Điểm yếu của Tập Cận Bình (P1)
The
Weakness of Xi Jinping, Foreign Affairs, 09-10/2022
Thái
Hà (Cai Xia 蔡霞)(*)
Nguyễn Thị Kim Phụng, biên dịch
26/09/2022
https://nghiencuuquocte.org/2022/09/26/diem-yeu-cua-tap-can-binh-p1/
Thói tự cao và chứng
hoang tưởng đã đe dọa tương lai của Trung Quốc như thế nào?
Không lâu trước đây, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận
Bình từng cực kỳ thành công. Ông củng cố quyền lực của mình trong Đảng Cộng sản
Trung Quốc (ĐCSTQ), đưa bản thân lên ngang hàng với nhà lãnh đạo biểu tượng của
đảng, Mao Trạch Đông, và loại bỏ giới hạn đối với nhiệm kỳ chủ tịch nước, cho
phép ông trở thành lãnh đạo trọn đời. Trong nước, ông khoe khoang mình đã có bước
tiến vượt bậc trong công cuộc xóa đói giảm nghèo; còn ở nước ngoài, ông tuyên bố
đã nâng uy tín quốc tế của đất nước lên tầm cao mới. Đối với nhiều người Trung
Quốc, chiến thuật lãnh đạo cứng rắn (strongman) của Tập là cái giá có thể chấp
nhận được để phục hưng đất nước.
Bên ngoài, Tập vẫn cực kỳ tự tin. Trong một
bài phát biểu vào tháng 01/2021, ông tuyên bố Trung Quốc là “bất khả chiến bại”.
Nhưng đằng sau hậu trường, quyền lực của ông đang bị nghi ngờ chưa từng thấy. Bằng
cách loại bỏ truyền thống cai trị tập thể lâu đời của Trung Quốc, và tạo ra một
sự sùng bái cá nhân gợi nhớ đến thời Mao, Tập đã khiến những thành viên khác
trong đảng nổi giận. Trong khi đó, một loạt sai lầm chính sách đã khiến những
người ủng hộ ông thất vọng. Việc đảo ngược các cải cách kinh tế và phản ứng thiếu
sót của Tập đối với đại dịch COVID-19 đã khiến hình ảnh anh hùng của ông vụn vỡ
trong mắt người dân. Sự phẫn nộ đang ngấm ngầm gia tăng trong giới tinh hoa
ĐCSTQ.
Từ lâu, tôi đã được ngồi hàng ghế đầu để quan
sát cuộc chiến chốn thâm cung của ĐCSTQ. Trong 15 năm giảng dạy tại Trường Đảng
Trung ương, tôi đã giúp đào tạo hàng nghìn quan chức cấp cao của đảng phục vụ
trong bộ máy hành chính Trung Quốc. Suốt quãng thời gian đó, tôi cũng cố vấn
cho dàn lãnh đạo cao nhất về việc xây dựng đảng, và đã tiếp tục làm như vậy sau
khi nghỉ hưu vào năm 2012. Năm 2020, sau khi công khai chỉ trích Tập, tôi bị
khai trừ khỏi đảng, bị tước hết các quyền lợi hưu trí, và bị cảnh báo rằng bản
thân sẽ không còn được an toàn. Giờ đây, tôi đang sống lưu vong ở Mỹ, nhưng vẫn
còn giữ liên lạc với nhiều người ở Trung Quốc.
Tại đại hội toàn quốc lần thứ 20 của ĐCSTQ vào
mùa thu năm nay, Tập dự kiến sẽ đảm nhiệm thêm nhiệm kỳ thứ ba kéo dài 5 năm.
Dù sự khó chịu ngày càng tăng trong giới tinh hoa đảng có nghĩa là việc tái đắc
cử của ông sẽ gây tranh cãi, nhiều khả năng ông vẫn sẽ thành công. Nhưng thành
công đó sẽ mang theo nhiều sóng gió. Phấn chấn trước nhiệm kỳ bổ sung chưa từng
có tiền lệ, Tập có lẽ sẽ tiếp tục siết chặt sự kiểm soát trong nước, đồng thời
nâng cao tham vọng của mình trên trường quốc tế. Khi sự cai trị của Tập trở nên
cực đoan hơn, cuộc tranh đấu nội bộ và sự phẫn nộ mà ông đã gợi ra sẽ chỉ càng
thêm mạnh mẽ. Sự cạnh tranh giữa các phe phái khác nhau trong đảng sẽ trở nên
khốc liệt, phức tạp, và tàn bạo hơn bao giờ hết.
Đến lúc ấy, Trung Quốc có thể sẽ rơi vào một
vòng tròn luẩn quẩn, trong đó Tập phản ứng trước những gì ông cho là mối đe dọa
bằng các hành động táo bạo hơn, các hành động này đến lượt chúng lại tạo ra nhiều
phản kháng hơn. Luẩn quẩn chỉ nghe những ý kiến thuận chiều, và tuyệt vọng chứng
minh mình đúng, ông hoàn toàn có thể đi đến những quyết định thảm họa, chẳng hạn
như tấn công Đài Loan. Tập cũng có thể phá hỏng điều mà Trung Quốc đã gầy dựng
suốt 4 thập niên qua: danh tiếng về khả năng lãnh đạo ổn định và có năng lực.
Mà thực ra, điều đó đã xảy ra rồi.
MAFIA TRUNG QUỐC
Xét trên nhiều khía cạnh, ĐCSTQ hầu như không
thay đổi kể từ khi họ lên nắm quyền vào năm 1949. Tương tự như trước đây, đảng
vẫn nắm quyền kiểm soát tuyệt đối trên toàn bộ Trung Quốc, cai trị quân đội, cơ
quan hành pháp và cơ quan lập pháp bù nhìn. Các cấp bậc trong đảng đều phải báo
cáo cho Ủy ban Thường vụ Bộ Chính trị, cơ quan ra quyết định hàng đầu của đất
nước. Bao gồm từ năm đến chín thành viên của Bộ Chính trị, Ủy ban Thường vụ do
Tổng bí thư, nhà lãnh đạo tối cao của Trung Quốc, đứng đầu. Kể từ năm 2012, người
đó là Tập Cận Bình.
Chi tiết về cách thức hoạt động của Ủy ban Thường
vụ là một bí mật được bảo vệ nghiêm ngặt, nhưng ai cũng biết rằng nhiều quyết định
đã được đưa ra bằng cách chuyền tay các tài liệu liên quan đến các vấn đề chính
sách lớn, và các ủy viên sẽ lần lượt bổ sung thêm ý kiến. Những tài liệu đó thường
được viết bởi các nhà lãnh đạo đứng đầu các bộ hoặc các cơ quan khác của đảng,
cũng như chuyên gia từ các trường đại học và viện chính sách hàng đầu. Nếu đề
xuất của một cá nhân đến được tay của các Ủy viên Thường vụ, nó sẽ là vinh dự
cho cả cơ quan của người đó. Khi tôi còn là giáo sư, Trường Đảng Trung ương đặt
ra yêu cầu phải nộp các đề xuất như vậy mỗi tháng một lần. Các tác giả có đề xuất
được trình lên Ủy ban Thường vụ sẽ nhận tiền thưởng tương đương khoảng 1.500 đô
la – cao hơn cả tiền lương hàng tháng của một giáo sư.
Ngoài ra, có một đặc điểm khác của đảng cũng
không thay đổi: tầm quan trọng của các quan hệ cá nhân. Để được thăng tiến
trong hệ thống cấp bậc của đảng, các mối liên hệ cá nhân, bao gồm danh tiếng và
truyền thống đảng viên của gia đình, cũng quan trọng như năng lực và ý thức hệ.
Điều đó chắc chắn đúng với trường hợp của Tập.
Trái ngược với nội dung tuyên truyền của Trung Quốc và đánh giá của nhiều nhà
phân tích phương Tây, rằng ông ta đã vươn lên nhờ tài năng của mình, sự thật là
hoàn toàn ngược lại. Tập được lợi rất nhiều từ các mối quan hệ của cha mình, Tập
Trọng Huân, một lãnh đạo ĐCSTQ với uy tín cách mạng rất lớn, người từng giữ chức
bộ trưởng tuyên truyền một thời gian ngắn dưới thời Mao. Khi Tập Cận Bình còn
là bí thư huyện ủy ở tỉnh Hà Bắc vào đầu những năm 1980, mẹ ông đã viết một bức
thư gửi cho bí thư tỉnh ủy, đề nghị ông giúp Tập thăng tiến. Nhưng vị quan chức
này, Cao Dương (Gao Yang), sau đó đã tiết lộ nội dung của bức thư tại một cuộc
họp của thường vụ tỉnh ủy. Hành động đó khiến gia đình Tập xấu hổ, vì lá thư đã
vi phạm chiến dịch mới của ĐCSTQ – cấm nhờ vả giúp đỡ. (Tập chắc chắn đã không
quên chuyện này, vào năm 2009, khi Cao qua đời, ông thẳng thừng từ chối đến dự
đám tang, theo đó phá vỡ thông lệ, dù cả hai đều từng là hiệu trưởng Trường Đảng
Trung ương.) Một vụ bê bối kiểu này có thể hủy hoại sự nghiệp của một cán bộ
bình thường, nhưng các mối quan hệ của Tập đã giúp ông: cha của bí thư tỉnh ủy
Phúc Kiến là phụ tá thân tín của Tập Trọng Huân, và hai bên gia đình đã sắp xếp
để đưa ông về tỉnh này.
Nhưng Tập Cận Bình vẫn tiếp tục thấp bại. Năm
1988, sau khi để mất chức phó thị trưởng trong một cuộc bầu cử địa phương, ông
được thăng chức bí thư quận ủy. Tuy nhiên, khi đó, Tập đã cảm thấy chán nản với
sự nghiệp tầm trung của mình. Trong ĐCSTQ, việc chuyển từ cấp quận huyện lên cấp
tỉnh là cả quãng đường dài, và suốt nhiều năm, ông đã không thể vượt qua nó.
