Ukraine:
Tiếp tục chiến hay hòa?
Lê Tây Sơn -
Saigon Nhỏ
27 tháng 5, 2022
https://saigonnhonews.com/thoi-su/the-gioi/ukraine-tiep-tuc-chien-hay-hoa/
https://saigonnhonews.com/wp-content/uploads/2022/05/GettyImages-1240943090.jpg
Những
người Ukraine tỵ nạn tại Ba Lan tổ chức buổi hòa nhạc cám ơn nước chủ nhà –
Krakow, Ba Lan, ngày 27 Tháng Năm 2022 (ảnh: Beata Zawrzel/NurPhoto via Getty
Images)
Ukraine: Tiếp tục chiến hay hòa?
Ba
tháng sau cuộc xâm lược của Nga, Mỹ và đồng minh đang tranh luận về câu hỏi
không thể tránh khỏi: Cuộc chiến sẽ kết thúc như thế nào?
·
Lê Tây Sơn
27 tháng 5, 2022
Những ngày
gần đây, các nguyên thủ phương Tây cũng như các lãnh đạo Đảng Dân chủ và Cộng
hòa ở Mỹ có vẻ nôn nóng cho một chiến thắng sớm ở Ukraine. Nhưng nằm ngay bên
dưới bề mặt là những dị biệt thực sự với câu hỏi “chiến thắng bằng cách nào?”.
Cần những gì để tạo ra chiến thắng và liệu “chiến thắng” có được định nghĩa giống
như người Mỹ nghĩ, người châu Âu nghĩ, và có lẽ quan trọng nhất, người Ukraine
nghĩ?
Định nghĩa lại chiến thắng
Những “lệch
pha” về lộ trình dẫn đến chiến thắng đã bắt đầu xuất hiện và không sớm thì muộn
nó cũng ảnh hưởng đến tâm tư cử tri trong những cuộc thăm dò dư luận, đặc biệt
khi người Mỹ, sau một thời gian bị sốc, lại quay về với các vấn đề đối nội hơn
đối ngoại. Cách nay vài ngày Thủ tướng Ý đã đề xuất ngừng bắn, trong khi giới
lãnh đạo Ukraine dứt khoát muốn đẩy Nga “trở lại các biên giới tồn tại trước cuộc
xâm lược”. Ở Mỹ, một số quan chức bắt đầu tranh luận: “Thất bại chiến lược
Putin đang gánh chịu có đủ đảm bảo ông ta không thể tiến hành một cuộc tấn công
tương tự lần nữa không?”.
https://saigonnhonews.com/wp-content/uploads/2022/05/GettyImages-1240851919.jpg
Tổng
thống Volodymyr Zelensky phát biểu trực tuyến tại Diễn đàn Davos ngày 23 Tháng
Năm 2022 (ảnh: Dursun Aydemir/Anadolu Agency via Getty Images)
Sau
ba tháng thống nhất chưa từng có để đối phó với cuộc xâm lược của Nga dẫn đến
dòng chảy cũng chưa từng có các loại vũ khí sát thương vào Ukraine và một loạt
các biện pháp trừng phạt tài chính qui mô ngoài sự mong đợi; thời gian gần đây
bắt đầu xuất hiện những suy nghĩ trái chiều về việc phải làm gì tiếp theo để có
thể chiến thắng Putin. Trọng tâm của sự rạn nứt là cuộc tranh luận về việc liệu
chiến dịch kéo dài ba thập niên nhằm đưa nước Nga vào quĩ đạo phương Tây có nên
kết thúc không?
Đã xảy ra
tình trạng “đồng sàng dị mộng”: Ngay khi Mỹ muốn loại Nga khỏi nền kinh tế thế
giới, phần lớn các nước châu Âu lại cảnh báo về “nguy cơ cô lập và làm bẽ mặt
Putin”! Dị mộng càng mạnh hơn khi Mỹ nuôi tham vọng mở rộng tầm ảnh hưởng từ Á
sang Âu, ít nhất là trên danh nghĩa như “người duy nhất có thể cứu thế giới trước
các thế lực xấu”. Nỗ lực để quân Nga không có một chiến thắng dễ dàng trước
Ukraine được hình thành ngay khi quân đội Nga phạm hết sai lầm này đến sai lầm
khác đến nỗi phải rút khỏi Kyiv. Chính quyền Mỹ nhận thấy đây là cơ hội lớn để
trừng phạt sự hung hăng của Nga, làm suy yếu Putin, củng cố liên minh xuyên Đại
Tây Dương NATO và gửi thông điệp tới Trung Quốc đừng bắt chước Putin. Mỹ cũng
muốn chứng minh “xua quân xâm lược sẽ không bao giờ được đền đáp bằng nhân nhượng
lãnh thổ”.
