Khi
quân Nga rút lui, một câu hỏi đặt ra: Ai sẽ được coi là cộng tác viên cho người Nga?
The New York Times
Cù
Tuấn dịch
Tóm tắt: Tại các thị trấn quân
Ukraine giành lại từ quân Nga, các quan chức Ukraine đang làm việc để xác định
- và trừng phạt - những người đã tiếp tay cho kẻ thù. Việc này đang gây ra chia
rẽ trong một số cộng đồng dân cư.
IZIUM, Ukraine -
Các quan chức Nga đã đến gặp bà Ina Mandryka với một đề nghị đơn giản: Nếu bà đồng
ý mở lại trường tại một thị trấn trong lãnh thổ bị chiếm đóng và dạy trẻ bằng
tiếng Nga, bà sẽ được thăng chức từ hiệu phó lên hiệu trưởng.
Đối với bà Mandryka, đó
là một lựa chọn dễ dàng. “Tôi đã từ chối,” bà nói. "Dạy chương trình của
Nga là một tội ác." Ngôi trường bà phụ trách, với các lớp học được trang
trí bằng những bức tranh hươu cao cổ và gấu đầy màu sắc, vẫn đóng cửa.
Iryna Overedna, một giáo
viên lớp hai ở thị trấn Izium, đã có một lựa chọn khác. Cô Overedna nói: “Con
người giáo viên trong tôi nghĩ,“ Bọn trẻ vẫn nên đến trường." Bên cạnh đó,
cô nói, cô cần lương để nuôi gia đình. Cô đã đến Kursk, vùng tây nam nước Nga,
để nghiên cứu chương trình giảng dạy mới.
Khi quân Ukraine buộc
quân Nga phải rút lui trong hỗn loạn ở phía đông bắc Ukraine trong tháng này, họ
đã giành lại các thị trấn và làng mạc đã bị Nga chiếm đóng trong hơn 5 tháng.
Khi làm như vậy, họ thừa hưởng một vấn đề pháp lý và đạo đức liên quan đến một
số câu hỏi hóc búa: Ai trong các thị trấn đã hợp tác với người Nga khi Nga nắm
quyền kiểm soát?
Ở nhiều nơi, quân Nga đã
bỏ lại xe tăng và các xác chết của họ, nhưng họ cũng để lại bằng chứng về tội
ác chiến tranh tiềm tàng với những ngôi mộ tập thể và phòng tra tấn. Đối với
hàng nghìn người Ukraine, việc chiếm đóng đã trở thành một giai đoạn đen tối của
sự hợp tác với kẻ thù trong thời chiến, giờ đây sẽ bị trừng phạt theo luật pháp
Ukraine.
Nhưng tình trạng của nhiều
hoạt động là không rõ ràng, bởi vì chúng đan xen với cuộc sống hàng ngày. Chẳng
hạn, chính quyền Ukraine không coi các bác sĩ, nhân viên cứu hỏa và nhân viên của
các công ty tiện ích là những kẻ phản bội vì công việc của họ được coi là thiết
yếu đối với hoạt động của một thị trấn. Nhưng các sĩ quan cảnh sát, nhân viên
chính quyền thành phố và khu vực, và một số giáo viên đã đồng ý giảng dạy theo
chương trình giáo dục của Nga được xếp vào nhóm cộng tác viên.
Các giáo viên đã rơi vào
một tình huống đặc biệt khó xử.
Các quan chức Ukraine đã
không ngớt lời chỉ trích các giáo viên sẵn sàng giảng dạy theo giáo trình của
Nga. Trong một cuộc chiến nhằm phá hủy bản sắc và ngôn ngữ Ukraine, họ nói, việc
đồng ý giáo dục trẻ em theo một chương trình giảng dạy mà phủ nhận sự tồn tại của
chính quốc gia này, là một tội ác nghiêm trọng.
Có một sự tức giận sôi sục
trong chính phủ Ukraine đối với những giáo viên đã nghe theo lệnh của chính quyền
Nga. Serhiy Horbachov, một thanh tra giáo dục, cho biết các giáo viên đã cộng
tác với người Nga ít nhất phải chịu mất chứng chỉ của họ. “Những người này tuyệt
đối không được phép dạy dỗ trẻ em Ukraine nữa,” ông nói trong một cuộc phỏng vấn.
"Đây sẽ là một câu chuyện rất khó khăn và đau đớn."