Nhưng một lần nữa, liên hệ gia đình đã trở nên có ích. Năm 1992, sau khi mẹ của
Tập viết đơn cầu xin tân Bí thư Tỉnh ủy Phúc Kiến, Giả Khánh Lâm (Jia Qinglin),
con trai bà đã được chuyển đến đây. Kể từ thời điểm đó, sự nghiệp của Tập Cận
Bình đã bắt đầu khởi sắc.
Tất cả các cán bộ cấp thấp đều biết rõ, để có
thể thăng tiến trong ĐCSTQ, người ta phải tìm được một người nâng đỡ ở cấp cao
hơn. Trong trường hợp của Tập, chuyện này khá dễ dàng, vì nhiều nhà lãnh đạo đảng
rất tôn trọng cha ông. Người nâng đỡ đầu tiên và quan trọng nhất của ông là Cảnh
Biểu (Geng Biao), một quan chức ngoại giao và quân sự hàng đầu, từng làm việc
cho cha của Tập. Năm 1979, Cảnh đưa Tập về làm thư ký cho mình. Việc có người cố
vấn từ giai đoạn đầu trong sự nghiệp sẽ để lại tác động lớn đến hàng chục năm.
Mỗi quan chức cấp cao đều có “ê-kíp” của riêng mình, hay nhóm người mà họ bảo
trợ, mà trên thực tế chính là các phe phái trong đảng. Thật vậy, các cuộc tranh
luận được cho là về ý thức hệ và chính sách trong nội bộ ĐCSTQ có bản chất ít
phức tạp hơn nhiều: chúng là các cuộc tranh giành quyền lực giữa các ê-kíp khác
nhau. Một hệ thống như vậy tạo ra một mạng lưới của lòng trung thành cá nhân. Nếu
vị cố vấn thất sủng, thì kẻ mà ông ta bảo trợ cũng kể như “mồ côi.”
Đối với người ngoài, sẽ hữu ích hơn nếu xem
ĐCSTQ giống như một tổ chức mafia thay vì một đảng chính trị. Người đứng đầu đảng
là bố già, kế đến là các ông trùm dưới, hay Ủy ban Thường vụ. Những người đàn
ông này sẽ chia nhau quyền lực, mỗi người chịu trách nhiệm về một số lĩnh vực
nhất định – chính sách đối ngoại, kinh tế, nhân sự, chống tham nhũng, … Họ cũng
được coi là quân sư cho bố già, tư vấn cho ông về các lĩnh vực chuyên trách của
họ. Tiếp đến là 18 thành viên còn lại của Bộ Chính trị, những người sẽ kế nhiệm
các ủy viên thường vụ. Họ có thể được coi là tay chân của mafia, thực hiện mệnh
lệnh của Tập nhằm loại bỏ những gì ông cho là mối đe dọa, với hy vọng sẽ tiếp tục
được bố già trọng dụng. Với vị thế của mình, họ được phép làm giàu chừng nào
còn chấp nhận được, chiếm đoạt đất đai và các cơ sở kinh doanh mà không bị trừng
phạt. Và cũng giống như mafia, đảng này sử dụng đủ thứ công cụ để đạt được thứ
mình muốn: hối lộ, tống tiền, thậm chí là bạo lực.
CHIA SẺ LÀ QUAN
TÂM
Dù sức mạnh của quan hệ cá nhân và tính linh
hoạt của các quy tắc chính thức vẫn giữ nguyên kể từ khi Trung Quốc Cộng sản được
thành lập, nhưng có một điều đã dần thay đổi: mức độ tập trung quyền lực vào
tay một người duy nhất. Từ giữa những năm 1960 trở đi, Mao nắm quyền kiểm soát
tuyệt đối và là người có tiếng nói cuối cùng trong mọi vấn đề, dù ông thể hiện
quyền lực của mình không quá thường xuyên và về mặt chính thức vẫn ngang hàng với
các lãnh đạo còn lại. Nhưng khi Đặng Tiểu Bình trở thành nhà lãnh đạo thực tế của
Trung Quốc vào năm 1978, ông đã xoá bỏ chế độ độc tài suốt đời của Mao.
Đặng giới hạn thời gian nắm quyền của chủ tịch
nước Trung Quốc xuống còn tối đa hai nhiệm kỳ 5 năm và thiết lập một hình thức
lãnh đạo tập thể, cho phép các quan chức khác – đầu tiên là Hồ Diệu Bang và sau
đó là Triệu Tử Dương – giữ chức vụ Tổng Bí thư đảng, ngay cả khi ông vẫn nắm
quyền thực chất phía sau. Năm 1987, ĐCSTQ quyết định cải cách quy trình lựa chọn
các thành viên của Ban chấp hành Trung ương, cơ quan giám sát trên danh nghĩa của
đảng, đồng thời là cơ quan mà từ đó các ủy viên Bộ Chính trị được lựa chọn. Lần
đầu tiên trong lịch sử, đảng đề xuất nhiều ứng viên hơn số ghế – không hẳn là một
cuộc bầu cử dân chủ, nhưng dù sao cũng là một bước đi đúng hướng. Ngay cả ứng
viên được Đặng Tiểu Bình ủng hộ cũng không chắc sẽ thành công: ví dụ, Đặng Lực
Quần (Deng Liqun), một người theo chủ nghĩa Mao, vốn được Đặng Tiểu Bình hứa hẹn
thăng chức vào Bộ Chính trị, đã không đạt đủ số phiếu và buộc phải giã từ sự
nghiệp chính trị. (Điều đáng chú ý là khi Ban chấp hành Trung ương đảng tổ chức
bầu cử năm 1997, Tập suýt chút nữa đã không được chọn. Ông có ít phiếu nhất
trong số những người có tên trong danh sách, phản ánh sự chán ghét của đảng đối
với các “Thái tử Đảng,” hậu duệ của các lãnh đạo đảng cấp cao, những người đã
thăng tiến nhờ quan hệ gia đình hơn là thực lực.
Để tránh lặp lại Cách mạng Văn hóa thảm khốc,
khi sự tuyên truyền của chủ nghĩa Mao đạt đến đỉnh điểm, Đặng cũng tìm cách
ngăn cản bất kỳ nhà lãnh đạo nào tìm kiếm sự sùng bái cá nhân. Năm 1978, một
sinh viên trường Đảng Trung ương là bạn thân của tôi đã nhìn thấy trong chuyến
đi đến một trang trại chăn nuôi heo ở ngoại ô Bắc Kinh, những món đồ mà Hoa Quốc
Phong đã sử dụng trong một chuyến thị sát – một ấm nước nóng, một tách trà – được
trưng bày trong tủ kính, như thể một ngôi đền tôn giáo. Bạn tôi đã viết thư cho
Hoa để chỉ trích sự sùng bái cá nhân, và ông đã cho dẹp bỏ những món đồ trưng
bày. Năm 1982, các nhà lãnh đạo Trung Quốc đã đi xa đến mức ghi vào điều lệ đảng
một lệnh cấm sùng bái cá nhân, mà họ coi là đặc biệt nguy hiểm.
Đặng chỉ chịu chia sẻ quyền lực đến mức ấy, và
ông đã liên tiếp loại bỏ Hồ và Triệu khi hai người này tỏ ra quá tự do về mặt
chính trị. Nhưng người kế nhiệm Đặng, Giang Trạch Dân, đã tiến hành cải cách
chính trị sâu rộng hơn. Ông cho thể chế hóa nhóm cố vấn của mình, để họ hoạt động
nhiều hơn với tư cách là một văn phòng điều hành. Ông tìm kiếm lời khuyên từ tất
cả các thành viên của Ủy ban Thường vụ, mà đến thời điểm đó đã ra quyết định dựa
trên đa số phiếu, và ông cũng cho lưu hành rộng rãi các dự thảo phát biểu.
Giang cũng khiến các cuộc bầu cử Ban chấp hành Trung ương có tính cạnh tranh
hơn một chút, bằng cách tăng tỷ lệ ứng viên so với số ghế. Ngay cả các Thái tử
Đảng, trong đó gồm một người con trai của Đặng, cũng có thể thất bại trong cuộc
bầu cử.
Khi Hồ Cẩm Đào lên kế nhiệm Giang Trạch Dân
vào năm 2002, Trung Quốc đã tiếp tục tiến xa hơn trên con đường lãnh đạo tập thể.
Hồ cai trị với sự đồng thuận của chín thành viên Ủy ban Thường vụ, một nhóm được
gọi là “cửu long trị thuỷ.” Cách tiếp cận theo chủ nghĩa quân bình này cũng có
những hạn chế. Mỗi thành viên của Ủy ban Thường vụ đều có thể phủ quyết bất kỳ
quyết định nào, dẫn đến suy nghĩ rằng Hồ một nhà lãnh đạo yếu không thể vượt
qua bế tắc. Trong gần 10 năm, các cuộc cải cách kinh tế bắt đầu dưới thời Đặng
đã bị đình trệ. Tuy nhiên, cũng có những ưu điểm nhất định, vì yêu cầu đồng thuận
đã ngăn cản những quyết định bất cẩn. Chẳng hạn, khi dịch SARS bùng phát ở
Trung Quốc trong năm đầu tiên ông lên nắm quyền, Hồ đã hành động thận trọng, sa
thải Bộ trưởng Y tế Trung Quốc vì đã che đậy mức độ bùng dịch và khuyến khích
các quan chức báo cáo số lượng ca nhiễm một cách trung thực.
