựu
tù Tạ Quang Hoàng. Ông là một nhân chứng tại trại tù ở Nam Hà, Bắc Việt.
Nhà văn Tạ Quang Hoàng đã xuất bản vài quyển
sách. Sách của ông đúc kết nhiều tù khúc, nhiều truyện kể từ trại tù Nam Hà. Những
tác phẩm này được do những tù binh lúc còn bị giam cầm ở những trại tù của Cộng
Sản Việt Nam sáng tác.
https://www.nguoi-viet.com/wp-content/uploads/2023/04/DP-Tu-Khuc-Thang-Tu-2-1536x1287.jpg
Ca sĩ Hương Thơ trình diễn bài “Người Tù Khổ Sai” của
Nguyễn Văn Tấn. (Hình: Lâm Hoài Thạch/Người Việt)
Ông nói: “Những ‘Tù Khúc Tháng Tư’ gồm những
ca khúc để cho các anh em tù nhân sống trong trại tập trung được bày tỏ sự uất
hận của họ, nhưng cũng tạo những niềm vui của thân phận tù đày, đồng thời cũng
cho các anh có hy vọng, một niềm tin vào sự tranh đấu cuối cùng của lẽ phải. Thế
nên, cũng từ những tù khúc này, anh em đã an ủi, nhắc nhở nhau về việc giữ gìn
sức khỏe để vượt qua những khó khăn trong cảnh tù đày.”
Chương trình mở đầu với bài “Anh Ở Đây” của Thục
Vũ (cựu Trung Tá Vũ Văn Sâm), qua tiếng hát của Ngọc Quỳnh. Bài nhạc có nội
dung bày tỏ tình yêu thương của những bạn tù dành cho gia đình và người thân.
Bài “Mưa Buồn Long Giao” được phổ thơ của thi
sĩ Hà Thượng Nhân, cựu giám đốc Đài Phát Thanh Quốc Gia, dưới thời Tổng Thống
Ngô Đình Diệm, và chủ nhiệm nhật báo Tiền Tuyến, cơ quan chính thức của Quân Đội
VNCH. Bài thơ này được nhạc sĩ Vũ Đức Nghiêm, một nhạc sĩ nổi tiếng trước 1975,
chuyên soạn những bài thánh ca và hùng ca, soạn thành ca khúc. Cả hai nghệ nhân
này đều mang cấp bậc trung tá VNCH.
Bài “Mưa Buồn Long Giao” được tiếp nối chương
trình qua tiếng hát Chế Tùng.
Quý Hà bùi ngùi xúc cảm khi hát bài “Thành Phố
Lá Me Xanh” qua những ca từ “Không bao giờ quên được thành phố thân yêu/Hàng me
xanh phủ mãi bao con đường/Trời gió rắc lá me rơi trên tóc/Bối rối tơi bời, lộng
lẫy như ngàn hoa bướm… “
https://www.nguoi-viet.com/wp-content/uploads/2023/04/DP-Tu-Khuc-Thang-Tu-3-1536x1346.jpg
Cô Nguyễn Kim Ngân (trái), giám đốc Viện Việt Học, và cựu tù Tạ Quang
Hoàng tại buổi văn nghệ “Những Tù Khúc Tháng Tư” ở Viện Việt Học, Westminster.
(Hình: Lâm Hoài Thạch/Người Việt)
Nhạc sĩ Trần Lê Việt, cũng là một tù nhân, soạn
bài nhạc này vào năm 1980 tại trại tù Vĩnh Quang (Vĩnh Phú), qua nỗi buồn của
tác giả nhớ về hình ảnh của những hàng cây me trên đường phố Sài Gòn. Khi đến
trại tù Z30B, Xuân Lộc, tác giả đã cùng những bạn tù đã soạn nhiều ca khúc, và
họ đã lén lút thành lập Nhóm Hát Tù Ca.