Khoảng 1.200 trường học vẫn
còn nằm trong lãnh thổ bị Nga chiếm đóng. Trong cuộc phản công của mình, quân đội
Ukraine đã chiếm được một khu vực có khoảng 65 trường. Khoảng một nửa trường
trong số này đã khai trường vào ngày 1 tháng 9 để dạy giáo trình tiếng Nga, với
tổng số khoảng 200 giáo viên, các công tố viên Ukraine cho biết, và sau đó vài
ngày lại phải đóng cửa khi quân đội Ukraine tiến vào.
Volodymyr Lymar, phó công
tố viên của vùng Kharkiv, cho biết trong một cuộc phỏng vấn, rằng không phải tất
cả giáo viên đều sẽ bị bắt. Ông nói, các giáo viên sẽ được đánh giá về vai trò
tích cực của họ trong việc chuẩn bị giáo trình hoặc quảng bá việc tuyên truyền
giáo dục tiếng Nga cho trẻ em, và hình phạt sẽ được đưa ra tương ứng. “Đối với
các giáo viên, đó là một vấn đề khó,” ông nói.
Izium, một thị trấn gồm
những tòa nhà bằng gạch thanh lịch một thời từ thế kỷ 19, được xây trên những
con đường nhìn ra sông Siversky Donets, giờ phần lớn đã trở thành đống đổ nát.
Khi binh lính Ukraine chiếm lại Izium, người dân đã chào đón họ bằng những cái
ôm và bánh ngọt tự làm. Thậm chí nhiều ngày sau đó, nhiều người đã cảm thấy nhẹ
nhõm khi việc chiếm đóng kết thúc đến mức họ đã khóc khi mô tả việc giải phóng
của thị trấn.
Nhưng hiện tại người dân
đang phản đối cách họ đang bị đánh giá vì những nhượng bộ với quân Nga mà họ đã
thực hiện để được tồn tại khi bị chiếm đóng - và cả những hành động hợp tác nho
nhỏ với quân Nga. Việc này làm gia tăng một vấn đề phổ biến hơn đối với người
Ukraine khi họ giải phóng lãnh thổ: đó là sự chia rẽ và ngờ vực nảy sinh từ những
cáo buộc về sự hợp tác với kẻ thù.
Hiện một số thường dân ở
miền bắc Ukraine đã chạy qua biên giới đến thành phố Belgorod của Nga. Họ nói rằng
họ sợ bị chính quyền Ukraine trả thù vì đã làm việc trong chính quyền thành phố.
Những người khác nói rằng các chiến dịch truyền thông xã hội tích cực đã khiến
họ trở thành mục tiêu cho những người dân trong thị trấn.
Trong vòng vài tuần sau
cuộc xâm lược của Nga vào tháng Hai, cư dân của Izium cho biết, thị trấn tỉnh lẻ
buồn chán của họ đã biến thành một thế giới kinh hoàng khi nhìn qua cửa kính:
Các thi thể nằm rải rác trên vỉa hè, các tòa nhà đổ nát và binh lính Nga tuần
tra trên đường phố . Mọi người co ro ẩn nấp trong các tầng hầm để đảm bảo an
toàn trước các cuộc pháo kích.
Chẳng bao lâu, cư dân buộc
phải có những lựa chọn khó khăn.
Oksana Hrizodub, một giáo
viên dạy môn văn học Nga, người đã từ chối dạy giáo trình của Nga, cho biết: “Mỗi
người đều tự lựa chọn số phận của mình," nhưng cô không phán xét những người
đã chịu giảng dạy giáo trình Nga. “Đối với những người bị mắc kẹt ở đây, đó là
chuyện cá nhân của họ,” cô nói.
Hầu hết các giáo viên hoặc
trốn khỏi lãnh thổ trước khi bị chiếm đóng, hoặc từ chối dạy giáo trình của
Nga, phải ở nhà, không có lương và sống nhờ vào các loại rau trồng từ vườn của
họ hoặc do hàng xóm phân phát.
Svitlana Sydorova, một
giáo viên sinh học, địa lý và hóa học ở thành phố Balakliya, người đã từ chối dạy
theo chương trình của Nga cho biết: “Họ đang gây áp lực lên một số nhưng không
phải tất cả chúng tôi”. “Một số đồng ý cộng tác theo ý chí tự do của họ. Cảnh
sát nên tìm ra điều đó bằng cách xem xét từng trường hợp một."