Hồ cũng cố gắng áp dụng giới hạn nhiệm kỳ một
cách rộng rãi hơn. Dù bị phản đối khi cố gắng thiết lập giới hạn nhiệm kỳ cho
các thành viên của Bộ Chính trị và Ủy ban Thường vụ Bộ Chính trị, nhưng ông đã
có thể thiết lập giới hạn nhiệm kỳ cho các cấp từ tỉnh trưởng trở xuống. Hơn nữa,
Hồ còn thiết lập một quy trình chưa từng có tiền lệ, theo đó thành viên của Bộ
Chính trị trước tiên sẽ được lựa chọn bằng một cuộc bỏ phiếu của các thành viên
cấp cao trong đảng.
Trớ trêu thay, chính nhờ hệ thống bán dân chủ
này mà Tập đã vươn lên đỉnh cao quyền lực. Năm 2007, tại một cuộc họp mở rộng của
Ban chấp hành Trung ương, khoảng 400 lãnh đạo cao nhất của ĐCSTQ đã tập trung tại
Bắc Kinh để bỏ phiếu đề cử các quan chức cấp bộ từ một danh sách 200 người, vào
Bộ Chính trị gồm 25 thành viên. Tập đã nhận được nhiều phiếu bầu nhất. Tôi cho
rằng yếu tố quyết định không phải là kinh nghiệm Bí thư Tỉnh ủy Chiết Giang hay
Bí thư Thành ủy Thượng Hải của ông, mà là sự tôn trọng của những người tham gia
bỏ phiếu dành cho cha ông, cùng với sự tán thành (và áp lực từ) một số đảng
viên lão thành chủ chốt. Trong cuộc bỏ phiếu đề cử tương tự diễn ra 5 năm sau
đó, Tập tiếp tục nhận được nhiều phiếu bầu nhất, và nhờ sự đồng thuận của các
nhà lãnh đạo sắp mãn nhiệm, ông đã đặt chân lên đỉnh của kim tự tháp quyền lực.
Sau đó, ông nhanh chóng bắt tay vào việc lật ngược tiến trình phát triển lãnh đạo
tập thể đã diễn ra hàng chục năm qua.
ĐẢNG MỘT NGƯỜI?
Khi Tập lên nắm quyền, nhiều người ở phương
Tây đã ca ngợi ông là Mikhail Gorbachev của Trung Quốc. Một số người mơ tưởng rằng,
giống như nhà lãnh đạo cuối cùng của Liên Xô, Tập sẽ thực hiện những cải cách
triệt để, giải phóng sự kìm kẹp của nhà nước đối với nền kinh tế và dân chủ hóa
hệ thống chính trị. Tất nhiên, điều đó hóa ra chỉ là một suy nghĩ viển vông.
Thay vào đó, Tập, một học trò nhiệt thành của chủ nghĩa Mao, đồng thời cũng
mong muốn để lại dấu ấn cá nhân trong lịch sử, đã nỗ lực để thiết lập quyền lực
tuyệt đối của mình. Vì những cải cách trước đây không thực sự thiết lập cơ chế
kiểm soát và đối trọng lên nhà lãnh đạo đảng, nên ông đã thành công. Giờ đây,
cũng như dưới thời Mao, Trung Quốc là nơi một người nắm trọn quyền hành.
Một phần trong kế hoạch củng cố quyền lực của
Tập là giải quyết vấn đề mà ông cho là khủng hoảng ý thức hệ. Ông nói, Internet
là một mối đe dọa sống còn đối với ĐCSTQ, khiến đảng này mất quyền kiểm soát
tâm trí của mọi người. Vì vậy, Tập đã thẳng tay đàn áp các blogger và các nhà
hoạt động trực tuyến, kiểm duyệt những nội dung bất đồng chính kiến, và củng cố
“vạn lý hỏa thành” của Trung Quốc nhằm hạn chế truy cập vào các trang web nước
ngoài. Kết quả là, xã hội dân sự non trẻ đã bị bóp nghẹt và dư luận trong vai
trò người giám sát Tập đã bị tiêu diệt.
Một động thái khác của Tập là phát động chiến
dịch chống tham nhũng, gọi nó là sứ mệnh cứu đảng khỏi sự tự hủy diệt. Vì tham
nhũng là dịch bệnh phổ biến ở Trung Quốc, gần như mọi quan chức đều có thể là mục
tiêu, Tập đã sử dụng chiến dịch này như một cuộc thanh trừng chính trị. Dữ liệu
chính thức cho thấy từ tháng 12/2012 đến tháng 06/2021, ĐCSTQ đã điều tra 393
cán bộ lãnh đạo trên cấp tỉnh, các quan chức thường được nhắm cho các vị trí
cao nhất, cũng như 631.000 cán bộ trong nhiều cơ quan, những người thực hiện
chính sách của đảng tại cấp cơ sở. Cuộc thanh trừng đã bắt giữ một số quan chức
quyền lực nhất mà Tập cho là mối đe dọa, bao gồm Chu Vĩnh Khang, cựu thành viên
Ủy ban Thường vụ Bộ Chính trị và người đứng đầu bộ máy an ninh Trung Quốc, và
Tôn Chính Tài, một ủy viên Bộ Chính trị mà nhiều người coi là đối thủ và là người
có khả năng kế nhiệm của Tập.
Tượng bán thân của
Tập, tỉnh Giang Tây, Trung Quốc, tháng 06/2019 © Jason Lee / Reuters
Đáng chú ý là những người giúp Tập thăng tiến
đã không hề hấn gì. Giả Khánh Lâm, Bí thư Tỉnh ủy Phúc Kiến vào những năm 1990
và cuối cùng trở thành thành viên Ủy ban Thường vụ Bộ Chính trị, là người có
công giúp Tập thăng tiến trong sự nghiệp. Dù có lý do để tin rằng ông ta và gia
đình cực kỳ tham nhũng – Hồ sơ Panama, kho tài liệu bị rò rỉ từ một công ty luật,
tiết lộ rằng cháu gái và con rể của Giả sở hữu một số công ty bí mật ở nước
ngoài – nhưng đến nay họ vẫn chưa bị chiến dịch chống tham nhũng của Tập sờ
gáy.
Tập không hề nhẹ tay. Theo tôi được biết từ một
người trong đảng, mà tôi không thể nêu tên vì sợ sẽ đẩy ông vào rắc rối, hồi
năm 2014, người của Tập đã đến gặp một quan chức cấp cao từng công khai chỉ
trích Tập và đe dọa sẽ điều tra tham nhũng nếu ông này không dừng lại. (Ông
đành phải im lặng.) Khi theo đuổi mục tiêu, cấp dưới của Tập thường gây áp lực
lên các thành viên gia đình và trợ lý của các quan chức. Vương Mân (Wang Min),
Bí thư Tỉnh ủy Liêu Ninh, người mà tôi biết rõ từ những ngày còn là học viên tại
Trường Đảng Trung ương, đã bị bắt vào năm 2016 dựa trên những lời khai từ tài xế
của ông. Người này nói rằng khi ở trong xe, Vương đã phàn nàn với một người đi
cùng về việc không được thăng chức. Vương bị kết án tù chung thân, một trong những
cáo buộc là chống lại sự lãnh đạo của Tập.
Sau khi loại bỏ các đối thủ khỏi các vị trí chủ
chốt, Tập đã cài người của mình vào. Phe của Tập trong đảng được gọi là “Chi
Giang Tân Quân” (Zhījiāng Xīnjūn) bao gồm các cựu cấp dưới trong thời gian ông
làm tỉnh trưởng ở Phúc Kiến và Chiết Giang, thậm chí cả những người bạn thời đại
học và trung học. Kể từ khi lên nắm quyền, Tập đã nhanh chóng thăng chức cho
tay chân thân tín của mình, thường là vượt quá năng lực của họ. Người bạn cùng
phòng của ông từ những ngày còn học tại Đại học Thanh Hoa, Trần Hi (Chen Xi),
được bổ nhiệm làm Trưởng Ban Tổ chức Trung ương ĐCSTQ, một vị trí đi kèm với một
ghế trong Bộ Chính trị và quyền quyết định ai sẽ có thể thăng cấp. Tuy nhiên,
Trần hoàn toàn không có kinh nghiệm liên quan: năm người tiền nhiệm trực tiếp của
ông đều từng đảm nhiệm các vị trí đảng vụ địa phương, trong khi ông dành gần
như toàn bộ sự nghiệp của mình tại Đại học Thanh Hoa.
Tập đã đảo ngược một cải cách lớn khác: “tách
biệt giữa đảng và nhà nước,” tức nỗ lực nhằm giảm mức độ mà các cán bộ đảng với
động lực ý thức hệ can thiệp vào các quyết định kỹ thuật và quản lý trong các
cơ quan chính phủ. Trong nỗ lực chuyên nghiệp hóa bộ máy hành chính, Đặng Tiểu
Bình và những người kế nhiệm đã cố gắng, với mức độ thành công khác nhau, để
tách chính phủ khỏi sự can thiệp của ĐCSTQ. Tập đã phá hoại tất cả khi thiết lập
khoảng 40 ủy ban riêng của đảng, có nhiệm vụ chỉ đạo các cơ quan chính phủ. Chẳng
hạn, không giống như những người tiền nhiệm, ông có đội ngũ riêng để xử lý các
vấn đề liên quan đến Biển Đông, bỏ qua Bộ Ngoại giao và Cục Hải dương Nhà nước.
