Kinh tế Nga, từ ăn đong đến kiệt quệ
Lê Tây Sơn
29 tháng 3, 2023
https://saigonnhonews.com/thoi-su/the-gioi/kinh-te-nga-tu-an-dong-den-kiet-que/
Nền kinh tế Nga đang bắt
đầu thấm đòn trừng phạt và không còn chịu nổi các chi phí tốn kém cho chiến
tranh. Đầu tư giảm, thiếu lao động, ngân sách eo hẹp. Bộ máy chiến tranh của
Putin sẽ không còn tiền để bôi trơn trong năm tới!
https://saigonnhonews.com/wp-content/uploads/2023/03/GettyImages-1249657127.jpg
Người dân ngày càng tiết kiệm và ít mua sắm hơn. Ảnh: Trong một cửa hàng
điện thoại di động tại Krasnogorsk, ngoại ô Moscow (Getty Images)
.
Đã qua thời vàng son
Những tháng mở đầu cuộc xâm lược Ukraine của
Nga đã đẩy giá dầu mỏ và khí đốt tự nhiên tăng cao, mang lại khoản tiền lớn cho
Moscow. Nga đã tránh được điều tồi tệ nhất vào năm ngoái nhờ được cấp cứu bởi
giá năng lượng cao trên toàn cầu. Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) chỉ giảm 2.1%,
thấp hơn nhiều so với dự đoán ban đầu của một số chuyên gia là sẽ giảm từ 10% đến
15%. Xuất khẩu khí đốt sang châu Âu gần như ổn định, đến mùa hè năm ngoái mới bắt
đầu giảm. Lệnh cấm của Liên hiệp châu Âu (EU) đối với dầu vận chuyển đường biển
của Nga và mức trần giá áp đặt của nhóm nước G7 chỉ có hiệu lực từ Tháng Mười
Hai năm ngoái.
Các biện pháp trừng phạt đối với các sản phẩm
dầu mỏ như dầu diesel cũng mới có hiệu lực từ tháng Hai. Theo Quỹ Tiền tệ Quốc
tế (IMF), chính sự chậm trễ này đã giúp doanh thu năng lượng của Nga tăng mạnh và
giúp chính phủ Nga tung ra một gói kích thích tài chính khổng lồ đến 4% GDP
trong năm 2022 để ổn định nền kinh tế và an dân.
https://saigonnhonews.com/wp-content/uploads/2023/03/GettyImages-1248599575.jpg
Trụ sở Bộ Tài chính Nga (ảnh: Vlad Karkov/SOPA Images/LightRocket via
Getty Images)
Tuy nhiên, khi chiến tranh không ngừng lại mà
bước sang năm thứ hai với các biện pháp trừng phạt bổ sung của phương Tây, các
nguồn thu ngân sách béo bở của chính phủ Nga đang cạn kiệt và nền kinh tế bắt đầu
rơi vào tăng trưởng thấp, không chỉ ngắn hạn mà có thể kéo dài. Các mặt hàng xuất
khẩu lớn nhất mang lại sự thừa mứa ngân sách, khí đốt và dầu mỏ, đã mất dần những
khách hàng lớn.
Cán cân tài chính của chính phủ Nga đang căng
thẳng. Đồng rúp mất giá 20% kể từ Tháng Mười Một 2022 so với đồng đôla Mỹ. Lực
lượng lao động ít dần vì giới trẻ phải ra mặt trận hoặc trốn lính ra nước
ngoài. Sự bất an cũng ảnh hưởng nặng nề đến các khoản đầu tư và kinh doanh
mới. Alexandra Prokopenko, cựu quan chức Ngân hàng Trung ương Nga (người đã rời
Nga khi cuộc xâm lược bắt đầu), dự đoán:
“Kinh tế Nga đang bước vào giai đoạn thoái trào dài
hạn. Dù chưa có dấu hiệu cho thấy khó khăn kinh tế đủ tồi tệ để đe dọa tức thời
cho cỗ máy chiến tranh, nhưng thu ngân sách không được như tính toán cho thấy
tình thế tiến thoái lưỡng nan về cách dung hòa giữa chi tiêu quân sự không ngừng
tăng và các khoản trợ cấp và chi tiêu xã hội để giúp Tổng thống Vladimir Putin
duy trì sự ủng hộ tầng lớp yếu thế trong xã hội”.