Những người khác thì ẩn
náu để thoát khỏi những mối đe dọa và áp lực từ người Nga. Iryna Shapovalova, một
giáo viên tiếng Anh, cho biết cô hầu như chỉ ở nhà suốt thời gian Nga chiếm
đóng và tránh gây chú ý. “Tôi đã may mắn,” cô nói. "Tôi đã ẩn trốn cùng với
các con của tôi."
Cô Overedna, giáo viên lớp
hai, người đã đồng ý trở lại giảng dạy, mô tả những gì cô coi là là những bước
nhỏ trong việc hợp tác với người Nga. Cô nói rằng ban đầu thì những thỏa hiệp về
mặt đạo đức là nhỏ.
Đầu tiên, trong tháng 6
cô đã tham gia vào một dự án do Nga hỗ trợ để dọn dẹp đống đổ nát tại một trung
tâm cộng đồng, được gọi là Nhà Văn hóa, để học sinh trung học có thể tổ chức Lễ
tốt nghiệp trung học tại đó.
Cô và những người khác đã
nhận làm một “phần làm việc”, để đổi lấy một phần thức ăn - nhưng nói rằng họ
đã làm điều đó không phải vì miếng ăn, mà vì mang lại cho thanh thiếu niên một
cảm giác bình thường và một lễ kỷ niệm tốt nghiệp nho nhỏ.
Cô cho biết sau đó vào
mùa hè, chính quyền chiếm đóng của Nga đã liên lạc với các giáo viên mà đã tham
gia dọn dẹp Nhà Văn hóa trên, để yêu cầu họ khai trường trở lại vào mùa thu.
Trước tiên, họ sẽ phải đến Kursk để nghiên cứu chương trình học. Cô đã quyết định
đi đến Kursk và tiếp tục công việc giảng dạy.
"Điều gì sẽ xảy ra nếu
việc chiếm đóng kéo dài nhiều năm?" Cô Overedna lý luận. "Những đứa
trẻ sẽ ngừng hẳn việc học hay sao?"
Cô Overedna nói rằng cô
không thấy chương trình giảng dạy tiếng Nga cho lớp hai mang tính chính trị gì.
Đúng là nó được viết bằng tiếng Nga chứ không phải tiếng Ukraina và cô được hướng
dẫn dạy về hai nhà thơ Nga, Korney Chukovsky và Mikhail Prishvin. Nếu không có
sự khác biệt này thì "đó chỉ là một hội nghị chuyên ngành giáo dục mà
thôi", giống như vô số những hội nghị khác mà cô đã tham dự trong nhiều
năm.
“Mục tiêu của tôi là phải
sống sót,” cô nói. “Để sống sót qua mùa đông, tôi cần phải ăn. Để ăn, tôi cần
phải làm việc. Để làm việc, tôi phải đến hội nghị đó”.
Không chỉ có các giáo
viên đã thỏa hiệp theo nhiều cách với quân Nga. Serhiy Saltivskyi đã nhận được
một “phần ăn công việc” bao gồm các gói mì Ý và lon thịt bò, trả công cho công
việc chở những xác chết bằng xe tải chở hàng của mình.
Ban đầu, người dân chôn cất
những người thiệt mạng do bị pháo kích, hoặc do binh lính Nga giết, trong những
ngôi mộ đào nông trong sân và công viên. Nhưng khi thời tiết ấm áp, người Nga
yêu cầu họ chuyển các thi thể đến một khu rừng thông ở rìa thị trấn, nơi hiện
đang có hơn 400 ngôi mộ và đang được Ukraine điều tra để tìm bằng chứng về tội
ác chiến tranh.
Ông Saltivskyi bảo vệ vai
trò của mình trong việc chôn lại các xác chết này, nói rằng ông không làm gì
sai. Ông nói: “Bạn không thể biến thị trấn thành một nghĩa trang được. Đúng là
có xác phụ nữ và trẻ em, và việc chôn xác thật khó khăn, nhưng cũng phải có người
nào đứng ra làm việc đó chứ."
“Khẩu phần ăn công việc”
đã giúp Saltivskyi tồn tại nhưng nó khiến ông đã phải trả giá sau khi giải
phóng, một dấu hiệu cho thấy sự rút lui của quân Nga đã khiến các cộng đồng dân
cư chia rẽ mạnh mẽ vì những đánh giá về việc ai đã cộng tác với người Nga, và
ai thì không.
