Mua
sắm phương tiện quốc phòng, bao giờ... ‘chọn chính nghĩa’? (Bài 1)
23/05/2022
https://gdb.voanews.com/2CD25826-801B-48F4-8F6E-BB2E726FFB6D_w650_r1_s.jpg
Việt Nam đã trở thành khách hàng mua
vũ khí lớn nhất của Nga trong năm 2009, với các hợp đồng mua sáu tàu ngầm
Project 636 hạng Kilo trị giá tới 4 tỷ đôla cũng như tám máy bay chiến đấu
Su-30 trị giá 400 triệu đôla.
Khả
năng thu thập tin tức trong việc phòng – chống tội phạm nhằm bảo vệ, thực thi
pháp luật của lực lượng Công an nhân dân Việt Nam không bằng một nhà báo Israel
hay vì lý do nào đó mà... không được phép bằng, hoặc tệ hơn, tự thấy... không
nên bằng hay... không muốn bằng Yossi Melman?
Có những yếu
tố... “ngẫu nhiên” cho thấy việc phát lệnh “truy nã đặc biệt” bà
Nguyễn Thị Thanh Nhàn - Chủ tịch Hội đồng quản trị kiêm Tổng giám đốc Công ty
Tiến bộ Quốc tế AIC (AIC Group) vì liên quan đến vụ án “vi phạm qui định về
đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng” xảy ra tại Bệnh viện Đa khoa Đồng
Nai (1) không
đơn giản chỉ là như vậy.
Trụ sở AIC
Group bị khám xét hôm 29/4/2022 cùng lúc với việc các viên chức hữu trách trong
hệ thống bảo vệ, thực thi pháp luật tại Việt Nam loan báo đã ra lệnh bắt bà
Nhàn. Chỉ hai ngày sau (1/5//2022), Haaretz (ấn bản tiếng Anh của một tờ báo tại
Israel), giới thiệu bài viết của Yossi Melman, nhận định, bà Nhàn trở thành bị
can mà các cơ quan bảo vệ, thực thi pháp luật tại Việt Nam muốn bắt giữ hoàn
toàn không phải chỉ vì liên quan đến vụ án “vi phạm qui định về đấu thầu gây
hậu quả nghiêm trọng” xảy ra tại Bệnh viện Đa khoa Đồng Nai mà thực ra là
vì bà Nhàn giữ vai trò rất quan trọng trong các thương vụ mua bán trang bị, thiết
bị quốc phòng giữa Việt Nam và Israel.
Theo
Haaretz, những thương vụ vừa kể đã trở thành một phần của cuộc chiến tranh
giành quyền lực giữa các phe, nhóm trong đảng CSVN. Bà Nhàn bị... “nhắm bắn”
vì thân cận với ông Phạm Minh Chính và ông Thủ tướng này thì đang đấu với cả Tổng
Bí thư, Chủ tịch Nhà nước, Bộ trưởng Công an (2)...
Nếu thử phối
kiểm để xác định mức độ khả tín của những thông tin từ Haaretz thì sẽ dễ dàng
tìm ra chuyện: Chín ngày trước khi bà Nhàn được xác định là bị can và công an
vây, khám trụ sở của AIC Group, Ủy ban Kiểm tra (UBKT) của BCH TƯ đảng “đề
nghị Ban Thường vụ Quân ủy Trung ương chỉ đạo, kiểm tra một số tổ chức đảng
trực thuộc Ban Thường vụ Đảng ủy Tổng Công ty Xuất nhập khẩu tổng hợp Vạn
Xuân, Bộ Quốc phòng nhiệm kỳ 2015-2020” vì “có liên quan đến
những vi phạm, khuyết điểm trong việc xây dựng, tổ chức thực hiện Quy
chế làm việc, trong lãnh đạo, chỉ đạo, kiểm tra, giám sát việc quản lý, sử dụng
vốn doanh nghiệp và việc thực hiện nhiệm vụ được giao” (3).
Ở Việt Nam
có nhiều doanh nghiệp mang tên Vạn Xuân nhưng không có doanh nghiệp nào giống... Tổng
Công ty Xuất nhập khẩu tổng hợp Vạn Xuân, Bộ Quốc phòng. Doanh nghiệp
này có tên giao dịch là VAXUCO và theo giới thiệu của
chính VAXUCO thì VAXUCO vốn là một đơn vị thuộc
Cục Vật tư của Bộ Quốc phòng Việt Nam.
