Ukraina,
thiên anh hùng ca vệ quốc của những người kháng chiến bình dị
Thụy My - RFI
Đăng ngày:
27/08/2022 - 22:04
« Thiếu nước ngọt »,
« Liệu Noel này có điện hay không »,
nỗi lo của học sinh trong mùa tựu trường…đó là những ưu tư được Courrier
International, Le Point và L’Obs đưa lên trang nhất tuần này. Riêng
L’Express dành số báo đặc biệt dày đến 70 trang cho chủ đề « Chúng
ta, những người Ukraina ! ». Cả một dân tộc đã đứng lên khi xe
tăng của quân xâm lược tiến vào lãnh thổ ngày 24/02/2022.
.
Từ những đêm đông rét buốt ở Maidan năm 2014…
Phóng viên
Charles Maquet của L'Express nhớ lại một đêm mùa đông năm 2014
ở Maidan. Khí lạnh đốt cháy buồng phổi, nhưng không ngăn được người dân Ukraina
đổ về quảng trường này. Cuộc cách mạng đang diễn ra, biển người xuống đường để
đuổi tổng thống thân Nga Iakounovitch.
Chẳng hạn
Serhiy chỉ có một cái khiên gỗ tạm bợ để chống đỡ dùi cui của « berkout
», cảnh sát chống bạo động vốn dữ dằn. Anh bị thương ở mắt, nhưng ngày nào
cũng trở lại biểu tình. Những bình xăng cháy rực soi sáng hàng ngàn khuôn mặt :
nhà đấu tranh thân châu Âu, người nói tiếng Nga, dân tộc chủ nghĩa, công nhân,
những bà cụ choàng khăn...của một xã hội đã ý thức được sức mạnh tập thể. Họ
nói, tại sao chúng tôi không có quyền chọn lựa vận mệnh của mình, sau khi đã
quyết định độc lập hôm 24/08/1991 bằng phương cách dân chủ ?
Sau
Maidan, tất cả không còn như xưa. Là người chứng kiến cuộc cách mạng hừng hực lửa,
nhà báo Pháp hiểu được quyết tâm không gì lay chuyển của người Ukraina. Họ sẽ
không bao giờ đầu hàng, từ Kiev cho tới Kharkov. Đó là điều mà Vladimir Putin
không bao giờ hiểu được. Ông ta có thể làm họ bị thương tích, nghiền nát họ bằng
những trận bom, nhưng không bao giờ cầm tù được tinh thần của họ. Một tinh thần
chiến đấu đã sinh ra từ Maidan, trong đêm mùa đông lạnh giá ấy, hồi năm 2014.
…Và 8 năm sau, khi xe tăng Nga tiến vào Kiev
« Tám
năm sau, cả một dân tộc đã đứng dậy », khi đoàn xe tăng Nga tiến gần thủ đô Kiev - theo nhận xét
của nhà báo Cyrille Pluyette. Ở tất cả những nơi đã đến, sức mạnh kháng chiến của
dân tộc này đều gây ấn tượng mạnh mẽ.
Triết gia
Hy Lạp Aristote nói rằng « Sự can đảm nằm giữa sợ hãi và táo bạo ».
Nhà văn Pháp Georges Bernanos định nghĩa « Dạng thức cao nhất của
can đảm là nỗi thất vọng đã được vượt qua ». Nhưng người dân Ukraina bằng
hành động là những minh chứng cụ thể. Không chỉ là ra chiến đấu nơi tiền tuyến,
dù đây là sự hy sinh lớn nhất. Trên 8 trang báo, các phóng viên L'Express đã
phác họa ra những chân dung người thật việc thật trên mọi miền đất nước
Ukraina. Từ ngày 24/02, sự kiên cường của họ đã gây kinh ngạc cho thế giới.
