Một
tư liệu về người Hà Đông lập ấp ở Đà Lạt
https://www.facebook.com/groups/6218204858190933/posts/6443779245633492/
(Tài
liệu từ Facebook)
Để mai sau
con cháu nhớ về cội nguồn
Quản
đạo đầu tiên của Đà Lạt là Trần Văn Lý nhận thấy Đà Lạt là vùng khí hậu mát mẻ,
nhiều đất hoang chưa khai phá, nhu cầu rau quả tươi sống của người Pháp cũng
tăng lên.
Bản
thân từng làm Tri phủ Thọ Xuân (Thanh Hóa), quá am hiểu nông dân miền Bắc thiếu
đất canh tác, Quản đạo Trần Văn Lý đã đề nghị Tổng đốc tỉnh Hà Đông Hoàng Trọng
Phu đồng thời kiêm Chủ tịch Ủy ban Tương tế xã hội Trung ương Bắc Kỳ di dân vào
lập ấp tại Đà Lạt.
Nhận
lời đề nghị của Quản đạo Trần Văn Lý, Tổng đốc Hoàng Trọng Phu đã giao cho
Thương tá Canh nông tỉnh Hà Đông là Lê Văn Định xây dựng kế hoạch và chuẩn bị
thực hiện việc di dân Hà Đông vào lập ấp tại Đà Lạt.
Ông
Lê Văn Định đã đứng ra vay 500 đồng từ quỹ của Ủy ban Tương tế xã hội trung
ương Bắc Kỳ (thời giá khi đó, 2 đồng mua được 1 tạ gạo - PV).
Trong
đó, ông trích ra 300 đồng gửi vào Đà Lạt nhờ Quản đạo Trần Văn Lý chuẩn bị cơ
sở vật chất ban đầu để ổn định cuộc sống của di dân. Phần còn lại, ông Định
dùng mua vé tàu hỏa và cấp cho những người được tuyển chọn vào đợt đầu chi tiêu
và mua sắm công cụ.
Đầu
năm 1938, hơn 30 nam giới, do chức sắc của các làng xã ven hồ Tây đề cử, đã
được tuyển chọn tập trung về trụ sở Hội Tiểu canh nông công nghệ Hà Đông. Tại
đây, họ lại được ông Vũ Đình Mấm - Tham tá Canh nông tỉnh Hà Đông hướng dẫn
thêm về cách trồng rau và hoa.
Ngày
29-5-1938, nhóm cư dân đầu tiên gốc Hà Đông gồm 33 người (27 nam, 6 nữ) là
những nông dân khỏe mạnh thạo nghề làm vườn được huấn luyện kỹ càng phương thức
canh tác tiên tiến theo mô hình châu Âu đã lên tàu hỏa vào Đà Lạt.
Đầu
năm 1939, thêm 19 người vào ấp. Từ năm 1940 đến năm 1942, lại thêm 47 người.
Cuối năm 1943, thống kê cả ấp Hà Đông đã có tới 57 gia đình cùng nhau chung
lưng xây dựng quê mới. Trong số đó có ông Ngô Văn Bính.
Sau
tết Kỷ Mão (1939), mang theo 2.000 củ lay-ơn vào Đà Lạt, chỉ 2 tháng sau, thấy
đây là vùng đất làm ăn tốt, ông Bính đã viết thư về quê động viên cha mẹ đến
xin với ông Lê Văn Định tạo điều kiện cho vào Đà Lạt. Một trường hợp khác là
ông Nguyễn Văn Bồng, cũng được Tổng đốc Hoàng Trọng Phu viết giấy giới thiệu vào
Đà Lạt (năm 1941).
.
Cư
dân ấp Hà Đông những năm 1940. (Tư liệu)
Theo
lời kể của ông Ngô Văn Bính và ông Ngô Văn Ngôn cho con cháu, năm 1940 Tổng đốc
Hoàng Trọng Phu vào thăm ấp. Bà con cử ông Ngô Văn Ất đến gặp và xin được lấy
tên của Tổng đốc đặt cho ấp là ấp Hoàng Trọng Phu.
Nhưng
Tổng đốc đã khéo léo từ chối và đề nghị bà con nên lấy tên là ấp Hà Đông để mai
sau con cháu nhớ về cội nguồn. Đề nghị này cũng được chính quyền Đà Lạt chấp
thuận. Cái tên ấp Hà Đông chính thức ra đời từ đó. Ngày nay, ấp Hà Đông thuộc
phường 8, thành phố Đà Lạt, tỉnh Lâm Đồng.
