Về
một người cộng sản có nhân tính
Bình luận của blogger Tuấn
Khanh
2022.09.02
https://www.rfa.org/vietnamese/news/comment/blog/about-a-passionate-communist-09022022114856.html
Tổng thống Liên Xô Mikhail Gorbachev phát biểu tại
Moscow năm 1991. AP
Ngày ông
Mikhail Gorbachev, cựu Tổng bí thư cộng sản cuối cùng của Liên Xô qua đời,
ông nhận được nhiều lời bình từ hai phía ca tụng và căm ghét. Những người chống
cộng thì nhìn ông như một con người dũng cảm đã hy sinh, đã xé toang bức
màn đen của thế giới song cực. Còn những người yêu cộng sản thì căm hận
ông vì đã mang tội làm sụp đổ thành trì cách mạng vĩ đại của phía Đông thế giới.
Đứng giữa những điều đó, Gorbachev còn hiện ra với tính cách của một nhà
cách mạng của thế giới cộng sản nhưng đầy chất lãng mạn của người nông dân vùng
Privolnoye, miền Nam của nước Nga.
Điều đáng
ca ngợi ở Gorbachev là nhân tính. Ông nhìn mọi sự kiện quanh mình bằng con mắt
của một người cộng sản trung thành, nhưng ở bên dưới là những lời chất vấn thầm
lặng của một con người có nhân tính.
Tháng
11-1969, ý thức về một hệ thống độc tài cộng sản đang hủy diệt con người bắt đầu
đến với ông trong chuyến thăm đến Tiệp Khắc, một năm sau cuộc nổi dậy ở đất
nước này, vì không muốn chịu ách cai trị của cộng sản Nga. Gorbachev kể ông bị
choáng váng khi đến Bratislava, thành phố cổ kính vẫn còn y nguyên những vết đạn
pháo và những bức vẽ graffiti khẩu hiệu và hình ảnh chống cộng sản và Nga. Đoàn
đi thăm của Gorbachev phải tổ chức thêm cận vệ thường phục để phòng
trường hợp bị tấn công. Theo truyền thống, phái đoàn của Nga đến thăm
Zbrojevka, một nhà máy lớn của Tiệp. Thế nhưng khi được đưa vào một vị trí tốt để
phát biểu và mở lời chào, Gorbachev nhận ra rằng những người thuộc
giai cấp công nhân ấy đã tìm cách quay mặt đi và không nhìn đoàn của Nga.
“Đó là một cảm giác khủng khiếp”, Gorbachev nhớ lại điều mà ông nhận ra rằng
trong hệ thống cộng sản, ngay cả ở vị trí cao, ông vẫn được tuyên truyền rằng mọi
dân tộc của giai cấp vô sản luôn là tình đoàn kết hữu nghị nồng ấm không
thể tách rời.
Nhiều năm
sau nhắc lại về “cú sốc đầu đời” này, Gorbachev nói rằng ý nghĩa “bức màn
sắt” mà phương Tây nói về sự ngăn cách hai thế giới cộng sản và tự do là có thật,
nhưng bức màn sắt nó còn nằm ở ngay trong nội bộ của chính quyền cộng sản, để bịt
mắt lẫn nhau.
Phía căm
ghét ông Gorbachev, nói ông là kẻ muốn đốt đền - tự tay tiêu diệt chủ nghĩa cộng
sản ngay ở đất nước mình - để lưu danh lịch sử. Nhưng thực ra, theo dõi cuộc đời
của ông Gorbachev từ ban đầu mới hiểu rằng việc day dứt muốn làm điều đúng và
khát khao thay đổi, để được làm điều đúng, là suy nghĩ của ông, có từ đầu
những năm 1970.
Kể trong
cuốn hồi ký của mình, Gorbachev nói ông giật mình nhận ra rằng vào lúc
loài người đã đi đến mặt trăng thì Liên Xô vẫn sử dụng những phương thức nông
nghiệp giống như ở thế kỷ 19. Vào lúc đó, hàng năm Liên Xô sử dụng 100 đến 110
triệu tấn làm thức ăn gia súc, trong khi các quốc gia châu Âu chỉ dùng hết gần
74 triệu tấn. Ông tự mình tìm hiểu và thấy rằng ở phương Tây thù địch, ngoài thức
ăn chính, họ cộng thêm 30% phụ gia protein, dẫn đến chuyện gia súc cân bằng
dinh dưỡng, tăng trọng nhanh và các đợt nuôi gia súc nhiều hơn trong
một năm. Có nghĩa là trên con đường đi tới tương lai, phương Tây luôn tìm và cải
cách những điều bình thường nhất, trong khi đó ở Liên Xô, tất cả những của cải
làm ra, đều được dành cho chính sách xây dựng sự lớn mạnh của công an và
quân đội.