Tháng Ba 2023, tại một hội nghị kinh tế của
Nga, tỷ phú nguyên liệu thô Oleg Deripaska cảnh báo: “Chúng ta đang cạn
kiệt tiền mặt. Sẽ không còn đủ tiền trong năm tới. Phải có sự tiếp sức của các
khoản đầu tư nước ngoài”. Mất phần lớn thị trường EU và với việc các
doanh nghiệp phương Tây rút khỏi Nga, Moscow ngày càng phải phụ thuộc vào Trung
Quốc (TQ) khiến những lo ngại âm ỉ từ lâu ở Moscow về việc trở thành “thuộc địa
kinh tế” của nước láng giềng phía Nam sẽ sớm trở thành hiện thực. Bà Maria
Shagina, một thành viên cao cấp tại Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế
(International Institute for Strategic Studies) ở London, nhận định: “Dù Nga có
khả năng thoát hiểm trong ngắn hạn, nhưng bức tranh dài hạn rất ảm đạm, đặc biệt
là việc Moscow sẽ phải hướng nội nhiều hơn và phụ thuộc nhiều hơn nữa vào TQ”.
.
Putin quá tin vào lợi thế của Nga!
Tình hình kinh tế Nga bắt đầu xấu đi vào năm
ngoái khi Putin nhận thấy không còn sử dụng được nguồn tiền từ năng lượng để
nuôi bộ máy chiến tranh và làm phá sản sự hỗ trợ của phơng Tây đối với Ukraine.
Thay vì giảm bớt sự ủng hộ đối với Kyiv để bảo đảm nguồn cung năng lượng của
Nga, các chính phủ châu Âu nhanh chóng chuyển sang tìm các nguồn khí đốt và dầu
mỏ mới.
Kết quả, hầu hết vận chuyển khí đốt của Nga đến
châu Âu đã ngưng lại; và sau vài tháng tăng giá mạnh, giá khí đốt đã giảm mạnh.
Moscow phải cắt giảm sản lượng dầu thô 5% cho đến Tháng Sáu và đang bán dầu với
giá rẻ hơn so với giá thế giới. Kết quả, doanh thu từ năng lượng của chính phủ
Nga đã giảm gần một nửa trong hai tháng đầu năm nay so với năm ngoái, trong khi
thâm hụt ngân sách ngày càng nặng. Thâm hụt $34 tỷ trong hai tháng đầu tiên
của năm nay tương đương với hơn 1.5% GDP.
Hệ quả, Moscow phải trông cậy nhiều hơn vào
“quỹ sovereign-wealth”, một trong những tấm đệm chống khủng hoảng chính. Chính
phủ Nga vẫn có thể vay mượn trong nước và “quỹ sovereign-wealth” vẫn còn $147 tỷ
(đã giảm $28 tỷ so với trước cuộc xâm lược). Nga đã tìm mọi cách để bán dầu dư
thừa cho TQ và Ấn Độ. Đổi lại TQ cung cấp cho Nga nhiều thiết bị và linh kiện
không còn mua được từ phương Tây.
Các quan chức Nga thừa nhận tình hình khó khăn
nhưng vẫn tự tin “nền kinh tế sẽ biết cách thích nghi”. Thậm chí Putin còn khẳng
định chính phủ của ông “đã giải quyết hiệu quả tất cả các mối đe dọa đối với nền
kinh tế”. Trong phần lớn 20 năm cầm quyền của Putin, doanh thu cao từ dầu mỏ và
khí đốt đã giúp thực hiện thành công “khế ước xã hội” (social contract) nâng
cao mức sống để hầu hết người Nga không tham gia chính trị đối lập và biểu tình
chống chính phủ. IMF ước tính tốc độ tăng trưởng an toàn của Nga (tốc độ tăng
trưởng mà không cần lo lắng về lạm phát) đạt khoảng 3.5% trước năm 2014, khi
Nga chưa chiếm bán đảo Crimea của Ukraine.