Những ủy ban này đã tước bỏ phần lớn quyền lực
khỏi tay người đứng đầu chính phủ Trung Quốc, Thủ tướng Lý Khắc Cường, và biến
vị trí từng là lãnh đạo đồng cấp trở thành phụ tá. Có thể nhận ra sự thay đổi
này trong cách Lý thể hiện bản thân mỗi khi xuất hiện trước công chúng. Trong
khi hai người tiền nhiệm trực tiếp của ông, Chu Dung Cơ và Ôn Gia Bảo, lần lượt
đứng ngang hàng với Giang Trạch Dân và Hồ Cẩm Đào, Lý lại giữ khoảng cách với Tập,
như để nhấn mạnh sự chênh lệch quyền lực. Hơn nữa, trong quá khứ, truyền thông
chính thức và truyền thông nhà nước thường đề cập đến “hệ thống Giang-Chu” và
“hệ thống Hồ-Ôn”, nhưng ngày nay hầu như chẳng ai nói đến “hệ thống Tập-Lý.” Từ
lâu đã có sự đối kháng giữa đảng và chính phủ ở Trung Quốc – mà người trong cuộc
gọi là đấu tranh giữa “khu Nam” và “khu Bắc” của Trung Nam Hải, vốn là nơi đặt
trụ sở của hai cơ quan. Nhưng khi nhấn mạnh rằng tất cả mọi người phải coi ông
là người có quyền lực cao nhất, Tập đã làm căng thẳng thêm trầm trọng.
Tập cũng đã thay đổi động lực trong Ủy ban Thường
vụ Bộ Chính trị. Lần đầu tiên trong lịch sử ĐCSTQ, tất cả các thành viên Bộ
Chính trị, kể cả những người trong Ủy ban Thường vụ, đều phải báo cáo trực tiếp
với Tổng Bí thư bằng cách gửi báo cáo định kỳ cho Tập, người sẽ tự đánh giá kết
quả làm việc của họ. Đã qua rồi cái thời mà tình đồng chí thân thiết và gần như
bình đẳng tồn tại giữa các ủy viên Thường vụ. Như một cựu quan chức ở Bắc Kinh
nói với tôi, một trong bảy thành viên của ủy ban – Vương Kỳ Sơn, phó chủ tịch
nước và là đồng minh lâu năm của Tập – từng phàn nàn với bạn bè rằng quan hệ giữa
Tập và các Ủy viên Thường vụ còn lại là quan hệ giữa một hoàng đế và các bá
quan.
Thay đổi trơ trẽn nhất mà Tập thực hiện là xóa
bỏ giới hạn nhiệm kỳ của chủ tịch nước Trung Quốc. Giống như mọi nhà lãnh đạo tối
cao từ thời Giang Trạch Dân trở đi, Tập kiêm nhiệm ba chức vụ: Chủ tịch nước, Tổng
Bí thư đảng và Chủ tịch Quân ủy Trung ương. Dù giới hạn hai nhiệm kỳ 5 năm chỉ
áp dụng cho chức vụ đầu tiên trong số ba chức vụ kể trên, nhưng bắt đầu từ Hồ Cẩm
Đào, người ta hiểu rằng giới hạn này cũng phải áp dụng cho hai chức vụ còn lại,
để một người có thể cùng lúc giữ cả ba chức vụ.
Nhưng vào năm 2018, theo chỉ thị của Tập, cơ
quan lập pháp của Trung Quốc đã sửa đổi hiến pháp để loại bỏ giới hạn nhiệm kỳ
của chủ tịch nước. Lời biện minh cho hành động ấy thật nực cười. Mục tiêu được
người ta công bố là để làm cho nhiệm kỳ của chủ tịch nước tương ứng với các chức
vụ trong đảng và quân đội, dù rõ ràng cải cách phải đi theo chiều ngược lại: áp
dụng giới hạn nhiệm kỳ cho cả chức tổng bí thư đảng và chủ tịch quân ủy.
Tiếp đến là sự sùng bái cá nhân. Dù lệnh cấm
sùng bái cá nhân vẫn còn trong điều lệ đảng, Tập và các cấp phó đã đòi hỏi một
mức độ trung thành và ngưỡng mộ dành cho lãnh đạo chưa từng thấy kể từ thời
Mao. Bắt đầu từ năm 2016, khi ông được tuyên bố là “lãnh tụ hạt nhân” của đảng
(một danh xưng chưa từng được trao cho người tiền nhiệm của ông, Hồ Cẩm Đào), Tập
Cận Bình đã luôn đứng trước các thành viên Ủy ban Thường vụ trong các bức chân
dung chính thức. Chân dung của ông được treo khắp nơi, theo phong cách giống
như Mao, trong các văn phòng chính phủ, trường học, địa điểm tôn giáo và nhà
riêng. Theo Radio France Internationale, cấp dưới của Tập đã đề xuất đổi
tên Đại học Thanh Hoa, trường cũ của ông, đồng thời là một trường đại học hàng
đầu Trung Quốc, thành Đại học Tập Cận Bình. Họ thậm chí còn tranh cãi về việc
có nên treo ảnh của ông bên cạnh ảnh của Mao ở Quảng trường Thiên An Môn hay
không. Dù cả hai ý tưởng đều không đi đến đâu, nhưng Tập đã cố gắng đưa Tư tưởng
Tập Cận Bình vào điều lệ đảng hồi năm 2017 — cùng Mao trở thành hai lãnh đạo
duy nhất có hệ tư tưởng của riêng mình được thêm vào điều lệ đảng khi còn đương
chức — và trong hiến pháp nhà nước một năm sau đó. Trong một bài viết dài đăng
năm 2017 trên trang Tân Hoa Xã, cơ quan truyền thông nhà nước, một nhà tuyên
truyền đã dành cho Tập bảy danh hiệu mới theo kiểu Bắc Triều Tiên, thứ sẽ khiến
những người tiền nhiệm thời hậu Mao của ông ta phải đỏ mặt: “nhà lãnh đạo đột
phá,” “người cán bộ siêng năng làm việc vì hạnh phúc của nhân dân,” “kiến trúc
sư trưởng của tiến trình hiện đại hóa trong kỷ nguyên mới,” …
Trong nội bộ đảng, phe của Tập đang thực hiện
một chiến dịch quyết liệt, yêu cầu ông phải được tiếp tục nắm quyền để hoàn
thành điều ông đã khởi xướng: “sự phục hưng vĩ đại của dân tộc Trung Hoa”. Nỗ lực
của họ ngày càng mạnh mẽ, nhưng thông điệp của họ lại được đơn giản hóa. Tháng
4 vừa qua, các quan chức đảng ở Quảng Tây đề xuất khẩu hiệu mới: “mãi mãi ủng hộ
lãnh tụ, bảo vệ lãnh tụ, và đi theo lãnh tụ.” Tựa như “hồng bảo thư” của Mao, họ
cũng phát hành một bộ sưu tập các câu danh ngôn của Tập trong một cuốn sách bỏ
túi và khuyến khích người dân ghi nhớ nội dung của nó. Tập dường như đang tự định
vị mình không chỉ là một lãnh tụ vĩ đại của đảng mà còn là một hoàng đế thời hiện
đại.
***
Điểm
yếu của Tập Cận Bình (P2)
The
Weakness of Xi Jinping, Foreign Affairs, 09-10/2022
Thái
Hà (Cai Xia 蔡霞)(*)
Nguyễn Thị Kim Phụng, biên dịch
27/09/2022
https://nghiencuuquocte.org/2022/09/27/diem-yeu-cua-tap-can-binh-p2/
VỊ HOÀNG ĐẾ KHÔNG
QUẦN ÁO
Hệ thống chính trị càng tập trung vào một lãnh
đạo duy nhất thì càng phải lưu tâm đến những thiếu sót và tính cách khác thường
của nhà lãnh đạo đó. Trong trường hợp của Tập, nhà lãnh đạo là người không
thích bị chỉ trích, cố chấp và độc tài.
Tính cách này đã hiện rõ ngay từ trước khi ông
nhậm chức chủ tịch nước. Năm 2008, Tập trở thành Hiệu trưởng của Trường Đảng
Trung ương, nơi tôi giảng dạy. Một năm sau đó, trong một cuộc họp cấp khoa, hiệu
phó nhà trường đã chuyển lời đe dọa của Tập tới các giảng viên, rằng ông sẽ
“không bao giờ cho phép họ vừa ăn từ bát cơm của đảng, vừa cố gắng đập vỡ nồi
cơm của đảng” – nghĩa là nhận lương từ chính phủ trong khi vẫn âm thầm chỉ
trích hệ thống. Tức giận trước quan điểm ngớ ngẩn của Tập rằng ĐCSTQ mới là người
đóng góp cho ngân sách nhà nước, chứ không phải những người dân đóng thuế, từ
chỗ ngồi của mình, tôi đã hỏi vặn lại thật to, “Thế còn đảng ăn từ bát cơm của
ai? Đảng ăn từ bát cơm của dân nhưng ngày nào cũng đập nồi cơm của họ.” Đã
không ai báo cáo tôi, vì các đồng nghiệp cũng đồng ý với tôi.
Khi chính thức nắm quyền, Tập tỏ rõ rằng mình
không có hứng thú lắng nghe những lời chỉ trích. Ông không sử dụng các cuộc họp
của Ủy ban Thường vụ và Bộ Chính trị như những cơ hội để thảo luận kỹ càng về
chính sách, mà là cơ hội cho những cuộc độc thoại kéo dài hàng giờ đồng hồ.
Theo số liệu chính thức, từ tháng 11/2012 đến tháng 02/2022, ông đã tổ chức 80
“buổi học tập thể”, trong đó ông trình bày dài dòng về các chủ đề định sẵn trước
Bộ Chính trị. Ông cũng từ chối bất kỳ lời đề nghị nào từ cấp dưới mà ông cho là
sẽ khiến bản thân trông xấu đi. Theo một người bạn cũ của Vương Kỳ Sơn, người từng
là Ủy viên Thường vụ Bộ Chính trị trong nhiệm kỳ đầu tiên của Tập, nghĩa là một
thành viên trong vòng tròn thân tín của chủ tịch, Vương từng đề xuất rằng “quy
định tám điểm” của Tập, một danh sách các yêu cầu đối với đảng viên, phải được
trở thành yêu cầu chính thức của đảng. Nhưng ngay cả hành động mang tính nịnh
hót này cũng bị Tập coi là một sự sỉ nhục vì nó nghe như không phải ông là người
đề xuất, và ông đã quở trách Vương ngay tại chỗ.