Bên cạnh
đó, tham nhũng là từ ngữ mà Gorbachev không nói thẳng ra, nhưng trong phần ông
ghi lại cuộc trao đổi với bí thư Trung Ương Đảng Fyodor Kulakov vào năm 1977,
nhấn mạnh rằng giá thu mua nông sản của nông dân luôn là rẻ mạt, trong khi đó,
những giá ngũ cốc nhập khẩu từ nước ngoài vào thì lại cao gấp 2-3 lần. Những
con số chênh lệch bí ẩn đó đi đâu? Ông Gorbachev giải thích bằng một
chuyện cười phổ biến ở nước Nga vào thời điểm đó là, Tổng bí thư Leonid
Brezhnev trong một chuyến đi chơi với mẹ, giới thiệu một căn hộ lớn của mình tại
Moscow, rồi sau đó là một căn khác Zarechye. Kế đến là về khu nghỉ dưỡng riêng
tại Zavidovo, cùng đi săn. Rồi sau đó, lại nghỉ ở một cơ ngơi bí mật ở Krym. Tổng
bí thư Brezhnev hỏi mẹ ông nghĩ gì về những thứ ông đang có. Bà nói “Mọi thứ
tuyệt lắm Leonid, nhưng mẹ không biết con sẽ làm gì với tất cả những thứ tài sản
đó khi cộng sản quay lại nắm quyền”.
Nhân tính
của Gorbachev là nhìn thấy nỗi đau của con người, nhìn thấy ánh mắt căm giận của
kẻ bị trị, và nhìn thấy tài sản quốc gia đang biến thành cơ ngơi, tiền của những
lãnh đạo cao cấp mà luật pháp bảo vệ họ đến mức không ai dám lên tiếng. Và đó
là những gì dồn đến, dẫn đến chuyện Gorbachev nói với người vợ của ông, bà
Raisa rằng “Chúng ta không thể tiếp tục sống như thế này”.
Nhưng một
góc khác của Gorbachev cũng cần phải được nhìn thấy rõ, đó là ông vẫn mang nặng
tư duy chủ nghĩa Mác-Lê. Với một tinh thần cải cách đầy tính lãng mạn,
Gorbachev vẫn muốn tồn tại một Liên Xô dân chủ hơn và nhân bản hơn, một tập hợp
nhất thiết không nên để đổ vỡ. Một tập hợp với mơ ước có dân chủ và không
độc tài trên nền khối xã hội chủ nghĩa cũ.
Tháng 11-1991,
Gorbachev vẫn còn hy vọng khi tham gia soạn thảo “Hiệp ước của các liên
bang các nước cộng hòa có chủ quyền - một nhà nước dân chủ liên bang” Nhằm xây
dựng một Liên bang Xô viết khác, không theo hình thái cũ.
Dự thảo
này được công bố vào ngày 27 tháng 11 năm 1991. Một số quốc gia trong Liên bang
Xô Viết cũ đã quyết định tổ chức trưng cầu dân ý để quyết định còn tiếp tục
tham gia Liên Minh này nữa hay không, hay sẽ là chọn con đường quốc gia độc lập.
Cuộc trưng cầu dân ý quan trọng nhất và gây tác động đến tất cả những quốc gia
trong liên bang đó là ở Ukraine. Thay vì trưng cầu dân ý là có nên tham gia
liên minh không, chính quyền và người dân Ukraine đã bỏ phiếu cho câu hỏi “Có
nên xóa bỏ chế độ Cộng sản Liên xô hay không?”. Đi xa hơn nữa, Ukraine và
Belarus còn chuẩn bị cho ra một văn bản tuyên bố hủy bỏ những nền tảng chính trị
pháp lý của sự tồn tại của Liên Xô và tuyên bố xóa bỏ sự tồn tại, vốn được
ngụy trang dưới sự kêu gọi hình thành Cộng đồng các quốc gia độc lập.
Lịch sử có
những cung đường kỳ lạ của nó, trong bối cảnh đó, lại xuất hiện một nhân vật
khác là Boris Yeltsin, người được coi là va chạm gay gắt với Gorbachev cho con
đường để thay đổi, nhưng đồng thời cũng hợp nhất vào công việc tạo ra
một nước Nga mới. Gorbachev là người tạo ra sóng ngầm, làm chuyển động và sụp đổ
tất cả những gì đang mục rữa trong lòng gã độc tài già nua. Nhưng Boris Yeltsin
chính là người cưỡi trên ngọn sóng đó, tạo niềm cảm hứng và dấn đến những cột mốc
chấm dứt chủ nghĩa cộng sản trên nước Nga.