Gặp gỡ những người hùng của đời thường
Đó là Iryna Rybinbika, bác sĩ phẫu thuật thuộc loại giỏi nhất Luân Đôn, vừa định
cư ở New Zealand với chồng con, nghe tin chiến cuộc nổ ra đã rời bỏ cuộc sống
tiện nghi để trở về Ukraina. Tại Lviv, cô lập ra hiệp hội Smart Medical Aid, vận động được nhiều triệu euro, 90 xe cấp cứu, gởi
ra mặt trận 150.000 băng cứu thương, tìm được cả những áo giáp chống đạn cỡ nhỏ
để di tản trẻ mồ côi. Đó là Halyna Kozatchenko, nữ
thị trưởng ngày ngày vẫn đi tuần bằng xe đạp trong ngôi làng Fenevychi nằm giữa
Kiev và Belarus đang bị quân Nga chiếm đóng. Bà đã khôn khéo, bình tĩnh đối đầu
với lính Nga để đưa được một phụ nữ đi sinh, ngăn chận những ý định phá phách.
Đó là Sacha Ostapa, nhà báo ở Bucha, thành phố đối với thế giới là
biểu hiện cho sự dã man của quân Nga. Là tổng biên tập báo mạng địa
phương The Bucha City, anh đóng vai trò quan trọng trong sự sống
sót của thành phố nhỏ ở tây bắc Kiev bị chiếm đóng suốt tháng Ba. Là cựu
phóng viên điều tra của truyền hình, Ostapa đăng lên trang web tất cả những
thông tin thiết yếu : di chuyển của lính Nga, những người thiệt mạng, những căn
nhà bị phá hủy...dựa vào nguồn tin của hơn một chục người tin cậy có internet ở
nhiều khu phố. Một số tin như có tay súng bắn tỉa hay một khẩu pháo ở khu nhà
nào đó, thì được chuyển cho quân đội.
Anh tạo điều
kiện cho thường dân di tản bằng cách thông báo số xe buýt, xe hơi có thể sử dụng,
tổng cộng 11.000/35.000 dân đã trốn thoát được; tổ chức phân phát thực phẩm
trong những lần hiếm hoi quân Nga cho phép. Đã sơ tán sang những làng kế cận, Sacha Ostapa là một trong những người đầu tiên tiến vào
Bucha khi quân địch rút đi, chứng kiến những xác chết trên đường phố và nhanh
chóng báo động về một hố chôn tập thể. Tờ báo của anh trở nên nổi tiếng với
trên 2 triệu lượt tham khảo mỗi tháng, nhận được rất nhiều quảng cáo nhưng một
phần số tiền này được dành cho những người bị mất nhà.
Trăm nghìn phương cách đấu tranh
Yurko
Didula, người sinh viên từ Mỹ trở về để tham gia phong trào Maidan, nay lập ra
hiệp hội Building Ukraine Together để tái thiết nhà cửa bị bom phá hủy ở miền
đông. Maria Koutniakova, cô gái làm sống lại ký ức về Mariupol, thành phố cảng
đã bị hủy hoại 90 % sau ba tháng vây hãm, trước kẻ chiếm đóng muốn viết lại lịch
sử. Diễn viên Volodymyr Rashchuk, không hề có kinh nghiệm quân sự, chỉ biết được
một số kỹ thuật nhờ...đóng phim hành động, xung phong đi chiến đấu và trở thành
tiểu đoàn trưởng ở Severodonetsk khi người chỉ huy tử trận. Serhiy Jadan, ngôi
sao nhạc rock trình diễn tại các bệnh viện, trong métro, doanh trại...đôi khi
dưới lằn đạn địch để lên dây cót tinh thần cho người dân. Anh sống như một người
chiến sĩ, nhưng trong bộ veste màu đen bằng da và mái tóc rocker…
Kháng chiến,
còn là kiên trì nói lên sự thật cho những người thân ở Nga. Chiến tranh đã chia
cách 11 triệu người Ukraina với thân nhân đang sống tại Nga, cả trong cách suy
nghĩ. Misha Katsourin luôn phải cải chính những luận điệu dối trá của Matxcơva
khi người cha lặp lại các tuyên truyền về bọn quốc xã Ukraina, tiếng Nga bị cấm...Từ
những cuộc đối thoại như vậy đã nảy ra sáng kiến « Papa, hãy tin
con », một trang web được lập ra với sự hợp tác của các nhà tâm lý để
làm thay đổi ý nghĩ của những thân nhân bị Matxcơva giựt dây. Phương châm : sự
kiên nhẫn. Misha khẳng định, « không phải trong một ngày mà có thể
xóa bỏ được 30 năm tuyên truyền », và « mỗi người Nga biết
được sự thật đã là một chiến thắng nho nhỏ ».