Tập Cập Bình cũng là một nhà quản lý vi mô.
Như nhiều nhà phân tích đã chỉ ra, ông làm việc như một “chủ tịch của mọi thứ.”
Chẳng hạn, trong năm 2014, ông đã 17 lần ban hành chỉ thị về bảo vệ môi trường
– một mức độ can thiệp đáng kể, nếu xét đến khối lượng công việc khổng lồ của
ông. Đặng Tiểu Bình, Giang Trạch Dân, và Hồ Cẩm Đào đều nhận ra rằng việc quản
lý một quốc gia rộng lớn như Trung Quốc đòi hỏi phải tính đến sự phức tạp của từng
địa phương. Họ nhấn mạnh rằng cán bộ thuộc tất cả các cấp nên nhận chỉ thị từ
Ban Chấp hành Trung ương Đảng, nhưng phải biết điều chỉnh chúng trong các tình
huống cụ thể khi cần thiết. Sự linh hoạt như vậy là rất quan trọng đối với phát
triển kinh tế, vì nó trao cho giới chức địa phương cơ hội đổi mới. Tuy nhiên, Tập
nhấn mạnh rằng các chỉ thị của ông phải được tuân theo đúng từng chữ một. Theo
tôi được biết, một bí thư huyện uỷ vào năm 2014 đã cố gắng tạo ra một ngoại lệ
đối với các quy định mới của chính quyền trung ương về tiệc chiêu đãi, vì địa
phương ông thường xuyên phải đón tiếp các đoàn đại biểu của các nhà đầu tư nước
ngoài. Khi Tập hay tin về cố gắng đổi mới này, ông đã rất tức giận, cáo buộc vị
quan chức trên đã “nói xấu chính sách của Ban Chấp hành Trung ương” – một cáo
buộc vô cùng nghiêm trọng, và sau vụ việc này, nó đã được chính thức đưa vào
các quy định kỷ luật của đảng và người vi phạm sẽ bị trừng phạt bằng cách khai
trừ khỏi đảng.
Kể từ thời Mao, ĐCSTQ từng có một truyền thống
lâu đời, theo đó các cán bộ có thể viết thư đề xuất và thậm chí là thư chỉ
trích cho lãnh đạo cao nhất, nhưng những người dám thử điều này với Tập ngay từ
đầu nhiệm kỳ của ông đã bị dạy cho một bài học. Khoảng năm 2017, Lưu
Á Châu (Liu Yazhou), một tướng trong Quân đội Giải phóng Nhân dân và là con
rể của cựu chủ tịch nước Lý Tiên Niệm, đã viết thư cho Tập, khuyến nghị rằng
Trung Quốc nên đảo ngược chính sách ở Tân Cương và ngừng giam giữ người thiểu số
Duy Ngô Nhĩ. Ông đã bị cảnh báo không được phép nói xấu các chính sách của Tập.
Việc Tập từ chối chấp nhận những lời khuyên kiểu này đã loại bỏ một phương pháp
tự sửa sai quan trọng.
Tại sao, khác với những người tiền nhiệm của
mình, Tập lại kiên quyết không nghe theo lời khuyên của người khác? Tôi nghi ngờ
một phần nguyên nhân là ông ta có phức cảm tự ti, khi biết rằng trình độ của
mình kém hơn so với các lãnh đạo cấp cao khác trong ĐCSTQ. Dù theo học ngành kỹ
thuật hóa học tại Đại học Thanh Hoa, Tập được nhận vào theo diện “công – nông
-binh”, một loại sinh viên được nhận vào những năm 1970 dựa trên độ tin cậy
chính trị và lý lịch giai cấp, chứ không phải thành tích học tập. Ngược lại, Giang
Trạch Dân và Hồ Cẩm Đào đã vượt qua kỳ thi đại học có tính cạnh tranh cực cao.
Năm 2002, khi còn là cán bộ cấp tỉnh, Tập đã nhận bằng tiến sĩ về lý thuyết
Mác-xít, cũng tại trường Thanh Hoa, nhưng như nhà báo người Anh Michael
Sheridan đã chỉ ra, luận văn của Tập có rất nhiều đoạn bị nghi ngờ là đạo văn.
Theo kinh nghiệm của tôi từ thời còn ở Trường Đảng Trung ương, các quan chức cấp
cao thường giao bài vở ở trường cho trợ lý giải quyết, trong khi các giáo sư của
họ nhắm mắt làm ngơ. Thật vậy, vào thời điểm mà ông được cho là phải hoàn thành
luận văn của mình, Tập đang giữ chức Tỉnh trưởng Phúc Kiến – cực kỳ bận rộn.
SAI LẦM NỐI TIẾP
SAI LẦM
Trong bất kỳ hệ thống chính trị nào, quyền lực
không được kiểm soát cũng đều nguy hiểm. Khi xa rời thực tế và thoát khỏi sự
ràng buộc của đồng thuận, một nhà lãnh đạo có thể hành động hấp tấp, triển khai
các chính sách thiếu khôn ngoan, không được lòng dân, hoặc cả hai. Do đó, chẳng
ngạc nhiên khi phong cách cai trị biết tuốt của Tập đã dẫn đến nhiều quyết định
tai hại. Điểm chung là người ta không thể xác định được tác động thực tế của
các chỉ thị của ông.
Trước tiên là các chính sách đối ngoại. Đi ngược
lại với chủ trương “ẩn mình chờ thời” của Đặng Tiểu Bình, Tập đã quyết định trực
tiếp thách thức Mỹ và theo đuổi một trật tự thế giới lấy Trung Quốc làm trung
tâm. Đó là lý do tại sao ông ta đã có những hành vi mạo hiểm và gây hấn ở nước
ngoài, quân sự hóa Biển Đông, đe dọa Đài Loan, và khuyến khích các nhà ngoại
giao của mình áp dụng phong cách “ngoại giao chiến lang” hung hăng hơn. Tập
cũng thành lập một liên minh trên thực tế với Tổng thống Nga Vladimir Putin,
khiến Trung Quốc càng xa lánh cộng đồng quốc tế. Sáng kiến Vành đai và Con đường
của ông đã tạo ra làn sóng phản kháng ngày càng tăng khi các quốc gia mệt mỏi
vì nợ nần và tham nhũng phát xuất từ chương trình này.
Các chính sách kinh tế của Tập cũng phản tác dụng
theo cách tương tự. Cải cách thị trường là một trong những thành tựu tiêu biểu
của ĐCSTQ, giúp hàng trăm triệu người Trung Quốc thoát khỏi đói nghèo. Nhưng
khi Tập lên nắm quyền, ông coi khu vực tư nhân là mối đe dọa đối với quyền lực
của mình, và đã cho hồi sinh nền kinh tế kế hoạch thời Mao. Ông củng cố các
công ty nhà nước và thành lập các chi bộ đảng trong khu vực tư nhân để chỉ đạo
cách thức hoạt động của các doanh nghiệp. Dưới chiêu bài chống tham nhũng và thực
thi luật chống độc quyền, ông ta đã cướp tài sản của nhiều công ty tư nhân và
doanh nhân. Trong vài năm qua, một số công ty năng động nhất của Trung Quốc,
bao gồm Tập đoàn Bảo hiểm Anbang và Tập đoàn HNA, đã buộc phải giao quyền kiểm
soát công việc kinh doanh cho nhà nước. Những cái tên khác, chẳng hạn như Tập
đoàn Tencent và gã khổng lồ thương mại điện tử Alibaba, đã bị ép phải khuất phục
bằng sự kết hợp của các quy định mới, các vụ điều tra và xử phạt. Năm 2020, Tôn
Đại Ngọ (Sun Dawu), vị tỷ phú là chủ sở hữu một tập đoàn nông nghiệp, người từng
công khai chỉ trích Tập vì hành vi đàn áp các luật sư nhân quyền, đã bị bắt
giam với các cáo buộc sai sự thật và sớm phải nhận bản án 18 năm tù. Tập đoàn của
ông đã bị bán rẻ cho một công ty nhà nước được thành lập vội vàng, trong một cuộc
đấu giá có dàn xếp, với cái giá chỉ bằng một phần nhỏ giá trị thực của nó.
Như dự đoán, Trung Quốc đã chứng kiến tốc độ
tăng trưởng kinh tế chậm lại và hầu hết các nhà phân tích tin rằng tăng trưởng
sẽ còn chậm hơn nữa trong những năm tới. Dù có nhiều nguyên nhân lý giải tình
trạng này – bao gồm các lệnh trừng phạt của Mỹ đối với các công ty công nghệ
Trung Quốc, chiến tranh Ukraine, và đại dịch Covid-19 – vấn đề cơ bản là sự can
thiệp của ĐCSTQ vào nền kinh tế. Chính phủ liên tục can thiệp vào khu vực tư
nhân để đạt được các mục tiêu chính trị, đây vốn là một liều thuốc độc đối với
năng suất. Nhiều doanh nhân Trung Quốc sống trong nỗi sợ hãi rằng công ty của họ
sẽ bị tịch thu, hoặc bản thân họ sẽ bị giam giữ, vốn không phải là kiểu tư duy
sẽ khuyến khích đổi mới. Vào tháng 4, khi triển vọng tăng trưởng của Trung Quốc
xấu đi, Tập đã chủ trì một cuộc họp của Bộ Chính trị để tiết lộ giải pháp mà
ông cho là sẽ khắc phục tình trạng tồi tệ của nền kinh tế: kết hợp hoàn thuế,
giảm phí, đầu tư cơ sở hạ tầng và nới lỏng tiền tệ. Nhưng vì không có đề xuất
nào trong số này giải quyết được vấn đề gốc rễ là sự can thiệp quá mức của nhà
nước vào nền kinh tế, nên chúng chắc chắn sẽ thất bại.