“Tâm Sự Người Lính Biệt Động Quân” của Vũ Cao
Hiến, qua phần tứ ca bao gồm Quý Hà, Ái Liên, Ngô Hoàng Oanh, và Ngọc Quỳnh,
ghi lại hình ảnh hành quân của những người lính trẻ Biệt Động Quân với chiếc ba
lô và cây súng, canh giặc ngày đêm bên chiến hào. Từ tiền tuyến, đôi khi những
người lính trẻ nhớ về đôi mắt người yêu tại hậu phương xa xôi lắm.
Những bài tiếp nối cũng từ những cựu tù nhân
sáng tác tại trong tù như những bài: “Nhớ Không Gian” của Vũ Cao Hiến (Ngô
Hoàng Oanh hát), “Chiều Yên Bái” của Chung Tử Bửu (Ái Liên hát), “Người Tù Khổ
Sai” của Nguyễn Văn Tấn (Hương Thơ hát), “Chúa Nhật Của Người Tù” của Trần Ngọc
Phong (Lâm Dung hát), “Đôi Giày Dũng Sĩ” của Nguyễn Hồng (Trần Tuấn Hải hát),
“Xin Làm Cỏ Biếc Vướng Chân Em Đi” thơ Hà Thượng Nhân, nhạc Vũ Đức Nghiêm (Bùi
Khanh hát), và “Cơn Mưa cam Lộ” của Vũ Cao Hiến (Chế Tùng hát).
Ngoài ra, có những bài nhạc không do tù nhân
soạn, nhưng cũng xuất phát từ lòng ray rứt, đau khổ của họ, và họ đã chia sẻ những
nỗi uất hận đó cho những nhạc sĩ sáng tác thành ca khúc.
Dòng nhạc của nhạc sĩ Phan Văn Hưng được xuất
hiện sau 1975, tác giả đã sáng tác nhiều bài nhạc được xem như loại nhạc “Căm
Phẫn Ca” nói lên nỗi đau thương của quê hương, dân tộc.
https://www.nguoi-viet.com/wp-content/uploads/2023/04/DP-Tu-Khuc-Thang-Tu-4-1536x1033.jpg
Chế Tùng hát bài “Mưa Buồn Long Giao,” thơ Hà Thượng Nhân, nhạc Vũ Đức
Nghiêm. (Hình: Lâm Hoài Thạch/Người Việt)
Bài nhạc “Nếu Em Nghe Bài Hát Này” do nhạc sĩ
Phan Văn Hưng soạn, phỏng theo thơ của Nam Dao, cũng là người bạn đời của nhạc
sĩ. Lời bài thơ là của người tù gởi về cho vợ mình trong cơn hấp hối tại trại
tù. Lâm Dung đã nức nở trong những ca từ: “Nếu em nghe qua bài hát này/Thì anh
đã khuất theo rặng đường mây/Nếu em nghe những lời giã từ/Thì xin đôi mắt ngưng
đọng mùa thu…”
Nhà văn Nguyễn Đình Toàn đã đóng góp nhiều
sáng tác văn học nghệ thuật dưới dạng tiểu thuyết, truyện ngắn, kịch nói, bút
ký. Tác phẩm “Áo Mơ Phai” của ông đoạt Giải Văn Học Nghệ Thuật VNCH 1973. Sau
biến cố 30 Tháng Tư, 1975, ông bị đi tù hết 10 năm qua nhiều trại tù.
Bài “Hãy Thắp Cho Nhau Một Ngọn Đèn” do nhạc
sĩ Nguyễn Đình Toàn sáng tác từ trại tù gởi về cho vợ của mình, như một lời nhắn
nhủ với gia đình và các bạn tù, hãy sống với ý chí phấn đấu trong mọi hoàn cảnh.
Ca sĩ Hương Thơ hát bài này với âm thanh đệm đàn guitar của Phạm Tú.