Toàn dân chống giặc
Trong
bài « 44 triệu người kháng chiến », L'Express nêu
ra một ví dụ nhỏ từ cậu bé Oleksa, 12 tuổi sống tại Lviv. Gia tài của fan bóng
đá này được trân trọng treo trên tường : những chiếc áo thun của các cầu thủ nổi
tiếng, găng tay của thủ môn đội Ukraina...Nhưng khi có lời kêu gọi quyên góp để
mua tặng cho quân đội một drone giám sát mà những chiến binh đang rất cần để điều
chỉnh hướng bắn, cậu bé không ngần ngại bán đấu giá bộ sưu tập. Nhờ đó, 3.000
euro đã được dùng để mua một drone ở Estonia và trao cho một tiểu đoàn trưởng.
Trước đó vài tháng, nếu được hỏi muốn làm gì khi lớn lên, Oleksa chắc chắn trả
lời cầu thủ, nhưng nay cậu bé chỉ muốn có quyền có được tương lai, và được sống
tự do trong đất nước mình.
Từ các trại
tị nạn ở miền tây cho đến những con đường bị tàn phá ở Kharkov, trên những cánh
đồng phì nhiêu của Tchernihiv thuộc miền bắc, những quán cà phê vừa mở cửa lại ở
thành phố tử đạo Bucha. Dù nói chuyện với một nông dân, một quân nhân, chủ
doanh nghiệp, bộ trưởng hay một tình nguyện viên, từ một người dân bình thường
cho đến tổng thống Volodymyr Zelensky, đều có thể cảm nhận được nhiệt tình sôi
sục của họ. Nhân viên bưu điện tiếp tục chuyển thư và bưu kiện bất chấp nguy hiểm
đến tính mạng, nông dân vẫn ra đồng dù hỏa tiễn Nga có thể ập xuống bất kỳ lúc
nào…Tất cả cùng chung một mục đích : bảo vệ tổ quốc chống quân xâm lược Nga -
đã ngang ngược tuyên bố rằng 44 triệu người dân của một quốc gia độc lập từ 31
năm qua, không có chủ quyền trên đất nước của họ.
Tổng thống Zelensky và mục tiêu giành lại
các lãnh thổ bị chiếm
Trả lời phỏng
vấn của tuần báo Pháp, tổng thống Volodymyr Zelensky khẳng định « Mục
tiêu là tái lập biên giới của Ukraina ».Ông Zelensky bày tỏ lòng biết
ơn sâu sắc trước sự giúp đỡ của nước Pháp : 1 tỉ euro viện trợ, giúp đưa
trẻ em Ukraina bị ung thư sang Pháp chữa trị, đặc biệt trong thời gian Paris
làm chủ tịch luân phiên Liên Hiệp Châu Âu, hai quyết định quan trọng đã được
đưa ra về trừng phạt Nga và công nhận Ukraina là ứng cử viên gia nhập Liên hiệp.
Ông nhấn mạnh đến nguy cơ thảm họa nguyên tử, một khi nhà máy Zaporijia vẫn nằm
trong tay bọn lính đánh thuê cho Nga. Về mặt quân sự, mỗi một ngày trôi qua
quân Nga lại tiến lên dù rất chậm chạp, và những chiến binh Ukraina tiếp tục
ngã xuống để bảo vệ đất nước.
Với tư
cách tổng thống, mục tiêu của ông phù hợp với mong muốn của người dân là là tái
lập toàn vẹn lãnh thổ. Zelensky nhắc lại, Crimée là của Ukraina. Một ngày nào
đó Ukraina sẽ thu hồi lại bán đảo này bằng bất kỳ phương tiện nào. Courrier
International trích dịch New York Times, cho rằng các vụ oanh kích mới
đây vào các địa điểm quân sự tại bán đảo Crimée của Ukraina nằm trong chiến lược
nhằm gây rối loạn cho quân Nga.