"Bây giờ, khi mọi
người gặp tôi trên đường phố, họ chỉ tay vào tôi và nói, "Nó đây rồi!"
Yelena Yevmenova, giám đốc
của một khu chung cư ở Izium, đã trao danh sách tất cả cư dân trong tòa nhà cho
người Nga để đổi lấy viện trợ nhân đạo cho cả tòa nhà. Cô nói rằng cô không hối
tiếc - mọi người đều cần phải tồn tại, cô nói. “Bây giờ hãy để họ buộc tội
chúng tôi đã ăn thịt bò đóng hộp của người Nga.”.
Cô Overedna nói rằng cô
chưa kịp dạy trẻ em Ukraine theo chương trình giảng dạy tiếng Nga một ngày nào;
cuộc tấn công của Ukraine bắt đầu trước khi trường học của cô mở cửa.
Và cô ấy không coi việc sẵn
sàng giảng dạy của mình là một tội ác. “Dạy học là công việc của tôi", cô
nói trong một cuộc phỏng vấn trong căn hộ của mình, một không gian tối tăm, lộn
xộn với đầy những thùng hàng đóng hộp. Không có điện và để chuẩn bị bữa ăn, cô
phải nấu nướng trên đống lửa ở trong sân.
Trải qua những khó khăn,
cô mong mỏi được trở lại việc giảng dạy, cô nói. "Tôi không thể tưởng tượng
được là mình sẽ không còn đứng lớp nữa."
Bây giờ, cô Overedna nói,
"mọi người đang bàn luận xem ai là một cộng tác viên, là người làm việc
cho Nga."
Cô nói thêm, "Và bây
giờ mọi người nói rằng tôi là kẻ thù của nhân dân."
Hình ảnh
1 - Một binh sĩ Ukraine
thẩm vấn và kiểm tra giấy tờ tùy thân của một người dân khi đang đi tuần tra
tìm kiếm những kẻ tình nghi cộng tác, tại Izium hôm 18/9.
https://www.facebook.com/photo?fbid=5712752352096731&set=pcb.5712755535429746
2 - Iryna Overedna trong
nhà của cô ở Izium, ngày 17/9. “Con người giáo viên trong tôi nghĩ rằng bọn trẻ
vẫn nên được đi học,” cô nói.
https://www.facebook.com/photo?fbid=5712752318763401&set=pcb.5712755535429746
3 - Một trường học đã
đóng cửa ở thị trấn Kupiansk mới được Ukraine chiếm lại gần đây. Khoảng 1.200
trường học vẫn nằm trong lãnh thổ bị Nga chiếm đóng, và Ukraine đã giành lại một
diện tích có khoảng 65 trường học.
https://www.facebook.com/photo?fbid=5712752378763395&set=pcb.5712755535429746
4 - Một ngôi mộ tập thể ở
Izium. Ở nhiều nơi, người Nga đã bỏ lại xe tăng và các xác chết của chính họ,
nhưng họ cũng bỏ lại các bằng chứng về tội ác chiến tranh tiềm tàng với những
ngôi mộ tập thể và phòng tra tấn.
https://www.facebook.com/photo?fbid=5712752498763383&set=pcb.5712755535429746
5 - Phát chẩn viện trợ
nhân đạo ở Izium vào ngày 17/9.
https://www.facebook.com/photo?fbid=5712752538763379&set=pcb.5712755535429746
6 - Người dân chuẩn bị nấu
nướng trên đống lửa bên ngoài một khu chung cư bị hư hại ở Izium.
https://www.facebook.com/photo/?fbid=5712752562096710&set=pcb.5712755535429746
7 - Người dân nói chuyện
với một đội tuần tra Ukraine đang tìm kiếm các cộng tác viên với người Nga.
https://www.facebook.com/photo/?fbid=5712752685430031&set=pcb.5712755535429746
8 - Serhiy Saltivskyi đã
vận chuyển những xác chết trong thời kỳ Nga chiếm đóng. Ông nói: “Bạn không thể
biến thị trấn thành nghĩa trang được!"
https://www.facebook.com/photo/?fbid=5712752742096692&set=pcb.5712755535429746
9 - Một trạm xe buýt được
đánh dấu với biểu tượng quân sự "Z" của quân đội Nga tại vùng lãnh thổ
được giải phóng gần Izium, Ukraine. Ảnh chụp ngày 17/9.
https://www.facebook.com/photo/?fbid=5712752772096689&set=pcb.5712755535429746
No comments:
Post a Comment