Ngoài tiết mục ca nhạc, nhà thơ Nguyên Dzuy,
cũng là một cựu tù, đọc bài thơ “Tù Khúc Điểm Nhạc Tháng Tư Đen:” “Tù nhân khốn
khổ bốn phương trời/Khúc nhạc bi ai lạnh buốt người/Điểm lại tù đày lòng uất hận/Nhạc
rừng trỗi dậy đưa hồn nước/Tháng Tư năm ấy nhớ muôn đời/Tư liệu khổ sai tù tập
thể/Đen màu tang tóc khổ buồn rơi.”
Bài “Hai Hàng Cây So Đũa” thơ của nhà báo
Nguyên Huy, nhạc của Trọng Minh, được trình bày qua tiếng hát Minh Hòa.
Minh Hòa kể lại: “Khoảng năm 1980, nhiều trại
tù miền Bắc được dời về miền Nam. Bài nhạc này là được viết từ trại tù Z30A,
Long Khánh. Lúc đó, tôi là vợ của tù nhân Nguyễn Chí Việt cùng những người phụ
nữ khác đi trên chiếc xe Lambro chở khách để mang thực phẩm cho thân nhân của
mình đang bị ở tù. Hai bên đường vào trại tù này có hai hàng cây so đũa. Lúc
đó, vợ của tù nhân Nguyên Huy có mang hai đứa con lên thăm anh trong trại tù.
Sau đó anh Nguyên Huy mới sáng tác bài thơ ‘Hai Hàng Cây So Đũa,’ và người bạn
tù là nhạc sĩ Trọng Minh đã soạn bài thơ này thành ca khúc.”
https://www.nguoi-viet.com/wp-content/uploads/2023/04/DP-Tu-Khuc-Thang-Tu-5-1536x1219.jpg
Minh Hòa trình bày “Những Hàng Cây So Đũa,” thơ Nguyên Huy, nhạc Trọng
Minh. (Hình: Lâm Hoài Thạch/Người Việt)
Bài nhạc “Thăm Nuôi” kể lại câu chuyện của người
con gái đi thăm anh ruột mình trong trại tù, thì gặp một tù nhân trẻ cũng là bạn
tù của anh. Rồi từ cơ duyên nào đó, họ đã yêu nhau và trở thành đôi vợ chồng
khi chàng được ra khỏi tù. Người cựu tù may mắn có được người vợ trẻ đẹp đó
chính là nhạc sĩ tù ca Nguyễn Văn Tấn. Ông đã đóng góp cho chương trình văn nghệ
đặc biệt này hai bài nhạc “Thăm Nuôi” và “Người Tù Khổ Sai,” được ông sáng tác
lúc còn ở trại tù Nam Hà.
Bài nhạc “Thăm Nuôi” tiếp tục chương trình với
tiếng hát của Trần Tuấn Hải.
“Chuyến Tàu Về Nam” của Việt Long, tức cựu tù
Nguyễn Chí Việt, cựu đại úy Nhảy Dù. Tác giả viết theo kỷ niệm của chuyến tàu
đưa những tù nhân được trả tự do đi từ miền Bắc về miền Nam, và ông cũng là một
trong những cựu tù đó. Khi đến miền Nam, tàu dừng tại trạm để cho khách trên
tàu mua thức ăn. Khi biết được trên tàu chở những tù nhân được thả về, mấy em
nhỏ bán hàng rong cho họ thức ăn mà không lấy tiền, vì trong số các em này có
nhiều em là con cháu của những cựu quân nhân VNCH.