Dù hai
nhân vật này là những người bất đồng với nhau. Nhưng họ đã có những sự phối hợp
đầy kỳ lạ để đi đến một kết cục mới. Nếu theo dõi hồi ký của cả Boris Yeltsin lẫn
Mikhail Gorbachev, có thể nhìn thấy rằng cuộc cách mạng đầu thập niên 1990 đó,
nếu chỉ có một người, thì cả Gorbachev lẫn Yeltsin đều có thể bị các thế lực
bảo thủ ở Nga thủ tiêu vào một lúc nào đó.
Điều mà
người Việt cần nhớ về Mikhail Gorbachev, đó là một nhà chính trị chân thành. Một
nhà chính trị cộng sản mang gương mặt con người. Từ lúc bước vào con đường
chính trị đến lúc ra đi, ông trung thành với chủ trương “glasnost” đã đề ra, bạch
hóa tất cả những gì nhân dân muốn biết. Chuyện chủ trương công khai thảm họa
Chernobyl là một trong những điều mà ông làm thế giới phương Tây phải ngạc nhiên
về tính cách của một lãnh đạo cộng sản. Nói trong cuộc họp với Bộ Chính Trị
ngày 3 tháng 7 năm 1986, Gorbachev làm lay động cả một bộ máy quen sống
trong giả dối và che đậy “Không thể chấp nhận được suy nghĩ rằng chúng ta có thể
bị hạn chế trong những biện pháp nửa vời hay lẩn tránh vấn đề. Cần
có thông tin toàn diện về sự cố này. Chính sách hèn nhát là một chính sách
nhục nhã”.
Gorbachev cũng
là người đã đưa ra sự thật ở rừng Katyn và chính thức là người xin lỗi thay
cho hành động tàn bạo của Stalin. Ngày 25 tháng 11 năm 2010, Quốc hội
Liên bang Nga bỏ phiếu thông qua nghị quyết thừa nhận vụ cảnh sát Nga sát hại
22.000 sĩ quan và công dân Ba Lan ở rừng Katyn, phía tây nước Nga, năm 1940 do
nhà lãnh đạo Josef Stalin ra lệnh. Báo The Moscow News cho biết với
tỉ lệ ủng hộ 342/450, Hạ viện Nga đã thông qua nghị quyết dựa trên tài liệu mật
thu được từ đầu thập niên 1990. Con số phiếu thuận cho thấy vào thời điểm
đó, việc chấp nhận sự thật của các quan chức Liên Xô cũ chỉ mới có được ở mức
quá bán mà thôi.
Hơn hết,
Gorbachev là một người thanh bạch. Ông bước vào chính trường từ tư cách là một
người nông dân và bước ra khỏi nó cũng không đem theo mình bất kỳ của cải hay lợi
lộc gì. Thậm chí lương hưu của ông còn bị cắt xén trong sự ghét bỏ của các quan
chức cộng sản còn quyền. Vào thời gian cải cách và những sự thay đổi đầy tính
con người nhưng vô cùng kỳ lạ với bộ máy Cộng sản Nga Xô, một cánh bảo thủ đã
chi đến năm triệu đô la, để nhờ một công ty ở phương tây điều tra xem Gorbachev
có phải gián điệp của phương Tây hay không, và có những ngân khoản bí mật nào
ngoài Liên Xô không? Về sao khi biết được điều này, Gorbachev đã gửi đơn tố cáo
đến Viện Công tố, nhưng cơ quan này hoàn toàn im lặng và làm lơ. Những chi tiết
này có thể tìm thấy trong "Mikhail Gorbachev- Đời tôi",
phát hành bản tiếng Việt năm 2018.
Hôm nay
khi ông Gorbachev ra đi, bối cảnh thế giới phức tạp hơn rất nhiều những
gì ông đã trải qua. Cộng sản hôm nay tinh ranh và không còn ra vẻ Cộng sản như
ngày xưa. Tư bản thực dụng hơn và sẵn sàng thỏa hiệp với tất cả những gì có lợi
cho mình. Thế giới đang hòa trộn vào nhau với tất cả những sự hỗn loạn và bất
dung của nó.
Để nghĩ về
một Mikhail Gorbachev, người đã tạo nên bước chuyển của thế giới, nên là ghi nhớ
và trân trọng những điều tốt đẹp nhất ông đã làm được. Có lẽ không nên ca ngợi
ông như một thần tượng, hoặc căm thù cho đến tận thế hệ sau. Mỗi nhân vật
trên trường chính trị đều có những phần đời đúng và sai của mình. Hãy ghi nhớ
những điều không thể quay lại. Và cũng cần ghi nhớ rằng: không có nhân vật
nào có thể bị gán buộc sống mãi trong đời chúng ta, với những tình cảm
không có thật.
--------------------------------------------------------------------
*
Bài viết không thể hiện quan điểm của Đài Á Châu Tự Do.
No comments:
Post a Comment