VAXUCO là đơn vị thay mặt Bộ Quốc phòng Việt
Nam tìm kiếm thông tin, đối chiếu nhu cầu, tiếp cận đối tác, thương lượng để
mua sắm trang bị, thiết bị, phương tiện quân sự cho quân đội Việt Nam. Năm 1994
- ba năm sau khi thành lập, VAXUCO tách ra khỏi Cục Vật tư, trở
thành đơn vị trực thuộc Bộ Quốc phòng.
Kể từ
đó, VAXUCO “thâu tóm” nhiều đơn vị khác có cùng chức
năng trong Bộ Quốc phòng (Công ty Xuân Mai – XUMACO - của Tổng
cục Kỹ thuật, Công ty Vật tư và dịch vụ xuất nhập khẩu - GAET –
của Tổng Cục Công nghiệp Quốc phòng, Tổng công ty Xăng dầu Quân đội -MIPECORP,...)
Ngoài mua
sắm và nhập cảng, VAXUCO còn là đơn vị tổ chức quản lý, bảo quản, phân phối sản
phẩm phục vụ quốc phòng, hàng hóa dự trữ trong lĩnh vực quốc phòng, nguyên liệu
– vật liệu cho sản xuất quốc phòng,... VAXUCO hiện có 21 đơn vị trực thuộc với
1.500 người và có cơ sở trên toàn Việt Nam cũng như ngoại quốc (4).
Phải phác
họa như thế thì mới thấy, nhận định của UBKT của BCH TƯ đảng về “vi phạm,
khuyết điểm” của “một số tổ chức đảng trực thuộc Ban Thường vụ Đảng
ủy Tổng Công ty Xuất nhập khẩu tổng hợp Vạn Xuân, Bộ Quốc phòng nhiệm kỳ
2015-2020” không hề đơn giản khi những “vi phạm, khuyết điểm” đó
liên quan đến... “xây dựng, tổ chức thực hiện Quy chế làm việc, lãnh đạo,
chỉ đạo, kiểm tra, giám sát việc quản lý, sử dụng vốn doanh nghiệp và việc thực
hiện nhiệm vụ được giao”. Tuy chưa thể xác định những nhận định trên
Haaretz là chính xác song việc UBKT của BCH TƯ đột nhiên đề cập đến VAXUCO,
mười ngày sau, đột nhiên bà Nhàn bị khởi tố rất đáng ngẫm nghĩ!
Ngay sau
khi Bộ Công an loan báo đã ra lệnh bắt bà Nhàn (19/4/2022), Haaretz cho biết bà
Nhàn đã rời Việt Nam và đang ở châu Âu (1/5/2022). Mười ngày sau (10/5/2022), Bộ
Công an mới thừa nhận... “bà Nhàn đã bỏ trốn” do vậy mới công bố “lệnh
truy nã đặc biệt”, khuyến khích tất cả công dân tìm bắt người phụ nữ này để
giao cho công an!
Khả năng
thu thập tin tức trong việc phòng – chống tội phạm nhằm bảo vệ, thực thi pháp
luật của lực lượng Công an nhân dân Việt Nam không bằng một nhà báo Israel hay
vì lý do nào đó mà... không được phép bằng, hoặc tệ hơn, tự thấy... không nên bằng
hay... không muốn bằng Yossi Melman?
Sở dĩ cần
nêu những thắc mắc như thế bởi đã từng có những ý kiến cụ thể của những cá nhân
cụ thể, những nguồn tin cụ thể với những số liệu cụ thể và những sự kiện cụ thể
cho thấy việc mua sắm trang bị, thiết bị, phương tiện quân sự cho quân đội Việt
Nam rất đáng ngờ và được che đậy bằng nhãn... “bí mật quốc phòng”!
(Còn tiếp)
.