Dù yếu hơn
về vũ khí, lợi thế của Ukraina là tinh thần chiến đấu của quân dân. Về kinh tế,
Volodymyr Zelensky tin rằng phương Tây sẽ hỗ trợ được Kiev nhiều hơn qua việc
giúp bảo vệ vùng trời, thay vì viện trợ tiền bạc để bù đắp cho thâm hụt thương
mại. Bởi vì bảo vệ được không phận sẽ kiểm soát được hỏa tiễn Nga, các nhà máy
điện nguyên tử và những địa điểm chiến lược, bảo đảm được cuộc sống dù chiến
tranh tiếp diễn.
Xe tăng và Starlink, Diia : Cuộc chiến
giữa quá khứ với tương lai
Cuộc xâm
lăng của Nga còn là « Cuộc chiến tranh của quá khứ chống lại tương
lai », theo nhận xét của Mykhailo Fedorov, phó thủ tướng kiêm bộ trưởng
Chuyển đổi Kỹ thuật số, thành viên trẻ tuổi nhất trong chính phủ Ukraina. Chính
vị phó thủ tướng 31 tuổi và ê-kíp đã liên lạc với hàng trăm công ty lớn trên thế
giới thông qua email, tin nhắn, Zoom để thúc đẩy họ ngưng làm ăn với Nga. Và
trong thời gian kỷ lục ông đã huy động được cả một đạo quân chuyên gia tin học
tình nguyện là IT Army gồm khoảng 250.000 người để chống lại tin tặc và chiến dịch
bóp méo thông tin của Nga.
Trong thời
gian đại dịch, Fedorov tập hợp tất cả dịch vụ hành chánh nhà nước vào trong một
ứng dụng là Diia, và từ khi bị xâm lược, đã mở rộng thêm các dịch vụ mới. Chỉ
vài cú nhấp chuột, người dân có thể đóng góp cho quân đội, những người chạy loạn
không kịp đem theo giấy tờ có thể nhận được bản sao trên mạng, hay được trợ cấp.
Công nghệ đóng vai trò hết sức quan trọng trong cuộc chiến tranh này, đặc biệt
các thiết bị Starlink của tỉ phú Elon Musk mà Fedorov đã kêu gọi được trên
Twitter, để giúp duy trì kết nối internet. Ukraina đã nhận được 13.000 thiết bị,
trong đó 5.000 bộ do USAID viện trợ, 5.000 từ Liên Hiệp Châu Âu, số còn lại do
các công ty tư nhân và người dân các nơi quyên góp.
Putin đã tính toán, nhưng…
Cây bút
bình luận Marion Van Renterghem nhận định, trong mưu đồ đế quốc của mình,
Vladimir Putin đã dự kiến mọi thứ, ngoại trừ khát vọng không gì lay chuyển của
người Ukraina, sẵn sàng hy sinh cả tính mạng để đất nước gia nhập thế giới dân
chủ. Tổng thống của đất nước rộng lớn nhất hành tinh dù vậy đã ở rất gần mục
tiêu. Ông ta đã thành công trong việc tạo dựng được quyền lực tuyệt đối, đã khiến
đa số dân Nga chấp nhận tình trạng nghèo khó qua việc ru ngủ họ bằng niềm kiêu
hãnh dân tộc chủ nghĩa và đàn áp những người sáng suốt. Putin để cho các nhà
tài phiệt làm giàu và đặt họ trong vòng kiểm soát, dùng dầu khí để bắt làm con
tin các nước Liên Hiệp Châu Âu. Ông chủ điện Kremlin khôn ngoan lợi dụng những
điểm yếu của phương Tây khi họ do dự giữa các giá trị và lợi ích.
Chỉ cần bước
qua một giai đoạn chiến lược là giấc mơ lớn của Vladimir Putin sẽ thành hiện thực.
Putin không thể nghĩ rằng Nga, cường quốc nguyên tử trải dài trên 11 múi giờ có
thể bị đe dọa. Sau khi biến Belarus thành chư hầu ngoan ngoãn, ám ảnh của Putin
là chinh phục cho được mảnh đất bị tách khỏi Liên Xô, vùng ảnh hưởng và vùng đệm
của mình là Ukraina. Đã nhiều lần Vladimir Putin trắc nghiệm Hoa Kỳ và châu Âu.