Theo một số nhà kinh tế tốc độ này đã giảm xuống
còn khoảng 1% do năng suất giảm và nền kinh tế lạc hậu dần về công nghệ và bị
cô lập hơn. Do các lệnh trừng phạt làm giảm nguồn thu từ dầu mỏ và khí đốt,
chính phủ Nga đang đau đầu vì thâm hụt ngân sách và người tiêu dùng cũng giảm
chi tiêu để đề phòng tương lai. Ngân hàng trung ương Nga cảnh báo xuất khẩu giảm,
thị trường lao động thu hẹp và chi tiêu chính phủ tăng trong Tháng Ba sẽ làm trầm
trọng thêm lạm phát hiện đã ở mức 11% trong Tháng Hai so với cùng kỳ năm
ngoái.
https://saigonnhonews.com/wp-content/uploads/2023/03/GettyImages-1248208069.jpg
Hệ thống ngân hàng Nga tiếp tục lao đao; trong ảnh là Ngân hàng Nông nghiệp
(ảnh: Vlad Karkov/SOPA Images/LightRocket via Getty Images)
Viện Chính sách Kinh tế Gaidar (Gaidar
Institute for Economic Policy) có trụ sở tại Moscow lưu ý: “Ngành công nghiệp của
Nga đang trong tình trạng khủng hoảng lao động tồi tệ nhất kể từ khi bắt đầu thống
kê vào năm 1993”. Theo Ngân hàng Trung ương, tình trạng chảy máu chất xám sau
cuộc xâm lược và đợt huy động quân sự 300,000 binh lính vào mùa thu năm ngoái
đã khiến khoảng một nửa số doanh nghiệp bị thiếu nhân công, đặc biệt là thợ
hàn, thợ cơ khí và công nhân vận hành máy. Trong chuyến thăm một nhà máy sản xuất
máy bay gần đây, Putin thừa nhận “tình trạng thiếu lao động đang cản trở tiến độ
sản xuất quân sự” và cam kết chính phủ đã chuẩn bị một danh sách các ngành nghề
ưu tiên được hoãn dịch.
Các công ty Nga đang thích nghi với lệnh cấm
nhập khẩu của phương Tây. Nhưng trong khi Moscow tăng cường nhập khẩu các công
nghệ quan trọng cho cuộc chiến ở Ukraine từ các quốc gia khác, như chip của TQ,
thì trong nhiều lĩnh vực dân sự, có những bộ phận rất khó thay thế. Ngân hàng
Trung ương Nga lưu ý: “Rủi ro đang gia tăng trong khu vực hàng không, nơi việc
thiếu máy bay mới và các bộ phận thay thế có thể ảnh hưởng nặng nề đến hoạt động
bảo trì.
Các công ty tài chính và công nghệ thông tin
cũng gặp khó khăn khi không còn được tiếp cận với các công nghệ phương Tây như
phần mềm, hệ thống quản lý cơ sở dữ liệu, công cụ và thiết bị phân tích”. Nhiều
năm qua, trước khi có lệnh trừng phạt Nga đã tìm cách thay thế hàng nhập khẩu
nước ngoài bằng hàng hóa tự sản xuất nhưng thành công rất hạn chế. Một lượng lớn
thiết bị viễn thông và phần mềm khoan dầu tiên tiến vẫn là hàng nhập.
.