Chú thích
(1) https://thanhnien.vn/truy-na-dac-biet-doanh-nhan-nguyen-thi-thanh-nhan-post1454320.html
(3) https://vov.vn/chinh-tri/uy-ban-kiem-tra-trung-uong-ky-luat-hang-loat-can-bo-post938643.vov
(4) http://vaxuco.vn/About/28/gioi-thieu-chung.html
***
Mua
sắm phương tiện quốc phòng, bao giờ... ‘chọn chính nghĩa’? (Bài 2)
24/05/2022
https://gdb.voanews.com/6BD74811-3C0B-4FDA-99A3-5383C535F150_w650_r1_s.png
Bộ Quốc phòng Việt Nam họp với tuỳ
viên quân sự của các quốc gia ASEAN+ vào ngày 8/10/2020. Hình minh họa.
Sở dĩ
các thương vụ mua bán vũ khí giữa Mỹ và Việt Nam thất bại vì các viên chức hữu
trách trong lĩnh vực quốc phòng tại Việt Nam đòi “lại quả” 25% tổng giá trị hợp
đồng. Bởi luật pháp Mỹ cấm “lại quả” nên các đối tác phía Mỹ phải từ chối đáp ứng.
Vai trò của
VAXUCO (Tổng Công ty Xuất nhập khẩu tổng hợp Vạn Xuân của Bộ Quốc
phòng) trong mua sắm trang bị, thiết bị, phương tiện quân sự cho quân
đội Việt Nam...
Thông báo
nửa úp, nửa mở của Ủy ban Kiểm tra (UBKT) thuộc Ban Chấp hành Trung ương (BCH
TƯ) đảng về những “vi phạm, khuyết điểm” của Ban Thường vụ Đảng
ủy (BTV ĐU) VAXUCO và một số tổ chức đảng trực thuộc BTV ĐU này...
Việc khởi
tố nhưng chỉ bắt... “bóng” bà Nguyễn Thị Thanh Nhàn (Chủ tịch Hội đồng
quản trị kiêm Tổng Giám đốc AIC Group...
Cũng như
thông tin trên tờ Haaretz của Israel về chuyện đấu đá giành quyền lực ở thượng
tầng, khiến bà Nhàn – người giữ vai trò quan trọng trong các thương vụ mua bán
phương tiện quốc phòng giữa Việt Nam và Israel - bị... “truy nã đặc biệt”...
Như đã đề
cập ở bài thứ nhất góp phần minh họa cho điều mà công chúng Việt Nam thắc mắc từ
lâu: Tại sao việc dùng công quỹ để “hiện đại hóa quân đội” luôn luôn thiếu
minh bạch? Giữ “bí mật quốc phòng” như thế có cần thiết không?
***
Trước nay ở
Việt Nam, thông tin liên quan đến chi tiêu cho quốc phòng, mua sắm phương tiện
quốc phòng luôn là “bí mật quốc gia”, tuy nhiên có thể khẳng định, loại
“bí mật” này chỉ hiệu quả trong phạm vi... “quốc gia”!
Nếu sử dụng
Google để tìm những thông tin liên quan đến chi tiêu quốc phòng của Việt Nam và
các thương vụ mua bán phương tiện quốc phòng, riêng tiếng Anh đã có hàng ngàn
trang web và vài chục ngàn tài liệu, bài viết với rất nhiều chi tiết về những
chủ đề này. Ví dụ như trang web của Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế đặt
tại Stockholm, Thụy Điển (Stockholm International Peace Research Institute –
SIPRI) (1). Ví dụ như Air University thuộc Bộ Chỉ huy Giáo dục và Đào
tạo của Không lực Mỹ (2). Ví dụ như Export.GOV, một website của Cục
Quản lý Thương mại Quốc tế của Bộ Thương mại Mỹ - ITA (3) hay trang
web chính của ITA (4). Ví dụ như Defense Update một tạp chí online của
Israel (5). Hay New Delhi Times của Ấn Độ (6)...
Những ví dụ
vừa kể kèm đường dẫn bên dưới về một số tài liệu, bài viết cụ thể chỉ để minh họa
một điều, trừ người Việt bị “che mắt, bịt tai”, thiên hạ, bao gồm cả đối
tác lẫn... đối thủ đều biết khá tường tận về chi tiêu của Việt Nam cho quốc
phòng, các dự tính về mua sắm phương tiện quốc phòng, những thương vụ cụ thể
cũng như triển vọng mua bán phương tiện quốc phòng với Việt Nam,...