Hoạt cảnh thứ hai là có một ông tật nguyền với
đôi nạng gỗ. Người đàn ông này là cựu chiến sĩ VNCH bị mất một chân trên chiến
trận. Ông biết trên chuyến tàu này chở toàn những cựu sĩ quan của VNCH, trong
đó, có thể có những đơn vị trưởng của mình ngày xưa. Cựu chiến sĩ thương phế
binh VNCH bỏ đôi nạng trên tay và đứng thẳng một chân, rồi đưa tay chào kính những
tù nhân đó. Cho đến khi chuyến tàu khuất dạng thì người thương phế binh mới bỏ
tay xuống.
https://www.nguoi-viet.com/wp-content/uploads/2023/04/DP-Tu-Khuc-Thang-Tu-6-1536x1377.jpg
Cựu tù nhạc sĩ Nguyễn Văn Tấn và vợ. (Hình: Lâm Hoài Thạch/Người Việt)
Cũng từ những bối cảnh cảm động đó, cựu tù
Nguyễn Chí Việt đã soạn ra ca khúc “Chuyến Tàu Về Nam” và lấy bút hiệu Việt
Long là tên con trai mình. Bài nhạc này do toàn ban văn nghệ Việt Việt Học đồng
hát, kết thúc chương trình.
Trong số đồng hương đến dư, cựu tù Trần Chương
Lương, tức nhà thơ Tha Nhân, kể lại với phóng viên nhật báo Người Việt: “Chúng
tôi bị các cán bộ giữ tù cho biệt danh là ‘500 Thằng Lười’ trong trại tù Cây Cầy
A, thuộc tỉnh Tây Ninh. Sở dĩ chúng tôi có biệt danh này là lúc chúng tôi đi
tù, mà cộng sản còn gọi là đi cải tạo. Thật ra họ đâu cải tạo chúng tôi được,
và chỉ bắt anh em chúng tôi đi làm công tác lao động để phục vụ cho các cán bộ
trại tù mà thôi. Nhưng vì anh em chúng tôi đi lao động không hết mình, và nhiều
khi chúng tôi còn chống đối, nên họ mới đặt cho chúng tôi biệt danh là ‘500 Thằng
Lười.’”
Cựu tù Phạm Gia Đại, một trong những tù nhân
cuối cùng sống trong cảnh tù đày 17 năm, với những đau thương, mất mát suốt những
năm dài, đã ghi lại tất cả những gì ông trải qua trong cuốn hồi ký “Những Người
Tù Cuối Cùng,” xuất bản năm 2011.
Ông tâm tình với nhật báo Người Việt: “Mỗi lần
Tháng Tư trở về thì tôi cảm thấy bồi hồi, xúc động và đau đớn khi nhìn thấy đất
nước của chúng ta quá bi đát và chịu nhiều khổ nạn, không biết đến bao giờ thì
chấm dứt những khổ nạn đó. Nhưng dù sao, chúng ta cũng cầu nguyện Ơn Trên, một
ngày nào đó, chúng ta sẽ được trở lại quê hương mình để xây dựng lại nền tự do
dân chủ cho dân tộc Việt Nam.”
https://www.nguoi-viet.com/wp-content/uploads/2023/04/DP-Tu-Khuc-Thang-Tu-7-1536x921.jpg
Đông đảo đồng hương tham dự buổi văn nghệ “Những Tù Khúc Tháng Tư” tại Viện
Việt Học, Westminster. (Hình: Lâm Hoài Thạch/Người Việt)
Theo ban tổ chức, có thể từ những ‘Tù Khúc
Tháng Tư’ sẽ tạo nên dòng nhạc tù. Những dòng nhạc tù khác với những dòng nhạc
ngoài đời, vì những bài tù ca nói lên những uất ức, những phản kháng nào đó, được
xuất hiện trong một không gian và thời gian nhất định.
Không gian là các trại tù, còn thời gian là
vào khoảng Tháng Sáu, 1975 cho đến Tháng Năm, 1992, tức là lúc chỉ còn 20 người
tù cuối cùng, trong đó có Tướng Lê Minh Đảo. Có thể sau này, có những tù khúc
khác được ra đời, bởi vì một số cựu tù được về với gia đình, nhớ lại những sự đau
lòng, mất mát, uất hận lúc còn ở trong tù, rồi soạn thành ca khúc. [đ.d.]
No comments:
Post a Comment