Không có lĩnh vực nào mà mong muốn kiểm soát của
Tập lại gây ra thảm họa nhiều hơn là phản ứng của ông với đại dịch Covid-19.
Khi bệnh dịch bùng phát lần đầu tiên ở thành phố Vũ Hán vào tháng 12/2019, Tập
đã bưng bít thông tin về căn bệnh nhằm giữ gìn hình ảnh của một Trung Quốc hưng
thịnh. Trong khi đó, các quan chức địa phương rơi vào thế bị động. Một tháng
sau, với tư cách là thị trưởng Vũ Hán, Chu Tiên Vượng (Zhou Xianwang), đã thừa
nhận trên truyền hình nhà nước, mà không có sự chấp thuận của cấp trên, rằng
ông đã không thể công khai về sự bùng phát dịch bệnh. Khi tám chuyên gia y tế
dũng cảm lên tiếng về việc này, chính quyền ra lệnh giam giữ và bịt miệng họ. Một
trong tám người sau đó tiết lộ rằng anh đã bị buộc phải ký tên vào một bản thú
tội sai.
Một nhân viên y tế
đóng rào chắn vào khu dân cư trong đợt phong toả Covid-19 ở Thượng Hải, tháng
05/2022 © Aly Song / Reuters
Xu hướng quản lý vi mô của Tập cũng đã cản trở
việc ứng phó với đại dịch. Thay vì để các nhân viên y tế của chính phủ soạn thảo
nội dung chi tiết chính sách, Tập nhấn mạnh rằng mình sẽ tự điều phối các nỗ lực
của Trung Quốc. Sau này, Tập khoe khoang rằng ông đã “đích thân chỉ huy, lập kế
hoạch phản ứng, giám sát tình hình chung, hành động quyết đoán và vạch ra con
đường phía trước.” Dù khẳng định này là đúng sự thật, nhưng nó không mang lại
hiệu quả tốt đẹp. Trên thực tế, sự can thiệp của ông đã gây nhiều bối rối và thụ
động, khi các quan chức y tế địa phương nhận hàng loạt thông điệp trái chiều từ
Bắc Kinh và từ chối hành động. Theo một nguồn tin trong Quốc vụ viện (cơ quan
hành chính cao nhất của Trung Quốc), Thủ tướng Lý Khắc Cường đã đề xuất kích hoạt
một chu trình ứng phó khẩn cấp vào đầu tháng 01/2020, nhưng Tập từ chối phê duyệt
vì sợ sẽ làm hỏng các lễ kỷ niệm Tết Nguyên Đán của Trung Quốc.
Khi biến thể Omicron lan rộng ở Thượng Hải vào
tháng 02/2022, Tập lại chọn một phản ứng khó hiểu. Chi tiết về quá trình ra quyết
định đã được một người làm việc tại Quốc vụ viện gửi cho tôi. Trong một cuộc họp
trực tuyến của khoảng 60 chuyên gia về đại dịch được tổ chức ngay sau khi
Omicron bùng phát, mọi người đều đồng ý rằng nếu Thượng Hải chỉ đơn giản tuân
theo các hướng dẫn y tế chính thức mới nhất, nới lỏng các yêu cầu kiểm dịch,
thì cuộc sống trong thành phố có thể diễn ra ít nhiều như bình thường. Nhiều
quan chức đảng và nhân viên y tế của thành phố đã ủng hộ cách tiếp cận này.
Nhưng khi Tập nghe về điều đó, ông đã nổi giận. Từ chối lắng nghe các chuyên
gia, ông khăng khăng thực thi chính sách “zero-covid” của mình. Hàng chục triệu
cư dân Thượng Hải bị cấm ra khỏi nhà, kể cả là để mua hàng tạp hóa hoặc đi cấp
cứu. Một số người đã chết ngay trước cổng bệnh viện, số khác nhảy lầu tự tử từ
các tòa nhà chung cư của họ.
Và như vậy, một thành phố hiện đại, thịnh vượng
đã hoá thành một thảm họa nhân đạo, với hàng loạt người chết đói và những đứa
trẻ bị chia cắt khỏi cha mẹ của chúng. Một nhà lãnh đạo cởi mở hơn, hoặc chịu sự
kiểm tra chặt chẽ hơn, hẳn đã không thực hiện một chính sách hà khắc như vậy,
hoặc chí ít sẽ cố gắng sửa chữa đường lối khi những bấp cập và sự chống đối trở
nên rõ ràng. Nhưng với Tập, điều chỉnh chính sách là một sự thừa nhận sai lầm
không thể tưởng tượng được.
PHẢN ỨNG CỦA CÁC PHE PHÁI
Ban lãnh đạo của ĐCSTQ chưa bao giờ là một khối
thống nhất. Như Mao đã từng nói, “Có những đảng bên ngoài đảng, và có những phe
phái bên trong đảng của chúng ta, luôn là như vậy.” Các phe phái này về cơ bản
dựa trên quan hệ cá nhân, và họ có xu hướng tự dàn xếp theo một phổ liên tục từ
tả sang hữu. Nói cách khác, dù chính trị Trung Quốc chủ yếu theo chủ nghĩa cá
nhân, nhưng vẫn có những khác biệt thực sự về đường lối chính sách quốc gia, và
mỗi “ê-kíp” sẽ thường liên kết bản thân với những ý tưởng của người đứng đầu.
Cánh tả là những người vẫn cam kết theo chủ
nghĩa Mác chính thống. Họ thống trị đảng trước thời Đặng Tiểu Bình, và chủ
trương tiếp tục đấu tranh giai cấp và bạo lực cách mạng. Tiêu biểu là phe của
Mao Trạch Đông, Trần Vân (nhân vật thứ hai dưới thời Đặng), Bạc Hy Lai (một cựu
ủy viên Bộ Chính trị đã bị bỏ tù trước khi Tập nắm quyền) và Tập Cận Bình. Ở cấp
cơ sở, cánh tả còn bao gồm một đội ngũ nhỏ, không có quyền lực chính trị, là
các sinh viên Mác-xít và các công nhân bị sa thải do cải cách của Đặng.
Phe trung dung chủ yếu là các hậu duệ chính trị
của Đặng Tiểu Bình. Bởi vì hầu hết các cán bộ ngày nay đều được đào tạo dưới
quyền ông, đây là phe thống trị bộ máy hành chính của ĐCSTQ. Nhóm này ủng hộ
các cải cách kinh tế toàn diện và cải cách chính trị hạn chế, tất cả đều với mục
tiêu đảm bảo sự cầm quyền vĩnh viễn của đảng. Ngoài ra, phe trung dung còn có
người của hai quan chức hàng đầu đã nghỉ hưu, Giang Trạch Dân và Tăng Khánh Hồng
(cựu phó chủ tịch nước), cùng một nhóm khác là Đoàn phái, gồm những người ủng hộ
cựu lãnh đạo Hồ Cẩm Đào và thủ tướng đương nhiệm Lý Khắc Cường.
Cuối cùng là cánh hữu, mà đối với trường hợp
Trung Quốc, được hiểu là những người theo chủ nghĩa tự do ủng hộ nền kinh tế thị
trường và một hình thức nhẹ nhàng hơn của chủ nghĩa chuyên chế (hoặc thậm chí,
trong một số trường hợp, là ủng hộ nền dân chủ lập hiến). Tôi thuộc về phe này,
cũng là phe yếu thế nhất. Nó bao gồm những người ủng hộ Hồ Diệu Bang và Triệu Tử
Dương, hai lãnh đạo đảng dưới thời Đặng. Nó cũng bao gồm cả Ôn Gia Bảo, người từng
là thủ tướng của Trung Quốc trong giai đoạn 2003-2013 và đến nay vẫn có ảnh hưởng.
Khi được hỏi về việc thúc đẩy cải cách chính trị trong một cuộc phỏng vấn năm
2010, Ôn trả lời “Tôi sẽ không nhượng bộ cho đến ngày cuối cùng của cuộc đời
mình.”
Tập Cận Bình đang phải đối mặt với sự phản đối
ngày càng tăng từ cả ba phe phái. Dù ban đầu họ ủng hộ các chính sách của ông,
nhưng giờ đây, cánh tả cho rằng Tập chưa đi đủ xa trong việc phục hồi các chính
sách của Mao, một số thậm chí còn bất mãn sau khi ông ta đàn áp phong trào lao
động. Phe trung dung thì ôm hận vì Tập đã hủy hoại các cải cách kinh tế. Còn
cánh hữu lại hoàn toàn im lặng, vì Tập đã loại bỏ ngay cả những cuộc tranh luận
chính trị nhỏ nhất.
Có thể cảm nhận những chia rẽ này trong Ủy ban
Thường vụ Bộ Chính trị. Một trong các ủy viên, Hàn Chính, được nhiều người coi
là thành viên của phe Giang Trạch Dân. Lý Khắc Cường đặc biệt tỏ ra xa cách với
Tập, và sự xung khắc giữa các quan chức đang dần được hé lộ trước công chúng.
Lý từ lâu đã âm thầm phản đối chính sách zero-covid của Tập, nhấn mạnh sự cần
thiết phải mở cửa các công ty và bảo vệ nền kinh tế. Vào tháng 5, sau khi Lý
nói với 100.000 cán bộ đảng tại một hội nghị trực tuyến rằng nền kinh tế đang
trong tình trạng tồi tệ hơn dự kiến, các đồng minh của Tập đã tiến hành một cuộc
phản công. Trên Tân Hoa Xã, họ bảo vệ ông bằng cách lập luận, “Triển vọng phát
triển kinh tế của Trung Quốc chắc chắn sẽ tươi sáng hơn.” Như một biểu tượng
cho sự phản kháng của họ đối với chính sách covid của Tập, Lý và các cấp dưới của
ông đã từ chối đeo khẩu trang. Hồi tháng 4, trong một bài phát biểu ở thành phố
Nam Xương, người ta đã nhìn thấy các phụ tá của Lý yêu cầu những người tham dự
tháo khẩu trang. Cho đến nay, Lý vẫn nhân nhượng trước thái độ kiêu ngạo của Tập,
luôn miễn cưỡng phục tùng khi cần thiết. Nhưng ông có thể sẽ sớm đạt đến ngưỡng
chịu đựng của mình.