Cho dù
chính quyền Việt Nam thường im lặng về chi tiêu cho quốc phòng cũng như cách
phân bổ khoản chi này nhưng phân tích các số liệu không thường xuyên của Bộ Tài
chính, thiên hạ ước đoán chi tiêu cho quốc phòng của Việt Nam đã tăng từ 4,9 tỉ
Mỹ kim hồi 2017 lên hơn 6 tỉ Mỹ kim vào năm 2021, chiếm hơn 8% tổng chi tiêu của
chính phủ. Chi tiêu cho quốc phòng của Việt Nam trong những năm gần đây chiếm hơn
2% GDP.
Đầu thập
niên 2010, chính quyền Việt Nam dùng 93% ngân sách quốc phòng để mua phương
tiên quân sự của Nga, 6% để mua phương tiện quân sự của Ukraine và 1% để mua
phương tiện quân sự của Romania, Israel. Tỉ lệ vừa kể đã và đang thay đổi khi
Việt Nam mở rộng tìm kiếm đối tác ở Úc, Brazil, Bulgaria, Canada, Pháp, Đức,
Ấn Độ, Israel, Hà Lan, Ba Lan, Romania, Nga, Singapore, Nam Hàn, Tây Ban Nha,
Ukraine, Anh, Mỹ.
Thiên hạ kể rất tường tận, chính quyền Việt Nam đã hoặc định
mua những loại phương tiện quốc phòng gì, từ đâu (Chiến đấu cơ đa
năng Eurofighter
Typhoon. Chiến đấu cơ FA-50
của Hàn Quốc. Hỏa tiễn điều hướng, hỏa tiễn không đối không, Heron 1 – phương tiện
bay không người lái
của Israel,...), bắt tay với nơi nào để nâng cấp phương tiện quốc phòng
hoặc nhận chuyển giao công nghệ (Hợp tác với Hà Lan để nhận hỗ trợ thiết kế và
sản xuất tàu chiến. Nhờ Ấn Độ giúp nâng
cấp khinh hạm lớp Petya để có thể chống
tàu ngầm, nâng
cấp phương tiện quốc phòng thời Liên Xô như: Hệ thống tầm nhiệt điều
khiển hỏa lực cho T-54, T-55, trực thăng M-17, MI-8. Hợp tác với
Nga và Ukraine để sản xuất xe vận tải quân sự. Với Israel để sản xuất súng trường
Galil ACE 31/32)...
Tuy cùng nhấn mạnh Việt Nam là một khách hàng lớn, có nhu
cầu tiêu thụ cao đủ loại phương tiện quốc phòng nhưng những tài liệu, bài viết
liên quan đến vấn đề này đều đề cập đến thiếu minh bạch trong các chương trình
mua sắm và tình trạng tham nhũng được... “thể chế hóa”. Chất lượng cũng
như giá cả không quan trọng bằng “mối quan hệ với Bộ Quốc phòng và các bộ phận khác
trong cơ chế ra quyết định của Việt Nam”!
Năm 2017,
dựa trên các nguồn khả tín từ Bộ Quốc phòng Mỹ, Shephard Media (cơ quan chuyên
thu thập các thông tin liên quan đến tình báo và quốc phòng của Anh), cho biết,
sở dĩ các thương vụ mua bán vũ khí giữa Mỹ và Việt Nam thất bại vì các viên chức
hữu trách trong lĩnh vực quốc phòng tại Việt Nam đòi “lại quả” 25% tổng
giá trị hợp đồng. Bởi luật pháp Mỹ cấm “lại quả” nên các đối tác phía Mỹ phải từ
chối đáp ứng (7).
Không phải
ngẫu nhiên mà thiên hạ kháo nhau rằng, việc tham gia vào những thương vụ mua
bán phương tiện quốc phòng với Việt Nam “đầy thách thức và rủi ro liên
quan đến tham nhũng - đặc biệt là đối với những phía giữa vai trò môi giới
hay là trung gian trên thị trường này”, chưa kể những trở ngại do tình trạng
thiếu dân chủ và vi phạm nhân quyền tại Việt Nam có thể khiến chính phủ một số
quốc gia sẽ ngăn cản việc thực hiện những thương vụ ấy.