Trở lại thời “ăn mắm mút dòi” với bóng ma Liên Xô
Vasily Astrov, nhà kinh tế tại Viện Nghiên cứu
Kinh tế Quốc tế Vienna (Vienna Institute for International Economic Studies),
nhận xét: “Trong giống như Nga đang quay trở lại thời Xô Viết, tự làm mọi thứ
nhưng lại không thể thay thế chính xác những gì còn thiếu!”. Giới phân tích đã
gọi thực tế này là “công nghiệp hóa ngược”, cho thấy Nga quay lại phụ thuộc vào
các công nghệ giản đơn và thô vốn đã bị đào thải nhiều chục năm nay.
Với tất cả những biến động, nền kinh tế Nga trở
nên phụ thuộc nhiều hơn vào “ân sủng” của chính phủ và người dân lệ thuộc vào
trợ cấp của nhà nước. Phần lớn tăng trưởng sản xuất công nghiệp hiện nay đến từ
các nhà máy sản xuất hoả tiễn, đạn pháo và quần áo quân sự để bổ sung cho những
tổn thất lớn trong chiến tranh.
Sản lượng của “hàng kim loại thành phẩm” (chỉ
vũ khí và đạn dược) đã tăng 7% trong năm 2022. Sản xuất máy tính, sản phẩm điện
tử phục vụ quân sự cũng tăng trong Tháng Mười Hai so với Tháng Mười Một. Ngược
lại, sản lượng xe hơi giảm khoảng 45% so với năm trước. Nhưng sản xuất quân sự
không giúp vào tăng trưởng và phát triển nền kinh tế. Trong hai tháng đầu
năm nay, số thu từ dầu khí chiếm gần một nửa tổng thu ngân sách nhưng đã giảm
so với cùng kỳ năm ngoái, trong khi chi ngân sách nhà nước tăng hơn 50%.
Các nhà phân tích ước tính, muốn tiền thu từ dầu
hỏa bù thâm hụt ngân sách, giá dầu phải tăng lên hơn $100 một thùng. Nhưng dầu
thô Urals hàng đầu của Nga đang có giá trung bình $49.56/thùng trong Tháng Hai,
giảm sâu so với dầu Brent chuẩn, khoảng $80/thùng. Nga có ít quyền thương lượng
hơn trên thị trường dầu mỏ thế giới vì Nga có ít sự lựa chọn hơn về nơi vận
chuyển dầu.
https://saigonnhonews.com/wp-content/uploads/2023/03/GettyImages-1248249834.jpg
Putin hiện chỉ có thể dồn sức vào công nghiệp vũ khí; trong ảnh là chuyến
thị sát nhà máy quốc phòng Rostec của Putin ngày 14 Tháng Ba 2023 (Kremlin
Press Office/Handout/Anadolu Agency via Getty Images)
Người Dân Nga đang sống cần kiệm hơn. Theo Hiệp
hội các doanh nghiệp châu Âu (Association of European Businesses) có trụ sở tại
Moscow, dữ liệu chính thức cho thấy doanh số bán lẻ đã giảm 6.7% trong năm
2022 (giảm mạnh nhất kể từ 2015). Doanh số bán xe hơi mới giảm 62% trong
Tháng Hai so với cùng kỳ năm ngoái. Trong năm nay, hầu hết các nhà phân tích dự
đoán GDP của Nga sẽ giảm thêm.
Công ty tư vấn Rystad Energy dự đoán đầu tư
vào thăm dò và sản xuất dầu khí của Nga sẽ giảm chỉ còn $33 tỷ trong năm 2023 từ
mức dự đoán $57 tỷ trước cuộc xâm lược. Các nhà phân tích tại BP PLC ước tính tổng
sản lượng dầu của Nga, khoảng 12 triệu thùng/ngày vào năm 2019, sẽ giảm xuống
còn từ 7 triệu đến 9 triệu thùng/ngày vào năm 2035. Vasily Astrov, nhà kinh tế
tại Viện Nghiên cứu Kinh tế Quốc tế Vienna, nói: “Chúng ta không nói về cuộc khủng
hoảng trong một, hai năm mà là nền kinh tế Nga sẽ đi vào một quỹ đạo khác”, dẫn
lại từ Wall Street Journal.
No comments:
Post a Comment