Sự phẫn nộ đang từ giới tinh hoa tràn dần xuống
các cấp thấp hơn trong bộ máy hành chính. Vào đầu nhiệm kỳ của Tập, khi ông bắt
đầu xáo trộn quyền lực, nhiều thành viên của bộ máy đã cảm thấy bất bình và vỡ
mộng. Nhưng họ chỉ phản kháng thụ động, thể hiện qua việc không hành động. Cán
bộ địa phương xin nghỉ ốm liên tục hoặc viện đủ loại lý do để ngăn cản các sáng
kiến chống tham nhũng của Tập. Cuối năm 2021, ủy ban kỷ luật của ĐCSTQ thông
báo rằng trong 10 tháng đầu năm, họ đã phát hiện ra 247.000 trường hợp “thực hiện
không hiệu quả các chỉ thị quan trọng của Tập Cận Bình và của Ban chấp hành
Trung ương.” Tuy nhiên, kể từ đợt phong tỏa Thượng Hải, sự phản kháng đã trở
nên công khai hơn. Trên mạng xã hội, nhiều quan chức địa phương công khai chỉ
trích chính sách zero-Covid. Vào tháng 4, các thành viên Hội đồng Khu phố Tam
Lâm, Thượng Hải, đã đồng loạt từ chức, phàn nàn trong một bức thư ngỏ rằng họ
đã bị cấm cửa trong văn phòng suốt 24 ngày, không hề được gặp mặt gia đình.
Điều đáng lo ngại hơn nữa đối với Tập là sự bất
mãn của giới tinh hoa đang ngày càng lan rộng ra công chúng. Trong một nhà nước
độc tài, việc đo lường chính xác dư luận là không thể, nhưng các biện pháp
Covid khắc nghiệt của Tập có lẽ đã khiến ông đánh mất thiện cảm của hầu hết người
dân Trung Quốc. Một trường hợp bất đồng chính kiến đã nổi lên vào tháng
02/2020, khi ông trùm bất động sản Nhậm Chí Cường (Ren Zhiqiang) gọi chủ tịch
nước là “thằng hề” vì đã không biết cách ứng phó với đại dịch. (Chỉ sau một
ngày xét xử, Nhậm đã bị kết án 18 năm tù.) Các nền tảng mạng xã hội Trung Quốc
tràn ngập các video trong đó dân thường cầu xin Tập chấm dứt chính sách
zero-covid của mình. Sang tháng 5, một nhóm tự xưng là “Ủy ban Tự cứu Tự trị
Thượng Hải” đã phát hành một tuyên ngôn trực tuyến có tiêu đề “Đừng làm nô lệ –
hãy tự cứu lấy mình.” Bản tuyên ngôn kêu gọi cư dân thành phố chống lại lệnh
phong tỏa và thành lập các cơ quan tự quản để giúp đỡ lẫn nhau. Trên mạng xã hội,
một số người Trung Quốc đã mỉa mai rằng kế hoạch hiệu quả nhất để chống lại đại
dịch là triệu tập Đại hội Đại biểu Toàn quốc lần thứ 20 càng sớm càng tốt để
ngăn Tập tiếp tục nắm quyền.
Trong khi đó, bất chấp những tuyên bố của Tập
về việc xóa đói giảm nghèo, hầu hết người dân Trung Quốc vẫn đang chật vật kiếm
sống. Như Lý Khắc Cường đã tiết lộ vào năm 2020, 600 triệu người ở Trung Quốc –
khoảng 40% dân số – chỉ kiếm được khoảng 140 đô la một tháng. Theo dữ liệu thu
thập bởi South China Morning Post, một tờ báo của Hong Kong, khoảng 4,4
triệu công ty nhỏ đã đóng cửa từ tháng 1 đến tháng 11/2021, gấp hơn ba lần số
công ty mới thành lập trong cùng kỳ. Đối mặt với khủng hoảng tài chính, các
chính quyền địa phương đã buộc phải cắt giảm lương của công chức – đôi khi lên
tới 50%, bao gồm cả tiền lương cho giáo viên. Nhiều khả năng, họ sẽ lại dùng những
cách thức mới để cướp bóc của cải từ khu vực tư nhân và từ các công dân bình
thường, theo đó tiếp tục gây ra nhiều khốn khó kinh tế. Sau 40 năm mở cửa, phần
lớn người dân Trung Quốc không muốn quay lại thời Mao. Trong giới tinh hoa của
ĐCSTQ, nhiều người phẫn nộ với việc Tập đã phá vỡ sự phân bổ quyền lực truyền
thống, và cho rằng các chính sách liều lĩnh của ông ta đang gây nguy hiểm cho
tương lai của đảng. Kết quả là lần đầu tiên kể từ sau cuộc biểu tình ở Thiên An
Môn năm 1989, nhà lãnh đạo Trung Quốc không chỉ đối mặt với bất đồng nội bộ, mà
còn phải đối mặt với phản ứng dữ dội của dân chúng và nguy cơ bất ổn xã hội thực
sự.
THÊM 5 NĂM NỮA?
Nuôi lòng oán giận là một chuyện, nhưng hành động
theo nó lại là chuyện khác. Các thành viên cấp cao của đảng biết rằng mình luôn
có thể bị buộc tội tham nhũng, vì vậy họ có rất ít động cơ để chống lại Tập.
Giám sát công nghệ cao bị lạm dụng đến mức giới tinh hoa trong đảng, bao gồm cả
các nhà lãnh đạo quốc gia đã nghỉ hưu, không còn dám giao tiếp với nhau bên
ngoài các sự kiện chính thức, kể cả là về những vấn đề vặt vãnh. Về phần mình,
công chúng tiếp tục giữ im lặng, bị kiềm chế bởi kiểm duyệt, giám sát, và nỗi sợ
sẽ bị bắt giam. Đó là lý do tại sao những người chống đối Tập lại tập trung vào
con đường hợp pháp duy nhất để loại bỏ ông: từ chối không trao cho ông nhiệm kỳ
lãnh đạo đảng lần thứ ba tại đại hội toàn quốc sắp tới.
Có lẽ vì cảm nhận được sự thất vọng ngày càng
tăng, Tập đã làm đủ mọi cách để xoay chuyển tình thế theo hướng có lợi cho
mình. Tất nhiên, lá phiếu quan trọng nhất là của các thành viên Ủy ban Thường vụ,
những người có tiếng nói sau cùng nặng ký nhất để quyết định liệu ông có còn tại
vị hay không, một phần là do họ kiểm soát các thành viên của cơ quan lập pháp
Trung Quốc. Tập có lẽ đã làm mọi việc có thể để đảm bảo sự ủng hộ của các thành
viên Ủy ban Thường vụ, từ hứa hẹn rằng họ sẽ tiếp tục nắm quyền đến cam kết
không điều tra gia đình họ.
Quân đội cũng quan trọng không kém, vì việc từ
chối nhiệm kỳ thứ ba của Tập có thể sẽ cần sự ủng hộ của các tướng lĩnh. Các
nhà tuyên truyền thường xuyên nhắc nhở người Trung Quốc rằng “đảng nắm trong
tay ngọn súng,” nhưng các nhà lãnh đạo nước này nhận ra rằng, trên thực tế,
súng luôn chĩa vào người đứng đầu đảng. Dù trong những năm qua, Tập đã âm thầm
thay thế các tướng lĩnh Trung Quốc bằng người của mình, nhưng luận điệu của các
quan chức quân đội vẫn thường xuyên dao động giữa việc nhấn mạnh lòng trung
thành cá nhân đối với Tập, và lòng trung thành thể chế đối với Quân ủy Trung
ương, cơ quan giám sát họ, vốn cũng do Tập đứng đầu.
Trong một dấu hiệu ngầm cho thấy sự phản đối
trong quân đội, tháng 12 năm ngoái, một vài người quen ở Trung Quốc cho tôi biết
rằng Lưu Á Châu, quan chức quân đội mà Tập đã khiển trách vì chỉ trích chính
sách đối với người Duy Ngô Nhĩ – đã biến mất cùng với em trai của mình, cũng là
một vị tướng. Nhà của cả hai anh em đã bị đột kích. Tin tức này đã gây ra một
làn sóng chấn động trong quân đội, vì với tư cách là con rể của một cựu chủ tịch
nước, Lưu là người “không ai có thể chạm tới.” Nhưng bằng cách giam giữ ông và
em trai, Tập đã đưa ra lời cảnh báo mạnh mẽ nhất của mình đối với các Thái tử
khác, cũng như các quan chức hàng đầu của Quân đội Giải phóng Nhân dân, rằng họ
nên biết điều mà tuân phục.
Các thành viên Ủy
ban Thường vụ Bộ Chính trị Trung Quốc xếp hàng tại Đại lễ đường Nhân dân ở Bắc
Kinh, tháng 11/2012 © Carlos Barria / Reuters
Tập cũng đã tăng tốc chiến dịch “chống tham
nhũng” của mình. Trong nửa đầu năm 2022, chính phủ đã trừng phạt 21 cán bộ cấp
tỉnh trở lên và 1.237 cán bộ cấp huyện và sở. Đã có sự tập trung rõ rệt vào các
cơ quan an ninh và tình báo. Hồi tháng 1, truyền hình nhà nước Trung Quốc cho
phát sóng lời thú tội của Tôn Lập Quân, từng là một quan chức an ninh cấp cao,
người đã bị buộc tội tham nhũng và hiện đang đối mặt với viễn cảnh bị xử tử.