Năm 2013, tổng thống Mỹ Barack Obama lùi bước, không tôn trọng lằn ranh đỏ do
chính mình vạch ra khi nhà độc tài Syria dùng vũ khí hóa học giết dân. Một năm
sau, phương Tây chỉ có phản ứng yếu ớt khi Matxcơva ngang nhiên sáp nhập Crimée
của Ukraina và xúi giục quân ly khai nổi dậy ở Donbass. Việc gia nhập NATO của
Ukraina bị các nước thành viên hoãn lại không biết đến bao giờ vì không muốn
làm mất lòng Putin.
Nhưng nay
trước sự kháng cự anh hùng của cả một dân tộc, Ukraina đã được công nhận là ứng
cử viên của Liên Hiệp Châu Âu, đang hướng về một Nhà nước pháp quyền và một nền
kinh tế cạnh tranh. Về các giá trị dân chủ, chính những người sẵn sàng chết cho
châu Âu mới đang dẫn dắt châu lục này. Tác giả kết luận bằng lời kêu gọi đồng
thời là tựa bài báo « Các bạn Ukraina thân mến, hãy nhanh chóng đến
đây, các bạn có bao nhiêu là điều để chúng tôi học hỏi ».
Ở phía tây, một châu Âu mới
Putin sẽ
còn đi đến đâu ? Câu hỏi này nhiều lần được đặt ra, và đúng sáu tháng sau
khi khởi đầu cuộc xâm lăng, người ta đã hiểu rằng ông chủ điện Kremlin sẵn sàng
ra tay thảm sát, làm đủ loại « săng-ta » để đạt mục đích. Ông ta huy
động thêm nhiều binh sĩ dù đã có trên 80.000 lính Nga chết và bị thương, gắn
huy chương cho những chỉ huy quân sự tội phạm chiến tranh, đùa với ngọn lửa hạt
nhân ở Zaporijia, dối gạt người dân của mình và thế giới… Le Point cho rằng
« Nước Pháp cần tái vũ trang », vì trong tình hình không đủ
trang bị và binh lính như hiện nay, sẽ chỉ trụ được vài tuần lễ nếu một cuộc
chiến tranh quy mô xảy ra. Berlin trước cuộc xâm lăng Ukraina đã tăng ngân sách
quốc phòng lên 100 tỉ euro, còn Paris vẫn chưa có động thái nào.
Trong cuốn
« Khai sinh một quốc gia châu Âu » vừa phát hành tuần này, nhà
báo Olivier Weber nhận định « một châu Âu thứ ba vừa được sinh ra, nhờ
có một Ukraina cổ vũ cùng những giá trị và chống lại độc tài ». Một châu
Âu từ sáu tháng qua không ngừng trợ giúp cho Kiev từ viện trợ nhân đạo, kinh tế
đến quân sự, đón tiếp hàng triệu người tị nạn. Một châu Âu, trong đó có Pháp,
cuối cùng đã quay lưng với Vladimir Putin, kẻ độc tài đã gây ra lắm tội ác.
Nhưng sự đổi giọng này liệu có lâu bền, sự hào hiệp phương Tây có sẽ kéo dài
trước « sự mỏi mệt của chiến tranh » ?
La
Croix cuối tuần đặt
câu hỏi với Anthony Bellanger, nhà báo quốc tế kiêm chuyên gia về địa chính trị :
« Sau sáu tháng, làm thế nào duy trì sự chú ý về Ukraina ? ».
Bellanger cho biết cũng như nhiều nhà báo khác, ông nghĩ rằng công chúng rồi sẽ
chán ngán, nhưng thực tế ngược lại. Đây là ngạc nhiên cho các ban biên tập. Người
dân biết rằng sẽ phải trả giá cho hậu quả cuộc chiến ; lạm phát, giá nhiên
liệu tăng nên họ vẫn tiếp tục theo dõi. Trên mạng xã hội, những người có ảnh hưởng
của Ukraina tường thuật chi tiết cuộc xung đột. Chiến tranh Ukraina không cùng
chung số phận với Syria hay Yemen vì sự gần gũi địa lý, nhất là lại xảy ra khi
châu Âu đã sống qua 70 năm hòa bình. Đặc biệt là năng lực truyền thông của tổng
thống Volodymyr Zelensky, mỗi lần xuất hiện ông đều có cách lôi kéo sự chú ý của
công luận.
No comments:
Post a Comment