Cụ
Thiếu Hà Đông
Năm
2010, trong một lần tham gia thực hiện cuốn sách Vạn Phúc xưa và nay, tôi đã
tiếp cận với tài liệu của các cụ cao tuổi trong làng còn giữ được. Đó là cuốn
Les Industries Familiales de Hadong (Nghề truyền thống Hà Đông) do Tổng đốc
Hoàng Trọng Phu viết.
Cuốn
sách mô tả chi tiết về các làng nghề truyền thống của tỉnh Hà Đông, trong đó có
nghề dệt gấm, nghề dệt the lụa và nghề dệt lĩnh ở làng Vạn Phúc.
Trong
Lời nói đầu, đề tại Hà Đông ngày 15-7-1932, tác giả Hoàng Trọng Phu viết:
“Trong các tỉnh ở Bắc Kỳ, hình như Hà Đông tập hợp được phần lớn các nghề có
tầm quan trọng đặc biệt bởi sự đa dạng và sự phát triển của ngành nghề. Những
đồ dùng bằng đồi mồi, đồ gỗ, và nhất là the lụa và hàng thêu của Hà Đông được
tất cả người sành ưa chuộng”.
Ngoài
làm kinh tế, ông còn cổ súy phong trào chấn hưng Phật giáo tại Bắc Kỳ những năm
1930. Trong đó, có tạp chí Đuốc tuệ của Phật giáo Bắc Kỳ, ấn bản do ông và ông
Nguyễn Năng Quốc đứng đầu, ra đời tháng 11-1934.
Ông
cho trùng tu các danh thắng như chùa Trầm (huyện Chương Mỹ, Hà Nội ngày nay);
chùa Bút Tháp (huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh ngày nay); và mở mang xây dựng
ấp Thái Hà.
Ông
còn tham gia các hoạt động chính trị xã hội khác như thành viên Hội đồng quản
lý Hội Khai trí tiến đức; Chủ tịch Ủy ban Tương tế xã hội trung ương Bắc Kỳ,
Phó Chủ tịch Hội đồng Tư vấn bản xứ Bắc Kỳ...
Năm
1937, ông Hoàng Trọng Phu từ nhiệm Tổng đốc Hà Đông, người kế tiếp công việc
của ông là một vị tổng đốc từ Thái Bình lên. Nhưng rồi người kế nhiệm đã không
tiếp tục phát triển các ngành kinh tế do ông vạch ra.
Vì
thế, năm 1941, mong muốn tiếp tục phát triển các ngành nghề thủ công tại Hà
Đông nên ông đã đề nghị với triều đình Huế đưa con rể là Hồ Đắc Điềm đang là Án
sát tỉnh Bắc Ninh về làm Tổng đốc Hà Đông.
Bà
giáo Hồ Thị Thể Tần, cháu ngoại Tổng đốc Hoàng Trọng Phu kể: “Ông ngoại nói với
cha tôi: “Bây giờ toa phải giúp moa chấn hưng lại kinh tế Hà Đông”. Vậy là cha
tôi tiếp tục những công việc ông ngoại tôi đã làm”.
Hà
Đông dưới thời Tổng đốc Hồ Đắc Điềm được nâng cấp thêm một bước phát triển mới,
với cả nhà hát cùng rạp chiếu phim. Nhưng đó là câu chuyện chúng tôi muốn kể
vào một dịp khác.
Hướng
tâm trí nhân dân vào việc làm
Do
có nhiều công lao với Nam triều, Tổng đốc Hoàng Trọng Phu được phong Võ hiển
điện Đại học sĩ, hàm Thái tử Thiếu bảo, nên được gọi là cụ Thiếu Hà Đông. Năm
1937, ông về nghỉ hưu tại ấp Thái Hà và mất tại đây vào năm 1946, thọ 75 tuổi.
Mới
đây, trong cuốn sách Lịch sử Đảng bộ quận Hà Đông (1926 - 2010), NXB Hà Nội
(2014) những người biên soạn đã dẫn lại những đánh giá về Tổng đốc Hoàng Trọng
Phu của viên Công sứ Pháp ở Hà Đông như sau: “Bằng cách đem lại mối lợi, ông
(Hoàng Trọng Phu - PV) đã thành công trong việc thắt chặt dây liên lạc giữa các
gia đình, hướng tâm trí người ta vào việc làm ăn, xua đuổi sự nhàn rỗi thường
là nguyên nhân sinh ra nhiều tật xấu. Nền kinh tế phát triển giúp cho ông quan
đầu tỉnh bản xứ rất lớn trong công việc cai trị về phương diện chính trị”.
Kiều
Mai Sơn
.
No comments:
Post a Comment