Theo cơ quan kỷ luật cao nhất của đảng, tội lỗi của ông là đã “lập bè phái để nắm
quyền kiểm soát một số bộ phận quan trọng,” “nuôi dưỡng tham vọng chính trị quá
đà,” và có “phẩm chất chính trị xấu xa”. Sang tháng 3, Phó Chính Hoa, người từng
là thứ trưởng bộ công an và cũng là sếp của Tôn, đã bị buộc tội tham nhũng,
cách chức và khai trừ khỏi ĐCSTQ. Thông điệp rất rõ ràng: hãy vâng lệnh, nếu
không sẽ bị hạ bệ.
Để tăng thêm các lớp bảo vệ bổ sung nhằm đạt
được nhiệm kỳ thứ ba, Tập còn đưa ra một lời đe dọa ngầm đối với các đảng viên
đã nghỉ hưu. Những cán bộ lão thành từ lâu đã nắm giữ ảnh hưởng to lớn trong nền
chính trị Trung Quốc; chẳng hạn, chính nhóm tinh hoa đã nghỉ hưu đã buộc Triệu
Tử Dương phải ra đi vào năm 1989. Trong tháng 1, Tập đã nhắm thẳng vào nhóm
lão thành này, tuyên bố rằng chính phủ sẽ “dọn sạch bọn tham nhũng có hệ thống
và loại bỏ các nguy cơ tiềm ẩn” bằng cách điều tra hồi tố đời tư của các cán bộ
trong vòng 20 năm qua. Và vào tháng 5, đảng đã siết chặt chủ trương đối với các
cán bộ hưu trí, khuyến cáo họ “không được công khai thảo luận các chủ trương
chung của Ban Chấp hành Trung ương Đảng, không phát tán những nhận xét tiêu cực
về chính trị, không tham gia hoạt động của các tổ chức xã hội bất hợp pháp,
không sử dụng ảnh hưởng từ chức vụ, quyền hạn cũ của mình để tìm kiếm lợi ích
cho mình và cho người khác, đồng thời kiên quyết phản đối, chống mọi kiểu tư
duy sai trái.”
Tập cũng đã tìm cách đảm bảo sự ủng hộ của
2.300 đại biểu ĐCSTQ được mời tham dự Đại hội Toàn quốc, 2/3 trong số đó là các
quan chức cấp cao trên khắp đất nước và 1/3 còn lại là các thành viên bình thường
làm việc ở cấp cơ sở. Các đại biểu đã được sàng lọc cẩn thận trên tiêu chí lòng
trung thành của họ đối với Tập. Để ngăn chặn bất kỳ sự kiện bất ngờ nào tại đại
hội, lệnh cấm “hoạt động phi tổ chức” không cho phép những người này được trao
đổi bên ngoài các cuộc họp chính thức của các đoàn đại biểu cấp tỉnh của họ, hạn
chế khả năng họ kết hợp cùng chống lại một chính sách hoặc nhà lãnh đạo cụ thể.
Trong những tháng trước thềm đại hội, cuộc đấu
đá nội bộ của ĐCSTQ có thể sẽ ngày càng dữ dội. Tập có thể ra lệnh bắt giữ và tổ
chức nhiều phiên tòa xét xử các quan chức cấp cao hơn, trong khi những người chỉ
trích ông có thể làm rò rỉ thêm thông tin và lan truyền nhiều tin đồn hơn. Trái
ngược với quan điểm phổ biến trong giới phân tích phương Tây, Tập có thể vẫn
chưa nắm chắc trong tay nhiệm kỳ thứ ba. Các đối thủ lớn mạnh của Tập có thể
thành công trong việc buộc ông rời nhiệm sở, miễn là họ thuyết phục đủ số lượng
thành viên Ủy ban Thường vụ rằng ông đã mất đi sự ủng hộ của các cấp trong đảng,
hoặc thuyết phục các cán bộ lão thành can thiệp. Thêm nữa, luôn có khả năng một
cuộc khủng hoảng kinh tế hoặc tình trạng bất ổn xã hội lan rộng có thể khiến những
đồng minh bền chặt quay sang chống lại ông ta. Bất chấp tất cả, kịch bản khả
thi nhất vào mùa thu này là Tập, sau khi thao túng quá trình bỏ phiếu và đe dọa
các đối thủ của mình, sẽ đắc cử nhiệm kỳ chủ tịch nước thứ ba và cùng với đó là
quyền tiếp tục làm người đứng đầu đảng và quân đội. Và thế là, cuộc cải cách
chính trị có ý nghĩa duy nhất được thực hiện kể từ thời Đặng Tiểu Bình sẽ tan
thành mây khói.
NHỮNG NƯỚC CỜ KẾ TIẾP
Sau đó là gì? Tập chắc chắn sẽ biến chiến thắng
của mình thành bàn đạp để làm bất cứ điều gì ông ấy muốn, nhằm đạt được mục
tiêu của đảng là phục hưng dân tộc Trung Hoa. Tham vọng của ông sẽ lại lên một
tầm cao mới. Trong một nỗ lực vô ích để tiếp thêm sinh lực cho nền kinh tế mà
không trao quyền cho khu vực tư nhân, Tập sẽ củng cố các chính sách kinh tế nhà
nước của mình. Để duy trì quyền lực, ông sẽ tiếp tục loại bỏ các đối thủ tiềm
tàng từ sớm, đồng thời thắt chặt kiểm soát xã hội, khiến Trung Quốc ngày càng
trở nên giống Triều Tiên. Ông thậm chí có thể tìm cách nắm quyền sau nhiệm kỳ
thứ ba. Một Tập Cận Bình trở nên táo bạo có thể đẩy nhanh quá trình quân sự hóa
các khu vực đang tranh chấp ở Biển Đông và cố gắng cưỡng chiếm Đài Loan. Trong
lúc tiếp tục hành trình đưa Trung Quốc trở thành nước thống trị, ông sẽ khiến đất
nước ngày càng trở nên cô lập với phần còn lại của thế giới.
Nhưng không có động thái nào trong số này có
thể làm cho sự bất mãn trong đảng biến mất. Việc Tập Cận Bình giành được nhiệm
kỳ thứ ba sẽ không xoa dịu những người trong ĐCSTQ phẫn nộ với việc ông tích
lũy quyền lực và xây dựng sự sùng bái cá nhân, nó cũng không giải quyết được vấn
đề về tính chính danh của ông trước người dân. Trên thực tế, những động thái mà
ông có thể thực hiện trong nhiệm kỳ thứ ba sẽ làm tăng khả năng xảy ra chiến
tranh, bất ổn xã hội, và khủng hoảng kinh tế, làm trầm trọng thêm những bất
bình hiện có. Ngay cả ở Trung Quốc, người ta cũng cần nhiều hơn sức mạnh và sự
đe dọa để có thể duy trì quyền lực; khả năng làm việc hiệu quả vẫn giữ vai trò
quan trọng. Mao Trạch Đông và Đặng Tiểu Bình giành được quyền lực nhờ vào thành
tích – Mao bằng cách giải phóng Trung Quốc khỏi Quốc Dân Đảng, và Đặng bằng
cách mở cửa và thúc đẩy phát triển kinh tế. Nhưng Tập không có những thành công
cụ thể như vậy. Ông không có nhiều chỗ cho sai lầm.
Theo tôi, cách khả thi duy nhất để thay đổi thực
trạng này, cũng là cách đáng sợ nhất và chết chóc nhất: một thất bại nhục nhã
trong một cuộc chiến. Nếu Tập tấn công Đài Loan, mục tiêu khả dĩ nhất của ông
ta, thì rất có thể cuộc chiến sẽ không diễn ra như kế hoạch, và Đài Loan, với sự
giúp đỡ của Mỹ, sẽ có thể chống lại cuộc xâm lược và gây thiệt hại nghiêm trọng
cho đại lục. Trong trường hợp đó, giới tinh hoa và quần chúng sẽ từ bỏ Tập, mở
đường cho sự sụp đổ không chỉ của cá nhân ông mà có lẽ là sự sụp đổ của ĐCSTQ
như chúng ta đã biết. Để hiểu rõ hơn, chúng ta có thể sẽ phải quay trở lại thế
kỷ 18, khi Hoàng đế Càn Long thất bại trong nhiệm vụ mở rộng bờ cõi Trung Hoa
sang Trung Á, Miến Điện, và Việt Nam. Đúng như dự đoán, Trung Quốc đã phải chịu
một tổn thất nặng nề trong Chiến tranh Trung-Nhật lần thứ nhất, tạo tiền đề cho
sự sụp đổ của triều đại Mãn Thanh và khởi đầu một thời kỳ biến động chính trị
kéo dài. Triều đại của một hoàng đế không phải lúc nào cũng kéo dài vô tận.
--------------------
Thái Hà là cựu Giáo sư tại Trường Đảng Trung ương Đảng
Cộng sản Trung Quốc từ năm 1998 đến năm 2012.
Có thể bạn quan tâm:
1. Điểm yếu của Tập Cận Bình (P1)
2. Quan hệ
Nga-Trung chỉ là liên kết chứ không phải liên minh
3. Nếu đi sai nước
cờ, Tập có nguy cơ ngã ngựa cùng Putin
4. Sự tự
tin của Tập vào hàng không mẫu hạm Trung Quốc bị lung lay
5. Tập
thăng chức cho phụ tá ở Phúc Kiến theo chiến lược ‘súng và gươm’
6. Tại sao Tập
Cận Bình đang quan tâm nhiều hơn đến ngoại giao?
7. Đằng sau việc
Trung Quốc phóng tên lửa vào EEZ của Nhật Bản
8. Lý
Khắc Cường: ‘Sông Hoàng Hà và sông Dương Tử sẽ không chảy ngược dòng’
No comments:
Post a Comment