------------
Chú
thích
(3) https://www.export.gov/apex/article2?id=Vietnam-Defense-Sector
(4) https://www.trade.gov/country-commercial-guides/vietnam-defense-and-security-sector
(6) https://www.newdelhitimes.com/vietnam-emerges-as-a-big-military-equipment-market/
(7) https://www.shephardmedia.com/news/defence-notes/can-us-get-foot-vietnams-door/
***
Mua
sắm phương tiện quốc phòng, bao giờ... ‘chọn chính nghĩa’? (bài 3)
24/05/2022
https://gdb.voanews.com/031a0000-0aff-0242-b080-08da38e6311c_w650_r1_s.jpg
Bà Nguyễn
Thị Thanh Nhàn (Hình: screenshot từ thanhnien.vn)
Thế còn
trong đối nội, trong những chuyện dường như có liên quan giữa Tổng Công ty Xuất
nhập khẩu tổng hợp Vạn Xuân, Bộ Quốc phòng (VAXUCO) và bà Nguyễn Thị Thanh Nhàn
nói riêng, những thương vụ mua sắm phương tiện quốc phòng nói chung, họ sẽ chọn
thứ gì? Chọn “bên” hay chọn “chính nghĩa”?
Ở phần
hai, kẻ viết loạt bài này đã dẫn một số trong vô số tài liệu, bài viết liên
quan đến chi tiêu của Việt Nam cho quốc phòng, cũng như những thông tin của
thiên hạ về các thương vụ mua sắm phương tiện quốc phòng giữa Việt Nam và các
công ty, tập đoàn sản xuất – kinh doanh phương tiện quốc phòng của nhiều quốc
gia, hoặc kế hoạch mua sắm phương tiện quốc phòng của Việt Nam...
Những
thông tin, tài liệu đó nhằm chứng minh, việc chính quyền Việt Nam đem “bí mật
quốc gia” dán lên việc sử dụng công quỹ để mua sắm trang bị, thiết bị, vũ
khí, phương tiện cho Bộ Quốc phòng, cũng như Bộ Công an (sẽ đề cập vào dịp
khác) không phải để đối phó với ngoại nhân vì không thể, mà chỉ nhằm loại bỏ
trách nhiệm giải trình, ngăn cản hoạt động giám sát, kiểm tra, điều tra...
***
Trên thực
tế, chẳng riêng dân chúng mà một số viên chức hữu trách cũng cảm thấy không thể
bỏ qua tình trạng lợi dụng “bí mật quốc gia” trong mua sắm trang bị, thiết
bị, vũ khí, phương tiện quốc phòng, an ninh.
Tại kỳ họp
của Quốc hội Việt Nam khóa 13 diễn ra hồi cuối năm 2013, ông Nguyễn Hòa Bình,
lúc đó là Viện trưởng Viện Kiểm sát Tối cao, đã đề nghị kiểm soát việc mua sắm
phương tiện phục vụ quốc phòng, an ninh dù những thông tin liên quan đến
các thương vụ loại đó là “nhạy cảm” nhưng chi phí dùng cho việc mua sắm là tiền
của dân thành ra phải kiểm soát để bảo đảm tiền bạc được sử dụng đúng mục đích.
Ở vị trí vừa
là Viện trưởng Viện Kiểm sát Tối cao, vừa là Đại biểu Quốc hội, ông Bình đề nghị
Quốc hội Việt Nam nên thành lập một hội đồng thẩm định nhu cầu và những
hợp đồng mua sắm phương tiện – thiết bị cho quân đội, công an.
Ông Lê Việt
Trường, Phó chủ nhiệm Uỷ ban Quốc phòng - An ninh của Quốc hội khóa 13, không
chỉ tán thành đề nghị của ông Bình mà còn yêu cầu phải thực hiện nguyên
tắc công khai, minh bạch trong mua sắm thuộc lĩnh vực quốc phòng, an ninh (1)…
Cần lưu ý,
trước khi đảm nhận vai trò Viện trưởng Viện Kiểm sát Tối cao, ông Bình từng là
Thiếu tướng, Tổng cục phó Tổng cục Cảnh sát Bộ Công an. Ông Trường thì có tám
năm làm việc liên tục tại Ủy ban Quốc phòng An ninh của Quốc hội Việt Nam. Họ
có lý do để đưa ra những đề nghị như vậy. Tuy nhiên, mua sắm phương tiện quốc
phòng đã, đang và chưa rõ đến lúc nào mới không còn là… “bí mật quốc gia”.