Nhìn từ Diễn đàn Davos
Không nơi
nào sự khác biệt về mục tiêu chiến tranh thấy rõ như tại Diễn đàn Kinh tế Thế
giới ở Davos (từ ngày 22 đến 26 Tháng Năm 2022). Nổi bật nhất là cựu Ngoại trưởng
Mỹ Henry Kissinger, 99 tuổi, đưa ra ý kiến rằng Ukraine cần từ bỏ một phần lãnh
thổ để đạt được thỏa thuận hoà bình.
Gần như
ngay lập tức, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky phản ứng giận dữ: “Tôi có cảm
giác thay vì năm 2022, ông Kissinger đang ở năm 1938 trên lịch của mình” (lúc
chiến tranh càn quét khắp châu Âu khiến Kissinger, khi đó còn là một thiếu
niên, phải cùng gia đình chạy trốn đến New York). Tuy nhiên, bản thân Zelensky
nhiều lúc cũng đưa ra những quan điểm trái ngược về những gì cần thiết để kết
thúc chiến tranh, thậm chí có lúc ông đề nghị Ukraine trung lập hơn là theo đuổi
việc gia nhập NATO. Tất nhiên, các mục tiêu không nhất quán khiến việc tìm đến
chiến thắng hay thậm chí một nền hòa bình bấp bênh sẽ trở nên khó khăn hơn.
Điều
đó cũng báo trước Zelensky và các đồng minh phương Tây sẽ tranh luận căng thẳng
khi cuối cùng cuộc đàm phán chấm dứt xung đột cũng diễn ra. Nếu Zelensky chấp
nhận một số nhượng bộ với Nga, liệu Mỹ và các đồng minh có dỡ bỏ các lệnh trừng
phạt, gồm cả việc kiểm soát xuất khẩu khiến Nga phải đóng cửa các nhà máy chế tạo
xe tăng vì thiếu linh kiện? (nếu dỡ bỏ trừng phạt sẽ làm tiêu tan hy vọng của Mỹ
trong việc làm tê liệt khả năng quân sự tương lai của Nga). Các quan chức Mỹ
cho rằng Zelensky và chính phủ của ông sẽ phải đưa ra những lựa chọn khó khăn.
https://saigonnhonews.com/wp-content/uploads/2022/05/GettyImages-1240876531.jpg
Trong
số các nước EU, Ba Lan là đồng minh sát sườn nhất của Ukraine trong quan điểm
đánh Nga đến cùng – ảnh: Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky và Tổng thống Ba
Lan Andrzej Duda (Pavlo Bagmut/Ukrinform/Future Publishing via Getty Images)
Họ cũng nhận
thức sâu sắc rằng nếu Putin có được cây cầu đất liền tới Crimea do được giao
vùng Donbas và các lệnh trừng phạt được dỡ bỏ dù chỉ một số, Tổng thống Biden sẽ
bị Đảng Cộng hòa và một số đảng viên Dân chủ chỉ trích là đã thưởng cho “kẻ đã
nỗ lực vẽ lại bản đồ Châu Âu bằng vũ lực”. Cũng như lần trước, cuộc tranh luận
lần này cũng nổ ra khi cục diện cuộc chiến đang thay đổi. Ba tháng trước, mục
tiêu chiến lược của Putin là chiếm toàn bộ Ukraine, một nhiệm vụ mà ông nghĩ rằng
mình có thể hoàn thành chỉ trong vài ngày.
Khi thất bại,
ông ta chuyển sang Kế hoạch B, rút lực lượng về phía Đông và Nam Ukraine.
Sau đó Putin thừa nhận không thể chiếm các thành phố quan trọng như Kharkiv và
Odesa. Giờ đây, khi chiến trường tập trung vào trung tâm công nghiệp Donbas, một
khu vực tương đối nhỏ nhưng có nhiều lợi ích sau khi quân Nga chiếm được
Mariupol để có cây cầu đất liền nối Crimea với Donbas, Putin đã dùng hải quân
phong tỏa các cảng mà Ukraine cần để xuất khẩu lúa mì và các sản phẩm nông nghiệp
khác, trụ cột của nền kinh tế Ukraine và là một nguồn cung cấp lương thực chính
cho thế giới.