***
Mua sắm
phương tiện quốc phòng, an ninh vốn không đơn giản vì liên quan đến nhiều yếu tố
như nhu cầu (cả hiện tại lẫn dự báo) – tính năng – tài chính – huấn luyện sử dụng
- bảo trì – sửa chữa - nâng cấp...
Thiếu minh
bạch và không giám sát chặt chẽ không đơn thuần chỉ là thiệt hại cho công quỹ.
Vụ chiến đấu cơ loại SU-22U rơi ngày 26/7/2018 tại huyện Nghĩa Đàn, tỉnh Nghệ
An, khi đang thực hiện một phi vụ huấn luyện là ví dụ.
Lúc đó, một
số nguồn thạo tin tại Việt Nam cho biết, chiến đấu cơ này nằm trong lô Su-22U
cũ mà Việt Nam mua lại từ một số quốc gia ở Đông Âu, sau đó chuyển cho Ukraine
“nâng cấp”, chuyển đổi mục đích sử dụng. Theo thiết kế Su-22U chỉ thực
hiện các phi vụ trên đất liền, “nâng cấp” nhằm thực hiện các phi vụ trên
biển (2). Tờ Sputnik cho biết, các công ty ở Ukraine tham gia “nâng cấp”
lô Su-22U cho Việt Nam đều thuộc loại không đủ năng lực để thực hiện đơn đặt
hàng (3).
Việt Nam
cũng đã từng gửi một container chứa các đầu dẫn Vympel R 73E (một loại hỏa tiễn
tầm ngắn thường gắn trên các chiến đấu cơ Su-27, Su-30 của Nga) sang Ukraine để
“bảo dưỡng”. Khi container được vận chuyển đến Phần Lan thì bị Phần Lan
tạm giữ do “không khai báo” và “không xin phép Bộ Quốc phòng Phần Lan”.
Trong khi Phần Lan tuyên bố có thể sẽ tịch thu vì vi phạm luật pháp Phần Lan về
xuất cảng “vật liệu quốc phòng” thì Việt Nam khẳng định, gửi “bảo dưỡng”
là “bình thường” (4)...
Nhãn “bí
mật quốc gia” vừa có thể giúp Bộ Quốc phòng tùy tiện định đoạt khoản
tiền lên tới vài tỉ Mỹ kim/năm, vừa tạo điều kiện cho Bộ Quốc phòng phủi sạch
trách nhiệm mỗi khi xảy ra những biến cố có dính líu đến các thương vụ mua sắm
phương tiện quốc phòng. Tuy nhiên, do tính chất của các trang bị, thiết bị, vũ
khí, phương tiện phục vụ quốc phòng, duy trì việc biến “bí mật quốc gia”
thành khiên, che chắn cho các thương vụ mua sắm trong lĩnh vực quốc phòng sẽ tạo
ra giá rất đắt không chỉ về tiền mà còn về nhân mạng và độc lập, chú quyền quốc
gia khi xứ sở nguy biến. Những thông tin, hình ảnh và kết quả mà quân đội Nga
gánh chịu trên chiến trường Ukraine chính là ví dụ.
***
Có lẽ các
viên chức hữu trách ở Việt Nam sẽ còn tiếp tục lặp đi, lặp lại về chuyện trong
đối ngoại sẽ “không chọn bên mà chọn chính nghĩa”. Thế còn trong đối nội,
trong những chuyện dường như có liên quan giữa Tổng Công ty Xuất nhập
khẩu tổng hợp Vạn Xuân, Bộ Quốc phòng (VAXUCO) và bà Nguyễn Thị
Thanh Nhàn nói riêng, những thương vụ mua sắm phương tiện quốc phòng nói chung,
họ sẽ chọn thứ gì? Chọn “bên” hay chọn “chính nghĩa”?
------------
Chú thích
(3) https://www.voatiengviet.com/a/chien-dau-co-viet-nam-gap-nan-vi-nang-cap-kem-o-ukraine/4515464.html
No comments:
Post a Comment