Lủng củng trong các mục tiêu của Mỹ?
Nhưng dù
đang tương đối thắng thế, vẫn chưa có bằng chứng nào cho thấy Putin sẵn sàng ngồi
vào bàn đàm phán, ít nhất là cho đến khi các lệnh trừng phạt ảnh hưởng nặng vào
xuất khẩu năng lượng và nước Nga hoàn toàn cạn kiệt các thành phần quan trọng để
sản xuất các vũ khí thay thế. Dov S. Zakheim, một cựu quan chức cấp cao Bộ Quốc
phòng Mỹ, trả lời một cuộc phỏng vấn gần đây: “Trong khi Putin dù muốn
hay không có lúc sẽ phải chấp nhận mang về nhà một ít chiến thắng mà Mariupol
là một miếng. Còn Ukraine sẽ có một quyết định chính trị khó khăn khi phí tổn
cuộc sống tăng nhanh”.
Trong hai
tháng đầu của cuộc chiến, Tổng thống Biden và các trợ lý hàng đầu của ông chủ yếu
nói về việc cung cấp cho Ukraine bất cứ sự trợ giúp nào cần thiết để tự vệ và
nói về việc trừng phạt Nga trên quy mô “chưa từng có”. Thỉnh thoảng, có những gợi
ý về những mục tiêu rộng lớn hơn giống như Jake Sullivan, cố vấn an ninh quốc gia
của tổng thống cảnh báo “nếu Nga cố gắng chiếm Ukraine bằng vũ lực, thì sức mạnh
và ảnh hưởng lâu dài của họ sẽ bị giảm đáng kể”.
Ngày 25
Tháng Tư, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Lloyd J. Austin khiến các đồng nghiệp châu Âu
bất ngờ khi nói: “Washington muốn nhiều hơn là một sự rút lui của Nga. Đó là
quân đội Nga bị thiệt hại vĩnh viễn. Chúng tôi muốn thấy Nga suy yếu đến mức
không thể làm những việc như xâm lược Ukraine”.
Để vấn an
đồng minh, Toà Bạch Ốc khẳng định “sẽ không có thay đổi chính sách và ông Austin
chỉ nói lên thực tế về những gì các lệnh trừng phạt và kiểm soát xuất khẩu đang
thực hiện và sắp công bố mang lại”. Nay, một số quan chức Mỹ đã dần thay đổi giọng
điệu, nói chuyện cởi mở và lạc quan hơn về khả năng Ukraine giành chiến thắng ở
Donbas.
Tuần trước,
ở Warsaw, Đại sứ Mỹ tại NATO, Julianne Smith, cựu trợ lý an ninh quốc gia của
Biden, nói: “Chúng tôi muốn thấy một thất bại chiến lược của Nga!”. Giờ đây,
trong các cuộc họp với châu Âu và trong các tuyên bố công khai, các quan chức
chính quyền Mỹ còn nêu rõ các mục tiêu cụ thể hơn. Đầu tiên là “Ukraine phải nổi
lên như một quốc gia dân chủ, sôi động” (điều Putin đang tìm cách bóp chết). Thứ
hai là “tránh xung đột trực tiếp với Nga”, điều mà Biden lặp đi lặp lại vì điều
đó có thể dẫn đến Thế chiến III.
Trong cuộc
điều trần vào đầu tháng này, Avril D. Haines, giám đốc tình báo quốc gia, giải
thích mối quan ngại của Washington: “Theo chúng tôi, Tổng thống Putin đang chuẩn
bị cho cuộc xung đột kéo dài ở Ukraine và ông ta vẫn có ý định đạt được các mục
tiêu ngoài Donbas”. Ngày càng có nhiều quan chức Mỹ nói về việc sử dụng cuộc khủng
hoảng để củng cố an ninh quốc tế, giành chiến thắng trước các quốc gia chống
phương Tây và trục Trung Quốc-Nga đang nổi lên.
Khi Hoa Kỳ
công bố các thông điệp của riêng mình, Zelensky tuyên bố: “Sẽ không có quyết định
nào về Ukraine nếu không có Ukraine”. Lập tức, ngày 29 Tháng Tư, John F. Kirby,
thư ký báo chí Ngũ Giác Đài nói lại cho rõ: “Tổng thống Zelensky là tổng thống
được bầu một cách dân chủ của một quốc gia có chủ quyền và chỉ ông ấy mới có thể
quyết định chiến thắng sẽ như thế nào và ông ấy muốn đạt được nó như thế nào”.
https://saigonnhonews.com/wp-content/uploads/2022/05/GettyImages-1240910413.jpg
Chiến
sự Ukraine vẫn ác liệt tại Donbas (ảnh: Alex Chan/SOPA Images/LightRocket via
Getty Images)
Và trong NATO lẫn EU
Cho đến
nay, NATO và Liên minh châu Âu (EU) luôn thống nhất trong việc hỗ trợ Ukraine,
cả với các biện pháp trừng phạt kinh tế Nga và cung cấp lượng vũ khí ngày càng
nhiều cho Ukraine (dù không có máy bay chiến đấu phản lực hay xe tăng tiên tiến).
Nhưng trong thời gian gần đây, sự thống nhất đó đang bị thách thức. Hungary, nước
ủng hộ năm gói trừng phạt trước đây, nay chùn bước trước lệnh cấm vận đối với dầu
của Nga, thứ mà họ phụ thuộc. EU thậm chí chỉ nói… miệng, ít nhất cho đến bây
giờ, việc cắt giảm nhập khẩu khí đốt của Nga.
Thanh toán
bằng đồng rúp do Nga bắt buộc cũng được thực hiện nghiêm túc. Sự chia rẽ nhìn
thấy rõ trong các mục tiêu chiến tranh. Các nhà lãnh đạo ở Trung và Đông Âu, với
kinh nghiệm đau thương bị Liên Xô thống trị, có quan điểm mạnh mẽ đánh bại Nga,
thậm chí bác bỏ ý tưởng nói chuyện với Putin. Thủ tướng Estonia, Kaja Kallas và
Thủ tướng Ba Lan, Mateusz Morawiecki, gọi Putin là “tội phạm chiến tranh”. Tuần
trước, ông Morawiecki nói: “Tôi nghe có ai đó định cho phép Putin giữ thể diện
trên trường quốc tế. Nhưng làm cách nào bạn có thể cứu được một thứ đã bị biến
dạng hoàn toàn?”.
Pháp, Ý và
Đức, ba quốc gia lớn nhất và giàu nhất EU cũng bày tỏ sự lo lắng cuộc chiến sẽ
kéo dài hoặc đóng băng trong bế tắc và lo lắng về những thiệt hại có thể xảy ra
đối với nền kinh tế. Họ cũng xem Nga là “một nước láng giềng không thể xa lánh
và không thể bị cô lập mãi mãi”.
Sau khi
tái đắc cử, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đã xuống giọng khi tuyên bố “một nền
hòa bình trong tương lai ở Đông Âu không nên được kiến tạo bằng sự sỉ nhục
không cần thiết đối với Nga, kể cả việc nhượng bộ lãnh thổ cho Moscow”.
Trong
tháng này, Thủ tướng Ý Mario Draghi đã kêu gọi ngừng bắn ở Ukraine “càng sớm
càng tốt” để mở đường cho thương lượng kết thúc chiến tranh. Ông Draghi, người
có quan điểm cứng rắn chống lại Nga tại một đất nước có truyền thống thân thiện
với Moscow nhận định: “Chúng ta phải đưa Nga vào bàn đàm phán”.
Tổng thống
Zelensky luôn tránh nói về việc làm cho chế độ Putin suy sụp mà chỉ nhắc đi nhắc
lại “muốn người Nga bị đẩy lùi về vị trí của họ trước ngày 24 Tháng Hai”. Chỉ
khi đó, Ukraine mới sẵn sàng đàm phán nghiêm túc với Nga về ngừng bắn. Tuần này, ông nhắc lại “cuộc chiến chỉ
có thể kết thúc bằng một giải pháp ngoại giao”, chứ không phải một chiến thắng
quân sự và người duy nhất ông muốn gặp trước là Putin.
Nhưng một
số quan chức và chuyên gia quân sự châu Âu đánh giá mục tiêu của Zelensky là
quá tham vọng. Làm sao Ukraine có thể lấy lại Kherson và thành phố Mariupol bị
tàn phá để Nga không còn cây cầu đường bộ nối Crimea với hai nước cộng hoà tự
xưng Donetsk và Luhansk? Trong khi Ukraine đã làm rất tốt trong giai đoạn đầu của
cuộc chiến, thì Donbas lại rất khác. Để tiến hành một cuộc tấn công thông thường
Ukraine cần có lợi thế nhân lực ba chọi một trong khi Ukraine không đủ vũ khí.
No comments:
Post a Comment